Pytania różne (polszczyzna)

Zaczęty przez Noqa, Luty 17, 2012, 22:37:13

Poprzedni wątek - Następny wątek

Henryk Pruthenia

Jestem i są to de facto pozostałości regularnej odmiany czasownika praindoeuropejskiego (przez ablaut), a co do być to po prostu forma supletywna, dość rozpowszechniona (walijskie bod, łacińskie fui, angielskie be).

Towarzysz Mauzer

#2596
Nie tyle forma jestem, co jest. Z odziedziczonej odmianie w czasie teraźniejszym polszczyzna zachowała tylko 3 osobę sg. i pl. Pozostałe formy derywowane są od tematu 3. sg., do którego dodawane są końcówki, które same etymologicznie pochodzą od enklitycznych, zelidowanych form cz. teraźniejszego być (jeśm > -(e)m, jeś > -(e)ś, jesm > jesmy > -eśmy, jeście > -eście).
Skrzydła miłości, mocy, o wielki, Twardy Jerze,
Rozpostrzyj ponad nami, ogrzej i przyjmij nas. -Mrkalj, Palinodia o twardym jerze
***
VIVAT CAROLVS GVSTAVVS REX POLONIÆ
  •  

Henryk Pruthenia


Siemoród

Cytat: Ainigmos w Luty 24, 2020, 18:28:15
Dlaczego czasownik egzystencjalny być koniuguje się w czasie teraźniejszym w sposób różnordzenny, począwszy od jestem, a skończywszy na?
Formy jestem, ..., jesteście to w istocie jest+e+{-m, -ś, -śmy, -ście}, które to końcówki są kontynuantami prasłowiańskich *jesmь, *jesi, *jesmъ, *jeste. Z kolei to naturalny kontynuant *sǫtь, które z jakiegoś powodu nie brzmi **jesǫtь1.

1-jak u Jugoli, ale to ich innowacja.
Niech żyje Wolny Syjam!

Yenzor

1. Ktoś może wie, skąd alternacje "plótł/plotła", "niósł/niosła", "mókł/mokła", "obrót/obroty", "odwrót/odwroty"? Wygląda to na wzdłużenie zastępcze, ale nie powinno występować przed bezdźwięcznymi.

2. Często w kaszubskim "a" w tematach czasowników na "-ac/-ô/-ają" zastępowane jest przez "ô" we wszystkich formach poza bezokolicznikiem. Czyli np."gadac > gôdóm, gôdôsz, gôdô", "machac > môchóm, môchôsz, môchô", itd. Czytałem kiedyś jakiś artykuł na ten temat w internecie, ale nie mogę  go znaleźć. Pamiętam tylko, że wynikało z niego, że taka alternacja jest bardzo archaiczna, a takie formy jak np. śląskie "godać" to efekt wyrównania, oryginalnie to "a" w bezokoliczniku było krótkie. No tak czy siak, orientuje się ktoś, z czego wynika ta oboczność? Czy to znaczy, że we wszystkich tych czasownikach "a" poza bezokolicznikiem miało ten słynny akcent neoakutowy, a w bezokoliczniku już nie?
  •  

Siemoród

Cytat: Yenzor w Maj 13, 2020, 04:41:07
1. Ktoś może wie, skąd alternacje "plótł/plotła", "niósł/niosła", "mókł/mokła", "obrót/obroty", "odwrót/odwroty"? Wygląda to na wzdłużenie zastępcze, ale nie powinno występować przed bezdźwięcznymi.

