Wielecki

[Jątrzeniot]

Przedstawiam wam w końcu mój kolejny slawlang – język wielecki. Jego początki to efekt mojej fascynacji połabskim, kaszubskim, słowińskim, rańskim Gubierta a także ideą języków północnosłowiańskich. Ostatecznie jednak przybrał formę kaszubskoklona... Tak czy siak koncept jest taki: język ten mógłby powstać w althiście, w którym Wieleci zamieniliby się historią z Czechami. To ci drudzy długo opieraliby się chrystianizacji i zostaliby w końcu całkowicie wchłonięci przez Niemcy i zgermanizowani. Natomiast na Połabiu dosyć wcześnie jakiś przywódca Wieletów przyjąłby chrzest i podbił plemiona połabskie a także pomorskie. Wielecja i tak stałaby się zależna od Cesarstwa, ale zachowałaby swój język i kulturę. Późniejsza historia przypominałaby bardzo czeską (w XV w. jakiś ruch reformatorski w rodzaju husytyzmu, potem lata germanizacji, wreszcie odrodzenie narodowe w XIX w.), z tą różnicą, że po II w. św. Wieleci jako jedyny słowiański naród nie dostaliby się do strefy wpływów ZSRR i przyjęliby skandynawski model państwa.

Na szybko zrobiona mapa Europy w tym althiście:

Spoiler

[Zamknij]

No, ale do rzeczy. Najpierw mały opis, tak żeby wczuć się w klimat:

Język wielecki (dawniej: wendyjski; wl. jelečči jãzëk a. jeleččizna; niem. Weletische Sprache, ang. Veletian language) – język zachodniosłowiański używany przez naród Wieletów. W poniższej prezentacji przedstawiam jego literacką wersję (sąjeleččizna). Ciekawostką jest, że język literacki był konstruowany trzy razy. Jego początki sięgają XV w. – pierwszych tekstów po wielecku i powstania tzw. alfabetu gansyckiego (wprowadzono wtedy znaki š, č, ž, ň). Później, w XIX w., w okresie wieleckiego odrodzenia narodowego (narodowå wotroda) ,,odświeżono" język literacki, pozbywając się wielu germanizmów jednocześnie wprowadzając pewne elementy gwarowe. Zachowano jednak wiele archaicznych cech, przez co język ten bardzo mocno odbiegał od mowy potocznej. W takiej postaci trwał on do II wojny światowej, po której rozpoczął się długi okres rządów Socjaldemokratycznej Partii Wielecji (Socjaldémokratičnå Partëjå Jelečči). Wtedy to zadecydowano, że należy przybliżyć język literacki mowie ludu i stopniowo zaczęto wprowadzać coraz więcej elementów języka ogólnowieleckiego (gådkowå sąjeleččizna), co z czasem doprowadziło do niemal całkowitego zlania się tych dwóch form wielecczyzny. Warto dodać, że istnieje w Wielecji Rada Języka Wieleckiego, nie ma ona jednak na celu pouczania Wieletów, jak mają mówić a jedynie promowanie konkretnego wzorca w celu ułatwienia im komunikacji (gwary wieleckie są dość mocno zróżnicowane).

