Les 1 - Vocalen/Klinkers
Wymowę, o której poniżej napisałem można odsłuchać TUTAJ (http://en.wikipedia.org/wiki/Dutch_phonology)
de voc
aal / de kl
inker - samogłoska
Na pierwszej lekcji nie będzie jeszcze wszystkich samogłosek, nie ma co przeciążać mózg, ucząc się zbyt wielu informacji na raz. :-) Na początek wprowadzenie do dźwięków "prostych", dyftongi będą na następnych zajęciach. :-) Celem lekcji 1. jest zrozumienie podstaw niderlandzkiej ortografii, zasady są bardzo proste i logiczne i zasady są bardzo przestrzegane, wyjątków bowiem jest niewiele.
Samogłoski "proste" - wersja krótka i długa oraz zapis
Na tej (jak na każdej) lekcji będę posługiwał się zapisem dla wymowy "standardowej", takim, który można znaleźć w każdym słowniku, gdzie jest podana wymowa oraz dokładnie takim, jakim posługujemy się na lekcjach fonetyki. Oczywiście każdy zapis fonetyczny charakteryzuje się tym, że występują w nim pewne uproszczenia bądź nie jest do końca dokładny (chociażby zapis polskiego "y" albo pisanie angielskiego R jako [r] w słownikach itp.), wszystkie niuanse zostaną omówione, oczywiście nawiązywać będę do wymowy standardowej, dialektów omawiać nie będę, wyślę za to może parę linków, żebyście wiedzieli, że to, co "oficjalne" jest tutaj, a co nie, to nie. :-)
Wymowa oficjalna dla "holenderskiego niderlandzkiego" to dialekt bazowany na tym z okolic Maastricht*, wymowa oficjalna dla Belgii to praktycznie to samo, z drobnymi różnicami, głównie w wymowie G, CH oraz IJ/EI i UI. :-)
*TAK W AMSTERDAMIE I HADZE POSŁUGUJĄ SIĘ DIALEKTAMI, KTÓRE NIEWIELE MAJĄ WSPÓLNEGO Z JEDYNYM SŁUSZNYM NIDERLANDZKIM!!!!1111oneoneone
Poniżej samogłoski "proste". To, co w nich jest najfajniejsze, to to, że w każdym dialekcie brzmią niemalże tak samo. :-)
Samogłoska krótka | IPA | Zapis w słownikach | Samogłoska długa | IPA | Zapis w słownikach |
a | [ɑ] | [ɑ] | a/aa | [aː] | [a] |
e | [ɛ], nieakc.: [ə] | [ɛ], nieakc.: [ə] | e/ee | [eː]~[eɪ]1 | [e] |
i | [ɪ]~[ɪ̈] | [ɪ] | ie | [i]2 | [i] |
o | [ɔ] | [ɔ] | o/oo | [oː]~[oʊ]1 | |
u | [ʏ] | [ʏ] | u/uu | [y]2 | [y] |
- | - | - | oe | [u]2 | [u]2 |
SAMOGŁOSKI W HOLANDII TABELKA (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Dutch_monophthongs_chart.svg/800px-Dutch_monophthongs_chart.svg.png) i DYFTONGI HOLENDERSKIE NA POTEM (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Dutch_diphthong_chart.svg/800px-Dutch_diphthong_chart.svg.png) | SAMOGŁOSKI W BELGII TABELKA (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Belgian_Dutch_monophthongs_chart.svg/757px-Belgian_Dutch_monophthongs_chart.svg.png) i DYFTONGI NA POTEM (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Belgian_Dutch_diphthongs_chart.svg/250px-Belgian_Dutch_diphthongs_chart.svg.png) |
1 - De facto żaden wariant nie jest lepszy niż drugi, Holendrzy mają tendencję do dyftongizowania :-) Przed "R" i "Dark L" te dźwięki brzmią:
(tu również chyba nie ma lepszego, choć nas uczą "tych pierwszych"):
"ee" [eː]~[eə]~[ɪː]~[ɪə]
"oo" [oː]~[oə]~[ʊː]~[ʊə]
2 - długie [iː], [yː], [uː] zamiast [i], [y], [u] wymawia się de facto TYLKO przed /r/
Kolejna ciekawostka z neta i mój komentarz:
"/ɪ ʏ y/ are lowered and backed, and sound more like [ɘ̟ ɵ̟ ʉ̞] respectively." - Nie powiedziałbym, że są aż tak "obniżone i cofnięte", jednak faktem jest, że odrobinę są. Flamandzkie (belgijskie) [y], to nadal [y] - mimo wszystko. :-) Holenderskie "u/uu" zaś to jak najbardziej [ʉ̞]. :-)
WAŻNE WYJĄTKI
Samogłoska "i" w wyrazach obcego pochodzenia w sylabach otwartych jest wymawiana jako [i]~[iː]
Samogłoska "y" występuje w wyrazach obcego pochodzenia, w sylabach zamkniętych oznacza [ɪ], w otwartych [i]~[iː]; są też wyrazy, gdzie odpowiada dźwiękowi [ɛi].
W wyrazach obcego pochodzenia samogłoski "długie-nieakcentowane" są wymawiane krótko, ale z barwą samogłoski długiej np.:
economie [ekono'mi], bioscoop [bijos'ko:p]
Sylaby otwarte i zamknięte, czyli kiedy podwajamy spółgłoskę lub samogłoskę
Zamiast się rozpisywać, krótko omówię to w punktach:
1. Gdy sylaba jest otwarta, samogłoska w niej jest długa np.
buren ma długie "u" /y(ː)/, bo bu-ren. (nie możemy zamknąć sylaby, bo sylaba kolejna zawsze musi zaczynać się spółgłoską)
2. Gdy sylaba jest zamknięta, samogłoska w niej jest krótka np.
vis ma krótkie "i" /ɪ/.
3. Gdy potrzebujemy krótkiej samogłoski w otwartej sylabie, zamykamy ją dodatkową samogłoską np.
letter = let-ter (gdyby było le-ter - e byłoby długie)
4. Kiedy zaś potrzebujemy długiej samogłoski w zamkniętej sylabie, podwajamy ją np.
maken (robić) = ma-ken, zaś
ik maak /aː/ (robię), bo "mak" miałoby krótkie "a" /ɑ/, a długość pozostaje na tym samym miejscu przy odjęciu końcówki bezokolicznika. :-)
Kolejne ważne zasady:
1. NIGDY nie piszemy dwa razy jednej spółgłoski na końcu wyrazu... NIGDY!!!!1111 np.
liggen (leżeć) =>
ik lig (ja leżę) - zamykanie jednej sylaby dwa razy nie ma sensu.
2. Są dwie spółgłoski, które nigdy nie pojawiają się na końcu słowa:
v oraz
z; zastępowane są przez
f i
s, omówimy to przy spółgłoskach i odmianach. :-)
DOPISEK, UWAGA UWAGA!!!!
Nawet, jeśli mamy w wyrazie dwuznak, to "dzielimy słowo" na sylaby w taki sposób, jakby dwuznaku nie było np.
ciało => lichaam, ma krótkie "i" /ɪ/ ponieważ lic-haam!!!!!!
Właśnie zobaczyłem, co odwaliłem... Mógłby ktoś przenieść wątek do właściwego działu? :/
EDIT: Dziękuję :-) :*
PS. Dla kursantów: Jak często mam wam wrzucać nowe informacje? Co 3 dni byłoby git? :D Chociaż... drugą lekcję wymowy chyba wrzucę szybciej.
