Język proto-pirkirski(?)

[zabojad]

Ok, pora w końcu (po 9 latach od założenia konta i po 38 dniach bycia zalogowanym na forum xD) pochwalić się w końcu jakimś konlangiem.

Język proto-pirkirski(?)*

Projekt, nad którym spędziłem już ok. 2 tygodnie, pracując po 6 godzin dziennie (tak się spędza wolne po obronie inżynierki xD) w końcu zaczyna przybierać sensowne kształty i może pora na jakąś (konstruktywną) krytykę.
Nie znam się zbytnio na natlangach, żeby wywieść z nich własny conlang a posteriori, więc opcja była tylko jedna - własny proto-język

1. Założenia i inspiracje

• Dorwałem bardzo ciekawą książkę w internecie - An Introduction ro Ryukyuan Languages autorstwa Michinori Shimoji i Thomasa Pellarda. Bardzo spodobało mi się brzmienie, zwłaszcza języka/dialektu Ura, więc chciałem stworzyć język, z którego bardzo prosto będzie wywieść podobną fonologię.
• Chciałem sprawdzić na ile kreatywny jestem, więc protopirkirski ma bardzo ograniczony zestaw fonemów - 13 spółgłosek i 14 samogłosek, plus jedynie sylaby o strukturze CV - tak! Obowiązkowy nagłos!
• Nie znam się prawie w ogóle na gramatyce, ale chciałem pobawić się z obcymi dla mnie pojęciami, takim jak ergatywność czy hierarchia żywotności

2. Fonologia
2.1 Samogłoski
Mamy 3 cechy na podstawie których rozróżniane są 3 podstawowe samogłoski /a i u/:

• długość - /aː iː uː/
• nosowość - /ã ĩ ũ/
• rotyczność -/a˞  i˞  u˞ /

Cechy te są wyłączne, więc samogłoska nie jest fonemicznie długa i nosowa jednocześnie.


   
   
   

Samogłoski krótkie	Przednie	Środkowe	Tylne
Zamknięte	i		u
Otwarte		a

   
   
   

Samogłoski długie	Przednie	Środkowe	Tylne
Zamknięte	ii /iː/		uu /uː/
Otwarte		aa /aː/

   
   
   

Samogłoski nosowe	Przednie	Środkowe	Tylne
Zamknięte	in /ĩ/		un /ũ/
Otwarte		an /ã/

   
   
   

Samogłoski rotyczne	Przednie	Środkowe	Tylne
Zamknięte	ir /i˞ /		ur /u˞ /
Otwarte		ar /a˞ /

Dla wygody i czytelności, nie używam IPowego haczyka dla rotycznych, tylko lepiej widocznego i większego /ʳ/.

Jeszcze są dwa dyftongi: ai /aj/ i au /aw/, co w sumie daje nam okrągłe 14 samogłosek.

2.2 Spółgłoski



   
   
   
   
   

Spółgłoski	Wargowe	Przednio- językowo- dziąsłowe	Podniebienne	Miękopodniebienne	Miękopodniebienno-wargowe	Krtaniowe
Nosowe	m	n		g /ŋ/
Zwarte	p	t		k		ʼ /ʔ/
Frykatywy		s		x		h
Aproksymanty		r /ɾ/	y /j/		w

Jak widać zestaw jest bardzo ograniczony i składa się tylko z 13 spółgłosek.
Dodatkowo, w akcentowanej sylabie /p t k/ są wymawiane jako aspirowane: [pʰ tʰ kʰ]

2.3 Struktura sylaby i akcent
Sylaba ma sztywną strukturę CV z obowiązkowym nagłosem.
Akcent jest toniczny - sylaba akcentowana jest wymawiana z wyższym tonem. Akcent nie musi padać w każdym słowie - istnieją wyrazy w ogóle nieakcentowane (w sumie nie wiem, czy tak można, ale to zwiększa dwukrotnie ilość możliwych sylab oraz nie chciałem się bawić w prawdziwe tony)

