Kosova është Serbi (курс на аналбанскиот/шиптарскиот јазик)

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI I

PARATHËNIE

Język albański zapisujemy łacinką:
Aa, Bb, Cc, Çç, Dd, Dh dh, Ee, Ëë, Ff, Gg, Gj gj, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Ll ll, Mm, Nn, Nj nj, Oo, Pp, Qq, Rr, Rr rr, Ss, Sh sh, Tt, Th th, Uu, Vv, Xx, Xh xh, Yy, Zz, Zh zh.
Ze względu na nieporządek, jaki panuje w albaństwie, trudno powiedzieć, czy dwuznaki traktują za osobne znaki w alchwabecie czy nie. Na wymowie poszczególnych głosek będę się skupiał w kolejnych lekcjach, tutaj jedynie skupię się na przybliżeniu. Jeneralnie znaki czyta się podobnie, jak po polsku, poza:

Çç - jeneralnie, polskie "cz"
Dh dh - najczęściej [ð]
Ëë - z reguły szwa, na końcu wyrazu nigdy nie wymawiana (lub wymawiana prawie niezauważalnie, jako [ᵊ], często zawsze wymawiana jako [ᵊ]
Gj gj - tutaj istnieje wiele form, najczystszą wymową teoretycznie jest [ɟ͡ʝ], de facto może być to wszystko od "dż", przez "dź" do "gi", czasami nawet jako [j]
Ll ll - najlepiej wymawiać jako [ɫ]
Nn - wymawiamy, jak po polsku, chyba, że mamy ng (wtedy jako [ŋ], albo jest przez q lub gj, wtedy, jak "ń"
Nj nj - polskie "ń"
Qq - tutaj istnieje wiele form, najczystszą wymową teoretycznie jest [c͡ç], de facto może być to wszystko od "cz", przez "ć" do "ki", czasami nawet jako [j]
Rr - mamy dwie wymowy, albo jak po wielkoszatańsku [ɹ], albo [ɾ] (pierwsza wymowa jest typowa dla Albanji, południowych djalekt; druga dla Serbji, Macedonji i płn. Albanji)
Rr rr - zależne od tego, jak wymawiamy r, jeśli jako [ɹ] - wtedy [ɾ], jeśli jako [ɾ] - wtedy [r]
Sh sh - jeneralnie, polskie "sz"
Th th - najczęściej [θ]
Vv - polskie "w"
Xx - polskie "dz", nigdy "iks"
Xh xh - jeneralnie, polskie "dż"
Yy - najczęściej [y] (zaokrąglone i)
Zh zh - jeneralnie, polskie "ż"

GRAMATIKË

Gjinia mashkullore dhe femërore

Rodzaj męzki i żeński

  W albańskim mamy do czynienia z dwoma rodzajoma. Męzkim i żeńskim, o których będziemy mówić w następnych lekcjach. Rodzaj męzki rozpoznajemy po rodzajniku -i lub -u, rodzaj żeński po -a, -ja, -ia.
Przykłady rzeczowników rodzaju męzkiego: imiona: Agimi, Sokoli, Besniku (uwaga, imiona i inne nazwy własne otrzymują rodzajniki w języku albańskim!); rzeczowniki: telefoni, qeni, mali, topi, zogu, krahu, miu, peshku.
Przykłady rzeczowników rodzaju żeńskiego: imiona: Teuta, Vera; rzeczowniki: ora, çanta, studentja, lulja, kutia, shamia

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo fjalët e Gramatikës
Zadanie 1 - Przeczytaj wyrazy z działu gramatyka
Agimi, Sokoli, Besniku, telefoni, qeni, mali, topi, zogu, krahu, miu, peshku, Teuta, Vera, ora, çanta, studentja, lulja, kutia, shamia



ps
Żeby nie było, że kradnę czy coś
Ten kurs jest tłumaczeniem i graficznym unowocześnieniem trudnego w obsłudze i dostępności podręcznika Radowickiej "Gjuha Shqipe 1"

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI II

PARATHËNIE

Kush është ky?
Ky është Agimi.

Spoiler

[close]

Kush është kjo?
Kjo është Vera.

Spoiler

[close]

Ç'është ky?
Ky është qen, telefon, mjek.

Spoiler

[close]

Ç'është kjo?
Kjo është orë, mace, fotografi.

Spoiler

[close]

Ku është Agimi?
Agimi është këtu.

Spoiler

[close]

Ku është macja?
Macja është këtu.

Spoiler

[close]

Ku është Vera?
Vera është atje.

Spoiler

[close]

Ku është telefoni?
Telefoni është atje.

Spoiler

[close]

Ky është mjek, mësues, punëtor.
Kjo është mjeke, mësuese, punëtore.

Spoiler

[close]

GRAMATIKË

Rasa emërore (numri njënës)

Mianownik (liczba pojedyncza)

Trajta e shquar - trajta e pashquar

Rodzaj określony - rodzaj nieokreślony

  Wiemy mniej więcej, jak odróżniać rodzaj gramatyczny w języku albańskim. Jak jednak wyżej napisałem, aby być stuprocentowo pewnym, jaki rodzaj ma dane słowo, należy znać jego formę określoną. Z tego powodu każdego słowa w albańskim należy się uczyć w trzech formach - podstawowej, określonej i mnogiej nieokreślonej. W języku albańskim rzeczowniki występują w formie nieokreślonej i określonej (w przypadku pozostałych języków ligi bałkańskich dominuje tylko rodzajnik określony). Rodzaj nieokreślony tworzymy przez dodanie liczebnika przed słowem w jego podstawowej formie (np. ), rodzajnik określony jest natomiast postpozycyjny. W przypadku albańskich rodzajników należy pamiętać, że mogą wystąpić nawet po nazwach własnych, czego przykład mieliśmy we wprowadzeniu do lekcji (Agim - Agimi, Verë - Vera).
  W przypadku słów rodzaju męzkiego występują trzy rodzajniki określone, chociaż tylko dwa mają większe znaczenie - dlatego póki co się na nich skupię. Rodzaj męzki przyjmuje rodzajnik -i lub -u. Pierwszy z nich - -i dołączany jest do rzeczowników zakończonych na spółgłoskę (np. telefon - telefoni), na -ë (burrë - burri męźczyzna), na -a (baba - babai ojciec); dołącza się go też do końcówek -ër -ël -ën -ëll, -ërr, -ëm z uwzględnieniem zniknięcia ë przed sonatem (np. emër - emri imię). Drugą z końcówek używamy do rzeczowników zakończonych na -k, -g, -h (mjek - mjeku, zog - zogu, krah - krahu) oraz na inne samogłoski (np. mi - miu mysz).
  Rodzaj żeński przyjmuje cztery rodzajniki. Dwa z nich jesta taka sama - jesta to -a. Pierwszy -a jest wymienne z -ë (np. orë - ora) dotyczy to też słów zakończonych na -ër, -ël, -ën, -ëll, -ërr, -ëm (np. motër - motra siostra); drugi -a dodaje się natomiast do słów zakończonych na -i (np. shtepi - shtepia), występuje też przy rzeczownikach rodzaju żeńskiego zakończonych na spółgłoskę. Trzecim i czwartym rodzajnikiem jest wymienne lub niewymienne -ja: pierwsze dotyczy słów zakończonych na -e (np. mësuese - mësuesja warto zauważyć, że końcówka -e tworzy żeńskie nazwy zawodów); czwarty rodzaj rodzajnika występuje natomiast przy innych samogłoskach (także -e!), (grua - gruaja k*bieta)
  W związku z wymiennością rodzajników należy zwracać uwagę w notacji na znaki + i - (np. mësuese, -ja, -e, ale re, +ja, -e)

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo këto fjalë
Zadanie 1 - Przeczytaj te wyrazy
orë, ora, top, topi, lule, lulja, mal, mali, telefon, telefoni, qen, qeni, pikë, pika, shtëpi, shtepia, fotografi, fotografia, mi, miu, mace, macja

Szczególną uwagę należy zwrócić na wymowę e oraz ë!


Ushtrimi 2 - Urdhëro
Zadanie 2 - Odpowiedz na pytania
Kush është ky? (lekarz, nauczyciel)
Kush është kjo? (nauczycielka, robotnica)
Ç'është ky? (pies, telefon, góra)
Ç'është kjo? (kot, kwiat, zegar)

Ushtrimi 3 - Vër ky ose kjo
Zadanie 3 - Uzupełnij zaimkami ky lub kjo
... është top. ... është qen. ... është mi. ... është lule. ... është mace. ... është shtëpi. ... është Vera. ... është Agimi. ... është fotografi. ... është mjek. ... është mësuese. ... është punëtor.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI III

PARATHËNIE

Një student.
Dy studentë.
Tre kalendarë.
Katër topa.
Pesë stilografë.

Spoiler

[close]

Këtu është një murator. Ky është Sokoli. Kush është ky? Ky është Sokoli. Ç'është Sokoli? Sokoli është murator.

Spoiler

[close]

Ai është Fatosi. Edhe Fatosi është murator. Sokoli dhe Fatosi janë muratorë. Ata janë shokë.

Spoiler

[close]

Atje janë dy muratorë. Ku janë muratorët? Muratorët janë atje.

Spoiler

[close]

Ky është Bosniku. Bosniku nuk është murator. Ai është inxhinier. Bosniku dhe Iliri janë inxhinierë. Sokoli, Fatosi, Bosniku dhe Ilir janë shokë.

Spoiler

[close]

Ku janë çelësat? Çelësat janë këtu. Sa çelësa janë këtu? Këtu janë dhjetë çelësa: një, dy, tre, katër, pesë, gjashtë. shtatë, tetë, nëntë, dhjetë çelësa.

Spoiler

[close]

GRAMATIKË

Numri shumës

Liczba mnoga

Gjinia mashkullore

Rodzaj męzki

Ze względu na to, jak skomplikowana jest liczba mnoga w języku albańskim, podzielę jej tworzenie na dwie części i zacznę od rodzaju męzkiego. Od czego trzeba zacząć - w języku albańskim nie ma żadnych konkretnych zasad co do tego, jak będzie wyglądała liczba mnoga od danego słowa, można jednak zauważyć kilka reguł. Każdego słowa zawsze należy uczyć się z formą liczby mnogiej. Najczęstszymi końcówkami liczby mnogiej dla rodzaju męzkiego są +e, +ë, +a, -ra, +ra, wiele wyrazów ma taką samą formę liczby pojedynczej i mnogiej (np. mësues, qen). Słowa z rodzajnikiem określonym -u często biorą +ë, chociaż równie często przyjmują alternację (zog - zogj, peshk, peshq). Końcówka +e jest najczęstsza, ponadto występuje zawsze dla rzeczowników odczasownikowych zakończonych na -im. Końcówka -ra jest powszechna rzeczowników rodzaju męzkiego zakończonych na -ër (np. numër, numra). Końcówki +e i rzadka końcówka +ra powodują, że wyraz w liczbie mnogiej zachowuje się, jakby był rodzaju żeńskiego, co będzie widoczne przy odmianie przymiotnika.