Póki co te informacje były mi znane co napisałeś, ale dobrze sobie odświerzyć. Osobiście wyjeżdżam jutro na dwa tygodnie, ale mam nadzieję, że dam radę na bieżąco być z kursem. Co 3 dni byłoby git. Ewentualnie drugą część wymowy mógłbyś wrzucić jutro :D
Also: Jak mnie to irytuje, ile to języków jest dla mnie ciekawych i tak bardzo chciałbym się ich nauczyć :x
Jutro coś na 100% będzie, bo jestem w domu i nie mam tu co robić. :P W przyszłym tygodniu będę się starał wrzucać co 3 dni coś. :-) Jutro wrzucę pozostałe samogłoski, zostały dyftongi jeszcze ;p A pojutrze, albo może i też jutro - spółgłoski.
Uznałem, że dobrze będzie wrzucić wszystko po raz drugi, bo pierwszy kurs był mocno nieogarnięty przez moje gadanie o dialektach i inne pierdoły.
Les 2 - Dyftongi, Samogłoski, Wieloznaki samogłoskowe/dyftongowe :-)
Dyftong | Wymowa IPA | Zapis wymowy w słownikach |
au(w), ou(w)* | [ɑu] | [ɑu] |
ei, ij | [ɛi]** | [ɛi] |
eu | [øː]~[øʏ]*** | [ø] |
eeuw | [eːβ]~[eːw] | [ew] |
ieuw | [iβ]~[iw] | [iw] |
ui | [œy]~[ʌy]**** | [œy] |
*"w" pojawia się na końcu wyrazu, jeśli wyraz może otrzymywać różnorakie końcówki np. de mouw (rękaw) - de mouwen (rękawy) :-)
** [ɛi] wymawiane jest nieco niżej niż polskie "ej", w Holandii może brzmieć również jak [æi], ale jest to wymowa dość stygmatyzowana na naszych zajęciach, choć nie tak bardzo jak północne [ai]
*** nie ma lepszego wariantu wymowy, jak mówiłem - Holendrzy lubią dyftongizować długie dźwięki; przed R i Dark L może to brzmieć: [øː]~[øə]~[ʏə]~[ʏː] (nas na zajęciach uczono wymawianie pierwszego wariantu)
**** Drugi wariant jest typowo holenderski, nie jest w żaden sposób gorszy, ale ja go nie lubię. :-)
Kombinacje liter do zapamiętania, drobna lista wyjątków (końcówki przymiotników)
Zapis | Wymowa IPA | Zapis wymowy w słownikach |
-ig(e) | [əx(ə)] | [əx(ə)] |
-isch(e) | [is(ə)] | [is(ə)] |
-lijk(e) | [lək(ə)] | [lək(ə)] |
-elijk(e) | [ələk(ə)] | [ələk(ə)] |
Inne popularne kombinacje liter:
ae - wymowa taka sama jak aa [aː], bardzo popularna kombinacja w nazwiskach :-)
ai [ɑi]
aai [aːi], w słowarzach: [ai]
oi [ɔi]
ooi [oːi], w słowarzach: [oi]
oei [ui] "uj"
EKHEM:
Samogłoski na końcu słowa są długie, wyjątkiem jest -e czytane jak "schwa", zaś [e:] na końcu zapisujemy "ee" np. "mee"
Jak ogarnę szwedzki, to coś ogarnę także :)
Les 3 - consonanten / medeklinkers
de m
edeklinker / de conson
ant - spółgłoska
Zapis | Wymowa Słowniki | Interpretacja znaku w słowniku/uwagi |
b | [b] | [b] |
c | [k], [s] | występuje tylko w zapożyczeniach; [s] przed e, i, y |
ch | [x]
[ʃ] | [x] - jak polskie ch (niecharczące) [χ] - wymowa północno-holenderska (charcząca) (również akceptowana na naszych zajęciach) [ç] - lekko zmiękczone, belgijskie ch (w Belgii słyszalne w TV, radiu, zaś w Holandii stygmatyzowane), brzmi bardziej jak [xʲ], a nie jak niemieckie [ç] - wymowa niedopuszczalna na naszych zajęciach :P W niektórych zapożyczeniach wymawiane [ʃʲ] ~ [ɕ] |
d | [d] | [d] |
dj | [d͡ʒ] lub [c] | [d͡ʒ] = [d͡ʒʲ] ~ [d͡ʑ] w zapożyczeniach [c] = [c] ~ [t͡ɕ] (czasem też bezdźw.) w zdrobnieniach |
f | [f] | [f] |
g | [x]
[ʒ] | [x] - jak polskie ch [ɣ] - dźwięczne ch (na południu Holandii, gdzie jeszcze pamiętają o dźwięczności) [χ] - wymowa północno-holenderska (również akceptowana na naszych zajęciach) [ʝ] - lekko zmiękczone, belgijskie g (w Belgii słyszalne w TV, radiu, zaś w Holandii stygmatyzowane) [ʒʲ] ~ [ʑ] - w niektórych zapożyczeniach |
h | [h] | [h] - przydech |
j | [j] | [j] - polskie j |
k | [k] | [k] |
l | [l] | [l], może być wymawiane jako Dark L w wygłosie [ɫ] |
m | [m] | [m], ([ɱ] przed [f], [v]) |
n | [n], [ŋ], [m] | [ŋ] przed [k], [g], [x]~[ɣ]~[ʝ]; ([ɴ] przed [χ]) [m] przed [p], [b] [n] - w pozostałych przypadkach ([ɱ] przed [f], [v]) |
ng | [ŋ] | [ŋ] |
nj | [ɲ] | [ɲ] |
p | [p] | [p] |
q | [k] | [kβ̞]~[kʋ] w połączeniach "qu" |
r | [r] | [r], dialektalnie również inne warianty: [ʁ]~[ʀ] lub [ɹ]~[ɻ] (ostatnie dwa głównie w wygłosie) |
s | [s] | [s] |
sch | [sx] [s] | [sx] ~ [sχ] ~ [sç]; nigdy SZ !!!, prócz Warschau [ˈwɑrʃɑu] [s] w końcówkach przymiotników -isch(-) |
sj | [ʃ] | [ʃʲ] ~ [ɕ] |
t | [t] [t͡s] ~ [s] [t͡sj] ~ [sj] ~ [ʃ] | [t] [t͡s] ~ [s] - wyrazy obcego pochodzenia (zwykle pisane -tie) [t͡sj] ~ [sj] ~ [ʃʲ]/[ɕ] - wyrazy obcego pochodzenia, końcówki -tion i -tieel, też w wyrazie initiatief /ini(t)sjaˈtif/ ~ /iniʃaˈtif/ |
tj | [c] | [c] ~ [t͡ɕ] |
tsj | [t͡ʃ] | [t͡ʃʲ] ~ [t͡ɕ] - zapożyczenia |
v | [v] | [v], w Holandii [v̥] (dźwięk między [f] a [v]) |
w | [w] | w Holandii: [ʋ], chyba że jest połączone z dyftongami np. nieuw(e) [niβ̞(ə)], sneeuw [sneːβ̞] Belgia: [β̞] (jest ponoć dialekt wymawiający [w], ale nie miałem okazji usłyszeć) Surinam: [w]; u nas na zajęciach używa się tylko pierwszych dwóch |
x | [ks] | [ks] |
z | [z] | [z] |
zj | [ʒ] | [ʒʲ] ~ [ʑ] |
Spółgłoski - z wyjątkiem W /w/ -
są ubezdźwięczniane w wygłosie.Spółgłoski o różnej dźwięczności - z wyjątkiem pozycji przed /b/ i /d/ -
ulegają ubezdźwięcznieniu.Miękkie spółgłoski:
"natywne" używane w zdrobnieniach lub między wyrazami:
Zapis słownikowy: [ʃ], [c], [ɟ] np. meisje, kaartje, paardje lub als ͜ je, met ͜ je itp.
