JÁSAUKJË JĮZIK
,,...jë Gospodžyn tforije ovo jįzik našego jidauá"
[jɜ gɔspɔɖ͡ʐɪ̈n tfɔʐijɛ ɔvɔ jɪ̈zik nɑʃɛɣɔ jidawa]
Wyżej, fragment tekstu, jak narazie w eksperymntalnej ortografii. Język leski, który w - swojej pierwszej (wtedy jeszcze jako lęgiejski), i drugiej wersji - mogliście zobaczyć już na forum; jest językiem powstałym z języka prasłowiańskiego (no cóż Canis..), czy jest zachodniosłowiański, czy południowo- nie wiem, oceńcie sami, robiłem go ot tak, aby zobaczyć jak by wyglądał słowiański
po mojemu . Na wstępie jeszcze dodam, że niektóre przemiany są nierealne, no ale cóż. ;-D Na zakończenie przedmowy, chcę pedzieć jak się czyta nazwę języka po lesku: [jasawɕɜ jɪ̈zik]
Dobrze to zaczynamy ;D
0. WstępJęzyk wyróżnia dwa główne etapy rozwoju:
- staroleski (pierwsze przemiany fonetyczne, głównie spółgłoski, uporządkowanie gramatyki, zanik aspektu (w zamian nowe czasy przeszłe i przyszłe), okres: VII~XV wiek)
- nowoleski (zmiany fonetyczne, to głównie utracenie iloczasu i tonacji, uproszczenie gramatyki, i inne porządki, okres od XVI wieku)
Tak, w gramatyce przedstawię jeno prawidła nowoleskie. Gdy będę cokolwiek tłumaczył będzie to tekst w nowoleskim, jeśli będzie inaczej napiszę. Tak na marginesie, mam nadzieję, że chociaż troszkę komuś będzie się ten język podobał ;-)
1. Przemiany fonetyczneokres staroleski
- TorT → TárT [aɾ], ale TorD → Taɖ [ɑ]
- TolT → TálT [al]
- TerT → TurT, ale TerD → Tuɖ
- TelT → TulT
- orT → raT [ɾɑ], ale orT → raɖ [ɾɑ-]
- olT → laT [lɑ]
- TrT → TyrT, ale TrD → Tyɖ
- Tr'T → TirT
- TlT → TylT
- Tl'T → Tij
- r, l → [ɾ ,l~ɫ]
- tl, dl → [ʈ͡ʂɭ, ɖ͡ʐɭ] (pierw: ʈɭ; przeszło w ʈ͡ʂɭ, na analogii z sl → ʂɭ)
- sl, zl → [ʂɭ, ʐɭ]
- st, zd →[st͡s, zd͡z]
- sk, zg →[ɕ, ʑ] (na zasadzie: sk → skʲ → ɕkʲ → ɕɕ (albo; ɕ:) → ɕ) (proces trwał do około XVII wieku)
- VpV, VbV → VfV, VvV
- Vp'V, Vb'V → VflV, VvlV
- VkV, VgV → VxV, VɣV
- Vk'V, Vg'V → VɕV, VʑV W tych 4 przypadkach V = dowolna samogłoska
- ky, gy, xy → [xɜ ɣɜ hɜ]
- kvě, kvi, gvě, gvi, xvě, xvi → [fʲɛ, fʲi, vʲɛ, vʲi, wɛ, wi] (na zasadzie: kvě → kʲfʲɛ → fʲɛ)
- t', d', n' → [ʈ͡ʂ, ɖ͡ʐ, ɳ]*
- p', b', v', m' → [pl, bl, vl, ml]*
- p', b', v', m' (w wygłosie wyrazu) → [p, b, v, m]
- k', g', x' → [ɕ, ʑ, j]
- r', l' → [ʐ, j]
- tr', dr' → [ʈ͡ʂ, ɖ͡ʐ]
- c', ʒ', s' ,z' → [t͡s, d͡z, s, z]*
- č, ǯ, š, ž → [t͡ʃ, d͡ʒ, ʃ, ʒ]
- zachodzi przejście miękkości w niektórych przypadkach
Zmiękczają następujące samogłoski:
e, ę, ě, i oraz
ь po zmiękczaniu przechodzą odpowiednio w e, į, e/a, i/y (
y po spółgłoskach zaznaczonych
*)
- ъ → au [aw],
- ь → ∅, ale ь → i/y (w nagłosowej sylabie)
- ę, ǫ → į, ų [ɪ̈, ʊ̈] (pierw były to nosowe warianta owych samogłosek)
- V → V
- V̄ → V̄ (iloczas)