FONETYKA





ALFABET I WYMOWA



PROCESY FONETYCZNE

* TelT → TolT
* olT, TolT → alT, TalT → auT, TauT
* orT, TorT, TerT → arT, TarT, TěrT
* przegłos lechicki (jednak brak jego śladów z powodu rozwoju nosówek i sonantów)
* brak przegłosu polskiego
* jer twardy mocny → o
* jer miękki mocny → e
* zanik jerów końcówkach –k, –c (a także w takich wyrazach jak wóws, woct)
* częsta wokalizacja słabych jerów w nagłosowej sylabie
* sonant l, l' → al → au (nigdy nie ma funkcji miękczącej)
* sonant r' → ar (z zachowaniem funkcji miękczącej)
* sonant r → ar
* zmieszanie ǫ, ę do ą
* zrównanie jaci z e
* zrównanie y z i
* zachowanie pierwotnej długości samogłosek tylko pod neoakutem
* wzdłużenie zastępcze tylko przed spółgłoskami dźwięcznymi
* lenicja ch do h (wymowa miękkopodniebienna jedynie w wygłosie i przed spółgłoską)
* fortycja nagłosowego ch przed spółgłoską do k
* brak mazurzenia; zachowanie miękkości š, ž, č, dž
* palatalizacja k, g przed i, e do č, dž
* stwardnienie r'; języczkowa wymowa r
* kaszubienie
* bylaczenie
* w' → j
* asynchroniczna wymowa miękkich labialnych
* labializacja o, u w nagłosie i po p, b, f, w, m, k, g, h
* prejotyzacja nagłosowego i → ji
* krótkie i po spółgłoskach twardych → ë [ə] (inaczej niż w kaszubskim, w którym ë<ĭ pojawia się również po š, ž, č, dž)
* nielabializowane krótkie u → ë [ə]
* u, ū → u [y]
* i, ī → i [i.]
* a → a [a]
* ā → å [ɒ]
* ą → ã [ã]
* ą̄ → ą [ɒ͂]
* o → o [o̞]
* ō → ó [u.]
* e → e [œ]
* ē → é [e.]
* ji → jë [jə]
* au, āu → au [ɒw]
* o, e przed n, m → ó, é
* labializowane o, ó, u → [wo̞], [wə], [wy] (labializacji nie oddaje się w pisowni)
* nieuwzględniany w pisowni zanik w przed o, ó, u
* zachowanie wyraźnie synchronicznej wymowy samogłosek nosowych
* akcent swobodny, ,,kolumnowy"

GRAMATYKA

* w koniugacji konsekwentny brak ściągania końcówek z j
* konsekwentne stawianie zaimków osobowych przed czas.
* brak użycia czas. ,,być" i końcówek osobowych w cz. przeszłym
* czas. bëc ,,być" ma postać jes dla l. poj. i postać są dla l. mn. (brak rozróżnienia na osoby)
* pochodzące od l. podwójnej końcówki -ma, -ta dla czas. 1 i 2 os. l. mn.
* pochodzące od l. podwójnej końcówki -ama, -ima dla narzędnika rzecz. i przym. w l. mn.
* zachowanie końcówki -ë/-i (i -ëma/-ima, -ëta/-ita) dla czas. w trybie rozkazującym
* zanik wołacza
* konsekwentne utrzymanie końcówki mianownika -ë dla rzecz. typu kamë, jãčmë, krë, brë
* końcówka -ojë dla wszystkich rzecz. r. m. l. poj. w celowniku
* końcówka -ë/-u dla wszystkich rzecz. r. m. i n. l. poj. w miejscowniku
* końcówka -óh dla wszystkich rzecz. l. mn. w dopełniaczu
* końcówka -a dla przym. r. n. l. mn. w mianowniku i bierniku
* końcówka -óm dla przym. r. m. i n. l. poj. w miejscowniku
* końcówka -éwo dla przym. r. m. i n. l. poj. w celowniku (i przed rzecz. żywotnymi l. poj. w bierniku)
* przymiotnikowa odmiana rzecz. r. n. zakończonych na é
* przymiotnikowa odmiana rzecz. r. ż. zakończonych na å
* zachowanie pewnej liczby przymiotników o odmianie krótkiej
* krótka odmiana imiesłowów przymiotnikowych biernych
* istnienie nieodmienialnych przymiotników typu féjn, rihtik, seksi

PRZYKŁADY

"Ojcze nasz":

Nåš tatk, kači jes w ňebu,
sjãcë sã twoje mjéno,
prëjdzë twoje rëko,
bdzë twoja wolå, kak w ňebu, tak na zémjé.
Dåj nåm kléb nåš šedzénni,
jë wotpuscë nåm naše grehë,
kak më wotpuščajéma našim lëhodzejóm,
jë ňe wodzë nås na pokusã, léno wuwolňi nås wot lëha.
Dlåtéž twoje jes rëko, jë maht, jë kwala na ječi jekóh.
Amén.

I art. Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka:

Šešči lëdzé rodzą sã wolni jë jårwni w swojé čescë jë prawah. Danë jëm są jarzum jë sąmjéňé jë wóňi mają počiňac jedzin s wtorim w dëhu bractva.