Wymawiane są:
sj : [ʃʲ] lub [ɕ]
tj, dj : [c] lub [t͡ɕ] (w niektórych gwarach może zlewać się z miękkim cz [poniżej])
W wyrazach obcego pochodzenia:
[ʒ]: wymowa [ʒʲ] ~ [ʑ] np. gara
ge, eta
ge
[ʃ]: wymowa [ʃʲ] ~ [ɕ] np. ar
chitectuur,
sjaal
[t͡ʃ]: wymowa [t͡ʃʲ] ~ [t͡ɕ] np.
Tsjechië
[d͡ʒ]: wymowa [d͡ʒʲ] ~ [d͡ʑ] np.
jungle
Belgowie częściej mają tendencję do rozróżniania powyższych dźwięków. :-)
Holendrzy zaś częściej wymawiają: [ʃ], [t͡ʃ] i [c], [d͡ʒ] i [ɟ] oraz [ʒ] jako kolejno: [ɕ], [t͡ɕ] i [t͡ɕ], [d͡ʑ] i [d͡ʑ] oraz [ʑ]
Postaram się to wszystko ogarnąć... ale póki co, kroku w przód nie zrobię.
Ale ogarnę!
Spokojnie, nikt ci tego nie skasuje :-) Jutro planuję wrzucić coś jeszcze, o ile zdrowie mi pozwoli, bo trochę dziś krucho. :P
Les 4 - Czasowniki, odmiana
Większość bezokoliczników ma końcówkę: -en [ə(n)]
(Adnotacja do wymowy: końcówka "-en" dla liczby mnogiej czasowników i rzeczowników jest przeważnie wymawiana jako schwa, choć są dialekty, gdzie jest wymawiane jako zgłoskotwórcze [n] - żadna wymowa nie jest lepsza, ale pomijanie [n] jest duuużo częstsze)
Są również czasowniki kończące się na samo -n np. gaan, doen (tutaj N musi już być wymawiane)
Końcówki i zaimki
ik (ja) | sam temat |
je / jij* (ty) | temat + t |
u (pan, pani, państwo)** | temat + t |
hij (on) | temat + t |
ze / zij * (ona) | temat + t |
het (to, ono) | temat + t |
we / wij * (my) | jak bezokolicznik |
jullie (wy) | jak bezokolicznik |
ze / zij * (oni, one) | jak bezokolicznik |
* Drugi wariant zaimka to forma akcentowana. Używamy jej w celu podkreślenia lub zaznaczenia, że zaczynamy mówić o kimś innym.
np. JA pójdę do sklepu, a TY wyrzucisz śmieci.
Nazywam się Tomasz, a TY?
Ty (Je) zostań tu, a TY (Jij) chodź ze mną.
**U w liczbie mnogiej nadal otrzymuje końcówkę liczby pojedynczej, (cała liczba mnoga wygląda w czasie teraźniejszym jak bezokolicznik)
Powyższe podane formy skrócone są używane również w tekstach oficjalnych, poniżej podaję formy skrócone dla pozostałych zaimków, które są charakterystyczne wyłącznie dla mowy potocznej i w piśmie są używane w bardzo nieformalnych sytuacjach (a przynajmniej powinny) :D
'k [(ə)k] = ik
ie [i] = hij
't [(ə)t] = het
je = jullie
RODZAJE ODMIANY NAPISANE PONIŻEJ OPRACOWAŁEM SAM DLA UŁATWIENIA :-)
1. rodzaj odmiany: ostatnia samogłoska w temacie - krótka (przykład liggen - leżeć)
ik | lig (zgodnie z zasadą zachowania długości - sylaba zamknięta = samogłoska krótka oraz nie mogą pojawić się dwie identyczne spółgłoski na końcu wyrazu |
je, u | ligt (jak wyżej) |
hij, ze, het | ligt |
we, jullie, ze | liggen (jest "gg" aby zamknąć sylabę (lig-gen) w celu zaznaczenia, że I jest krótkie |
2. rodzaj odmiany: ostatnia samogłoska w temacie - długa (przykład maken - robić)
ik | maak (zgodnie z zasadą zachowania długości - sylaba zamknięta = samogłoska krótka, więc dopisujemy drugie "a", by zachować długość) |
je, u | maakt (jak wyżej) |
hij, ze, het | maakt |
we, jullie, ze | maken (jest jedno "a", bo sylaba otwarta = długa samogłoska w niej) |
3. rodzaj odmiany: -t i -d ostatnie w temacie (przykłady heten - nazywać się, houden - trzymać)
ik | heet (zgodnie z zasadą zachowania długości - sylaba zamknięta = samogłoska krótka, więc dopisujemy drugie "e", by zachować długość) hou(d) - dyftongi są zawsze długie, więc nie trzeba kombinować :-) (d - jest opcjonalne, ma to związek z wymową, jeden z wyjątków) |
je, u | heet (nie wolno pisać dwa razy na końcu tej samej spółgłoski, więc jedno T) houdt (d i t to nie jest taka sama spółgłoska, więc zapisujemy dt) |
hij, ze, het | heet houdt |
we, jullie, ze | heten (jest jedno "e", bo sylaba otwarta = długa samogłoska w niej) houden |
4. rodzaj odmiany: temat zakończony długą samogłoską (przykłady gaan - iść, jechać (= ang. "go"), doen - robić)
ik | ga (zgodnie z zasadą zachowania długości - sylaba otwarta = samogłoska długa, więc nie podwajamy "a") doe - nie trzeba kombinować, bo [u] zapisuje się tylko jako "oe" :-) |
je, u | gaat (podwajamy "a", bo sylaba się zamyka) doet |
hij, ze, het | gaat doet |
we, jullie, ze | gaan doen |
5. rodzaj odmiany: temat zakończony długą samogłoską/dyftongiem, po którym jest v lub z (przykłady blijven - zostać, pozostać, wijzen - wskazywać)
ik | blijf wijs (zachodzi ubezdźwięcznienie, więc zapisujemy v > f, z > s Z i V nigdy nie występują na końcu wyrazu!!! |
je, u | blijft wijst (bo: temat + t) |
hij, ze, het | blijft wijst |
we, jullie, ze | blijven wijzen (zgodnie z wymową) |
6. rodzaj odmiany: -eren i -elen jako końcówki (przykłady veranderen - zmieniać, wandelen - spacerować, delen - dzielić, studeren - studiować)
ik | verander (nieakcentowane -eren i -elen odmieniają się z krótką samogłoską [ə]) wandel deel (akcentowane -eren i -elen odmieniają się z długą samogłoską [eː]) studeer |
je, u | verandert wandelt deelt studeert
|
hij, ze, het | verandert wandelt deelt studeert |
we, jullie, ze | veranderen [ərə(n)] wandelen [ələ(n)] delen [ˈeːlə(n)] studeren [ˈeːrə(n)] |
A teraz do poćwiczenia, odmieńcie sobie i wyślijcie mi do sprawdzenia, jeśli chcecie:
klagen - narzekać
brengen - przynosić
sterven - umierać (tu też zachodzi wymiana v:f bo "v" nigdy nie może być na końcu)
malen - mielić
kijken - patrzeć (kijken naar - patrzeć na)
vinden - uważać, sądzić, znajdować
haten - nienawidzić
staan - stać
tekenen - rysować (akcent na 1. sylabę, więc wymawiamy [ˈteːkənə(n)])
schrijven - pisać
EDIT: Słówek będzie więcej, jak będę w Poznaniu i będę miał swoje podręczniki na miejscu trudno dyktować słówka z pamięci. :-P Bo nie wiem, co wam podawać na początek.