- V̀, V́ → V́ (ton wznoszący)
- V̏, V̂ → V̀ (ton opadający)
okres nowoleski (czyli rozwój tonacji oraz iloczasu, inne zmiany, to mniej, lub bardziej chaotyczne i nieregularne uproszczenia spółgłoskowe <np.: 'dokończenie' procesu sk, zg →[ɕ, ʑ]>
- a → [ɑ]
- e → [ɛ]
- o → [ɔ]
- i → [ɜ]
- u → [ɜ]
- y → [ɜ]
- ě → [e]
- ā → [a]
- ē → [ɛ]
- ō → [ɔ]
- ī → [i]
- ū → [u]
- ȳ → [ɪ̈]
- ě̄ → [e]
- á → [a]
- é → [ɛw]
- ó → [ɔw]
- í → [ij]
- ú → [ij]
- ý → [i]
- ě́ → [a]
- à → [ɑ]
- è → [wɞ]
- ò → [wɞ]
- ì → [ji]
- ù → [ji]
- ỳ → [ɜ]
- ě̀ → [a]
Legenda
T = dowolna spółgłoska
D = [n, d, t, d͡z, t͡͡s, z, s, l]
ɖ = [ɳ, ɖ, ʈ, ɖ͡ʐ, ʈ͡ʂ, ʐ, ʂ, ɭ]
V = a, e, o, i, u, y, ě
PS.: Mom nadzieja, że nikaj się nie pomyliłeh.
PS2: Nastympnym rozem, napisza uo gramatyce :>[/list]
Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
JÁSAUKJË JĮZIK
,,...jë Gospodžyn tforije ovo jįzyk našego jidauá"
Tu chyba mała pomyłka. Moim zdaniem trochę przekombinowane, ale ma swój urok.
Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
jest językiem powstałym z języka prasłowiańskiego (no cóż Canis..),
:-(
Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
Į
jįzyk
Powiało zimnym...
Cytat: CookieMonster93 w Czerwiec 02, 2013, 01:51:12
Cytat: Pluur w Czerwiec 02, 2013, 00:00:47
JÁSAUKJË JĮZIK
,,...jë Gospodžyn tforije ovo jįzyk našego jidauá"
Tu chyba mała pomyłka. Moim zdaniem trochę przekombinowane, ale ma swój urok.
A no, tam błąd wkradł się, zaraz poprawię ;-D
Dzięki za poprawienie, i zarazem przepraszam (ahh te
tony...)
Dobra to kontynuacja, po długim czasie :-D
2. Imiesłów, regularny i nieregularny[table=1]
| teraźniejszy | przeszły I | przeszły II |
regularne | -ë | -au/-auë | -Vl/-Vlë |
być - bëč | së | bëvau | bël |
dać - dač | dadë | davau | dal |
jeść - jéšč | jédë | jédau | jél |
mieć - jimléč | jimë | jimlévau | jimlél |
iść - jič | jidë | šjidau | šjil |
wiedzieć - vlédžéč | vlédë | vlédžévau | vlédžél |
Ponad to czasownik
być ma jeszcze formę imiesłowu przyszłego - bųdë.
Ta lista nieregularnych imiesłowów, będzie rosła wraz z tłumaczeniem tekstów etc. Chciałbym jeszcze wytłumaczyć pochodzenie ich, oraz oznaczenie -Vl w imiesłowie przeszłym drugim. Owo oznaczenie oznacza to, że w miejsce 'V' wstawiamy samogłoskę która stoi przed końcówką bezokolicznika (-č). I teraz pochodzenie; teraźniejszy imiesłów pochodzi z prasłowiańskiego imiesłowu czynnego czasu teraźniejszego, przeszły pierwszy (I) z też czynnego, ale czasu przeszłego, zaś przeszły drugi (II) z prasłowiańskiego imiesłowu rezultatywnego (polska nazwa jest na to?) czasu przeszłego, skąd jest, np.: polskie widział bym. Druga forma końcówek imiesłowów przeszłych (-auë, oraz -Vlë) używana jest w liczbie mnogiej.
