LEKCJA 3: ŻE CO...? JESTEM PRZYGŁUCHYDziś, z fonetyki, wprowadzę do samogłosek krótkich i kumulatywnych oraz do mlasków. Głębiej poznamy superpartykuły i dowiemy się, jak ahtialańska składnia traktuje niektóre konstrukcje. Spróbujemy policzyć do dziesięciu i do szesnastu.
Najmocniej przepraszam, ale omyłkowo w pierwszej lekcji wrzuciłem mocno przestarzały układ klawiatury do SC UniPad. Załączam nową wersję.
1. O ConworldzieAhtialia mieści się na planecie nazywanej Haivööri, krążącej wokół gwiazdy nazywanej Xar [xsar]. Haivööri ma kilka kontynentów, które są od siebie izolowane politycznie i kulturowo od setek lat, i obecnie widoczna jest też różnica rasowa między mieszkańcami. Ahtialia leży na sporym kontynencie półkuli południowej, zwanym Mikui. Państwo zwane Związkiem Ahtialańskim stanowi federację pięciu republik, posługujących się z grubsza tym samym językiem (ahtialański ayllawai, ahtialański ahtianti, ahtialański palan). Oprócz niej, na kontynencie leży stosunkowo niewielka Amultia, a także Królestwo Makratii.
Makratia odpowiada idei tego języka, który wymyślałem jako szczeniak na krótko przed ahtialańskim. Makracki był dla mnie na początku najważniejszy. To się zmieniło po kilku latach. Moje źródło pisane z 2003 roku mówi, że było to w 2000. W historii conworlu wytłumaczyłem tą zmianę wielką wojną 1998 - 2001, zwaną Wojną Dystansową od masowego użycia broni artyleryjskiej. Sporo informacji o historii Ahtialii można nadal znaleźć na wiki:
link.
2. FonetykaJeżeli chodzi o fonetykę - dopiero dziś zrobi się naprawdę dziwnie. Samogłoski długie i mlaski.
♫♬♬ Sар хнотту sынs љөр,
аљін-ік моу ҙєн sє па љан.
Sар Харня, Каміва, Тураака,
Паљан sє үљка Ан.
Нӓна єшёдоҁуҙіӧвsт
тъєрдук хаттамур,
Фрєо ір ван sір бааs,
sатін зааравsтӧд.
Napisałem kiedyś to w formie piosenki (czytam bez śpiewania) i tak mi się utrwaliło. Muszę pogrzebać w papierach co te wszystkie słowa dokładnie znaczyły. O ile pierwszą zwrotkę rozumiem (
Z gór spływa deszcz, który przynosi życie na ziemię, od Harnii, Kamivy, Turaaki, Palan, aż do An), o tyle pierwsze dwie wersy drugiej zwrotki są dla mnie niepojęte, dwie ostatnie znaczą
Nareszcie mam siły, aby stanąć do boju.
Ahtialański pierwotnie miał tyle samogłosek, co i polski. Koło 2006, może 2007 roku (a może wcześniej?) wprowadziłem długie samogłoski, zainspirowany fajnie wyglądającym na piśmie niderlandzkim. To jednak, jak się to wymawiało oraz dziś wymawia, to zupełnie inna bajka.
а аа
є єє
о оо
у уу
і и
ы ыы
ө өө
ү
Pierwotnie podwojone literki oznaczały po prostu długi dźwięk, i mieliśmy tylko а, є, і, о, у, ы oraz ich dłuższe odpowiedniki. Kiedy ten język zacząłem wymawiać głównie w szepcie, zamiast długości raczej zrobił się podział na lenis (słabe) i fortis (silne), tym drugim towarzyszył wyraźniejszy wydech, tak jakby krótkie były mówione szeptem, a długie - głośno, ale bezdźwięcznie. Była też zmiana tonu na rosnący albo opadający. Gdy taki układ przeszedł do głośnej wymowy, pojawiło się to, co mamy teraz.
а [ä], [ɑ] аа [ã̤ː]
♫♬♬ є [ɛ̝] єє [ɛ̤̃ː]
♫♬♬ о [ɔ̝] оо [õ̤ː]
♫♬♬у [ u ] уу [ṳ̃ː]
♫♬♬ і [ i ] и [iː]
♫♬♬ы [ɨ] ыы [ɨ̤]
♫♬♬ө [ɘ]
♫♬♬ өө [ɞ̤̆ɘ̤]
♫♬♬ү [i˞]
♫♬♬Słowa z tymi dźwiękami:мара ['märä] "witraż", трівна ['triŭnɑ], маара ['ma̤ːrä] "świat"
♫♬♬ нє [nɛ] "nie", нєє [nɛ̤ː] "pan"
♫♬♬ дон [dɔn] "trzynaście", доон "świeca"
♫♬♬ аакаару [a̤ːka̤ː'ru] "mur obronny", томынуу ['tɔmɨnṳː] "wracać"
♫♬♬ кіни [ki'niː] "sława", кини [kiː'niː] "narzędzia"
♫♬♬ <-- W tym słowie słychać też inny proces fonetyczny,
n-fortis.