[...........]
Cytat: Ghoster w Lipiec 06, 2013, 16:19:58
Een tijdje geleden heb ik een paar van de hierboven geschreven dingen genoemd (bjv. dat de "u" klank wat meer naar het midden in het klinkers-schema gaat) en de enige ding dat ik hoorde was, dat ik helemaal geen gelijk heb en ik spreek met een rare dialect; nu vertel jij precies wat ik toen heb verteld. Nou ja, behalve dit en dat.
Tłumaczenie "na szybkiego": Jakiś czas temu wymieniłem kilka z napisanych powyżej rzeczy (np. że głoska "u" jest nieco bardziej "wysunięta" w kierunku centralnej w "schemacie samogłosek (tabelce IPA)") i jedyne o czym usłyszałem to to, że kompletnie nie mam racji i że mówię dziwnym dialektem; teraz mówisz dokładnie, co wtedy powiedziałem. No, poza tym i owym. " - przyznaję się, mogłem to lepiej przetłumaczyć, ale sens zachowany.
Nie bardzo to rozumiem. Nadal utrzymuję to, że
posługujesz się dialektem/mówiłeś o dialekcie Polder Dutch i nie jest to język standardowy, bowiem standard jest w pewnym sensie kompromisem między belgijskim (flamandzkim) i holenderskim niderlandzkim, co widać powyżej i opiera się na dialektach południowo-holenderskich. Faktycznie długie "u", krótkie "i" i krótkie "u" są obniżone i cofnięte (poza flamandzkim długim u = [y]).
Cytat: Ghoster w Lipiec 06, 2013, 16:19:58
Cytat[ʃ]: wymowa [ʃʲ] ~ [ɕ] np. architectuur
Van wat ik heb gehoord mannen zeggen /χ/; het is waarschijnlijk het feit dat vrouwen heel vaak "ch" als "sj" lezen als het geen Nederlandse woord is (vanwege het Frans, ik weet zelf niet of dit woord door het Frans of door het Latijn naar de Nederlandse taal kwam). Ik merkte dat ook in een paar andere woorden, maar op deze moment kan ik me niet herinneren.
Będę pisał po polsku, by każdy zrozumiał. Ghoster mówi, że czasem w wyrazach obcego pochodzenia "ch" [ʃ] jest wymawiane przez mężczyzn jako [x ] (tu posłużyłem się słownikową transkrypcją dla ułatwienia, wszystkie aspekty wymowy macie powyżej).
Komentarz ode mnie: W tym przypadku kierujcie się słownikami w razie wątpliwości i starajcie się wymawiać "sz/ś", bo wymowa oficjalna nie daje nam wyboru i trzeba mówić "sz/ś" przykład: architectuur (http://www.woorden.org/woord/architectuur)
Jednakowoż są wyrazy obcego pochodzenia np. ingenieur (http://www.woorden.org/woord/ingenieur), gdzie g może być wymawiane [ʒ] lub jak normalnie g jest w niderlandzkim wymawiane, tutaj polecam słownik woorden.org, zwykłem tam często sprawdzać wymowę (przy nowych słówkach będę wam przypominał o wszystkim, jakby co).
Cytat: Ghoster w Lipiec 06, 2013, 16:19:58
Nederlandse spelling regels werken vaak niet zoals je dat zou verwachten. Bjv. in woord "Behandelen" schrijf je lange "e", terwijl je korte "e" zegt (door de "-en" suffix), maar misschien is het een slechte idee om zulke dingen an hun te vertellen; als je te veel uitzonderingen tegelijkertijd verteld, wordt het wel een beetje lastig hoor.
Ghoster wspomina również, że nie zawsze wymawia się wszystko tak, jakby można było się spodziewać. O wszystkich wyjątkach będę Was uprzedzał na bieżąco, bo nie chcę Wam robić mętliku w głowie. O końcówkach -elen i -eren w czasownikach wspomniałem powyżej. Wszystko zatem w tym wypadku jest jasne. :-) O wszystkim innym poinformuję na bieżąco i sami zobaczycie, że bardzo łatwo to ogarnąć. :-) Jutro albo pojutrze będzie kolejna lekcja, więc zachęcam do śledzenia kursu. W razie, gdyby pojawiły się jakieś wątpliwości, czy konstruktywne uwagi, jak ta powyższa - postaram się wszystko wyjaśnić w przystępny sposób. W razie, gdybym sam miał wątpliwości, mogę liczyć na pomoc moich wykładowców. :-)
Les 5 - Dag. Ik heet Koekiemonster.
Na dzisiejszej lekcji - podstawy. Jak się przywitać, pożegnać, przedstawić itp. oraz parę nowych słówek i tworzenie l. mnogiej. :-)
Będę posługiwać się słownikową transkrypcją, w celu wyjaśnienia wymowy, o ile będzie to konieczne. :-)
Akcent zaznaczony na niebiesko.
Co mówimy na powitanie?
goedemorgen [xudə'mɔrxə(n)]~[xujə'mɔrxə(n)] - dzień dobry (rano)
goedemiddag [xudə'mɪdɑx]~[xujə'mɪdɑx] - dzień dobry (od południa)
goedenavond [xudə(n)ˈavɔnt]~[xujə(n)ˈavɔnt] - dobry wieczór
Przeważnie wymawia się w powyższych <d> jako [j], wymawianie [d] to wymowa bardzo "ę, ą", choć zalecałbym ją w bardzo oficjalnych sytuacjach.
dag - cześć
hallo - cześć
hoi (Holandia) - cześć
Co mówimy na pożegnanie?
tot ziens [tɔt ˈsins] (ubezdźw.
z po [t]) - do widzenia (dosł. do zobaczenia)
tot straks - do "za chwilę"
tot later - do później
tot morgen - do jutra
dag - pa!
doei [duj] (Holandia) - pa!
Być i mieć
Oba te czasowniki odmieniają się nieregularnie.
osoba | ZIJN - być | HEBBEN - mieć |
ik | ben | heb |
je, u | bent | hebt |
hij, ze, het | is | heeft |
we, jullie, ze | zijn | hebben |
Inne przydatne słówka + liczba mnoga
Uwaga! Uwaga!
Mamy dwa rodzajniki określone w języku niderlandzkim:
de [də] i
het [hɛt/ət]. Pierwszy jest dla rodzajów: męskiego i żeńskiego, drugi dla nijakiego.
Rodzajnik nieokreślony to:
een [ən]. Een oraz het można w nieformalnych sytuacjach zapisywać jako: 't i 'n.
Liczba mnoga otrzymuje rodzajnik: de (nawet dla rodzaju nijakiego), a "rodzajnikiem nieokreślonym" jest brak rodzajnika. :-)
Podstawy tworzenia liczby mnogiejNajważniejsze zasady :-) Reszta na potem, choć w sumie to w zupełności wystarczy dla początkujących.
Najczęstsze końcówki: -en, -s, -'s
1.
's dodajemy do rzeczowników zakończonych długą samogłoską, która jest pisana jedną literą np.
de auto [ˈɑuto / 'oto] => de auto's (samochód - samochody)
2.
s dodajemy do rzeczowników zakończonych:
-e, -el, -en, -er, -em, -ie, -jenp.
de studente => de studentes (studentka - studentki)
de tafel => de tafels (stół - stoły)
de jongen => de jongens (chłopiec - chłopcy)
de koffer => de koffers (walizka - walizki)
de vakantie => de vakanties (wakacje/ferie (l.p.) - wakacje/ferie (l.m.))
het meisje => de meisjes (dziewczyna - dziewczyny)
Oraz w wyrazach obcego pochodzenia (głównie wyrazy z francuskiego i angielskiego)
het cadeau => de cadeaus (prezent - prezenty)
de drug [ˈdrʏg] => de drugs (narkotyk - narkotyki)
eau jest zawsze wymawiane jako długie [oː], więc nie ma potrzeby dodawać apostrof, aby zachować długość.
u, gdy jest w angielskim wymawiane [ʌ], to do niderlandzkiego przechodzi jako [ʏ] np. de club, de pub, fuck!