2.4 Harmonie samogłosek
Istnieją dwie harmonie samogłosek:

• nosowa,
• rotyczna

Obydwie są progresywne (od samogłoski w stronę końca wyrazu).
Harmonia nosowości unosawia samogłoskę bądź glajd następujący po spółgłosce lub samogłosce nosowej, ale jest blokowana przez każdą spółgłoskę, która nie jest glajdem.
Przykład:
*sanya [sãj̃ã] - harmonia nasalizuje /j/ i następujące samogłoski
*nawa [nãw̃ã] - harmonia wyzwolona przez /n/
*santa [sãta] - harmonia jest blokowana przez /t/
Harmonia rotyczności urotycznia samogłoskę po samogłosce rotycznej i nie jest blokowana przez żadną głoskę.
Przykład:
*tarka [taʳkaʳ] - harmonia urotycznia następną samogłoskę, bez względu na /k/
*'arranya [ʔaʳrãʳj̃ãʳ] - obydwie harmonie działające razem

Nie wiem jeszcze jak z dyftongami, ale raczej obydwie harmonie na nie nie działają (a może nawet i je blokują?)
Przykład:
*niyaryau [nĩj̃ãʳj̃au]

Poniżej jest WIP gramatyka, to co zostało wpisane poniżej prawdopodobnie jednak nie ulegnie zmianie.

Spoiler

3. Gramatyka
3.?? Rzeczownik
3.??.1 Rodzaje
Dwa (trzy?) rodzaje: ożywiony (ludzki osobno?) i nieożywiony.
3.??.2 Przypadki

• Ergatyw
• Absolutyw
• Celownik
• Dopełniacz
• Wołacz

3.??.3 Liczba mnoga
Głównie poprzez reduplikację
3.?? Liczebniki
System szóstkowy

[Zamknij]

W następnym poście opiszę to, nad czym pracuję już od kilku dni, czyli zmiany fonetyczne dla pierwszego języka derywowanego z protopirkijskiego.
Piszcie co wam się podoba, co byście zmienili/dodali oraz co wydaje się wam niejasne z mojego opisu.

*jeszcze nie jestem pewien nazwy, nic interesującego mi do głowy nie przyszło (jeszcze)
PS: wszystkie zmiany fonetyczne, konwersja z i do IPA są dokonywane przy użyciu Lexurgy Sound Changer

[Spacepunker]

bardzo ograniczony zestaw fonemów - 13 spółgłosek i 14 samogłosek

To nie jest jakoś bardzo mało

[Borlach]

Bardzo fajnie się prezentuje, a kołąga inspirowanego klimatami Rjukju jeszcze u nas nie było. Ja tam osobiście jestem raczej fanem rozbudowanego systemu spółgłosek ale tutaj ta skromność jest moim zdaniem fajnie równoważona nosowymi samogłoskami. Generalnie prezentuje się to bardzo fajnie, czekam na więcej info

Swoją drogą, zastanawiałeś się już, czy chcesz ten prajęzyk i jego ewentualnych potomków umieścić w jakimś kąłordzie? Bo nie ukrywam, że u mnie na Kyonie by się coś takiego przydało xD

[zabojad]

Bardzo fajnie się prezentuje, a kołąga inspirowanego klimatami Rjukju jeszcze u nas nie było. Ja tam osobiście jestem raczej fanem rozbudowanego systemu spółgłosek ale tutaj ta skromność jest moim zdaniem fajnie równoważona nosowymi samogłoskami. Generalnie prezentuje się to bardzo fajnie, czekam na więcej info

Swoją drogą, zastanawiałeś się już, czy chcesz ten prajęzyk i jego ewentualnych potomków umieścić w jakimś kąłordzie? Bo nie ukrywam, że u mnie na Kyonie by się coś takiego przydało xD

Dzięki. Jeszcze kąłerlda nie mam, nie wiem zbytnio gdzie chciałbyś upchnąć użytkowników tego (i pochodnych) do Kyonu, ale jestem otwarty na propozycje



Generalnie nie mam pojęcia jeszcze jak podzielone będą etapy rozwoju pierwszego języka, ale mam już pewien zarys

Etap I. (archaiczny (pra-pirkirski?))
Samogłoski krótkie (nienosowe i nierotyczne) w pozycjach słabych są redukowane do szwy [ə] (inspirowane prasłowiańskimi jerami i ich zanikiem w językach potomnych).
Pozycje słabe:

• na końcu słowa, np. *kiirúra [kiːˈrura] > [kiːˈrurə],
• przed pełną samogłoską, np. *yayaa [jajaː] > [jəjaː],
• przed samogłoską akcentowaną, np. *karaká [karaˈka] > [karəˈkʰa]

Samogłoski rotyczne wydają mi się dosyć niestabilne, więc jednym z pierwszych etapów jest ich rozbicie:

• pod akcentem - /aʳ iʳ uʳ/ przechodzą w parę /ar ir ur/, np. *'arutakúr [ʔarutaˈkʰuʳ] > [ʔərutəˈkʰur],
• bez akcentu - /aʳ iʳ uʳ/ przechodzą w /ra ri ru/, np. *pirkír [piʳˈkʰiʳ] > [priˈkʰir]

To be continued...