2. Często w kaszubskim "a" w tematach czasowników na "-ac/-ô/-ają" zastępowane jest przez "ô" we wszystkich formach poza bezokolicznikiem. Czyli np."gadac > gôdóm, gôdôsz, gôdô", "machac > môchóm, môchôsz, môchô", itd. Czytałem kiedyś jakiś artykuł na ten temat w internecie, ale nie mogę  go znaleźć. Pamiętam tylko, że wynikało z niego, że taka alternacja jest bardzo archaiczna, a takie formy jak np. śląskie "godać" to efekt wyrównania, oryginalnie to "a" w bezokoliczniku było krótkie. No tak czy siak, orientuje się ktoś, z czego wynika ta oboczność? Czy to znaczy, że we wszystkich tych czasownikach "a" poza bezokolicznikiem miało ten słynny akcent neoakutowy, a w bezokoliczniku już nie?

1. To jest po prostu wzdłużenie zastępcze, po grupy -tł, -sł kończą się spółgłoską dźwięczną.

2. Nie dziwiło by mnie, to bo w czeskim jest trochę przypadków, gdzie w odmianie czasownika dochodzi do wzdłużenia w rdzeniu, ale to chyba dotyczy innej konjugacji. Czesi mają np. plakat, pláču, pláčeš; psát, píšu, píšeš; moct, mohu, můžeš; Traktowałbym to jako poszlakę, bo niestety akcentuacja jest moją słabą stroną.
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Kazimierz

Cytat: Siemoród w Maj 13, 2020, 10:27:45
1. To jest po prostu wzdłużenie zastępcze, po grupy -tł, -sł kończą się spółgłoską dźwięczną.

Ale co z "obrót/obroty", "odwrót/odwroty"?
  •  

Spiritus

Hmm... czasowniki też mamy ob/odwrócić. A /o/ poza mianownikiem może przez analogię z większością rzeczowników, gdzie /ó/ pochodzi ze wzdłużenia zastępczego? Ale to tylko hipoteza.
  •  

Yenzor

Cytat: Spiritus w Maj 19, 2020, 19:58:40
Hmm... czasowniki też mamy ob/odwrócić. A /o/ poza mianownikiem może przez analogię z większością rzeczowników, gdzie /ó/ pochodzi ze wzdłużenia zastępczego? Ale to tylko hipoteza.

No robi sens, też o tym myślałem. A te czasowniki? To mnie najbardziej ciekawi. Czy ktoś tu ogarnął słowiańską prozodię na tyle, żeby powiedzieć, o co ho z tym długim "a" poza bezokolicznikiem?
  •  

Siemoród

Cytat: Yenzor w Maj 19, 2020, 22:45:42
Cytat: Spiritus w Maj 19, 2020, 19:58:40
Hmm... czasowniki też mamy ob/odwrócić. A /o/ poza mianownikiem może przez analogię z większością rzeczowników, gdzie /ó/ pochodzi ze wzdłużenia zastępczego? Ale to tylko hipoteza.

No robi sens, też o tym myślałem. A te czasowniki? To mnie najbardziej ciekawi. Czy ktoś tu ogarnął słowiańską prozodię na tyle, żeby powiedzieć, o co ho z tym długim "a" poza bezokolicznikiem?
Jeśli chodzi o gadać i machać, to na pierwszej sylabie już w psł. była długość, dlatego tutaj kaszubski bezokolicznik dziwi, może to było wyrównanie w drugą stronę?
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

barthlome

#2605
Machac, gadac to tylko północne dialekty. Centralne mają môchac, gôdac.

I odmiana jest odpowiednia: Jô gôdóm ë mdã gôdac albo  Jô gadóm ë mdã gadac
Ślůnzok, uobrůńca sztojerowyj uortografije.
  •  

Yenzor

Hm, w tym słowniku podają gadac, ale gôdóm, łamac, ale łómiã, itd.
  •  

Henryk Pruthenia

Skąd ta forma "mdã"?
Rzeczywiście skrócenie od będę?

ɈʝĴ

mdã jest uproszczeniem wymowy bdã, ale dlaczego nosówka zniknęła nie jestem w stanie powiedzieć  :P
  •  

spitygniew

Nieregularny Rozwój Spowodowany Frekwencją.
P.S. To prawda.
  •