3.
en w innych przypadkach i po akcentowanej samogłosce
de student - de studenten (student - studenci)
het boek => de boeken (książka - książki)
de industrie => de industrieën (przemysł - przemysły) (bo "ie" jest akcentowane, gdyby nie było, końcówką byłoby -s jak w: vakantie+s)
Tremę dodaje się, żeby nie było wątpliwości, czy wymawiać iee jako: ie+e lub i+ee. Dodaje się ją wszędzie tam, gdzie mogłyby zaistnieć tego typu wątpliwości.
4. Czasem liczba mnoga jest nieregularna i może otrzymywać inne końcówki jak np. -eren [ərə(n)] lub w temacie może zmienić się samogłoska
het kind => de kinderen (dziecko - dzieci)
het ei => de eieren (jajko - jajka)
de dag => de dagen (dzień - dni, "a" w liczbie mnogiej wydłuża się)
het lid => de leden (członek - członki/członkowie) (znaczenie: część ciała lub członek np. partii)
Inne słówka:
de achternaam, +en - nazwisko (należy pamiętać o zasadach zaznaczania długości np. naam + en = namen)
de voornaam, +en - imię
de letter, +s - litera
de meneer, +en [mə'ner] - pan
de mevrouw, +en [mə'vrɑu] - pani
de vriend, +en - przyjaciel, chłopak (bojfrend)
de vriendin, +en (pamiętamy o zasadzie zachowania długości! vriendin + en = vriendinnen!)
het alfabet, +en - alfabet (tu też pamiętamy o tym: alfabet - alfabetten)
Wiele osób, zwłaszcza w Holandii, nie pamięta już, które wyrazy były rodzaju męskiego, a które żeńskiego i traktuje je jako rodzaj męski, chyba że oczywistą sprawą jest, że mówimy o kobiecie/samicy. Standardowy niderlandzki traktuje takie wyrazy jako: "dwupłciowe" i możemy po prostu mówić "hij". Jest jednakże krótka lista wyjątków, gdzie rodzaj jest tylko żeński, ale to będzie na potem. :-) W słownikach zaznacza się "dwupłciowe rzeczowniki" pisząc (m/v) - rodzaj męski lub żeński.
Przepraszam za opóźnienia. Nowa lekcja będzie jutro. :-)
EDIT: 13.07 wrzucam dwie lekcje. Tak mi wypadła niezapowiedziana mini-impreza i nie mam już kompletnie siły na to, a że jestem sam w domu w Poznaniu na weekend, to mam dla Was wyjątkowo czas. :D Pardon za wszystko.
Les 6 - Dit is, dat is...
Jeżeli chcemy wskazać przedmiot lub osobę (lub ogólnie jakiś rzeczownik), który jest blisko, nas używamy konstrukcyj:
dit is / dit zijn
np.
Dit is een vriend van Els. - To jest przyjaciel/kolega Els.
"van" + rzeczownik/osoba określa przynależność.
Dit zijn boeken van Peter. - To są książki Piotra. :-)
Jeżeli chcemy wskazać przedmiot lub osobę (lub ogólnie jakiś rzeczownik), który jest gdzieś daleko, używamy konstrukcyj:
dat is / dat zijn
np.
Dat is Els. - To jest Els.
Dat zijn honden van Peter. - To są psy Piotra.
Żeby nie było nudno - przymiotnik!!!
Przymiotnik w określonych sytuacjach otrzymuje końcówkę
-e, żeby wszystko było jasne, poniżej przykłady :-)
Oczywiście przy dochodzeniu końcówki może się zdarzyć wymiana s > z lub f > v :-) W regularnych sytuacjach jest tak po długiej samogłosce, choć zdarzają się różne cuda czasami. :D
EKHM! Oczywiście pisownia niderlandzka jest zachowana np. luźny - los + "-e" = losse. :-)
Przykłady przymiotników:
lelijk (brzydki),
logisch (logiczny),
grijs (szary),
blauw (niebieski),
modieus (modny)
Rodzaj męski lub żeński rzeczownik nieokreślony | Rodzaj męski lub żeński rzeczownik określony | Rodzaj nijaki rzeczownik nieokreślony | Rodzaj nijaki rzeczownik określony |
een lelijke man | de lelijke man | een lelijk huis | het lelijke huis |
een logische consequentie | de logische consequentie | een logisch gevolg | het logische gevolg |
een grijze kat | de grijze kat | een grijs huis | het grijze huis |
een blauwe pet | de blauwe pet | een blauw hemd | het blauwe hemd |
een modieuze jas | de modieuze jas | een modieus tasje | het modieuze tasje |
Ćw.
Jak zatem powiedzieć...?
To jest brzydka studentka.To (daleko) jest modne auto.Woordjes - słówka :D (het woordje, +s - słówko, het woord, +en - słowo)
Oczywiście pamiętamy o zasadach pisowni niderlandzkiej przy liczbie mnogiej :D
de collega, +'s - kolega, koleżanka (z pracy)
de ex-collega, +'s - były kolega/była koleżanka z pracy
de professor, +s lub +en - profesor
de straat, +en - ulica
op straat - stałe wyrażenie:
na ulicy, jest wyjątkiem, bo nie używa się tutaj rodzajnika
de vriendin, +en - koleżanka, przyjaciółka, dziewczyna (gerlfrend) (nie dopisałem przy poprzedniej lekcji :D)
de hond, +en - pies
de consequentie, +s - konsekwencja
het gevolg, +en - skutek
Przedrostek "ge" wymawiany jest krótko, ze schwą.
het huis, +en - dom
UWAGA! UWAGA! f > v oraz s > z dotyczy również rzeczowników, jeśli zatem widzisz po długim dźwięku "s" i dodajesz "en" zamieniasz odpowiednio spółgłoskę np. het huis - de huizenhet beetje, +s - "troszka" (mała ilość czegoś)
een beetje - stały zwrot oznaczający:
trochę np. Mówię trochę po niderlandzku -
Ik spreek 'n beetje Nederlands.het Nederlands - język niderlandzki
goed - dobry
interessant [ɪntərɛˈsɑnt] - interesujący
los - luźny
hier - tutaj
komen - przychodzić
wyjątek przy odmianie w liczbie pojedynczej: ik kom, je/u komt, hij/ze/het komt - "o" skraca się w liczbie pojedynczej.spreken - mówić (głównie w znaczeniu: w jakimś języku)
studeren, ik studeer - studiować
de baby, +'s [ˈbe:bi] - niemowlę
de bus, pl. bussen - autobus
W liczbie mnogiej podwajamy "s", wymiana s > z zachodzi po długich samogłoskachde identiteitskaart, +en - dowód osobisty / legitymacja
de jongen, +s - chłopiec
de koffie - kawa (niepoliczalny)
de krant, +en - gazeta
de melk - mleko (niepolicz.)
de taxi, +'s [ˈtɑksi] - taksówka
de thee - herbata (niepolicz.)
de trein, +en - pociąg
de whisky, +'s ['wɪski] - whisky
Przypominam, że słownikowe [w], realizujemy: [β] lub [ʋ]de wijn, +en - wino
het bier, +en - piwo
het fruitsap, +en - sok owocowy
het ticket, +s [ˈtɪkət] - bilet
het kaartje, +s - bilet (synonim do powyższego, chyba częściej używany, przynajmniej przez moich wykładowców, którzy nie lubią "ticket" :D)
het tijdschrift, +en - czasopismo
de tijd, +en - czas
het schrift, +en - zeszyt, pismo
het vliegtuig, +en - samolot
het water, pl. wateren ['wa:tərə(n)], waters - woda
JESZCZE DZISIEJ LEKCYJA 7. !!!!!!