Tak, jak w przypadku liczby pojedynczej, tak w liczbnie mnogiej występuje rodzajnik określony, taki sam dla rodzaju męzkiego i żeńskiego, zawsze regularny +t/ët/it/të (çelësat, qenit, zogjtë, peshqit), w zależności od tego, co czego jest doczepiany, o czem kiedy indziej.

Folja «jam» dhe përemrat vetorë

Czasownik «być» i zaimki osobowe

Uwaga, w albańskim nie występują bezokoliczniki, tak więc formą wyjściową jest 1. osoba liczby pojedynczej czasu teraźniejszego trybu oznajmującego.

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo këto fjalë
Zadanie 1 - Przeczytaj te wyrazy
shokë, shokët, flamurë, flamurët, studentë, studentët, stilografë, stilografët, çelësa, çelësat, krahë, krahët, kalendarë, kalendarët, ky, kjo, këta, këto, ai, ajo, këtu, larg, afër

Szczególną uwagę należy zwrócić na wymowę k [k], g [g] i h [h], wymowa musi być zawsze twarda.


Ushtrimi 2 - Urdhëro
Zadanie 2 - Odpowiedz na pytania
Ç'janë këta? (trzy piłki)
Ç'janë këta? (pięc flag)
Ç'janë këta? (osiem telefonów)

Ushtrimi 3 - Vër në shumës të shquar ose të pashquar emrat në kllapa
Zadanie 3 - Uzupełnij liczbą mnogą określoną lub nieokreśloną rzeczowników w nawiasie (zwróć uwagę na okeśloność!)
Këtu janë (stundent). (Studenti) janë këtu. Këta janë (çelës). (Mali) janë larg. (Topi) janë afër. Këta janë (stilograf). Agimi dhe Sokoli janë (shok). (Shoku) janë atje. Ku janë (mjeku)? (Mjeku) janë këtu. (Punëtor) janë këta? Po, këta janë (punëtor).

Ushtrimi 4 - Vër fjalët në kllapa në gjininë femërore
Zadanie 4 - Uzupełnij słowa w nawiasach formami żeńskimi
Unë jam (mësues). Ti je (punëtor). (Ai) është (student). Ne jemi (mjekë). Ju jeni (muratorë). (Ata) janë (inxhinierë).

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI IV

PARATHËNIE

Një tryezë. Një çantë.
Dy tryeza. Tri çanta.

Spoiler

[close]

Makina është këtu. Biçikleta është atje. Makina është afër. Biçikleta është larg.

Spoiler

[close]

Ç'janë këto? Këto janë makina dhe ato janë biçikleta. Makinat janë përpara, biçikletat janë prapa.

Spoiler

[close]

Një dritare. Tri dritare. Një lule. Tri lule.

Spoiler

[close]

Ç'është ajo? Ajo është karrige. Karrige është ajo? Po, ajo është karrige.

Spoiler

[close]

Karrige janë ato? Jo, ato nuk janë karrige. Ç'janë ato? Ato janë tryeza.

Spoiler

[close]

Një orë. Tri orë. Një këpucë. Dy këpucë. Një pushkë. Tri pushkë.

Spoiler

[close]

Ushtari dhe pushka. Ushtarët dhe pushkët.

Spoiler

[close]

Ajo është një shtëpi. Ato janë dy shtëpi. Atje janë dy shtëpi dhe disa pemë. Shtëpitë janë përpara, pemët janë prapa. Sa pemë janë atje? Atje janë shumë pemë - një, dy, tri, katër, pesë pemë.

Spoiler

[close]

DHOMA

POKÓJ

  Kjo është dhomë. Dhoma është e madhe. Ja muret, tavani dhe dyshemeja. Tavani është lart, dyshemeja është poshtë.
  Ç'janë këto? Këto janë karrige? Sa karrige janë këtu? Këtu janë gjashtë karrige. Tryeza janë ato? Po, ato janë tryeza. Dollap është ai? Po, ai është dollap. Si është dollapi? Dollapi nuk është i madh, ai është i vogël. Ja dera dhe dritaret. Dera është majtas, dritare janë djathtas.
  Derë është ajo? Jo, ajo nuk është derë, është ajo dritare. Sa dritare janë këtu? Këtu janë dy dritare.

Bashkëbisedim

Rozmowa

- Kush është kjo?
- Kjo është Drita.
- Ç'është Drita?
- Drita është mjeke. Ajo është mjeke.
- Po ti, mjeke je?
- Jo, unë nuk jam mjeke, unë jam mësuese. Unë dhe Drita jemi shoqe.

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Numri shumës

Liczba mnoga

Gjinia femërore

Rodzaj żeński

  Tak samo, jak w rodzaju męzkim, również w żeńskim w języku albańskim liczbę mnogą można co najwyżej próbować odgadnąć. Podobnie jednak, można zauważyć pewne prawidłowości, które ułatwiają naukę. Słowem wstępu, najczęściej występujące końcówki do liczby mnogiej w rodzaju żeńskim to -ë, -a, -e, -i, -ra. Jak nietrudno zauważyć w zdaniach z wprowadzenia, albańskie rzeczowniki rodzaju żeńskiego w liczbie mnogiej bardzo często mają identyczną formę do tej w liczbie pojedynczej (orë - orë, shtëpi - shtëpi, dysheme - dysheme, lule - lule), lub ewentualnie taką samą, jak formę określoną (makinë - makina). Główny problem w nauce sprawiają końcówki -ë i -a, ponieważ dotyczą najliczniejszej grupy rzeczowników rodzaju żeńskiego - tych zakończonych w formie podstawowej na -ë (orë, makinë, këpucë). Istnieje jednak pewna prawidłowość, która czasami pozwala łatwiej zapamiętać liczbę mnogą. Rzeczowniki rdzennie albańskie lub te zapożyczone bardzo dawno z reguły przyjmują liczbę mnogą -ë (czyli taką samą, jak forma podstawowa, np. orë - orë, këpucë - këpucë; reguła ta oczywiście nie zawsze działa, ponieważ ordynarne i stosunkowo niedawne zapożyczenie pushkë przyjmuje też liczbę mnogą pushkë), słowa natomiast zapożyczone, zwłaszcza stosunkowo niedawno, dotyczące nowszych pojęć często przyjmują -a (np. biçikletë - biçikleta, znów jednak ta reguła nie jest w stu procentach działająca, dhomë, które jest rdzennie albańskim słowem przyjmuje formę dhoma w liczbie mnogiej). Mniej problematyczne są rzeczowniki zakończone na -e oraz -i, które prawie zawsze przyjmują taką samą liczbę mnogą, jak pojedynczą (shoqe - shoqe, kuti - kuti) oraz rzeczowniki zakończone na -ër, które podobnie, jak w rodzaju męzkim przyjmują liczbę mnogą -ra (motër - motra [siostra, wiem, myli sie z matką]).

  Ułatwieniem jest jednak rodzajnik określony, który przyjmuje formę -t lub -të, ta pierwsza obowiązuje dla wszystkich rzeczowników (orë - orët, dhoma - dhomat, shoqe - shoqet), a druga dotyczy tylko rzeczowników zakończonych na -i (shtëpi - shtëpitë, kuti - kutitë) oraz inne akcentowane samogłoski (ze względu na akcent, forma określona od dysheme to dyshemeja, a nie dyshemja, z tego samego względu w liczbie mnogiej mamy dysheme - dyshemetë, sam akcent w albańskim nie ma znaczenia, dlatego nie poruszam jego tematu w lekach).

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo këto fjalë
Zadanie 1 - Przeczytaj te wyrazy
karrige, karriget, biçikleta, biçikletat, çanta, çantat, faqe, faqet, shoqe, shoqet, dhoma, dhomat, dysheme, dyshemetë, shtëpi, shtëpitë, dyer, dyert


Ushtrimi 2 - Plotëso pikat në fjali me këto fjalë
Zadanie 2 - Uzupełnij luki podanymi słowami
janë, e madhe, është, majtas, tryeza, djathtas, dysheme, dollapi, tavan
Kjo ... një dhome. Dhoma është .... Ky është .... Këto ... dritare. Kjo është .... Sa ... janë këtu? Si është ...? Dera është .... Dritaret janë ....

Ushtrimi 3 - Vër në shumës këto fjali
Zadanie 3 - Utwórz liczbę mnogą od każdego z tych zdań
Kjo është pushkë. Kjo është çantë. Kjo është shtëpi. Kjo është lule. Kjo është dhomë. Kjo është derë.
Ky është kalendar. Ky është dollap. Ky është qytet. Ky është çelës. Ky është top.

Ushtrimi 4 - Plotëso pyetjet
Zadanie 4 - Ułóż pytania
Këtu janë katër karrige. - Sa karrige janë këtu?
Atje janë dy karrige - .........................?
Biçikleta është këtu. - .........................?
Pemët janë atje. - .........................?
Ky është Sokoli. - .........................?
Kjo është Vera. - .........................?
Sokoli është punëtor. - .........................?
Vera është studente. - .........................?

Ushtrimi 5 - Vër në shumës të shquar ose të pashquar emrat në kllapa
Zadanie 5 - Uzupełnij liczbą mnogą określoną lub nieokreśloną rzeczowników w nawiasie (zwróć uwagę na okeśloność!)
Këto janë (tryezë). Ku janë (karrigia)? (Karrigia) janë atje. Sa (makinë) janë këtu? Këtu janë tri (makinë). (Biçikleta) janë djathtas, (makina) janë majtas. (Çantë) janë këto? Jo, këto nuk janë (çantë), këto janë (biçikletë).  Sa (dritare) janë këtu? Këtu janë tri (dritare).  (Dritarja) janë afër. (Shtëpia) janë afër. Sa (pemë) janë atje? Atje janë shumë (pemë). (Pema) janë larg. Ku janë (këpuca)? (Këpuca) janë këtu.

Ushtrimi 6 - Vër foljen «jam» në vend të pikave
Zadanie 6 - Uzupełnij odmienionym czasownikiem «być» luki
Unë ... punëtor. Ti ... student. Ai ... ushtar. Ju ... përpara. Ato ... majtas. Ajo ... mësuese. Ne ... prapa. Ata ... djathtas.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI V

PARATHËNIE

Punëtori punon.