SŁOWNICZEK

autk – samochód
bëlni – dobry; silny
bjélka – kobieta
bjélšči – żeński; kobiecy
bréd – owoc
cešba – radość
drug – przyjaciel
družba – przyjaźń
dzéwka – dziewczyna
farwa – kolor; barwa
féjn – niezły; dobry
fest – mocny; całkiem
gådac – mówić; rozmawiać
gådka – mowa; rozmowa
gård – miasto
gardowi – miejski
gardzån – mieszczanin
gądzba – muzyka
gąščå – puszcza
gbur – chłop
gburšči – chłopski
haup – mężczyzna
haupšči – męski
jëz – z/ze (+dopełniacz)
jo – tak
kači – jaki
kak – jak
karba – opowieść
karbjëc – opowiadać
kňądz – król
kpjëc – żartować
kpjëna – żart
krëga – wojna
krëgor – żołnierz
ku – w stronę; ku
lëbi – kochany; drogi; miły
lëbota – miłość
lëbowac – kochać
lëhi – zły
lëho – zło
léno – tylko
maht – moc
mestor – mistrz
mjésto – miejsce
nën – teraz
pak – ale
råd – zadowolony
reht – racja
rëkati – bogaty
rëko – królestwo
rihtik – akurat
s/so – z/ze (+narzędnik)
Saska – Niemcy
tatk – ojciec
wot – od
wotrok – chłopak
wubjëc – zabić

[CookieMonster93]

Sam pomysł i wykonanie bardzo mi się podoba, jednakże nie jestem przekonany co do wymowy. :-P

[Feles]

Dlaczego we wszystkich sławalthistach musi istnieć państwo niemieckie?

[Henryk Pruthenia]

Mam pytanie: czy mógłbyś robić normalne tabelki, a nie obrazki? To trochę denerwuje (trudno przewinąć i obejrzeć wszystko).
A tak to język się mnie podoba, dobrze opisany slawlęg, choć po mojemu nosówki powinny być trochę bardziéj różne od siebie.

[Pluur]

Również mi się bardzo podoba i wykonanie i pomysł jak i fonetyka. Język wedle mnie ciekawy, jednak chciałbym łobaczyć więcej. Po podanych przez cię przykładach, bardzo spodobało mi się jego brzmienie, a może jakieś nagrania by można było dać?

OT

Dlaczego we wszystkich sławalthistach musi istnieć państwo niemieckie?

No właśnie? Jakby ich nie dało się 'zutylizować'? XD

KONIEC OT

[Henryk Pruthenia]

W Celtoslavji niemcy wyginęli...

[Jątrzeniot]

Mam pytanie: czy mógłbyś robić normalne tabelki, a nie obrazki? To trochę denerwuje (trudno przewinąć i obejrzeć wszystko).

Hm, no mi tak wygodniej bo i tak robię w wordzie te tabelki, poza tym osobiście uważam, że tak jest ładnie i przejrzyście. No, ale... co kto lubi.

A tak to język się mnie podoba, dobrze opisany slawlęg, choć po mojemu nosówki powinny być trochę bardziéj różne od siebie.

Ja wiem? [a] (takie po brytyjsku przednie) i [ɒ] nie są wg ciebie wystarczająco różne?

Również mi się bardzo podoba i wykonanie i pomysł jak i fonetyka. Język wedle mnie ciekawy, jednak chciałbym łobaczyć więcej. Po podanych przez cię przykładach, bardzo spodobało mi się jego brzmienie, a może jakieś nagrania by można było dać?

Cieszę się, że się podoba. Przykłady pewnie jakieś wrzucę jeszcze, na pewno do tłumaczeń. Co do nagrań - sprawiłem sobie ostatnio dyktafonik i nie zawaham się go użyć. Tylko póki co muszę poćwiczyć wymowę.

[Pluur]

Cieszę się, że się podoba. Przykłady pewnie jakieś wrzucę jeszcze, na pewno do tłumaczeń. Co do nagrań - sprawiłem sobie ostatnio dyktafonik i nie zawaham się go użyć. Tylko póki co muszę poćwiczyć wymowę.