Zapomniałem dodać, że przymiotniki dla rzeczowników w liczbie mnogiej zachowują się tak samo jak w przypadku rodzaju męskiego i żeńskiego. :-)
np. lelijke vrouwen, de lelijke vrouwen. :D
Les 7 - Zaimków ciąg dalszy
Zaimki dzierżawcze
Osoba | Zaimek dz. w formie akcentowanej | Zaimek dz. zredukowany | Nieformalna forma skrócona |
ik | mijn [mɛin] | mijn [mən] | m'n (nieform. dla wymowy [mən]) |
je/jij | jouw [jɑu] | je [jə] | - |
u | uw [yw] lub [yβ] | - | - |
hij | zijn [zɛin] | zijn [zən] | z'n (nieform. dla wymowy [zən]) |
ze/zij | haar [ha:r] | - | d'r [dər] lub 'r [ər] |
het | zijn [zɛin] | zijn [zən] | z'n (nieform. dla wymowy [zən]) |
we/wij | ons [ɔns] / onze [ˈɔnzə]* | - | - |
jullie | jullie [ˈjʏli] | - | - |
ze/zij | hun [hʏn] | - | - |
*ons - używamy przed słowami w rodzaju nijakim w liczbie pojedynczej
onze - r. męski i żeński w liczbie pojedynczej oraz liczba mnoga
Zaimki w przypadku zależnym, czyli (głównie) tam, gdzie nie są podmiotami :D
Osoba (forma "podstawowa") | Zaimek w formie akcentowanej | Zaimek zredukowany | Nieformalna forma skrócona |
ik | mij [mɛi] | me [mə] | - |
je/jij | jou [jɑu] | je [jə] | - |
u | u [y] | - | - |
hij | hem [hɛm] | - | 'm [əm] |
het | het [hɛt] | het [ət] | 't [ət] |
ze/zij | haar [ha:r] | - | d'r [dər] |
we/wij | ons [ɔns] | - | - |
jullie | jullie [ˈjʏli] | - | je [jə] |
ze/zij | hun [hʏn] / hen [hɛn] / ze [zə]* | - | ze [zə] |
HEN / HUN / ZE
HEN:
— zawsze po przyimkach (met hen, aan hen, over hen, etc.) oraz w dopełnieniu bliższym (nie-Celownik)
HUN:
— nigdy po przyimkach oraz w dopełnieniu dalszym (Celownik) np.
Hun kan je wel vetrouwen. (Im - możesz - ty - (potwierdzenie) - zaufać)
Ik heb hun een boek gegeven. (Ja - (operator czasu perfectum) - im - (rodzajnik nieokreślony) - książkę - dałem (imiesłów cz. przeszłego))
ZE:
— potocznie zamiast hen i hun
— nie o ludziach
Miałem wrzucić dziś więcej, ale jakoś nie mam na to siły i chęci. Jak zawsze - za 3 dni zapowiadam następną lekcję. Tam postaram się zamieścić to, do czego dziś nie miałem motywacji. :D
Tot straks!!! :D
Dziwne, że kawa, mleko i herbata są niepoliczalne - a whisky, piwo, wino i sok już są.
Myślę, że to wynika z tego, że piw, win i soków może być wiele rodzajów np. można powiedzieć: Kupiłem 2 soki, pomarańczowy i jabłkowy. Widziałem też, że do herbaty można niby dodać 2 końcówki l.m. np. -en lub -s. Myślę, że w tym wypadku nie ma się co przejmować liczbą mnogą. Chodzi tutaj o to raczej, żeby podkreślić, że herbaty, kawy czy czegoś do picia może być "trochę" albo "dużo", bo "trochę stołu" albo "dużo kobiety" byłoby bez sensu.
EDIT: Poza tym, liczbę mnogą zawsze sprawdzałem w słowniku, możliwe, że po prostu nie była dopisana. :D Niby zawsze wiem, jak się to tworzy, ale zawsze warto się upewnić, zwłaszcza przy prowadzeniu kursu.
Dziś wrzucę jeszcze kolejną lekcję. :D Postaram się też doczytać, o co chodzi z tymi płynami ;p
EDIT: kolejna lekcja jednak 19.07, nie mam siły dziś, pardą ;/ Ale kolejna lekcja będzie za to najpóźniej 20.07 :)
Przepraszam, że od jakiegoś czasu nie dodaję lekcji, ale mam przeprowadzkę na głowie. Od przyszłego tygodnia (jakoś od środy) będę wrzucał znowu wszystko co 3 dni. Póki co nic nowego się nie pojawi. Okazało się,. że ilość rzeczy do przeniesienia trochę mnie przerasta. :/
Cytat: Serpentinius w Lipiec 17, 2013, 07:49:18
Dziwne, że kawa, mleko i herbata są niepoliczalne - a whisky, piwo, wino i sok już są.
Po norwesku też tak jest, z tym, że mleko robi się policzalne, jeśli się je dookreśli (np.
lettmjølk,
helmjølk). Moja wykładowczyni nazwała to rozczulająco "regułą kartonu", bo kawy i herbaty nie sprzedawano w pojemnikach, tylko w saszetkach / proszku itd.
Czy ktoś byłby zainteresowany kontynuacją?
No może.
Ja byłbym za.
Drogie dzieciaczki,
Mam teraz 3 tygodnie ferii, przez co 2 tygodnie będę się totalnie opierdalał, więc mam zamiar wstawić tutaj taki pełny kurs gramatyki niderlandzkiej. Myślę, że łącznie wyszłoby z 10-12 lekcji. Kurs będzie skupiał się przede wszystkim na gramatyce, użyciu konstrukcji z przykładami. Słownictwo też będzie, ale wyłącznie takie na potrzeby wytłumaczenia danych zagadnień gramatycznych.
Jeśli zaś ktokolwiek byłby zainteresowany nauką słownictwa, to odsyłam do moich kursów na Memrisie:
A1-A2 na podstawie książki Vanzelfsprekend (całość już uzupełniona): KLIK HIER (https://app.memrise.com/course/2119253/a1-a2-vanzelfsprekend/)
B1 na podstawie kontynuacji ww. książki Niet-Vanzelfsprekend (cały pierwszy rozdział już jest, raz na miesiąc/dwa wrzucam kolejne): KLIK HIER (https://www.memrise.com/course/1599402/b1-niet-vanzelfsprekend/)
Na 100% można gdzieś na torrentach znaleźć Vanzelfsprekend, w razie czego można się do mnie uśmiechnąć po różnorakie materiały, z których wiele przygotowałem samodzielnie dla uczniów.
O, co za mila niespodzianka!
Leuk! Myślałem już, że nigdy się nie pojawi :P
Rodzajnik w j. niderlandzkim
het lidwoord /ˈlɪtwoːrt/ — rodzajnik
Rodzaj | nieokreślony | określony |
męski | een [ən] // Ø | de [də] |
żeński | een [ən] // Ø | de [də] |
nijaki | een [ən] // Ø | het [hɛt]~[ət]* |
l. mnoga | Ø | de [də] |
Rodzajnik een (zapisywany również nieformalnie jako 'n) nie występuje z rzeczownikami niepoliczalnymi.