3. Czasownik, odmiana regularna, na przykładzie czasownika iść - jič [jiʈ͡ʂ]
CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB OZNAJMUJĄCY
[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | jidų | jidžemau |
2. | jidžešj | jidžeče |
3. | jidže | jidų |
CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB ROZKAZUJĄCY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | jidëji | jidëjemau |
2. | jidëji | jidëječe |
3. | jidëji | jidëjų |
Czyli imiesłów teraźniejszy + końcówka osobowa (liczby pojedyńczej:
-ji pochodzi z formy rozkazującej PS-skiego czasownika
*byti - *bǫd
i)
CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | by jidų | bymau jidžemau |
2. | byšj jidžešj | byče jidžeče |
3. | by jidže | by jidų |
Czas teraźniejszy a przed nim odpowiednik polskiego
bym.
CZAS PRZESZŁY DOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | jidoh | jidohomau |
2. | (bë) jidže | jidohšče |
3. | (bë) jidže | jidohšjį |
Powstały z PS-kiego aorystu; w drugiej i trzeciej osobie liczby pojedyńczej, aby dać nacisk, że jest to czas przeszły dokonany dodaje się czasownik
być w czasie przeszłym dokonanym, w drugiej/trzeciej osobie liczby pojedyńczej.
CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | jidžéjah | jidžéjmau |
2. | (blé) jidžéje | jidžéjšče |
3. | (blé) jidžéje | jidžéjšjį |
[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bléh šjidau | bléhmau šjidauë |
2. | blé šjidau | bléšče šjidauë |
3. | blé šjidau | bléšjį šjidauë |
Powstał z imperfektu, formy liczby mnogiej zostały skrócone, z dawnych jidžéjahomau, jidžéjahšč̈e, jidžéjahšjį. W drugiej i trzeciej osobie liczby pojedyńczej, tak jak w czasie przeszłym dokonanym widać, że w celu wzmocnienia wypowiedzi używana jest forma czasownika
być w cz.prze.ndk. Druga forma czasu przeszłego niedokonanego (druga tabela) jest zamienna z pierwszą i obecnie dość popularna, o jej użyciu (oraz poszczególnych czasów) będę jeszcze pisał.
CZAS PRZYSZŁY NIEDOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bųdë sém šjidau | bųdë sémau šjidauë |
2. | bųdë séj šjidau | bųdë šéče šjidauë |
3. | bųdë šeč šjidau | budë sųč šjidauë |
Konstrukcja: imiesłów przyszły
być + odmieniona forma teraźniejsza czasownika
być (tak wiem dziwnie to wygląda, odmiana tego czasownika i omówienie przemian niżej) + imiesłów przeszły I = czas przyszły niedokonany;
imiesłów przyszły
być + czas teraźniejszy
być = czas przyszły niedokonany czasownika
być :-P
CZAS PRZYSZŁY DOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bųdų šjil | bųdžemau šjilë |
2. | bųdžeš šjil | bųdžeče šjilë |
3. | bųdže šjil | bųdų šjilë |
Czas przyszły czasownik
byc, oraz imiesłów przeszły II.
4. Czasowniki nieregularneTen dział również będzie uzupełniany, póki co daję odmianę czasownika, o którym dużo już dziś pisałem - być - bëč.
CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB OZNAJMUJĄCY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | sém | sémau |
2. | séj | šéče |
3. | šéč | sųč |
Te z pozoru dziwne formy czasu teraźniejszego powstały przez taki dziwny myk: jesm → sém, i w analogii wszystkie pozostałe formy zrobiły to samo, pozbywając się nagłosowego
je, przerzucając je w postaci
é po pierwszej (już) spółgłosce, jedynie
sųč się utrzymało, dlatego że 'miało podobny wzór' co nowe formy.
CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB ROZKAZUJĄCY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | sémi | sémauji |
2. | séji | šéčeji |
3. | šéči | sųči |
Tutaj po byłym prasłowiańskim
*bǫdi pozostała jeno końcówka, aczkolwiek na początku istnienia leskiego istniała forma odmiany rozkazującej podobnej do tej prasłowiańskiej, jednak z czasem wyszła z użycia.
CZAS TERAŹNIEJSZY, TRYB PRZYPUSZCZAJĄCY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bém | bémau |
2. | béj | béče |
3. | bé | bé |
Swoista "synteza"
by z czasownikiem być w czasie teraźniejszym.