To dobrze!

A myślałeś już o czasach? Podstawowe przeszły, teraźniejszy i przyszły czy coś jeszcze?

[Jątrzeniot]

No niestety pod tym względem brak jakichś szaleństw, imperfekt i aoryst wyginęły, czas zaprzeszły podobnie jak w polskim jest raczej nieużywany.

Odmiana przez czasy na przykładzie czasownika grac:

Czas teraźniejszy:

jåz grajã
të graješ
wón/wóna/wóno graje
më grajéma
wë grajeta
wóňi/wónë/wóna grają

Czas przeszły:

jåz grål/grala
të grål/grala
wón grål
wóna grala
wóno gralo
më gralë
wë gralë
wóňi/wónë/wóna gralë

Czas przyszły:

jåz bdã grål/grala
të bdzeš grål/grala
wón bdze grål
wóna bdze grala
wóno bdze gralo
më bdzéma gralë
wë bdzeta gralë
wóňi/wónë/wóna bdą gralë

[Pluur]

(...)

Odmiana przez czasy na przykładzie czasownika grac:

Czas teraźniejszy:

jåz grajã
të graješ
wón/wóna/wóno graje
më grajéma
wë grajeta
wóňi/wónë/wóna grają

Czas przeszły:

jåz grål
të grål
wón grål
wóna grala
wóno gralo
më grali/gralë
wë grali/gralë
wóňi grali
wónë/wóna gralë

Czas przyszły:

jåz bdã grål
të bdzeš grål
wón bdze grål
wóna bdze grala
wóno bdze gralo
më bdzéma grali/gralë
wë bdzeta grali/gralë
wóňi bdą grali
wónë/wóna bdą gralë

I tylko jedna odmiana, czy planujesz więcej?
Ogólnie rzecz biorąc lubię takie proste (w pozytywnej cesze [?]) koniugacje w słowiańskich językach

[Wedyowisz]

Zastanawiam się jak tłumaczysz niewchłonięcie tego kraju do strefy wpływów ZSRR po IIWŚ, Sowieci nie zdobyli Berlina? Pewnie by to miało jakieś inne implikacje. Poza tym, rozważyłbym jakieś wpływy szwedzkie w erze nowożytnej, w końcu istniało Pomorze Szwedzkie po wojnie trzydziestoletniej.

Ciekaw jestem, co pokażesz w kwestii akcentu, nawet pozbycie się ruchomości akcentu daje chyba spore pole do popisu (bo dalej pozostaje jego swobodność). Jeśli chodzi o rański, nigdy do końca nie zadowalał mię przyjęty sposób odzwierciedlania akcentu prasł. (tj. brak jego odzwierciedlenia choćby przez iloczas w pewnych pozycjach), obecnie wiem na ten temat dużo więcej, ale i tak pewnie natknąłbym się na problem w derywacji — nie widziałem dotąd informacji nt. oddziaływania sufiksów derywacyjnych na pozycję akcentu w prasł., trzeba by się w rosyjski wgłębić chyba.

Więcej czepialstwa jutro.

Mam pytanie: czy mógłbyś robić normalne tabelki, a nie obrazki? To trochę denerwuje (trudno przewinąć i obejrzeć wszystko).

Ale robienie większych tabelek [tr][td]-ami jest delikatnie mówiąc upierdliwe.

[Jątrzeniot]

Zastanawiam się jak tłumaczysz niewchłonięcie tego kraju do strefy wpływów ZSRR po IIWŚ, Sowieci nie zdobyli Berlina? Pewnie by to miało jakieś inne implikacje. Poza tym, rozważyłbym jakieś wpływy szwedzkie w erze nowożytnej, w końcu istniało Pomorze Szwedzkie po wojnie trzydziestoletniej.