*[hɛt] wymawiamy w zasadzie tylko podkreślając oraz na początku zdania, co więcej [ət] nieformalnie zapisuje się 't.
Podstawowa zasada doboru rodzajnika określonego / nieokreślonego jest taka jak w pozostałych językach germańskich. Jeżeli mówimy o czymś jedynym w swoim rodzaju albo odnosimy się do rzeczownika wspomnianego wcześniej lub już nam znanego, to używamy rodzajnika określonego. Jeżeli zaś wspominamy coś po raz pierwszy, wtedy dobieramy nieokreślony. Wszystkie pozostałe niuanse będą poniżej. ;-)
Pierwszym aspektem doboru rodzajnika, który może być odrobinę nietuzinkowy, jest dobór
rodzajnika określonego w funkcji
generalizującej, odnoszącej się do
całej kategorii, zwłaszcza po przyimkach!
Ik ga naar Leuven met de auto.
Jadę do Leuven autem.
De hond is een zoogdier.
Pies jest ssakiem.
Ben je al bij de bakker geweest?
Czy byłeś już u piekarza?
Opuszczanie rodzajnika
1. W połączeniach z liczebnikiem.
Ze wachten op jou in kamer 112.
Czekają na ciebie w pokoju 112.
De informatie over verleden tijden vind je op pagina 106.
Informacje o czasach przeszłych znajdziesz na stronie 106.
Sorry, ik heb weinig tijd.
Przepraszam, mam mało czasu.
2. Przy określeniach czasu, np. latach, miesiącach, dniach.
In juni gaan we samen naar Brussel
W czerwcu jedziemy razem do Brukseli.
Op maandagavond zien we elkaar in het restaurant.
W poniedziałek wieczorem spotykamy się w restauracji.
Sinds 1995 heb ik hem niet gezien.
Nie widziałem go od 1995 r.
Wyjątkiem od tej reguły są pory roku: in de zomer, in de herfst, in de winter, in de lente
3. Przy nazwach zawodów.
Guus is student economie.
Guus jest studentem ekonomii.
Joke is lerares Nederlands.
Joke jest nauczycielką niderlandzkiego.
Mijn oom is ingenieur.
Mój wujek jest inżynierem.
4. Przy imionach, nazwach własnych, o ile nie są częścią jakiejś nazwy lub nazwą jakiegoś dzieła.
Jan heeft een hond.
Jan ma psa.
De Piotr i Paweł is genoemd naar Piotr en Paweł.
Piotr i Paweł jest nazwany po Piotrze i Pawle.
Ik studeer aan de Adam Mickiewicz Universiteit.
Studiuję na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza.
5. Przy zwrotach do adresata, jeśli są użyte z imieniem i/lub nazwiskiem.
Koning Filip is sinds 21 juli 2013 de zevende koning van België.
Król Filip od 21.07.2013 r. jest siódmym królem Belgii.
Meneer Willems vertrekt op dinsdagavond.
Pan Willems wyrusza we wtorek wieczorem.
ALE:
De koningin bedankt voor de coöperatie.
Królowa dziękuje za współpracę.
6. Przy niektórych nazwach geograficznych:
Z RODZAJNIKIEM | BEZ RODZAJNIKA |
ulice, place, drogi de A3 de Schapenstraat het Martelarenplein ALE: Muntstraat 70 | kontynenty, kraje, prowincje Europa Azië België Friesland |
rzeki, jeziora, morza, akweny de Noordzee de Oder het IJsselmeer | miasta i wsie Warschau Moskou Amsterdam |
parki i lasy het Wandelpark het Wonderwoud | — |
pasma górskie de Ardennen de Tatra | — |
nazwy geograficzne w liczbie mnogiej de Filipijnen de Verenigde Staten | — |
7. Przy rzeczownikach niepoliczalnych i abstrakcyjnych (które nie są dookreślone).
Peter denkt vaak aan liefde.
Peter często myśli o miłości.
Ik heb hout nodig voor de winter.
Potrzebuję drewna na zimę.
8. Przy nazwach chorób.
Ik heb griep / diarree / longontsteking / kiespijn.
Mam grypę / biegunkę / zapalenie płuc / ból zęba trzonowego.
9. Przy niektórych przyimkach: zonder, met (o ile jest przeciwstawne do zonder), qua, per, pro, via
Tijdens de winter ga ik nooit buiten zonder jas.
Podczas zimy nigdy nie chodzę na dwór bez kurtki.
Met ziektekostenverzekering hoeft ziek zijn absoluut geen financiële ramp te worden.
Z ubezpieczeniem na koszty zdrowotne bycie chorym absolutnie nie musi stać się finansową katastrofą.
Je betaalt 3 euro per stuk.
Płacisz 3€ za sztukę.
10. Przy niektórych stałych wyrażeniach.
aan tafel aan zee in bed naar huis naar bed naar school op school op straat op kamers op tv op tafel bij gelegenheid bij uitzondering buiten adem buiten bereik naar keuze naar wens in geval van op voorwaarde op verzoek op aanvraag op tijd volgens plan volgens afspraak van beroep te vuur en te zwaard met hart en ziel met paard en zaak op water en brood door merg en been | przy stole nad morzem w łóżku do domu do łóżka do szkoły w szkole na ulicy na stancji w telewizji na stole przy okazji w drodze wyjątku bez tchu (out of breath) poza zasięgiem wg wyboru wedle życzenia w przypadku + D. pod warunkiem na prośbę na zapytanie na czas zgodnie z planem zgodnie z umową / ustaleniami z zawodu ogniem i mieczem sercem i duszą z całym dobytkiem o chlebie i wodzie do szpiku kości |
UWAGA
Jeżeli dany rzeczownik określa przydawka, to MUSI on być poprzedzony rodzajnikiem, nawet jeśli wg zasad bez tej przydawki by nie był.
Ik woon in Amsterdam. — Ik woon in het mooie Amsterdam.
Mieszkam w [pięknym] Amsterdamie.
Sauce: Niderlandzki Gramatyka z ćwiczeniami by Katarzyna Wiercińska
ISBN: 978-83-7788-746-2
Rodzaj w j. niderlandzkim
het genus /ˈxeːnʏs/ – rodzaj
de genera /ˈxeːnəraː/ – rodzaje
Rodzajnik de
Rodzaj wspólny
Do tej kategorii należą wyrazy, które dawniej były wyłącznie rodzaju żeńskiego, a obecnie mogą należeć zarówno do żeńskiego, jak i męskiego. Generalnie Holendrzy już nie pamiętają za bardzo, kiedy powinien być rodzaj męski, a kiedy żeński i traktują większość takich rzeczowników jako męskie. W Belgii jednak nadal – ze względu na 3 różne rodzajniki w dialektach (np. męskie
den i żeńskie
de) – różnica jest zachowana. W słownikach rodzaj często wtedy określany jest jako
m/v (
mannelijk / vrouwelijk – męski / żeński). W standardowym niderlandzkim dopuszczalne wówczas są obydwie formy.
a) Większość namacalnych obiektów, które dawniej należały wyłącznie do r. żeńskiegode bank - bank, ławka,
de kast - szafa,
de naald - gwóźdź,
de pijp - rura, fajka,
de brug - most
b) Ogólne nazwy geograficzne (oprócz nazw konkretnych kontynentów, wysp, krajów, miast etc., które są r. nijakiego)de stad - miasto,
de rivier - rzeka
c) Nazwy ciał niebieskich:de planeet - planeta,
de ster - gwiazda,
de maan - księżyc
d) Nazwy osób, które mogą się odnosić do obydwu płcide baby - niemowlę,
de deugniet - łobuz, urwis,
de arts - lekarz, lekarka.