CZAS PRZESZŁY DOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bëh | bëhomau |
2. | bë | bëhošče |
3. | bë | bëhošjį |
CZAS PRZESZŁY NIEDOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bléh | bléjmau |
2. | blé | bléjšče |
3. | blé | bléjšjį |
CZAS PRZYSZŁY DOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bųdų | bųdžemau |
2. | bųdžeš | bųdžeče |
3. | bųdže | bųdų |
CZAS PRZYSZŁY NIEDOKONANY[table=1]
osoba | liczba pojedyńcza | liczba mnoga |
1. | bųdë sém | bųdë sémau |
2. | bųdë séj | bųdë šéče |
3. | bųdë šeč | budë sųč |
imiesłów przyszły
być + czas teraźniejszy
być = czas przyszły niedokonany czasownika
być Na dziś to tyle gramatyki, teraz przejdziemy do fonetyki:
5. Fonetyka i zapis języka nowoleskiegoSPÓŁGŁOSKI[table=1]
| wargowe | dziąsłowe | zadziąsłowe | retrofleksyjne | podniebienne | miękkopodniebienne | krtaniowe |
nosowe | [m] (m) | [n] (n) | | [ɳ] (nj) | | |
zwarte bezdźwięczne | [p] (p) | [t] (t) | | [ʈ] (tj) | | [k] (k) | |
zwarte dźwięczne | [b] (b) | [d] (b) | | [ɖ] (dj) | | [g] (g) |
afrykaty bezdźwięczne | | [t͡s] (c) | [t͡ʃ] (čj) | [ʈ͡ʂ] (č) | | | |
afrykaty dźwięczne | | [d͡z] (dz) | [d͡ʒ] (džj) | [ɖ͡ʐ] (dž) | | | |
szczelinowe bezdźwięczne | [f] (f) | [s] (s) | [ʃ] (šj) | [ʂ] (š) | [ɕ] (kj) | | <<[h] (h)>> |
szczelinowe dźwięczne | [v] (v) | [z] (z) | [ʒ] (žj) | [ʐ] (ž) | [ʑ] (gj) | <<[ɣ] (g)>> | |
drżące* | | [r] (r) | | | | | |
aproksymanty | | [l~ɫ] (l) | | | [j] (j) | | |
[q] - wymowa, w IPA
(q) - pisownia oficjalna
<<>> -alofon
* - w przeciwieństwie do, np.: polskiego [r] nie przechodzi w [ɾ]
SAMOGŁOSKI[table=1]
| przednie | centralne | tylne |
przymknięte | [i] (i) | | [u] (u) |
prawie przymknięte | | [ɪ̈] (į, y) [ʊ̈] (ų) | |
półprzymknięte | [e] (é) | | |
półotwarte | [ɛ] (e) | [ɜ] (ë) | [ɔ] (o) |
otwarte | [a] (á) | | [ɑ] (a) |
DYFTONGI[table=1]
[aw~au̯] (au) | [ɛw~ɛu̯] (eu) | [ɔw~ɔu̯] (ou) | [ij~ii̯] (ij) | [wɞ] (uo) |
I jak wam się to podoba?
6. RzeczownikLICZBA POJEDYŃCZA[table=1]
| odmiana męska | odmiana męska -au | odmiana żeńska | odmiana nijaka -o | odmiana nijaka -e | odmiana nijaka -i |
przypadek I. | ∅ | -au | ∅, -a | -o | -e | -i |
przypadek II. | -a | -u | -y | -a | -a | -a |
przypadek III. | -u | -'i | -i | -u | -u | -u |
przypadek IV. | -'u | -u | -'i | -'u | -'u | -'u |
przypadek V. | -'e | -u | -o | -'e | -'e | -'e |
LICZBA MNOGA[table=1]
| odmiana męska | odmiana męska -au | odmiana żeńska | odmiana nijaka -o | odmiana nijaka -e | odmiana nijaka -i |
przypadek I. | -'i | -ovle | -y | -a | -a | -a |
przypadek II. | -u | -ovu | -a:∅ | -u | -u | -u |
przypadek III. | -'ema | -aumu | -ama | -oma | -'ema | -'ima |
przypadek IV. | -'ih | -auhu | -ah | -oh | -'eh | -'ih |
przypadek V. | -'e | -ovle | -y | -a | -a | -a |
Wyjaśnienie użycia przypadków:
PRZYPADEK I - mianownik, powstał z PS-kiego mianownika
PRZYPADEK II - posiadacz, powstał z PS-kiego dopełniacza, obecnie nie służy już jako dopełnienie (przejęła to konstrukcja z
ovo), ale jako określenie posiadacza kogoś/czegoś, np.: dom Joli = duomau Joly ['dwɞmau̯ jɔlɪ̈].
