Język nešši.
Dźwięki:
Spółgłoski:
m n ( m n )
p b t d c ɟ ƥ ƭ ( p b t d k g b' d' )
β s ʃ χ h ( v s š ħ h )
ts tɬ ( c č )
ɾ ɫ ʍ ( r l w )
Geminaty:
šš tt nn cc čč
Samogłoski:
i i: u u: ( i ī u ū )
e ɛ: o ɔ: ( e ē o ō )
a a: ( a ā )
GramatykaZaimekja
m - šīn (*
šene III)
ja
f - šīni (
šeni IV)
ty
m - toš (
teše III)
ty
f - toši (
toši IV)
on/a/o/i - va (
an I)
my - ešše (
ešš I)
wy - guče (
guče II)
*
W nawiasach podany temat odmiany. Cyfra oznacza typ deklinacyjny. Odmiana jest regularnaJak widać, istnieje podział zaimków na żeńskie i męskie w pierwszej i drugiej osobie. Trzecia osoba obu liczb jest wspólna i nie rozróżnia rodzajów.
RzeczownikIstnieją cztery deklinacje:
- I - wspólna spółgłoskowa
- II - wspólna samogłoskowa
- III - męska
- IV - żeńska
Rzeczowniki odmieniają się przez następujące przypadki:
- Nominatyw - Kto? Co?
- Akuzatyw - Kogo? Co? Komu? Czemu?
- Genetyw - Czyj?
- Innesyw - Gdzie?
- Temporal - Kiedy?
- Instrumental - Czym? Kim?
- Wokatyw
[table=2]
[tr][td]
Deklinacja[/td][td]
I[/td][td]
II[/td][td]
III[/td][td]
IV[/td][/tr]
[tr][td]
Przykład[/td][td]
ēššān[/td][td]
nāmītoccu[/td][td]
takeke [/td][td]
ūni[/td][/tr]
[tr][td]
Znaczenie[/td][td]Ziarno[/td][td]Słońce[/td][td]Sędzia[/td][td]Matka[/td][/tr]
[tr][td]
Nom[/td][td]ēššān[/td][td]nāmītoccu[/td][td]takeke [/td][td]ūni[/td][/tr]
[tr][td]
Acc[/td][td]ēššāno[/td][td]nāmītoccut[/td][td]takeket [/td][td]ūniti[/td][/tr]
[tr][td]
Gen[/td][td]ēššānen[/td][td]nāmītoccur[/td][td]takeken [/td][td]ūnini[/td][/tr]
[tr][td]
In[/td][td]ēššāneši[/td][td]nāmītoccuši[/td][td]takekeš [/td][td]ūniši[/td][/tr]
[tr][td]
Tem[/td][td]ēššānam[/td][td]nāmītoccum[/td][td]takekem [/td][td]ūnimi[/td][/tr]
[tr][td]
Ins[/td][td]ēššānetti[/td][td]nāmītoccutti[/td][td]takeketti [/td][td]ūnititi[/td][/tr]
[tr][td]
Voc[/td][td]ēššān[/td][td]nāmītoccu[/td][td]takek[/td][td]ūn[/td][/tr]
[/table]
CzasownikCzasowniki odmieniają się przez
czasy (teraźniejszość : przeszłość),
rodzaje (neutralny; męski : wspólny), aspekty (dokonany : niedokonany : statywny),
tryby (orzekający : rozkazujący : łączący : możliwy : nieświadka) i
przedmiotowość.
Istnieje oczywiście także bezokolicznik odmieniający się przez przypadki. Bezokolicznik odmienia się przez przypadki, gdy:
- traktowany jest jak rzeczownik odczasownikowy
- w połączeniu z partykułami
- samemu, np. inf + temp = w czasie czynności
Odmiana czasownika ībwūlanni (ībwūlo) widziećBezokolicznik:
ībwūl
anni (wzór odmiany II, nie IV!)
Czas i rodzaj[table=2]
[tr][td]
Czas[/td][td]
Neutralny[/td][td]
Męski[/td][td]
Żeński[/td][/tr]
[tr][td]
Teraźniejszy[/td][td]ībwūlo[/td][td]ībwūle[/td][td]ībwūli[/td][/tr]
[tr][td]
Przeszły[/td][td]ībwūlem[/td][td]ībwūlet[/td][td]ībwūlati[/td][/tr]
[/table]
AspektŠīn ībwūle - Widzę.
Šīn
t(a-)ībwūle
ri - Zobaczę.
lub
Šīn
n(a-)ībwūle
ri - Zobaczę.
Šīn
accaībwūle
ri tešet. - Zawsze Cię widzę.
TrybyŠīn ībwūle. - Widzę.
Šīn
va ībwūl! - Niech widzę! (Brak odmiany rodzajowej, tylko czas teraźniejszy)
...šīn ībwūl - ...że widzę. (Brak odmiany rodzajowej)
Šīn
pōšībwūle
ti - Może widzę.
Šīn ībwūle
ħte - Podobno widzę. -(u)ħte
Przedmiotowość- Toš ībwūle šenet?
- Hešši. Ati, šīn ībwūle
tte!
- Widzisz mię?
- Nie. O, widzę (
Cię)!
Inaczej mówiąc czasownik odmieniamy przedmiotowo gdy chcemy wskazać na pomijany przedmiot.
Odmiana rodzajowa:
- neutralny: -(u)t(o)
- męski: -(u)tte
- żeński: -(u)tti
LiczbaJak mogliście zauważyć, ani przy rzeczowniku, ani przy czasowniku nie ma podanej odmiany przez liczby. Jest to związane ze specyfiką liczby w języki nešši. Otóż liczba jest zawsze postfixem dodawanym do rzeczownika i czasownika (zazwyczaj jest dodawana do rzeczownika, no chyba, że rzeczownik jest pominięty, wtedy oczywiście także może być dodane do czasownika. Czasami używa się, oczywiście zgodnego, postfixu mnogiego przy czasowniku i rzeczowniku). Poszczególne postfixy mają różne odcienie stylistyczne, jak i znaczeniowe:
neutralny: -(u)n
stado: -kecci
ród~rodzina: -ani
zbiorczy męski: -nun
zbiorczy żeński: -si
podniosły: -vek
narody: -toħ
użytkownicy danego języka: -wū
profesja: -kā
rośliny: -re
ptactwo: -ki
para: -bire