wyjątek:
het kind - dziecko
Do tej reguły zaliczają się też
znominalizowane przymiotniki (w l. p. ,,de [rdzeń przymiotnika]+e", w l. m. ,,de [rdzeń przymiotnika]+en), np.
de zieke(n) - chory (chorzy),
de gewonde(n) - ranny (ranni),
de blinde(n) - niewidomy (niewidomi)
Rodzaj męski
a) słowa z końcówkami: -aar, -aard, -er, -erd, -eur, -or, -usde leugenaar - kłamczuch,
de dronkaard - pijak,
de bakker - piekarz,
de engerd /ˈɛŋərt/ - dziwak,
de directeur - dyrektor,
de kolonisator - kolonizator,
de politicus - polityk
wyjątki:
de baker ż – akuszerka, położna,
de moeder - matka,
het offer - ofiara,
het nummer - numer
b) rzeczowniki, które są rdzeniami czasownikówde bloei - kwitnienie, rozkwit,
de dank - podziękowanie,
de groei - wzrost, rozwój,
de schrik - lęk,
de slaap - sen,
de raad - porada
c) Niektóre słowa z sufiksem -dom, które nie są rodzaju nijakiegode rijkdom - bogactwo,
de ouderdom - starość
d) Słowa oznaczające osoby lub zwierzęta rodzaju męskiegode oom - wujek,
de neef - kuzyn, bratanek, siostrzeniec,
de dief - złodziej,
de verpleger - pielęgniarz,
de hengst - ogier,
de reu - pies (samiec),
de haan - kogut
e) Nazwy części dnia oraz samo słowo dzieńde dag - dzień,
de middag - południe,
de middernacht - północ,
de ochtend - ranek
f) Nazwy drzew z dwoma wyjątkamide eik - dąb,
de pijnboom - sosna,
de spar - świerk
wyjątki:
de linde /ˈlɪndə/
m/ż - lipa,
de tamarinde /ta(ː)maːˈrɪndə/
m/ż - tamaryndowiec indyjski
g) Pozostałe słowa nienależące ani do rodzaju nijakiego, ani wspólnego, ani żeńskiegoTutaj już nie ma niestety żadnych sprecyzowanych reguł
Rodzaj żeński
Słowa, które ZAWSZE są rodzaju żeńskiego bez względu na dialekt.
a) Słowa z następującymi rodzimymi końcówkami:
-heid, -nis, -schap - o ile -schap nie tworzy rodzaju nijakiego!
de waarheid - prawda,
de kennis - wiedza,
de blijdschap - radość
-de, -tede liefde - miłość,
de diepte - głębokość
-ij, -erij, -arij, -enij, -ernij - w tych końcówkach
e = [ə]
de voogdij - opieka,
de bedriegerij - oszustwo,
de rijmelarij - wiersz, poemat bez wartości artystycznej,
de artsenij - medykament,
de razernij - furia, wściekłość
ale:
het schilderij - obraz
-ing, -st po rdzeniach czasownikówde wandeling - spacer,
de winst - zysk,
de kunst - sztuka
b) Słowa z następującymi końcówkami obcego pochodzenia:-ie, -tie, -logie, -sofie, -agogie, -
tie czytamy [si] w Belgii lub [t͡si] w Holandii.
de familie - rodzina,
de politie - policja,
de biologie - biologia,
de filosofie - filozofia,
de demagogie - demagogia
-iek, -icade muziek - muzyka,
de logica - logika
ale:
de Lambiek m - Lambic (piwo),
-iek nie jest tutaj końcówką
-theek, -teit, -iteitde apotheek - apteka,
de puberteit - dojrzewanie,
de identiteit - tożsamość
-tuur, -suurde natuur - natura, przyroda,
de censuur - cenzura
-ade, -ide, -ode, -udede tirade - tyrada,
de planetoïde - planetoida,
de periode - okres,
de amplitude - amplituda
-age [ˈaːʒə], -ine, -sede bagage /baˈxaːʒə/ - bagaż,
de discipline - dyscyplina,
de analyse - analiza
-sis, -tis, -xisde crisis - kryzys,
de bronchitis - zapalenie oskrzeli,
de syntaxis - składnia
c) Słowa oznaczające osoby lub zwierzęta rodzaju żeńskiegode tante - ciocia,
de nicht - kuzynka, bratanica, siostrzenica,
de merrie - klacz,
de teef - suka,
de kip - kura
wyjątki:
het meisje - dziewczyna,
het wijf - baba
d) Słowa rodzaju męskiego, do których dodano żeński sufiksde dievegge - złodziejka,
de verpleegster - pielęgniarka,
de kokkin - kucharka,
de lerares - nauczycielka,
de studente - studentka,
de secretaresse - sekretarka,
de politica - polityczka,
de directrice - dyrektorka
Rodzajnik het
Rodzaj nijaki
a) Wszystkie zdrobnieniahet briefje - liścik,
het kaartje - bilet,
het bloempje - kwiatek
Stąd:
het meisje - dziewczyna
b) Słowa z przedrostkami be-, ge-, ont-, po których następuje rdzeń czasownikahet beraad - rozważenie, narada,
het gedoe - zamieszanie,
het ontslag - zwolnienie (się) z pracy
c) Rzeczowniki odczasownikowe (het + bezokolicznik)
het zwemmen - pływanie,
het denken - myślenie,
het eten - jedzenie
d) Derywaty ge- + ... + -tehet gebergte - łańcuch górski,
het gehemelte - podniebienie
e) Większość nazw firm w formie rzeczownikaz Wikipedii:
Het noodlijdende Vitality bijvoorbeeld moest zijn divisie Apparatuur afstoten.f) Większość nazw geograficznych kontynenty, wyspy, kraje, miasta etc.
[het] Europa, [het] België, [het] AmsterdamPrzykłady wyjątków:
de Verenigde Staten (pluralia tantum),
de Nederlanden (pluralia tantum),
de Sovjet-Unie (ponieważ:
de unie ż)
g) Słowa z następującymi sufiksami:-isme, -asmehet toerisme - turystyka,
het orgasme - orgazm
-gramhet anagram - anagram
-menthet parlement - parlament
-selhet voorvoegsel - przedrostek,
het kapsel - fryzura
-umhet museum /myˈzeːjʏm/ - muzeum,
het centrum - centrum,
het continuüm /kɔnˈtinywʏm/ - kontinuum
wyjątek:
de datum m - data
h) Większość słów z końcówkami -dom i -schaphet mensdom - ludzkość, człowieczeństwo,
het christendom /ˈkrɪstə(n)dɔm/ - chrześcijaństwo,
het genootschap - stowarzyszenie,
het landschap - krajobraz
i) Nazwy językówhet Pools - j. polski,
het Frans - francuski,
het Mandarijn - mandaryński
j) Nazwy kierunków geograficznychhet noorden - północ,
het zuiden - południe,
het oosten - wschód,
het westen - zachód
Łączone kierunki tracą pierwsze
en, np.
het noordoosten,
het zuidwestenk) Nazwy gier i sportówhet voetbal - piłka nożna,
het poker - poker,
het cricket /ˈkrɪkət/ - krykiet
ale:
de voetbal - piłka do gry w nogę
l) Pozostałe słowa nienależące ani do rodzaju wspólnego, ani męskiego, ani żeńskiegoTutaj już nie ma niestety żadnych sprecyzowanych reguł
Sauce: Niderlandzka Wikipedia (https://nl.wikipedia.org/wiki/Geslacht_(Nederlands))