[Toivo]

Zapowiada się ciekawie, widać, że pomysł jest.

Bardzo spodobało mi się brzmienie, zwłaszcza języka/dialektu Ura, więc chciałem stworzyć język, z którego bardzo prosto będzie wywieść podobną fonologię.

Ciekaw byłbym czegoś więcej o tym, co konkretnie cię zainspirowało.

Te samogłoski rotycznie rzeczywiście wyglądają niestabilnie. Aż się to prosi o skrajnie różny rozwój w językach potomnych - jak dźwięczne przydechowe w PIE. Planujesz raczej wywieść z tego pojedynczy końlang, czy całą zróżnicowaną rodzinę?

[zabojad]

Zapowiada się ciekawie, widać, że pomysł jest.

Bardzo spodobało mi się brzmienie, zwłaszcza języka/dialektu Ura, więc chciałem stworzyć język, z którego bardzo prosto będzie wywieść podobną fonologię.

Ciekaw byłbym czegoś więcej o tym, co konkretnie cię zainspirowało.

Dialekt Ura ma bardzo ciekawą fonetykę z glotalizowanymi spółgłoskami w nagłosie sylaby, np. /ʔkwa/ [ˀkwa] 'dziecko' vs. /-kkwa/ [-kkwa] 'marker zdrobnienia'. W dodatku to zwarcie krtaniowe jest liczone jako osobna mora.
Generalnie Rjukjuańskie przeszły bardzo ciekawe zmiany, np. jap. hito 'człowiek, osoba' vs. Ōgami (dialekt języka Miyako) pstu 'ts.' ([s] jest tu sylabiczne i jest wynikiem podniesienia się /ɨ/ po /p/ i /k/).
Mają cudaczne zbitki, zwłaszcza w nagłosie, np. Ōgami mmna 'wszyscy' vs. jap. minna 'ts.'.
W części z Rjukjuańskich istnieje również bardzo ciekawe prawo rytmiczne nakazujące by każde słowo miało przynajmniej dwie mory, tak więc *mja 'kot' (Yuwan, dialekt Amami) staję się /mjaa/ [mʲaa] (porównaj z np. /ʔma/ [ˀma] 'koń' które ma dwie mory bo /ʔ/ jest liczone jako osobna mora)
Na gramatyce się nie znam, ale z tego co widzę, nie jest jakoś radykalnie inna od japońskiej.

Te samogłoski rotycznie rzeczywiście wyglądają niestabilnie. Aż się to prosi o skrajnie różny rozwój w językach potomnych - jak dźwięczne przydechowe w PIE.

Z tym skrajnie różnym rozwojem w językach potomnych to jeszcze nie wiem, jak na razie największą zmianą jaką (poza tym co jest w poście wyżej) to zbitka rV > /r/ przed zwartymi zamienia je w przydechowe, np. coś takiego:


   
   
   

*karáa	> kaˈɾaː	> kə̯ˈɾaː	> ˈkɾaː	> ˈkɾaː
*kár	> ˈkaʳ	> ˈkaʳ	> ˈkaɾ	> ˈkʰaɾ
*kar	> kaʳ	> kaʳ	> kʰa	> kʰa

gdzie ostatnie *kar jest w ogóle bez akcentu.

Planujesz raczej wywieść z tego pojedynczy końlang, czy całą zróżnicowaną rodzinę?

Planuję całą rodzinę. Przykładowo, utrata samogłosek w pozycjach słabych to dobry pretekst do tonogenezy. Nie znam się niestety w ogóle na gramatyce, więc nie wiem jeszcze jak zróżnicowane mogą być języki pochodne pod tym względem.

[zabojad]

Stworzyłem artykuł na wiki oraz przepisałem do niego informacje, które już się pojawiły w powyższych postach. Zapraszam