Spoiler

[close]

Studenti mëson.

Spoiler

[close]

Mësuesi shkruan.

Spoiler

[close]

Vera lan.

Spoiler

[close]

Mira fshin.

Spoiler

[close]

Vajza luan.

Spoiler

[close]

- Punëtori punon.
- Ç'bën ai? Ai punon.

Spoiler

[close]

ARBENI DHE AGRONI MËSONJË POLONISHT

ARBEN I AGRON UCZĄ SIĘ POLSKIEGO

  Arbeni dhe Agroni janë nxënës. Ata janë shokë dhe mësojnë bashkë. Arbeni lexon, kurse Argoni dëgjon.
  Arbeni dhe Agroni mësojnë polonisht. Ç'mësojnë ata? Ata mësojnë polonisht.
     - Kush lexon tani?
     - Tani lexon Agroni.
     - Po Arbeni, ç'bën?
     - Arbeni dëgjon.
     - A kupton polonisht Arbeni?
     - Arbeni kupton pak. Agroni kupton mirë.
     - Ç'bën tani Agroni?
     - Ai shkruan. Agroni shkruan shpejt, kurse Arbeni shkruan ngadalë.
  Ky është mësues, këta janë nxënës. Mësuesi flet. Ai flet polonisht. Nxënësit dëgjojnë. Ata kuptojnë pak polonisht. Mësuesi flet ngadalë.



Unë jam shqiptar/shqiptare dhe flas shqip.
 Ti je polak/polake dhe flet polonisht.
 Ai është maqedon dhe flet maqedonisht.
 Ajo është franceze dhe flet frëngjisht.
 Ne jemi shqiptarë dhe mësojnë polonisht.
 Ju jeni polakë dhe mësoni shqip.
 Ata janë francezë dhe mësojnë anglisht.
 Ato janë rumune dhe mësojnë italisht.

Bashkëbisedim

Rozmowa

     - Kush është atje?
     - Atje është Mira.
     - Ku është Mira?
     - Mira është atje.


     - Ç'bën Mira?
     - Mira lexon.
     - Kush lexon?
     - Mira lexon.


     - Si lexon Mira?
     - Mira lexon mirë dhe shpejt.
     - Kush lexon mirë dhe shpejt?
     - Mira lexon mirë dhe shpejt.

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Zgjedhimi I i foljeve - folja «punoj»

Konjugacja I czasowników - typ «punoj»

  W języku albańskim występujeta dwa typa konjugacji czasownika. Większość czasowników należy do pierwszej - tematycznej. Czasowniki te wykazują się względną regularnością. Końcówkami formy podstawowej - 1 os.l.p. czasu teraźniejszczego w trybie oznajmującym czasowników pierwszej konjugacji są -oj, -aj, -ej, -ëj, -ij, -yj, -uaj, -yej, przy czym najczęściej spotykaną jest -oj, czasowniki właśnie w tej formie są podawane w słownikach i kursach. Odmiana prezentuje się następująco:

Analogiczną odmianę będzie miał czasownik z inną końcówką, przykładowo: -ëj, np. bëj (robię): bëj, bën, bëjmë, bëni, bëjnë.

W lekcji poznaliśmy ponadto jeden czasownik atematyczny (o których więcej w następnej lekcji), który odmienia się aż z trzema przegłosami, tym czasownikiem jest flas (mówię), jego odmiana wygląda następująco:

Tego typu czasowniki warto sobie porządkować, niestety, w języku albańskim bardzo liczne są czasowniki nieregularne, i nieregularności te niestety nie zależą tylko od przegłosów.

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo këto fjalë
Zadanie 1 - Przeczytaj te wyrazy
shami, shamia, shamitë, Shqipëri, Shqipëria, shqiptar, shqiptari, shqiptarë, shqiptarët, shqiptare, shqiptarja, shqiptare, shqiptaret, shok, shoku, shokë, shokët, shkollë, shkolla, shkollat, shkronjë, shkronja, shkronjat, pushkë, pushka, pushkët, shumë, shpejt, poshtë, shqip, anglisht, polonisht, rumanisht

Ushtrimi 2 - Shkruaj me shkronja numrat në këto fjali
Zadanie 2 - Zapisz słownie liczby w zdaniach
Këtu janë ( 2 ) vajza. Atje janë ( 7 ) pemë. Këtu janë ( 2 ) makina dhe ( 3 ) biçikleta. Atje janë ( 10 ) nxënës dhe ( 8 ) nxënëse.

Ushtrimi 3 - Vër në shumës këto fjali
Zadanie 3 - Utwórz liczbę mnogą od każdego z tych zdań
Nxënësi mëson mirë. Studenti shkruan. Ushtari është këtu. Ky është shqiptar. Unë nuk jam mjek. Studenti dëgjon. Mësuesi flet ngadalë. Ç'është kjo? Kjo është shami. Ç'është ky? Ky është stilograf. Ti kupton mirë. Vajza luan atje.

Ushtrimi 4 - Vër emrat në kllapa në trajtën e shquar
Zadanie 4 - Ze słów podanych w nawiasach utwórz formy określone
(Dhomë) është e vogël. (Mësues) flet ngadalë. (Makinë) është këtu. (Nxënës) janë atje. Ku është (shkollë)? Ç'bëjnë (punëtorë)? (Punëtorë) punojnë. (Male) janë larg. (Shtëpi) dhe (pemë) janë afër. (Studentë) dhe (studente) lexojnë dhe shkruajnë.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI VI

PARATHËNIE

Agimi lexon revistën.
Agimi shikon një revistë.

Spoiler

[close]

Vera hap dritaren.
Vera shkruan një letër.

Spoiler

[close]

Nxënësit dëgjojnë mësuesin.
Arbeni vizaton një shtëpi.

Spoiler

[close]

Mësuesi shkruan në tabelë.
Ai shkruan me shkumës.

Spoiler

[close]

KLASA

KLASA

  Në fotografi shikojmë një klasë. Klasa është e madhe. Ja bankat, karriget dhe tabela. Mësuesi dhe nxënësit janë në klasë. Mësimi fillon. Mësuesi flet. Ai shpjegon mësimin. Nxënësit dëgjojnë. Mësuesi hap librin dhe lexon mësimin numër 6. Pastaj ai shkuran në tabelë. Tabela është në mur. Ajo është e madhe. Mësuesi shkruan në tabele me shkumës. Tabela është e zezë, shkumësi është i bardhë.
  Këta janë Arteni dhe Agroni. Mgroni dhe Arbeni janë nxënës. Ata shkruajnë në fletore. Me se shkruajnë ata? Agroni shkuran me stilograf, kurse Arbeni shkruan me laps. Mësuesi flet. Nxënësit shkurajnë. Mësuesi shkruan në tabelë. Nxënësit shikojnë tabelën.
  Mësuesi mbyll librin. Mësimi mbaron. Nxënësit dalin jashtë.

Bashkëbisedim

Rozmowa

     - Mirëdita!
     - Mirëdita!
     - Vera, kush është kjo?
     - Kjo është një studente e huaj. Unë dhe ajo jemi shoqe. Ne mësojmë bashkë.
     - Si quhet ajo?
     - Ajo quhet Diana.


     - Tungjatjeta!
     - Përshëndetje!
     - Ç'je ti? (formalnie Ç'jemi ju?)
     - Unë jam polak. Jam student dhe mësoj shqip.
     - A kupton shqip? (formalnie A kuptoni shqip?)
     - Unë kuptoj mirë shqip, por flas keq.
     - Si quhesh? (formalnie Si quheni?)
     - Quhem Adolfi.
     - Mirupafshim!
     - Mirupafshim!

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Rasa kallëzore

Biernik

Njënës

Liczba pojedyncza

  Język albański ma, w zależności od tego, jak na to patrzeć - od trzech do pięciu przypadków. Do tej pory posługiwaliśmy się tylko prostymi zdanami z mianownikiem, w tej lekcji natomiast pojawia się biernik. Do tej pory poznaliśmy pytania, na które odpowiada albański mianownik: kush? ç'? cili? cila? (kto? co? który? która?), pytaniami, na które odpowiada biernik są: kë? ç'? cilin? cilën? (kogo? co? który/którego? którą?). Poznaliśmy ponadto pierwsze dwa przyimki, które łączą się z biernikiem, są to në (w) i me (z). Biernik tworzy się różnie w zależności od tego, czy tworzymy go dla rzeczownika określonego czy nieokreślonego, czy określonego. O ile w pierwszym przypadku nie zmieni się nic, o tyle w formie określonej pojawi się końcówka -n(ë). W rodzaju męzkim końcówkę tę dodaje się do formy określonej (np. mësuesin, peshkun), natomiast w rodzaju żeńskim do formy nieokreślonej (np. macen, shkollën, kutinë). Dotychczas poznane formy rzeczonika w liczbie pojedynczej obrazuje tabela:

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Zgjedhimi II i foljeve - folja «hap» (folje në bashkëtingëllore)

Konjugacja II czasowników - typ «hap» (czasownik zakończony spółgłoską)

  Dotychczas poznaliśmy pierwszą konjugację czasowników albańskich, którą charakteryzuje temat i końcówka dla 1os.l.p. Druga konjugacja czasownika dzieli sie na dwa podtypa, czasowniki zakończone na spółgłoskę lub samogłoskę. Zdecydowanie częściej występuje pierwsza z tu grupu. Cechą charakterystyczną czasowników II konjugacji są bardzo liczne przegłosy i nieregularności, ponadto czasowniki te w formie podstawowej są zazwyczaj jednosylabowe (flas, mbyll, hap). Kolejną cechą charakterystyczną jest jednakowa forma dla całej liczby pojedynczej (o ile czasownik nie ma przegłosu). Odmiana regularnego czasownika II konjugacji prezentuje się tak:

Wspomniałem także o przegłosach. Ostatnio pojawił się alternujący czasownik flas, dzisiaj pojawi się drugi - dal (wychodzę). Oba ta czasownika należą do jednego podtypu alternacyjnego (jest ich łącznie dziewięć), typem tym jest a-e-i-o. W typie tym a odnosi się do formy 1os.l.p. w czasie teraźniejszym, e do wymiany samogłoski dla 2. i 3.os.l.p. w czasie teraźniejszym, i do wymiany samogłoski dla 2.os.l.mn. w czasie teraźniejszym i trybu rozkazującego, natomiast o do formy przeszłej. Ponadto czasownik flas alternuje s do t w 2 i 3os.l.p., jest to często występująca zmiana w czasownikach albańskich. Podsumowując wyżej rozpisany typ przegłosu, nietrudno domyślić się, jak będzie wyglądała odmiana czasownika dal:

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos
dhomë, dhoma, dhomat, dardhë, dardha, dardhët, mollë, molla, mollët, llullë, llulla, llullat, dollap, dollapi, dollapët, shkollë, shkolla, shkollat, dhjetë mollë, katër dardhë, mollët dhe dardhët, pesë llulla, dollapi me libra, shkolla dhe nxenësit
Dhoma është e madhe. Dhoma është e vogël. Unë hyj në dhomë dhe mbyll derën. Ti hap dritaren. Ku janë mollët? Vajza e vofël vizaton një mollë. Ky është një emër në rasën kallëzore. Si quhesh? Unë quhem Ilir.

