Etymologie w polskim

Zaczęty przez Ojapierdolę, Sierpień 22, 2011, 01:02:55

Poprzedni wątek - Następny wątek

Icefał

  •  

Todsmer

Odpowiednik żem z innych regionów, to że + -em, tego samego co w był-em na przykład.

Natomiast ciekawsze jest to, skąd w śląskim -ech zamiast -em. Jak już Maorycy słusznie zauważył, to końcówka aorystu. Kiedy zanikał aoryst, w niektórych polskich dialektach nastąpiło pomieszanie końcówek.
  •  

Siemoród

Cytat: poloniok w Wrzesień 15, 2017, 18:14:13
Skąd w ogóle śląskie żech pochodzi?
stpol. że + stpol. -ych (od bych czyli bym).
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

poloniok

Właśnie to nie rozumiem: Czemu końcówka aorystu może spełniać funkcje czasu teraźniejszego?

"Jo żech jest tukej" = "Ja jestem tutaj"
  •  

Siemoród

Cytat: poloniok w Wrzesień 15, 2017, 19:54:29
Właśnie to nie rozumiem: Czemu końcówka aorystu może spełniać funkcje czasu teraźniejszego?

"Jo żech jest tukej" = "Ja jestem tutaj"
Bo aoryst został zreanalizowany jako nowy tryb przypuszczający (bych, byś, by...), a to potem zanalogizowało z końcówkami czasu przeszłego (byłem, byłeś był... > byłech, byłeś, był...), i chyba ztąd przeszło na te cząstki żech, żeś właśnie przez analogję to końcówek czasu przeszłego. Porównaj to z typową w wielu dialektach polskiego "jo żem jes' tutej".
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Todsmer

Bo jestem to jest-em, tak jak byłem to był-em.
  •  

Icefał

Cytat1) drzwi zam. *dźwrzi (właść. *dźwzrzi), prw. stsł. dvzri,
poi. od-dświerny (e z z [§. 54.]), tern. *dver- (w Bibl. szar.
znajdujemy jeszcze formę dźwirze z i zam. z);
Co tu robi z w dźwrzi? To jakiś błąd w transrkypcji?
  •  

Todsmer

Cytat: Maorycy w Wrzesień 17, 2017, 15:23:32
Co tu robi z w dźwrzi? To jakiś błąd w transrkypcji?
Gdzie? Jestem chyba ślepy.
  •  

Icefał

  •  

Siemoród

#834
Cytat: Maorycy w Wrzesień 17, 2017, 22:28:17
dźwrZi
Forma prasłowiańska to *dvьrь, w liczbie mnogiej *dvьri (pierwotnie to nie było pluralis tantum, a zwykłe femininum), co regularnie dało w dawnej polszczyźnie (tę) dźwierz i (te) d(ź)wrzy (być może i pisane d(ź)wrzi we wczesnych zabytkach języka polskiego). Słowo jednak początkowo stało się pluralis tantum, a potem uległo nietypowej metatezie, zapewne pod wpływem słowa drzewo (a w rzeczywistości drzewo i drzwi to szujodruchy) do znanych współcześnie drzwi.

Jeśli chodzi o zmianę dźw- > dw, to mogła być ona albo analogizacją do drzewa, albo podobną analogizacją co dwa-dźwie > dwa-dwie (por. biał. два-дзве; дзверы).
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Obcy

#835
Dźwierzi to po śląsku. Zbitka rzi [żi] nigdy nie istniała w pisanej polszczyźnie.