PRZYPADEK III - celownik, powstał z PS-kiego celownika, i jemu też odpowiada, przejął też wszystkie wyrażenia przyimkowe, które kiedyś łączyły się z dopełniaczem (z dębu -
z dųbli, a nie
z dųbu)
PRZYPADEK IV - odpowiednik miejscownika (z przyimkiem) i narzędnika (bez przyimka), powstały z miejscownika, a narzędnik gdzieś zaginął po drodze rozwoju języka.
PRZYPADEK V - wołacz, pozostał w języku, dlatego że na obszarze używania języka bardzo popularne były sformułowania z wołaczem, które utrzymały się po dziś dzień, powstał z PS-skiego wołacza.
KONSTRUKCJA Z ovoPonad to, aby pozamieniać szyk (podstawowy to: VSO - orzeczenie-podmiot-dopełnienie, obecnie do łask wraca szyk SVO - podmiot-orzeczenie-dopełnienie, przymiotnik często wędruje za określany rzeczownik) można użyć konstrukcji z
ovo.
[table=1]
formy całe | rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki |
liczba pojedyńcza | ovo | ova | ovo |
liczba mnoga | ovi | ovy | ova |
[table=1]
formy skrócone przed spółgłoskami | rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki |
liczba pojedyńcza | o' | a' | o' |
liczba mnoga | i' | y' | a' |
[table=1]
formy skrócone przed samogłoskami | rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki |
liczba pojedyńcza | ov' | ov' | ov' |
liczba mnoga | ov' | ov' | ov' |
I teraz tłumaczenie, abyście zobaczyli jak to coś wygląda :D
Z Kaczmarskiego ('Moja prześliczna mufka");
"Nie ruszaj to moje, weź precz łapy swoje,
Popsujesz ją, boję się o mufkę swą."
"Nje gëbëji to moji, blirëji prouč ovy lápy (y'lápy) sfoji,
Bųdžeš hablil onų, bojų sį o mufki sfojej"
i IPA: [ɳɛ gɜbɜji tɔ mɔji, blɪrɜji prou̯ʈ͡ʂ ɔvɪ̈ lapɪ̈ sfɔji. bʊ̈ɖ͡ʐɛʂ xɑblɪɫ ɔnʊ̈, bɔjʊ̈ sɪ̈ ɔ mufki sfɔjɛj]Mam nadzieję, że nigdzie się nie walnąłem ^&^.
I teraz jeszcze, tradycyjnie przymiotnik ;-D
7. Przymiotnik, na przykładzie leski - jásaukjëLICZBA POJEDYŃCZA[table=1]
| rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki |
przypadek I. | jásaukjë | jásaukja | jásaukjo/jásaukje/jásaukji |
[przypadek I. w roli dopełnienia (odpowiednik ovo) | jásaukjaujë | jásaukjaja | jásaukjoje |
przypadek II. | jásaukja | | jásaukkja |
przypadek III. | jásaukju | jásaukji | jásaukju |
przypadek IV. | jásaukju | jásaukji | jásaukju |
LICZBA MNOGA[table=1]
| rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki |
przypadek I. | jásaukji | jásaukjy | jásaukja |
[przypadek I. w roli dopełnienia (odpowiednik ovo) | jásaukjijë | jásaukjyjį | jásaukjaja |
przypadek II. | jásaukju | | jásaukkju |
przypadek III. | jásaukjema | jásaukjama | jásaukjoma/jásaukjema/jásaukjima |
przypadek IV. | jásaukjih | jásaukjah | jásaukjoh/jásaukjeh/jásaukjih |
W rodzaju nijakim parę razy pojawiają się trzy formy przymiotnika, są to formy uzależnione od rzeczownika (nijaki -o/-e/-i).
No dobrze najważniejsze rzeczy zrobione (nareszcie...), na przyszłość wyjaśnienie użycia czasów, zaimki, liczebniki i takie tam duperele :P