Ushtrimi 2 - Në vend të pikave, vër parafjalët në dhe me
Zadanie 2 - W miejsce kropek wstaw przyimki në lub me
Nëna hyn ... dhomë. Mësuesi shkruan ... shkumës ... tabelë. Unë shkruaj ... stilograf. Ata hyjnë ... klasë. Tabela është ... mur. Librat janë ... dollap. Unë luaj ... një shok. Agimi flet ... telefon ... Gencin. Telefoni është ... dhomë. Shamitë janë ... kuti. Ora është ... mur. Çelësi është ... derë. Ti je ... shtëpi. Kush luan ... top?

Ushtrimi 3 - Vër emrat në kllapa në rasën kallëzore, në tajtën e shquar, njënës
Zadanie 3 - Rzeczowniki w nawiasach umieść w bierniku, formy określonej, liczby pojedynczej
Unë shikoj (revista). Ti lan (shamia). Shoqja lexon (gazeta). Shoku shikon (fotografia). Studenti mbyll (libri). Ne lexojmë (mësimi). Ai fshin (tabela). Ata kuptojnë (mësimi). Ushtari hap (pushka). Unë fshij (dhoma).

Ushtrimi 4 - Në vend të pikave, vër këto folje sipas kuptimit
Zadanie 4 - W miejsce kropek wstaw odmienione czasowniki
shkruajnë, kuptojmë, shikoni, hap, mbyll, shpjegon, hyjnë, flas
Ne ... shqip. Ata ... anglisht. Agimi ... derën. Unë ... në telefon me vajzën.  Kush ... mësimin? Nxënësit ... në klasë. Ju ... revistën. Vera ... dritaren.

Ushtrimi 5 - Përkthe në shqip
Zadanie 5 - Przetłumacz na albański
Uczeń wyciera tablicę. Widzę i rysuję ptaka. Ptaki są na drzewie. Nie mówimy po albańsku. Oni wchodzą do pokoju. Uczniowie piszą, a nauczyciel objaśnia lekcję. Uczniowie robią dużo lekcyj w szkole. Lekarz wychodzi. Wy też wychodzicie.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI VII

PARATHËNIE

Agimi shikon një revistë - revistën.
Agimi shikon disa revista - revistat.

Spoiler

[close]

Vera shikon një libër - librin.
Vera shikon disa libra - librat.

Spoiler

[close]

Agimi është në dhomë me Verën.

Spoiler

[close]

Agimi është mekanik.
Ai punon në uzinë.
Tani ai po punon në uzinë.

Spoiler

[close]

Drita është mjeke.
Ajo punon në spital.
Tani ajo po shkon në spital.

Spoiler

[close]

Genci lexon shumë.
Ai lexon libra dhe revista.
Tani ai po lexon një libër.

Spoiler

[close]

MËNGJESI

PORANEK

  Është mëngjes. Arebni hap dritaren dhe shikon në rruge. Djathtas dhe majtas ka shumë shtëpi. Në rrugën kalojnë makina dhe njërez, kalojnë burra, gra, djema, vajza, fëmijë. Ata ecin shpejt. Arbeni shikon tani në rruga tri shokët. Dritën, Agimin dhe Gencin. Drita dhe Agimi po shkojnë në punë. Drita është mjeke. Ajo punon në spital. Agimi është punëtor. Ai është mekanik dhe punon në uzinë. Drita dhe Agimi shkojnë në punë me autobus. Ja autobusi. Ai ndalon në stacion. Drita dhe Agimi hipin në autobus. Genci është student. Ai shkon në shkollë. Genci shkon në shkollë me këmbë. Shkolla është afër.

Bashkëbisedim

Rozmowa

     - Tungjatjeta, Genc!
     - Tungjatjeta, Agim! Ku po shkon?
     - Po shkoj në shtëpi. Po ti ku po shkon?
     - Unë po shkoj në kinema. A shkojmë bashkë?
     - Jo, faleminderit, kam punë. Sot nuk kam kohë.
     - Mirupafshim!
     - Mirupafshim!


     - Mirëdita, Arben!
     - Mirëdita, Agron!
     - Ku është Lindita?
     - Ajo po luan me top me Artanin.
     - Po Vera dhe Agimi, ku janë?
     - Vera është në shtëpi. Ajo po shkruan një letër, kurse Agimi është në uzinë.
     - Ditën e mirë!
     - Ditën e mirë!

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Rasa kallëzore

Biernik

Shumës

Liczba mnoga

  Ostatnio poznaliśmy biernik do rzeczowników w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej za to wygląda to dużo prościej - biernik jest tożsamy z mianownikiem.

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Foljet e parregullta «eci», «hipi» dhe «kam»

Czaswoniki nieregularne «eci», «hipi» i «kam»

  Dzisiaj pojawiły się trzy nowe czasowniki, które charakteryzuje nieregularna odmiana. Dwa z nich: «eci» i «hipi» (chodzę i wsiadam/wspinam się) odmieniają się w podobny sposób. Uwaga! Nie są to czasowniki atematyczne z samogłoską, o który wspominałem. Tak, są to czasowniki atematyczne, ale nieregularne.

Ponadto, pojawił się nieregularny czasownik «kam» (mam), w jego odmianie można zauważyć analogję do czasownika jam, te podobnieństwa będą widoczne również w kolejnych formach czasownika:

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos
këmbë, këmba, këmbët, këngë, kënga, këngët, bashkëtingëllore, bashkëtingëllorja, bashkëtingëlloret, kalendar, kalendari, kalendarët.
Jam brenda në dhomë. Eci ngadalë mbi dysheme. Mbyll dyert. Ecën më këmbë. Ndaloj në stacion. Punoj në uzinë. Këndoj një këngë. Hyj brenda.

Ushtrimi 2 - Vër parafjalët: në, me, mbi, nën, për, në vend të pikave
Zadanie 2 - W miejsce kropek wstaw przyimki në, me, mbi, nën, për
... rrugë kalojnë shumë makina. Drita shkon ... spital. ... stacion ka shumë njerëz. Ata shkojnë ... punë ... autobus. Kush është ... dhomë? Unë këndoj ... shoqet. (Liqvin xD) Unë shikoj disa gra ... fëmijë. Revistat janë ... tryeze. Këpucët janë ... dollap. Fletoret janë ... bankë. Topi është ... karrige. Punëtorët flasin ... uzinat. Agimi po shkruan një letër ... shokët.

Ushtrimi 3 - Si bën rasa kallëzore njëjës e shquar dhe shumës e pashquar dhe e shquar e këtyre emrave?
Zadanie 3 - Jak się robi biernik określony liczby pojedynczej oraz biernik określony i nieokreślony tych rzeczowników?
a) burrë, djalë, njeri, mësues, mësim, qytet, tren
b) grua, vajzë, fëmijë, mjeke, karrige, këngë, pemë

Ushtrimi 4 - Në vend të pikave, vër këto folje sipas kuptimit e në formën e duhur në fjalltë e mëposhtme
Zadanie 4 - W miejsce kropek wstaw odpowiedni czasownik w odpowiedniej formie
shkoj, hipi, kaloj, eci, hyj, jam, hap, shikoj, punoj, lexoj
Ata ... në shtëpi. Unë ... në biçikletë. Në rrugë ... shumë makina. Fëmijët nuk ... shpejt. Në uzina ... njerëz dhe makina. Tani ... mëngjes. Ti ... dritaren dhe ... qytetin. Punëtorët ... shpejt. Arbeni ... ngadalë.

Ushtrimi 5 - Përkthe në shqip
Zadanie 5 - Przetłumacz na albański
Dzieci bawią się na zewnątrz. Ty jesteś tam. Uczniowie wchodzą do szkoły. Okno jest tu, a drzwi są na prawo. Kto jest Albańczykiem? Szybko mówicie. Ptaki ładnie śpiewają. Czy rozumiesz po polsku? Ile książek ma Arben? Arben ma trzy książki. Gdzie idzie mama z dziećmi? Ona idzie do domu. Gdzie jest zegar? Zegar jest nad szafą.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI VIII

PARATHËNIE

Ky është një libër.
Ky është libri i Gencit.
Ky është libri i Teutës.

Spoiler

[close]

Libri i Gencit është mbi tryezë.
Libri i kujt është mbi çantë?
Libri i Teutës është mbi çantë.

Spoiler

[close]

Kjo është një fletore.
Kjo është fletorja e Gencit.
Kjo është fletorja e Teutës.

Spoiler

[close]

Fletorja e Gencit është në dollap.
Fletorja e kujt është në çantë?
Fletorja e Teutës është në çantë.

Spoiler

[close]

Këta janë libra.
Këta janë librat e Gencit.
Këta janë librat e Teutës.

Spoiler

[close]

Librat e Gencit janë atje.
Librat e kujt janë këtu?
Librat e Teutës janë këtu.

Spoiler

[close]

Këto janë fletore.
Këto janë fletoret e Gencit.
Këto janë fletoret e Teutës.

Spoiler

[close]

Fletoret e Gencit janë këtu.
Fletoret e kujt janë atje?
Fletoret e Teutës janë atje.

Spoiler

[close]

FOTOGRAFIA E VERËS

ZDJĘCIE WERY

  Ky është Agimi. Kjo është Vera. Agimi dhe Vera janë motër e vëlla. Agimi është vëllai i Verës. Vera është motra e Agimit. Agimi dhe Vera janë në dhomë. Ata shikojnë televizorin dhe bisedojnë.
   Në dhomë hyn Genci. Genci është shoku i Agimit.
   Në dhomë është një tryezë. Mbi tryezë është një album. Genci hap albumin dhe shikon fotografitë. Ai bisedon me Agimin dhe me Verën për fotografitë.
  - Kush është këtu me Verën? - pyet Genci Agimin.
  - Kjo është shoqja e Verës, Teuta dhe ky është vëllai i Teutës, Artani.
  - Ku jeni këtu, Vera?
  - Jemi në fshat. Familja e Teutës banon në fshat. Fshati është afër. Unë dhe Agimi shkojmë shpesh atje me Teutën. Agimi merr aparatin fotografik dhe bëjmë fotografi.
   Vera shikon fotografinë dhe bisedon për fshatin me Gencin. Agimi nuk flet. Ai dëgjon.

