Limwa na'ricma ['limʷa naʔrikmʷa] - taki drobny szkic romlangu, używanego w dawnej rzymskiej prowincji Afryka (
limwa na'ricma < lingua africana). Oczywiście widoczne są duże wpływy arabskie (kurde, chyba lubię Bliski Wschód, już trzeci konlang pod wpływem arabszczyzny...), ale prace zacząłem od łacińskich nazw miesięcy używanych w jakichś jezykach berberyjskich.
W języku mamy dwa przypadki - nominatyw i przypadek zależny, jednakże odmieniają się wyłącznie rodzajniki i zaimki. Utrata wygłosowych spółgłosek wymusiło protezę przed samogłoską w nagłosie. Proces protetyzacji musiał przebiegać bardzo chaotycznie, bo w języku występuje kilka różnych jego wyników. Pierwszym jest fonetyzacja zwarcia krtaniowego, drugim prejotacja, a trzecim protetyczne
n- (występuje jedynie przy rzeczownikach i (rzadziej) przymiotnikach - zgadnijcie pochodzenie :P ). Zdarza się też opuszczenie pierwszej samogłoski. Mam nadzieję, że wyłapiecie kilka smaczków :)
Zaimki:Osoba | sg m | sg f | pl |
1 | iu | ia | nu |
2 | tu | ta | wu |
3 | štu | šta | ši |
Rodzajnik określony: | m | f |
Nom | l- | l- |
Obl | lu(')- | la(')- |
Rodzajnik nieokreślony:Rozwój samogłosek:
a, ā > a
e > a
ē > i
i, ī > i
o > a
ō > u
u, ū > uW okolicy
a samogłoski
e i
o zazwyczaj dają
a. Podobnie w sąsiedztwie
i i
u (
e > i, o > u).
Cytat: tqr w Lipiec 13, 2013, 23:32:27
Pierwszym jest fonetyzacja zwarcia krtaniowego, drugim prejotacja, a trzecim protetyczne n- (występuje jedynie przy rzeczownikach i (rzadziej) przymiotnikach - zgadnijcie pochodzenie :P ). Zdarza się też opuszczenie pierwszej samogłoski. Mam nadzieję, że wyłapiecie kilka smaczków :)
Trochę mnie razi to zwarcie krtaniowe, ale reszta fajna. To "n-" to od "unus" ?
Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 13, 2013, 23:48:33
(...)To "n-" to od "unus" ?
Od. To zresztą jedyny nieliczebnikowy ślad tego słowa w języku.
Czekam na więcej procesów.
Ja też, bo ostatnio chodzą za mną języki romańskie. Może to przez to otoczenie wszelakimi germańskimi kulturami i te chłodne wieczory :/
Procesa będą kiedy znajdę trochę czasu. Na razie nie mam go prawie wcale.
Ponownie rozpoczynam prace nad tym językiem. Krótki tekst przykładowy:
Tuti su šumi naçana ixwali i libri 'ina šur diiða i iašaçana. Ši parçibu 'ina raçuna i cumšaça, i ši jibu aiarši 'raðarnalirma.
Straszne rozziewy wyczuwam
W przykładzie nie ma ani jednego :)
ii [ji], [iji]
Tak też przypuszczałem, ale ortografia jest paskudna - może zgwałcisz arabski abdżad?
Dla mnie jeno 'š' jest okropne, zastąpiłbym to tym 'ș', no i te podwójne 'ii' też średnie, nie lepiej coś typu yi/iy czy cuś?
Jestem zadowolony odgrzebaniem tego szkcu.
1. Z czego korzystasz przy tworzeniu słówek? Jakie słowniki?
2. Ten język ma uproszczoną gramatykę, W stosunku do natlangów romańskich?
Cytat: Lukas w Wrzesień 01, 2014, 10:35:59
1. Z czego korzystasz przy tworzeniu słówek? Jakie słowniki?
en.wiktionary.org (http://en.wiktionary.org)
Cytat2. Ten język ma uproszczoną gramatykę, W stosunku do natlangów romańskich?
W stosunku do łaciny - tak. W stosunku do romańskich - nie.
1. RzeczownikiLiczba mnoga tworzona jest zazwyczaj przez zmianę ostatniej samogłoski (jak we włoskim na przykład). Wyróżnia się trzy grupy rzeczowników: pierwszą, obejmującą I, III i IV deklinację łacińską, drugą, obejmującą deklinacje II i IV, trzecią obejmującą wyrazy z końcówką -
Vr. Wygląda to tak:
I (
f, rzadko
m)
sg pl
-
a -
inp.
raçuna -
raçuni (rozum)
II (
m)
sg pl
-
u -
inp.
šimu -
šumi (człowiek)
III
sg pl
-
Vr -
Vrazanp.
pišcar -
pišcaraza (rybak)
Wyrazy z pierwszych dwóch grup czasem pojawiają się w formach dopełniacza (w utartych zwrotach). Można ją rozpoznać po końcówce
-r.
2. PrzymiotnikiPrzymiotniki są wyjątkowo archaiczną częścią języka afrykańskiego. Wyróżniamy dwie deklinacje:
I
| m sg | m pl | f sg | f pl | n sg | n pl |
Nom | -u | -i | -a | -i | -u | -a |
Gen | -ur | -ir | -ar | -ir | -ur | -ar |
Acc | -u | -u | -a | -a | -u | -a |
Formy nijakie są ograniczone do kilku-kilkunastu rzeczowników, a i wtedy formy męskie/żeńskie są oboczne do form nijakich.