sакырє [sä'kɨɾɛ] "poziomy", кыых [kɨ̤ːx] "samotność"
♫♬♬sанвөі ['sänwɘˌi] "zamek"
♫♬♬, вөөрт [vɞ̤̆ɘ̤rt]
♫♬♬sү [si̴] "dalej!", үљка ['i̴ʎ͡ʑkä] "tydzień"
♫♬♬KliknięciaTermin fonetyczny "mlask" tu do końca nie pasuje, bo ahtialański traktuje ejektyw języczkowy jako mlask, wobec tego mówmy raczej o "kliknięciach". Są to dość rzadko występujące dźwięki, i wyróżniamy następujące:
нъ [ŋǀ] чомєнъаі ['t͡ʃɔmən|äˌi] "dzwon" ♫♬♬тъ [ŋǃ˞] тъєsєвsт ['ŋǃ̴ɛsɛŭst] "związać" ♫♬♬тъу [ŋǃ˞ʷ] тъуаравас [ŋǃ̴ʷäräŭäh̪͆] "idę przez" ♫♬♬къ [qʼ] вар хакъ [wär ʜɒːqʼ] "ja jestem" ♫♬♬3. SuperpartykułyTo są te partykuły, które stawiamy na początku zdania, aby nadać mu określoną funkcję.
Po ahtialańsku nie pytamy "ile masz lat". Zamiast tego sygnalizujemy pytanie i dodajemy "twoje lata".
Шах· ірљу кады? [ʃaːʢ irli̴ kä'dɨ] "Ile masz lat?" ♫♬♬W ten sposób można mieć na myśli praktycznie wszystko. Aby spytać o to, czy pada, zadajemy po prostu pytanie o pogodę.
Шах· sөө? [ʃaːʢ sɞ̤̆ɘ̤] "Jaka jest pogoda?" ♫♬♬Na tej samej zasadzie można zrobić właściwie wszystko potrzebne do komunikacji.
Пү·нє· ка хат уҳєр, ачєма· ка хат кіар. ['pi̴nɛ kä xät u'ʜɛr . ä't͡ʃɛmä kä xät kĭar] "Nie wygląda na chorą, mam nadzieję, że jest zdrowa." ♫♬♬Listę tych funkcyjnych słówek znajdziecie na nowej stronie słownika, w pełni przetransliterowanego na współczesną cyrylicę. http://jezykotw.webd.pl/wiki/S%C5%82ownik:Ahtiala%C5%84ski3. LiczbyAhtialański wyznaje dwa systemy liczenia. Do normalnego conlangerskiego użycia stosujemy system dziesiętny. Conworld wykorzystuje raczej system szesnastkowy, choć dziesiętny jest mu znany.
Cyfry mają swoje przedrostki, które doklejane do rdzeni o znaczeniu dziesiątek, setek lub tysięcy, dają większe liczby. Na przykład, cyfra trzy to
ізна, a jej przedrostek to
i-. Po dostawieniu do rdzenia setek,
тра, postaje nam
ітра, co znaczy "trzydzieści".
кшєг (кі-) [kʃɛg] - 0 zero
оноз (о-) [ɔ'nɔz] - 1 jeden
дуі (ді-) [dwi] - 2 dwa
ізна (і-) ['iznä] - 3 trzy
пає (пі-) ['päɛ] - 4 cztery
јауа (ω-) ['jaua] - 5 pięć
црє (бі-) [t͡ʃrɛ] - 6 sześć
варє (ві-) [wä'rɛ] - 7 siedem
лаѯу (љі-) ['ɫäxsu] - 8 osiem
наі (ні-) ['näi] - 9 dziewięć
мєа (мі-) ['mɛä] - A (10) dziesięć
sів (sі-) [siw] - B (11) jedenaście
ӓгє (аі-) ['äjgɛ] - C (12) dwanaście
дон (до-) [dɔn] - D (13) trzynaście
шаг (ші-) [ʃag] - E (14) czternaście
ыљ (ы-) [ɨʎ͡ʑ]- F (15) piętñaście
хаӳѯ [xä'jɨxs], кіраја [ki'räjä] - 10 (16) szesnaście
♫♬♬4. ZadaniaPowiedz/zapytaj po ahtialańsku...
1. Ile masz domów?
2. Nie wolno ci używać zegarków.
3. Wierzę, że ta biblioteka należy do narodu.
4. Mam nadzieję, że poczekasz na mnie.
5. Wygląda na to, że jej pies jest na balkonie.
Co to znaczy?
1. Вар кікіановsтарт бољтє.
2. Тљамі хазаі аак заар ю ірљі кірваі.
3. Нє· хаљавsт sар вар.
4. Љуті заітъан, сін таар sу sокон, нєє ӓшавsтӧд.
Oceń temat i pozostaw komentarz! :-)