Bashkëbisedim

Rozmowa

     - Kush është ky?
     - Ky është vëllai i Teutës.
     - Ç'është ai?
     - Ai është nxënës.
     - Si quhet?
     - Ai quhet Artan.


     - Ju lutem, shok, ku është stacioni i trenit? A është larg?
     - Jo, është shumë afër. Ja, atje, djathtas.
     - Faleminderit!

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Rasa gjinore

Dopełniacz

Njënës

Liczba pojedyncza

  Albański dopełniacz jest tożsamy również z celownikiem i praktycznie w każdej formie z ablatywem. Odpowiada tylko i wyłącznie na pytanie "i/e kujt?" - "czyj?". Znając zasady formowania biernika dla rzeczowników w liczbie pojedynczej, formowanie dopełniacza będzie bardzo podobne i proste. Dla rodzaju męzkiego tworzymy go identycznie, tylko zamiast końcówki -n dodajemy końcówkę -t (np. librit, shokut), zasada będzie identyczna dla rodzaju żeńskiego, w tym wypadku zamiast żeńskiego -n stosujemy końcówkę -s (np. orës, fletores, shtepisë), tabelka porównawcza (uwaga, albański dopełniacz dla rzeczowników określonych tworzy się fleksyjnie, co będę omawiał przy celowniku):

  Oprócz odmienionego słowa pojawiła się również klityka i lub e. Klityki w albańskim są dosyć skomplikowanym tematem, składającym się z naprawdę wielu form (mimo, że samych klityk jest w sumie pięć), na potrzeby obecnego poziomu ważne są tylko te dwie. Klitykę i stosuje się, jeśli przedmiot przynależący jest w mianowniku rodzaju męzkiego liczby pojedynczej (np. libri i Gencit), natomiast klitykę e dla rodzaju żeńskiego i liczby mnogiej (np. fletorja e Teutës, librat e Gencit, fletoret e Teutës). Warto zwrócić też uwagę, że przedmiot przynależący jest określony.

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Foljet «marr», «pyes» dhe «them»

Czaswoniki «marr», «pyes» i «them»

  Dzisiaj pojawiły się trzy nowe czasowniki, które charakteryzują różne zmiany w odmianach. Wszystkie te czasowniki należą do II konjugacji. Dwa z nich: «marr» i «pyes» (biorę i pytam) są względnie regularne i występują w nich charakterystyczne przegłosy. Pierwszy z nich ma podobną odmianę, co typ przegłosowy a-e-i-o, w jego wypadku będzie to jednak a-e-e-o (czyli w 2os.l.mn. nie będzie mirrni, tylko merrni), drugi natomiast wykonuje bardzo charakterystyczny przegłos w 2. i 3.os.l.p. wymieniając ostatnią samogłoskę rdzenia -s na -t, zmiana ta dotyczy większości czasowników II konjugacji zakończonych na -s (jest to dosyć spora grupa)

   

Ponadto, pojawił się nieregularny czasownik «them» (mówię), który jest całkowicie nieregularny i praktycznie nie ma żadnej reguły dla żadnej z osób:

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos
faqe, faqja, faqet, fëmijë, fëmija, fëmijët, familje, familja, familjet, fjalë, fjala, fjalët, vëlla, vëllai, vëllezër, vëllezërit, televizor, televizori, televizorë, televizorët.
Fletorja e Verës, faqet e librit, shikoj televizorin, vëllai i vogël, stilografi i vëllait, pyes vëllain, pyes shokun, familja e shokut, fotografia e vëllait, filloj punën.

Ushtrimi 2 - Vër në rasën gjinore emrat në kllapa
Zadanie 2 - Wstaw w dopełniaczu wyrazy w nawiasach
Çanta (Artani) ka libra dhe fletore. Faqet (revista) janë me fotografi. Stacioni (treni) është larg. Këto janë dritaret (dhoma). Familja (shoqja) banon në fshat. Vajza (motra) është e bukur. Spitali (qyteti) është i madh. Mekaniku (uzina) punon shpejt. Tavani (dhoma) është i lartë. Çelesi (çanta) është i vogël. Çelesi (dhoma) është i madh.

Ushtrimi 3 - Vër emrat në kllapa në rasën dhe në trajtën e duhur
Zadanie 3 - Wstaw rzeczowniki w nawiasach w odpowiednim przypadku, rodzaju i liczbie
Ky nuk është (shoku) (Genci), kz është (shoku) (Vera). Kjo nuk është (shoqja) (Vera), kjo është (shoqja) (Teuta). Këto nuk janë (këpuca) (vëllai), këto janë (këpuca) (motra). Ky nuk është (çelesi) (dhoma), ky është (çelesi) (dollapi). Këto nuk janë (këmba) (karrigia), këto janë (këmba) (tryeza).

Ushtrimi 4 - Përkthe në shqip
Zadanie 4 - Przetłumacz na albański
Gracie często w piłkę (piłką). Rozmawiasz z przyjaciółmi. Idziecie razem do domu. Śpiewasz teraz (jakąś) piosenkę po albańsku. Uczycie się dobrze gramatyki języka albańskiego. Wchodzisz powoli na most.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI IX

PARATHËNIE

Zwróć uwagę na klityki i oraz e w zależności od liczby, rodzaju i przypadku słowa, za którem stoją!
Ky është dollapi i librave. Dollapi i librave është i lartë.
Ky është dollapi i rrobave. Dollapi i rrobave është i madh.

Spoiler

[close]

Kjo është kutia e lapsave. Kutia e lapsave është mbi çantën e Argonit.
Kjo është kutia e penave. Kutia e penave është në sirtarin e tryezës.

Spoiler

[close]

Në dollapin e librave ka shumë libra.
Në dollapin e librave ka shumë libra.
Në kutinë e lapsave ka gjashtë lapsa.
Në kutinë e penave ka tri pena.

Spoiler

[close]

Ja dollapët e librave.
Ja dollapët e rrobave.
Ja kutitë e lapsave.
Ja kutitë e penave.

Spoiler

[close]

Vera vë librat në dollapët e librave.
Vera vë rrobat në dollapët e rrobave.
Agroni hap kutitë e lapsave.
Agroni mbyll kutitë e penave.

Spoiler

[close]

SHKOLLA E FSHATIT

WIEJSKA SZKOŁA/SZKOŁA NA WSI (dosł. SZKOŁA WSI)

  Teuta është shoqja e Verës. Ajo mëson në Universitetin e Tiranës. Ajo banon në qytetin e studentëve. Prindërit e Teutës banojnë në fshat. Babai i Teutës është mjek, kurse nëna e Teutës është mësuese në shkollën e fshatit.
  Teuta ka dy vëllezër, Argonin dhe Artanin. Ata shkojnë në shkollë.
  Kjo është shkolla e fshatit. Ajo është e re, e madhe dhe e bukur. Këtu mësojnë fëmijët e fshatarëve.
  Bie zilja. Tani është pushim. Fëmijët dalin jashtë, në oborr. Oborii i shkollës është i madh, ka shumë pemë dhe shumë lule.
  Disa fëmijë shëtisin nëpër oborr, disa luajnë. Ata janë të gëzuar, flasin e qeshin me zë të lartë.
  Përsëri bie zilja. Pushimi mbaron. Nxënësit hyjnë nëpër klasa. Fillon mësimi.
  Në shkollën e fshatit mësojnë edhe prindërit e fëmijëve. Ata vazhdojnë shkollën e natës. Ditën punojnë në fushat e kooperativës dhe në mbrejmë shkojnë në shkollë.

Bashkëbisedim

Rozmowa

     - Në ç'klasë jeni?
     - Jam në klasën e tetë.
     - Sa orë mësim në ditë bëni?
     - Ne bëjmë pesë ose gjashtë orë mësim në ditë.
     - Ç'gjuhë të huaj mësoni?
     - Unë mësoj frëngjisht. Lexoj mirë. Tani kuptoj mirë, por nuk flas lirisht, flas më vështirësi, bëj gabime - Nuk shqiptoj mirë disa tunguj.

     - Mësoni frëngjisht?
     - Po.
     - A keni libra frëngjisht?
     - Po, kam disa libra.
     - Ç'libra keni?
     - Kam një tekst dhe disa libra me përralla.
     - Po fjalorë a keni?
     - Kam fjalorin frëngjisht-shqip dhe një fjalor frëngjisht me figura.
     - Sa fjalë kanë fjalorët?
     - Fjalori frëngjisht-shqip ka njëzet mijë (20000) fjalë, kurse fjalori më figura ka pesë mijë (5000) fjalë.

     - Ku është shkolla e fshatit.
     - Ja, kjo është shkolla e fshatit.
     - Sa klasa ka ajo?
     - Ajo ka shumë klasa, ka dhjetë klasa.
     - Sa nxënës ka shkolla?
     - Atje mësojnë treqind (300) nxënës. Disa nxënës vazhdojnë shkollën ditën, disa mësojnë natën. Ditën shkojnë në shkollë fëmijët e fshatarëve, kurse natën mësojnë prindërit e nxënësve.

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Rasa gjinore

Dopełniacz

Shumës

Liczba mnoga

  Oprócz poznanych wcześniej fórm dopełniacza dla liczby mniejszej, w dzisiejszej lekcji pojawiły się również formy dla liczby mnogiej, zakończone na -ve. Jest to regularna końcówka dodawana po formie liczby mnogiej (laps - lapsa - lapsave; qen - qen - qenve). Podsumowując póki co poznane końcówki dla liczby mnogiej: liczba mnoga wygląda tak samo w mianowniku i bierniku (jest półregularną formą, której trzeba się nauczyć), natomiast w dopełniaczu dodaje się końcówkę -ve

  Dużo ciekawsze jest zastosowanie samego dopełniacza, co dosyć skrótowo zostało opisane w poprzedniej lekcji. Jak da się zauważyć, albański używa dopełniacza znacznie częściej od języka polskiego (np. wiejska szkoła jako dosł. "szkoła wsi", albo piórnik jako "pudełko piór"). Jest to bardzo charakterystyczna cecha języka albańskiego, który nie jest zbyt produktywny w tworzeniu przymiotników. Z tego powodu często zamiast przymiotników, albański woli używać formy dopełniacza (tak, jak w przypadku "wiejskiej szkoły" - przymiotnik "wiejski" nie istnieje). Jest to bardzo daleko posunięty proces, z tego powodu np. "Albania południowa" po albańsku będzie Shqipëria e jugut (dosł. Albania południa; jug, +u - południe). Warto mieć to na uwadze i obserwować w tekstach w kolejnych lekcjach.