A propos: ten wpis na Wikisłowniku to jakiś żart?
  •  

poloniok

  •  

poloniok

#837
Czy ktoś mógł mi wytłumaczyć etymologię niniejszych słów gwarowych?

hen, het, hań, hanej - "tam"
hned - za niedługo (EDIT: *inъ + *godъ, zobacz staroczeski *inhed)
kej - jak
kiej - gdy, kiedy
kany - dokąd (mogę się domyśleć, że to od kędy, ale jednak nie jestem na 100 procent pewien, ponieważ mając takie pochodzenie słowo by brzmiało raczej "kandy" lub "kyndy")
kansi - gdzieś (może jakaś relacja do czeskiego "kamsi"?)
inkszy - inny (chodzi mi tutaj o to "ksz", nie wiem skąd się to wzięło)
atoli - natomiast, ale
  •  

Siemoród

Cytat: poloniok w Wrzesień 18, 2017, 12:50:08
Czy ktoś mógł mi wytłumaczyć etymologię niniejszych słów gwarowych?

hen, het, hań, hanej - "tam"
hned - za niedługo (EDIT: *inъ + *godъ, zobacz staroczeski *inhed)
kej - jak
kiej - gdy, kiedy
kany - dokąd (mogę się domyśleć, że to od kędy, ale jednak nie jestem na 100 procent pewien, ponieważ mając takie pochodzenie słowo by brzmiało raczej "kandy" lub "kyndy")
kansi - gdzieś (może jakaś relacja do czeskiego "kamsi"?)
inkszy - inny (chodzi mi tutaj o to "ksz", nie wiem skąd się to wzięło)
atoli - natomiast, ale
atoli = a+to+li, zwykłe złożenie, podobnie jak acz czy albowiem
inkszy to zapewne zniekształcone inszy, które to jest jakby stopniem wysszym od iny (stpol. inny)
Niech żyje Wolny Syjam!
  •  

Towarzysz Mauzer

To dobre, bardzo ciekawe pytania. Trzeba pamiętać, że w gwarach częstsze są nieregularne rozpodobnienia - także ze względu na pewną ruchliwość ludności (nawet jeśli od XVII do XIX wieku ograniczoną) i kontakt z różnymi gwarami o odmiennych rozwojach fonetycznych. Nie można traktować dialektów tylko jako niezmiennie archaicznych tworów.

Postaram się przedstawić moje hipotezy.

Tak więc w przypadku inkszego mamy do czynienia ze zwykłą epentezą /k/, spółgłoską wstawioną dla uproszczenia wymowy, która nie ma bazy w etymologii. Podstawą słowotwórczą był rdzeń psł. *in- z sufiksem *-š- (który w polskim dał sufiks -szy, por. np. pierw-szy).
Atoli od a-to-li, li jako cząstka m. in. w znaczeniu 'jeśli'.
Kany i kansi są bez związku z czeskim kam i psł. *kamo. Pochodzą od rdzenia psł. *kǫ 'gdzie' (jak w kę-dy), który na Śląsku i w pd. Małopolsce często zachowywał staropolską nosówkę /ã/. W przypadku kany mamy do czynienia z elizją /d/ z *kǫdy dla uproszczenia wymowy.
Hen i cała seria podobnych przysłówków lokatywnych złożona jest z deiktycznej, wskazującej (ew. dźwiękonaśladowczego, onomatopeicznego - ale naśladującego co?) pragmalingwistycznej cząstki he- i stosownych sufiksów lokatywnych. Mówię tu o pragmalingwistyce, bo głoska /h/ jest obca rozwojowi z prasłowiańskiego, a więc było to zapewne później powstałe, ale raczej niezapożyczone (bo powszechne także w gwarach bez kontaktu z innymi językami słowiańskimi) wykrzyknienie. Sufiksy lokatywne to *-v (obiekty blisko nadawcy komunikatu, np. małopolskie haw 'tu'), *-t (obiekty blisko odbiorcy komunikatu), *-n (obiekty daleko nadawcy i odbiorcy komunikatu).
Skrzydła miłości, mocy, o wielki, Twardy Jerze,
Rozpostrzyj ponad nami, ogrzej i przyjmij nas. -Mrkalj, Palinodia o twardym jerze
***
VIVAT CAROLVS GVSTAVVS REX POLONIÆ
  •