Berlin jest miasteczkiem gdzieś przy granicy z Wielecją i nie stał się stolicą Niemiec - jego rolę spełniło jakieś inne miasto na terenie Czech (może Praga?). Terytorium NRD w tym althiście były w zasadzie Czechy, Łużyce i Śląsk. A północne Niemcy wraz z Wielecją dostały się do brytyjskiej strefy wpływów. Co do wpływów szwedzkich to jak najbardziej, myślałem o tym. I to zapewne od Szwedów Wieleci wzięli sobie do alfabetu å

Ciekaw jestem, co pokażesz w kwestii akcentu, nawet pozbycie się ruchomości akcentu daje chyba spore pole do popisu (bo dalej pozostaje jego swobodność). Jeśli chodzi o rański, nigdy do końca nie zadowalał mię przyjęty sposób odzwierciedlania akcentu prasł. (tj. brak jego odzwierciedlenia choćby przez iloczas w pewnych pozycjach), obecnie wiem na ten temat dużo więcej, ale i tak pewnie natknąłbym się na problem w derywacji — nie widziałem dotąd informacji nt. oddziaływania sufiksów derywacyjnych na pozycję akcentu w prasł., trzeba by się w rosyjski wgłębić chyba.

Z akcentem niestety ciągle mam problem. Nie do końca wiem skąd brać informacje o tym, jaki akcent ustalić dla konkretnego wyrazu. W ogóle mam problem z prozodią - planowałem wprowadzić jakieś tony, ale póki co mnie to przerasta. Brakuje mi jakiegoś słownika prasłowiańskiego z podanym akcentem i tonami dla każdego wyrazu. A najlepiej żebym miał jeszcze taki sam słownik słowińszczyzny i (w przypadku akcentu) kaszubskiego, tak żebym mógł porównywać... Zresztą przez to, że nie ogarniam prasłowiańskich tonów, iloczas muszę odgapiać od kaszubskiego... Ehh.

Więcej czepialstwa jutro.

Czekam

[Henryk Pruthenia]

A tak to język się mnie podoba, dobrze opisany slawlęg, choć po mojemu nosówki powinny być trochę bardziéj różne od siebie.

Ja wiem? [a] (takie po brytyjsku przednie) i [ɒ] nie są wg ciebie wystarczająco różne?

Znam oba dźwięki
Mnie chodzi o to, że miejsce artykulacji obu jest dość blizkie siebie, a więc mogłyby się zlać. Oczywiście, współistnieć (zbitka "łi"... makabra z tém mojém słowotwórstém) także mogą, ale po mojemu by się albo oddaliły, albo zlały.
Dość ciekawy jest zanik odmiany dla "być".
W ogóle dość interesujący język.

[Jątrzeniot]

I tylko jedna odmiana, czy planujesz więcej?
Ogólnie rzecz biorąc lubię takie proste (w pozytywnej cesze [?]) koniugacje w słowiańskich językach

Czasów więcej niet. Pewnie by to wielecki bardzo wzbogaciło (i spodobałoby się Dynzaurowi), ale szczerze mówiąc nie chce mi się ogarniać tych aorystów, sporo by mi to nakomplikowało a sam też lubię prostą, "pragmatyczną" gramatykę. Z podobnych powodów zrezygnowałem z liczby podwójnej.

Mnie chodzi o to, że miejsce artykulacji obu jest dość blizkie siebie, a więc mogłyby się zlać. Oczywiście, współistnieć (zbitka "łi"... makabra z tém mojém słowotwórstém) także mogą, ale po mojemu by się albo oddaliły, albo zlały.

No, jak na moje nie musiałyby się zlewać. I tak unikałem współistnienia bardzo podobnych dźwięków, dlatego np. opozycję [ɛ] - [e] zamieniłem na [œ] - [e], ale to pochylone a jest wg mnie wystarczająco inne od jasnego (pamiętajmy, że to pochylone jest wyraźnie zaokrąglone). No a opozycję bardzo chciałem zostawić bo zależało mi na bogatym wokaliźmie.

[CookieMonster93]

 [ɛ] - [e] nie są aż tak bliskimi dźwiękami. W niderlandzkim funkcjonują oba i różnica jest bardzo wyraźna. [œ] mi się nie podoba, bo jest bardzo niesłowiańskie, przynajmniej ja odnoszę takie wrażenie. Chociaż mogę Cię pochwalić za oryginalność, bo lubię ciekawe dźwięki. Wychodzi na to, że wymowę uznaję za neutralną.