  Ponadto, warto przyjrzeć się klitykom i oraz e, które można zaobserwować przed przymiotnikami oraz przed słowami w dopełniaczu (w obu przypadkach będą działały te same zasady). Dzisiaj chciałbym opisać tylko zachowanie klityk po określonym wyrazie. Zasada jest, póki co prosta (nie mniej, bardzo się miesza, niestety): klityki "i" użyjemy tylko, jeśli jest ona po wyrazie rodzaju męzkiego liczby pojedynczej w mianowniku, w pozostałych przypadkach będzie to zawsze "e". Wyraz, który jest po klityce nie wpływa na nią, przy wyborze klityki zawsze patrzymy się nad wyraz przed nią:

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Foljet «bie» dhe «vë»

Czaswoniki «bie» i «vë»

  Dzisiaj w tekście pojawiła się dwa czasownika - "bie" oraz "vë", są one bardzo ciekawe, ponieważ zaliczają się do samogłosek podgrupy czasowników atematycznych. Wspólną cechą prawie wszystkich tych czasowników jest ich nieregularność (w mniejszym lub większym stopniu). Również znaczenie tych czasowników nie jest jednoznaczne - o ile z "vë" problem jest jeszcze niewielki, gdyż oznacza o "kłaść coś, umieszczać coś" (tak, ten czasownik dotyczy praktycznie każdej czynności związanej z umieszczaniem czegoś gdzieś, jest to dosyć uniwersalny wyraz), o tyle "bie" jest wyjątkowo podłym czasownikiem. Samo "bie" jest tak naprawdę dwoma czasownikoma, która w liczbie pojedynczej wyglądajeta i odmieniajeta identycznie, nie mniej, w czasach przeszłych będzie on już miał dwie różni (nieregularni) odmianie, w zależności od znaczenia. Pierwszym znaczeniem "bie" jest "padać, uderzać, bić, spadać", drugiem natomiast - "przynosić, donosić", warto o tym pamiętać, gdyż potem bardzo to się myli, odmiana tych czasowników wygląda następująco:

   

Uwaga! Bardzo często na północny Albanji, w Serbji (Serbska Autonomiczna Prowincja Kosowa i Metochji) oraz w Macedonji bardzo często spotykaną formą dla osób ti oraz ai/ajo jest dodatkowe -n: ti bien, ai bien; ti vën, ai vën

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë.
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos.
revistë, revista, revistat, njeri, njeriu, njerëz, njerëzit, libër, libri, libra, librat, letër, letra, letrat, sirtar, sirtari, sirtarë, sirtarët, rrugë, rruga, rrugët
 rrugët e qytetit, dollapi i librave, dollapi i rrobave, sirtari i tryezës, sirtari i dollapit, letra e shokut, ura e fshatit, oborri i shkollës, oborri i shtëpisë, prindërit e Artanit, motra e Arbenit, dera e shtëpisë, dera e dhomës, dera e dollapit
 Muri është i lartë, Muri është i ulët, Ai flet me zë të lartë, Ai flet me zë të ulët

Ushtrimi 2 - Në vend të pikave, vër fjalët në kllapa në formë e duhur.
Zadanie 2 - W miejsce kropek, wstaw wyrazy z nawiasów we właściwych formach.
Ai shkon shpesh në fshat dhe ........... me fshatarët. (punoj)
Jashtë, në ........... ka shumë njerëz. (rruga)
Ne ........... për Shqipërinë. (bisedoj)
Prindërit e shokut janë ........... (fshatari)
Ai është qytetar dhe banon në ........... (qyteti)
Ti ........... me vëllanë e vogël. (luaj)
Tre shokë janë në dhomë. Ata ........... dhe ........... me zë të lartë. (bisedoj), (qesh)
Kush ........... tani? (flas)
Nëna ........... në dhomë dhe mbyll ........... (hyj), (dera)


Ushtrimi 3 - Vër në shumës fjalët me korsive.
Zadanie 3 - Wyrazy w kursywie zamień na liczbę mnogą.

Mjeku punon shumë. Këtu është një njeri. Vera hap dritaren. Shoqja e motrës shëtit. Ku është vëllai? Shamia është në kuti.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI X

PARATHËNIE

Zambaku është i bardhë.
Limoni është i verdhë.
Qielli është i kaltër.
Lapsi është i gjelbër.
Trëndafili është i kuq.
Stilolapsi është i zi.

Spoiler

[close]

Shamia është e bardhë.
Mimoza është e verdhë.
Makina është e kaltër.
Gjethja është e gjelbër.
Qershia është e kuqe.
Tabela është e zezë.

Spoiler

[close]

Aeroplani është gri.
Shalli është blu.

Spoiler

[close]

Biçikleta është gri.
Çanta është blu.

Spoiler

[close]

Ç'ngjyra është trendafili?
Trendafili është i kuq.

Spoiler

[close]

Ky qen është. Si është qeni? Qeni është i vogël.
Ç'bën qeni i vogël? Qeni i vogël leh.

Spoiler

[close]

Kjo mace është. Si është macja? Macja është e vogël.
Ku është macja e vogël? Macja e vogël është nën karrige.

Spoiler

[close]

Ky jastëk është katror. Si është jastëku? Jastëku është katror.
Ku është jastëku katror? Jastëku katror është në divan.

Spoiler

[close]

Kjo tryezë është katrore. Si është tryeza? Tryeza është katrore.
Ku është tryeza katrore? Tryeza katrore është në dhomë.

Spoiler

[close]

KALENDARI I RI

NOWY KALENDARZ

  Agimi hyn në dhomë dhe shkon te tryeza e punës. Mbi tryezë është një kalendar. Ky është kalendari i ri. Kalendari është i vogël. Ai ka shumë figura. Ato janë me ngjyra. Agimi merr kalendarin nga tryeza dhe hap fletët e kalendarit. Ç'është sot? Sot është e premte, nesër është e shtunë, pasnesër është e diel.
  Unë punoj gjashtë ditë në javë - mendon Agimi. Punoj të hënën, të martën, të mërkurën, të enjten, të premten, të shtunën, kurse të dielën nuk punoj. Të dielën pushoj, fle deri vonë, shëtis me shokët, shkoj tek shokët ose në kinema. Sot është e premte.

Bashkëbisedim

Rozmowa

     - Alo, Agimi ti je? Jam Genci.
     - Mirëmbrëma, Gens. Ç'kemi?
     - A shkojmë nesërmbrëma në kinema?
     - Ç'është nesër?
     - Nesër është e enjte.
     - Jo, Genc. Nesërmbrëma kam punë.
     - Po të premten?
     - Edhe të premten kam punë, jam i zënë. Të shtunën jam i lirë.
     - Mirë. Shkojmë të shtunën. Natën e mirë.
     - Natën e mirë. Mirupafshim.

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Mbriemat e nyjshëm

Przymiotniki oznaczone

Njënes

Liczba pojedyncza

  Struktura przymiotników w języku albańskim jest bardzo interesująca, jak na języki indoeuropejskie, jest również bardzo skomplikowana. Przymiotniki w języku albańskim odmieniają się przez określoność, liczbę i przypadki. Dzielą się również na oznaczone i nieoznaczone. Przymiotniki oznaczone, które stanowią większość albańskich przymiotników składają się z dwu częściu: klityki, informującej o przypadku, określoności, rodzaju i liczbie (obowiązują te same klityki, co te opisane w lekcji IX) oraz właściwego przymiotnika, który fleksyjnie odmienia się tylko przez liczbę i rodzaj. Krótko mówiąc, w takim przymiotniku o ile klityką operujemy w bardzo wielu dziedzinach, dlatego zapamiętanie klityk jest niesamowicie ważne, o tyle sam przymiotnik ma co najwyżej cztery formy (a większość ma tylko dwie).

Przechodząc do samych fórm przymiotnika - w zależności od przymiotnika jest ich od dwu do czterech, natomiast w liczbie pojedynczych forma może być jedna bądź dwie, większość przymiotników jest taka sama w liczbie pojedynczej i odróżniamy je tylko i wyłącznie klityką (np. i bukur/e bukur), istnieje jednak spora grupa, która bierze dodatkowe -e dla rodzaju żeńskiego (np. i keq/e keqe) lub wymienia -ë na -a (i lartë/e larta, ale i/e bardhë!), ponadto, wszystkie przymiotniki zakończone na -ëm przyjmą -me w rodzaju żeńskim (i shijshëm/e shijshme). Istnieje też pewna grupa przymiotników nieregularnych, np. i ri/e re (nowy/a) lub i zi/e zezë (czarny/a). Poniżej zestawiam listę wszystkich przymiotników oznaczonych w formie męzkiej i żeńskiej, które się pojawiły, podzielone zostały wg grup:

PRZYMIOTNIKI O JEDNEJ FORMIE

[close]

PRZYMIOTNIKI O DWU FORMU

[close]

PRZYMIOTNIKI NIEREGULARNE

[close]

Mbriemat e panyjshëm

Przymiotniki nieoznaczone

Njënes

Liczba mnoga

  Obok przymiotników oznaczonych występują również niezonaczone, które odmieniają się tylko przez liczbę i rodzaj. Najliczniejszą grupę stanowią te zakończone na -or/-ar (jest to produktywna końcówka). W liczbie pojedynczej przymiotniki te są albo nieodmienne (np. blu, gri), albo otrymują -e w rodzaju żeńskim (np. katror/katrore, guximtar/guximtare)

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Folja «fle»

Czaswonik «fle»

  Kolejny czasownik o nietypowej odmianie, czyli «fle» (spać), odmiana bardzo podobna do wcześniej poznanego «bie»

Uwaga! Bardzo często na północny Albanji, w Serbji (Serbska Autonomiczna Prowincja Kosowa i Metochji) oraz w Macedonji bardzo często spotykaną formą dla osób ti oraz ai/ajo jest dodatkowe -n: ti flen, ai flen

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë.
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos.
qiell, qielli, e diel, e diela, inxhinier, inxhinieri, inxhinierë, nixhinierë, vëlla, vëllai, vëllezër, vëllezërit, baba, babai, grua, gruaja, gra, gratë, shkruaj, luaj
 Qielli është i kaltër. Luaj me top. Shkruaj një letër. Qeni leh. Bëj pyetje. Pyes inxhinerin. Pyes babanë. Bisedoj me vëllanë.

Ushtrimi 2 - Plotëso përgjigjet e këtyre pyetjeve me mbriemra në kllapa.
Zadanie 2 - Umieść odpowiedzi na te pytania według przymiotników w nawiasie.
Si është shtëpia? (i madh) - Shtëpia është e madhe.
Si është libri? (i ri)
Ç'ngjyrë ka limoni? (i verdhë)
Si është tavani? (katror)
Ç'ngjyrë ka biçikleta? (blu)
Ç'ngjyrë ka çanta? (i zi)
Ç'ngjyrë ka qershia? (i kuq)
Si është fletore? (i vogël)


Ushtrimi 3 - Vër emrat në kllapa në rasën kallëzore. Lexo fjalitë, shiko përdornimin e foljes «marr» me parafjalën «nga».
Zadanie 3 - Wyrazy w nawiasach odmień do biernika. Zwróć uwagę na wyrazy, zwłaszcza te następujące po czasowniku «marr» i po przyimku «nga».

Stilografi është mbi tryezë. Unë marr (stilografi) nga tryeza. Iliri është inxhinier. Ai merr (vizorja) nga sirtari i tryezës. Artani ka në çantë një libër. Agroni merr (libri) nga çanta e Artanit. Ju shikoni në fotografi prindërit e Teutës. Ajo merr vazhdimisht (letra) nga prindërit.

Ushtrimi 4 - Përkthe në shqip.
Zadanie 4 - Przetlumacz na albański.
Jabłko jest czerwone, czereśnia też jest czerwona.
To jest nowy kalendarz, a to jest stary rower.
Biorę listy od rodziców. Oni kładą książkę w regale.
Mały ptak jest niebieski i bardzo ładnie śpiewa.
Matka Teuty pracuje w szkole, ona jest dobrą nauczycielką.
Wychodzę z domu i idę do szkoły.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI XI

PARATHËNIE

Ky është një televizor.      
Ky televizor është i madh.   

Kjo është një radio.
Kjo radio është e vogël.

Spoiler

[close]

Këta janë kamionë.
Këta kamionë kanë gurë.

Këto janë vazo.
Këto vazo kanë lule të bukura.

Spoiler

[close]

Kjo është dhoma e Verës.
Në këtë dhomë fle Vera.

Ajo është dhoma e Agimit.
Në atë dhomë fle Agimi.

Spoiler

[close]

Sa është ora?

Ora është tre. Ora është tre e pesë. Ora është tre e njëzet e pesë.
Ora është tre e një çerek. Ora është tre e gjysmë. Ora është katër pa një çerek.
Ora është katër pa njëzet e pesë. Ora është katër pa pesë. Ora është katër.

Spoiler

[close]

Ora është dymbëdhjetë. Është mesditë.
Ora është dymbëdhjetë. Është mesnatë.

Spoiler

[close]

Çdo orë ka dy akrepa - ka akrepin e madh dhe akrepin e vogël. Akrepi i madh tregon minutat. Akrepi i vogël tregon orët. Disa orë kanë edhe akrepin e sekondave.

Spoiler

[close]

Kjo është orë muri. Ora e murit është e madhe. Vera kurdis orën.
Kjo është orë tryeze. Ora e tryezës ka zile. Nëna kurdis orën.
Kjo është orë xhepi. Ora e xhepis është e rrumbullaktë. Babai shikon orën.
Kjo është ori dore. Ora e dorës ka rrip. Agimi kurdis orën.

Spoiler

[close]

Ora punon mirë. Ora punon keq.
Ora shkon përpara. Ora mbetet prapa.

Spoiler

[close]

NË UZINË

W FABRYCE

   Çdo ditë, në mëngjes, në orën gjashtë e një çerek, Agimi del nga shtëpia dhe shkon në punë. Ai është mekanik dhe punon në Uzinën e Traktorëve. Puna në uzinë fillon në orën shtatë. Agimi punon nga ora shtate deri në orën tre e gjysmë. Uzina e Traktorëve është larg, prandaj Agimi del herët nga shëpia.
   Ora është gjashtë e gjysmë. Në rrugët e qytetit ka shumë lëvizje. Autobusat kalojnë nëpër rrugë vazhdimisht. Ata janë plot me njërez. Ata ndalojnë nëpër stacione. Aty presin shumë njerëz. Edhe Agimi po pret në stacion. Ai shikon orën. Në këtë kohë autobusi ndalon në stacion. Agimi hipën. Në autobus ai takon shokët e punës. Pas pak ata zbresin dhe hyjnë nl uzinë. Në orën shtatë bie sirena. Fillon puna. Në Uzinën e Traktorëve ka shumë makina. Ato bëjnë zhurmë. Punëtorët flasin me zë të lartë. Ata punojnë shpejt dhe mirë.
   Ora është dymbëdhjetë. Mesditë. Tani është ora e pushimit. Punëtorët dhe inxhinierët lënë punën dhe shkojnë në mensë. Atje hanë drekën.
   Në orën dymbëdhjetë e gjysmë fillon përsëri puna. Turni i parë mbaron ditën e punës në orën tren e gjysmë. Turi i dytë vazhdon punn deri në mesnatë.

Bashkëbisedim

Rozmowa

   - Sa është ora, Teuta?
   - Ora është dymbëdhjetë pa një çerek. Është vonë.
   - A ke gjumë?
   - Jo. Megjithëse është vonë, s'kam gjumë. Po hap radion dhe po dëgjoj muzikë.
   - Kurse unë po fle. Kam gjumë dhe jam e lodhur. Natën e mirë!
   - Natën e mirë.
   

Në rrugë

Na ulicy

   - Ju lutem, ku ndalon ky autobus?
   - Ky autobus ndalon këtu afër. Stacioni është djathtas.
   - Faleminderit!

   - Ç'po bën këtu?
   - Po pres motrën. Ti kë po pret?
   - Po pres një shoqe.
   - Mirupafshim!

   - Taksinë prisni?
   - Po, ne presim taksinë. Ti autobusin pret?
   - Jo, pres një shok. Ja taksia.
   - Ditën e mirë.

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Përëmra dëftore

Zaimki wskazujące

Rasa emërore e kallëzore

Mianownik i biernik

  W języku albańskim oprócz określoności możemy określić rzeczownik zaimkiem wskazującym. Podobnie, jak w języku polskim, albańskie zaimki wskazujące mogą wskazywać na bliższy objekt (ten, ta, ci, te) oraz na dalszy (tamten, tamta, tamci, tamte). Różnicą są zaimki osobowe, gdyż zaimki osobowe dla 3os. w albańskim są tożsame z zaimkami wskazującymi na dalszy objekt (ai, ajo, ata, ato).
Rzeczownik, który następuje po zaimku wskazującym zawsze jest w formie nieokreślonej. Zaimki wskazujące w albańskim prezentują się następująco:

Mënyra dëftore, koha e tashme

Tryb oznajmujący, czas teraźniejszy

Foljet «pres», «lë», «ha» dhe «hipi»

Czaswoniki «pres», «lë», «ha» dhe «hipi»

  W tekstach dzisiejszej lekcji pojawiły się aż cztery czasowniki o niestandardowej odmianie. Pierwszym z nim jest «pres» (czekam, czekać lub oczekiwać, oczekuję - ten czasownik łączy się normalnie z biernikiem w znaczeniu "czekam na kogoś, wyczekuję kogoś"), z przegłosem e-e-i-e, jednym z najczęsciej występujących przegłosów (oprócz pres, również zbres odmienia się w identyczny sposób). Ponadto zachodzi w nim znana już wymiana s-t. Kolejna dwa czasownika: «lë» (zostawiam, zostawiać lub pozwalać, pozwalam; znaczenie tego czasownika można porównać z nimieckiem lassen i «ha» (jem, jeść) odmieniają się stosunkowo regularnie (ponadto «lë» ma identyczną konjugację do «vë», jednakże warto je zapamiętać, gdyż mimo wszystko należą do nieregularnego grona. Ich końcówki są identyczne, jak przy odmianie poznanego ostatnio «fle». Ostatnim czasownikiem jest «hipi» (wspinam się, wspinać się lub wsiadać, wsiadam), którego odmiana jest tożsama z odmianą czasownika «eci». Oczywiście, warto sobie porządkować te czasowniki, tak więc zamieszczam tabelki:

Uwaga! Bardzo często na północny Albanji, w Serbji (Serbska Autonomiczna Prowincja Kosowa i Metochji) oraz w Macedonji bardzo często spotykaną formą dla osób ti oraz ai/ajo jest dodatkowe -n: ti lën, ai lën; ti han, ai han

Numra

Liczebniki

  -naście = -mbëdhjetë - njëmbëdhjetë (11), dymbëdhjetë (12), trembëdhjetë (13, r.m.)/trimbëdhjetë (13, r.ż.), katërmbëdhjetë (14)...
   dwadzieścia - njëzet - njëzet e një (21), njëzet e dy (22), njëzet e tre (23, r.m)/njëzet e tri (23, r.ż.), njëzet e katër (24)...
   trzydzieści - tredhjetë (dla rodzaju męzkiego), tridhjetë (dla rodzaju żeńskiego!), czyli: tredhjetë e tre libra, ale tridhjetë e tri fletore
   czterdzieści - dyzet - dyzet e një (41), dyzet e dy (42), dyzet e tre (43, r.m.)/dyzet e tri (r.z.), dyzet e katër (44)...
   -dziesiąt - -dhjetë - pesëdhjetë (50), gjashtëdhjetë (60), shtatëdhjetë (70)...
   sto, -ście, -sta - -qind - njëqind (100), dyqind (200), treqind (300, r.m i r.z), katërqind (400)...
   tysiąc - mijë - mijë (1000), dymijë (2000), trimijë (3000), dymijë e njëqind e tredhjetë e shtatë (2137)...

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë.
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos.
sirenë, sirena, sirenat, sekondë, sekonda, sekodnat, mesditë, mesdita, mesnatë, mesnata, stacion, stacioni, stacione, stacionet, lëvizje, lëvizja, lëvizjet, zile, zilja, zilet, zambak, zambaku, zambakë, zambakët, zë, zëri, i zi, e zezë
 zija e telefonit, zilja e orës, zambaku i bardhë, stacioni i autobusit, jam i gëzuar, stilograf i zi, sirena e uzinës
 Në rrugë ka lëvizje. Njerëzit lëvizin. Zbres nga autobusi. Lëviz akrepat e orës. Është mesnatë. Është mesditë. Kurdis orën. Bie zilja.

Ushtrimi 2 - Vër parafjalët e duhura në vend të pikave.
Zadanie 2 - Wstaw właściwy przyimek.
Punëtoret dalin ....... uzina. Agimi del ....... shtëpia çdo ditë ....... orën shtatë. ....... ora dymbëdhjetë ....... orën dymbëdhjetë e gjysmë punëtorët bëjnë pushim. Vëllai mëson çdo ditë ....... ora shtatëmbëdhjetë ....... orën njëzet. ....... rrugë ka shumë njerëz. Agimi shkon çdo ditë ....... Genci. Unë po shkruaj ....... stilografin e motrës.


Ushtrimi 3 - Zgjedhoje foljet «zbres» dhe «vë».
Zadanie 3 - Odmień przez osoby czasownik «zbres» i «vë».
unë zbres, ti ......., ai ......., ne ......., ju ......., ata .......
unë vë, ti ......., ai ......., ne ......., ju ......., ata .......

Ushtrimi 4 - Vër fjalët në kllapa në rasën kallëzore.
Zadanie 4 - Wyrażenia w nawiasach umieść w bierniku. (Pamiętaj o klitykach!)
Agimi lëviz (akrepi i madh). Ata zbresin në (stacioni i tretë). Ne mësojmë (mësimi i ri). Vera mbyll (dera e dhomës). Teuta hap (sirtari i tryezës). Unë vë çantën mbi (tryeza e punës). Studenti hap (libri i gramatikës).  Ti bisedon me (motra e madhe). Unë hap (libri i ri). Ai bën (detyrat e shtëpisë). Fëmijët dëgjojnë (fjalët e prindërve). Nxënësit dëgjojnë (shpjegimi i mësuesit). Familja e Agimit banon në (kati i dytë).

Ushtrimi 5 - Vër përemra dëftorë para emrave me shkronja korsive dhe ndrysho trajtën e emrave.
Zadanie 5 - Wstaw zaimki wskazujące bliższe (ky, kjo...) przed wyrazami zaznaczonymi kursywą, pamiętaj o zmianie formy wyrazu.
Autobusi ndalon këtu. Inxhinierët punojnë në Uzinën "Dajti". Lindita lexon librin me tregime. Ajo vë fotografitë në album. Vera merr nga dollapi revistën. Studentët mësojnë në Universitet. Kamionët kanë gurë. Studentët bisedojnë për mësimet. Ata dalin nga shtëpia.

Ushtrimi 6 - Sa është ora?
Zadanie 6 - Która jest godzina?
12:15 - Ora është .....................................
12:30 - Ora është .....................................
11:45 - Ora është .....................................
11:00 - Ora është .....................................
3:35 - Ora është .....................................
18:18 - Ora është .....................................
21:37 - Ora është .....................................


Ushtrimi 7 - Përkthe në shqip.
Zadanie 7 - Przetlumacz na albański.
Praca w fabryce trwa osiem godzin, a lekcja trwa pięć albo sześć godzin.
Praca w fabryce zaczyna się o godzinie siódmej, a lekcja zaczyna się o godzinie trzynastej.
Do Arbena często przychodzą koledzy z klasy.
Artan nastawia (teraz) zegar ścienny.
Siostra Gencjusza (Gencjusz=Genci) jest w czwartej klasie.
Teuta spaceruje z młodszym bratem (dosł. małym bratem).
Odkładacie książki do szafy.
Przerywamy pracę o godzinie drugiej.
Czekam na starszą siostrę (dosł. dużą siostrę).

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]

[Úlfurinn]

GJUHA  SHQIPE

MËSIMI XII

PARATHËNIE

Këta trëndafilë janë të bukur.
Trëndafilët e bukur janë në vazo.

Spoiler

[close]

Vera po vë trëndafilët e verdhë në vazon e vogël.
Teuta po vë trëndafilët e kuq në vazon e madhe.

Spoiler

[close]

Këto flutura janë të bukura.
Fluturat e bukura fluturojnë nëpër lule.

Spoiler

[close]

Agroni kap fluturat e verdha.
Artani kap fluturat e kaltra.

Spoiler

[close]

SI ËSHTË KOHA?

JAKA JEST POGODA?

   Kur fillon dimri?
   Dimri fillon në muajin dhjetor.
   Si është koha në dimër? Në dimër është ftohtë, bie borë. Pemët nuk nak gjehte. Nenët janë të gjata, ditët janl tl shkurtra.
   Muajt e dimrit janë: janari, shkurti dhe marsi.

   Ç'stinë është kjo?
   Kjo është pranvera.
   Pranvera është stina e luleve. Në pranverë është kohë e mirë, qielli është i kaltër. Dielli ndriçon. Është ngrohtë. Gjethet e pemëve janë të gjelbra. Natyra është e bukur.
   Muajt e pranverës janë: prilli, maji dhe qershori.

   Vera
   Në verë koha është e mirë dhe e bukur. Pemët janë të gjelbra. Lulishtet janë plot me lule. Në verë bën vapë (është nxehtë). Rrezet e diellit janë të nxehta. Në verë ditët janë të gjata, natët janë të shkurtra.
   Muajt e verës janë: korriku, gushti dhe shtatori.
   
   Si është koha në vjeshtë?
   Në vjeshtë shpesh koha është e keqe, bie shi, fryn erë. Qielli nuk është gjithmonë i kaltër. Gjether e pemëve bien në tokë. Ato janë të verdha dhe të kuqe. Në mbrëmje është ftohtë.
   Muajt e vjeshtës janë: tetori, nëntori dhe dhjatori.

Bashkëbisedim

Rozmowa

   - Sa kohë e bukur është sot!
   - Po, tani në pranverë, koha është gjithmonë e mirë. Rrallë bën kohë e keqe. Pranvera është stinë e bukur.
   - A shkojmë nesër për shëtitje?
   - Mirë, shkojmë. Nesër është e diel. Koha është e bukur.
   - Atëherë, mirupafshim, nesër!
   
   - Si është jashtë?
   - Është ngrohtë. A dalim në ballkon?
   - Mirë. A fryn erë?
   - Jo, nuk fryn erë. Është një natë me të vërtetë e bukur. Në qiell nuk ka asnjë re. Është një natë me hënë. Qielli është plot me yje.
   - Sa e bukur është mbrëmja në pranverë!
   
   - A ke kalendar, Artan?
   - Po, kam një.
   - Kalendar tryeze është apo kalendar muri?
   - Kalendar muri.
   - Ç'është sot?
   - Sot, është e hënë.
   - Ç'muaj është ky?
   - Ky është marsi.
   - Cilat janë stinët e vitit?
   - Stinët e vitit janë: pranvera, vera, vjeshta dhe dimri.
   - Cilët janë muajt e vitit?
   - Muajt e vitit janë: janari, shkurti, marsi, prilli, maji, qershori, korriku, gushti, shtatori, tetori, nëntori, dhjetori.
   - Si është qielli në pranverë e në verë?
   - Në pranvrë e në verë qielli është i kaltër, nuk ka re. Dielli ndriçon ditën, hëna dhe yjet ndriçojnë natën.
   - Po në vjeshtë e në dimër, si është qielli?
   - Në vjeshtë e në dimër qielli është me re. Në dimër rralë ka diell, hënë dhe yje.
   

FJALË TË REJA

nowe słowa

[close]

GRAMATIKË

Mbriemat e nyjshëm

Przymiotniki oznaczone

Shumës

Liczba mnoga

  Ostatnio poznaliśmy dwie formie przymiotników dla liczby pojedynczej. Poza nimi istniejeta jeszcze dwie dla liczby mnogiej: męzka i żeńska. Warto pamiętać, że rzeczowniki męzkie, które liczbe mnogą tworzą końcówkami +e/+ra są rodzaju żeńskiego. Tak więc np. "fshat" (wieś) w liczbie pojedynczej ma rodzaj męzki, ale "fshatra" (wsie) - rodzaj żeński.
 Jeśli chodzi o tworzenie formy mnogiej przymiotników, w rodzaju męzkim co do zasady pozostaje ona niezmienna (np. zambaku i bardhë - zambakët e bardhë). Natomiast w rodzaju żeńskim posiada regularną końcówkę -a. Przy dodawaniu koncówki -a zanika -ë lub -ë- (i bardhë - e bardha, i kaltër - e kaltra, i shpesh - e shpesha itd.). Ponadto występuje kilka przymiotników nieregularnych, z dotychczas poznanych są to:
 
 - czarny: libri i zi, fletorja e zezë, librat e zinj, fletoret e zeza
 - duży: libri i madh, fletorja e madhe, librat e mëdhenj, fletoret e mëdha
 - mały: libri i vogël, fletorja e vogël, librat e vegjël, fletoret e vogla
 - zły: libri i keq, fletorja e keqe, librat e këqij, fletoret e këqija
 - nowy: libri i ri, fletorja e re, librat e rinj, fletoret e reja

Mbriemat e panyjshëm

Przymiotniki nieoznaczone

Shumës

Liczba mnoga

  Tutaj sprawa jest znacznie łatwiejsza. Dla rodzaju męzkiego w liczbie mnogiej dodajemy +ë (np. metra katrorë - metry kwadratowe), a dla rodzaju żeńskiego dodajemy +e (np. qytete shqiptare - albańskie miasta).

USHTRIMET

Ushtrimi 1 - Lexo me zë.
Zadanie 1 - Przeczytaj na głos.
  njeri, njeriu, njerëz, njerëzit, shkronjë, shkronja, shkronja, i ri, e re, e rinj, i keq, e këqij, i madh, e mëdhenj, i zi, e zinj, gjumë, gjumi, ngjyrë, ngjyra, ngjyrat, gjethe, gjethja, gjethet, i gjatë, e gjatë, e gjeta, gjuhë, gjuha, gjuhët
 gjuha shqipe, mëngjes i bukur, gjethet e pemës, gjethet e pemëve, ngjyra e luleve, shkronja e madhe, shkronja e vogël, librat e rinj

Ushtrimi 2 - Vër fjalët me korsive në numrin shumës.
Zadanie 2 - Zamień wyrażenia w kursywie na liczbę mnogą.
Limoni është i verdhë. Mbi bankë është lapsi i kuq. Kjo është shtëpia e re. Në verë dita është e gjatë. Çanta e zezë është mbi tryeze. Kjo është fletorja e studentit.


Ushtrimi 3 - Vër foljet në kllapa në trajtën e duhur.
Zadanie 3 - Czasowniki w nawiasach odmień do właściwej formy.
Ne (zbres) nga autobusi. Akrepi i madh (tregoj) minutat. Akrepi i sekondave (lëviz) vazhdimisht. Punëtorët dhe inxhinierët (ha) në mensë. Ju (dëgjoj) radion. Ne po (pres) shokët. Ai (marr) librin në dollap. Ç'(bëj) Agimi tash? Ai po (shkruaj). Agimi shpesh (shëtis) me shokët. Ata (fle) vonë.

PËRGJIGJET E USHTRIMEVE

[close]

FJALË TË REJA TË USHTRIMEVE

[close]