II (
m/
f)
| sg | pl |
Nom | -a | -i |
Gen | -ar | -ur |
Acc | -a | -i |
Przymiotniki są, rzecz jasna, także stopniowane:
zwykły | wyższy | najwyższy |
-u | -ira | mai -iru |
-a | -ara | mai -aru |
-i | -ira | mai -iru |
Jak widać, stopień najwyższy tworzony jest przy pomocy
mai <
magis.
Przymiotniki występują w formie określonej i nieokreślonej. Forma określona tworzona jest przez końcówkę -
i <
id. Przymiotnik w formie określonej zastępuje rodzajnik określony.
3. PrzysłówkiPrzysłówki tworzone są nietypowo, w porównaniu z resztą języków romańskich. Końcówka afrykańska jest bowiem formą hybrydową - składa się z upośledzonej łacińskiej końcówki przysłówka, i -
mente, które uległo znacznemu uproszczeniu. Końcówki te to: -
irma dla stopnia zwykłego, i -
irða dla wyższego i najwyższego.
Na razie o conlangu nie powiem wiele, bo i niewiele jest tu opisane: wygląda na ciekawy. Jedyne co, to fajnie byłoby zobaczyć ortografię, bo nie wiem, czy 'ç' jest "zmazurzone", czy nie.
4. Czasowniki4.1 Czasy proste.Mamy dwie deklinacje.
I adar (jeść), obocznie
idarteraźniejszy | sg | pl |
1 | adu | adama |
2 | adaza | adaçi |
3 | ada | adu |
imperfekt | sg | pl |
1 | adaba | adabama |
2 | adabaza | adabaçi |
3 | adabta | adabu |
perfekt | sg | pl |
1 | adawi | aduma |
2 | aduzi | aduçi |
3 | aduçi | adaiu |
teraźniejszy łączący | sg | pl |
1 | ada | adima |
2 | adiza | aduçi |
3 | ada | adu |
imperfekt łączący | sg | pl |
1 | adwisa | adusima |
2 | adusi | adwisuçi |
3 | adwisa | adwisu |
tryb rozkazujący:
sg:
adapl:
adataimiesłowyimiesłów czynny:
adanaimiesłów bierny:
adatuII durmir (spać)
czas teraźniejszy | sg | pl |
1 | durmu | durmimu |
2 | durmiza | durmuçi |
3 | durma | durmu |
imperfekt | sg | pl |
1 | durmia | durmiama |
2 | durmiaza | durmiaçi |
3 | durmiaða | durmiu |
perfekt | sg | pl |
1 | durwi | durwima |
2 | durmuzi | durmuçi |
3 | durmuçi | durwiiu |
teraźniejszy łączący | sg | pl |
1 | durma | durmama |
2 | durmaza | durmaçi |
3 | durma | durmu |
imperfekt łączący | sg | pl |
1 | durwisa | durmusima |
2 | durmusi | durwisuçi |
3 | durwisa | durwisiu |
tryb rozkazujący:
sg:
durmapl:
durmataimiesłowy:
czynny:
durmanabierny:
durmitu4.2 Czasy (i konstrukcje) złożoneprzyszłyTworzy się go przy użyciu czasownika
walar (chcieć) i bezokolicznika.
perfektTworzony przy użyciu czasownika
šabar (mieć) i imiesłowu biernego.
tryb warunkowyTworzony przy użyciu czasownika
šabar (j.w, tyle że w imperfekcie) i imiesłowu biernego.
strona biernaTutaj używany jest czasownik
'asar (być), no i imiesłów bierny.
Odmiana czasownika 'asar w czasie teraźniejszym:
| sg | pl |
1 | su | simu |
2 | 'aza | 'açi |
3 | 'a | su |
5 Zmiany fonetyczne
5.1 Rozwój samogłosek
a, ā > a
e > a
ē > i
i, ī > i
o > a
ō > u
u, ū > u
Dyftongi:
ae > i
oe > i
au > u
Można zaobserwować swoistą dysharmonię samogłoskową, gdy i i u nie mogą występować po sobie. Dysharmonia ta nie jest już produktywna.
Historycznie r było często sylabiczne, to dlatego r zachowało się w wygłosie (a, ze względu na prawo sylab otwartych, nie powinno) pišcar < *piʃkaʔr̩.
5.2 Rozwój spółgłosek
kʲ > ç /t͡ʃ/
tʲ > ç /t͡ʃ/
gʲ > i /j/
dʲ > d͡ʒ > j /ʒ/
VtV > VdV > VðV /ð/ > V'V /ʔ/ (czasem)
VpV > VbV > VbV /β/
VkV > VgV > VxV /x/ > V'V /ʔ/ (czasem)
VbV > V'V /ʔ/ (często)
VgV > V'V /ʔ/ (często)
VssV > VsV
VppV > VpV
VttV > VtV
VkkV > VkV
VbbV > VbV
VggV > VgV
VCrV > V'rV /ʔr/
VclV > VʒV > VšV /ʃ/
VglV > VʒV > VšV /ʃ/
VnnV > mw /mw/ > m (przed /u/), w (przed /a/, /i/)
VllV > VšV /ʃ/
Vl > Vr
ct > t
pt > t
gn > n
sC > šC /ʃ/
Ciekawostka na dzisiaj - w afrykańskim ojczenaszu występuje taki oto zwrot:
jurnarazar wawiri - czyli "powszedni".
Znaczy on dosłownie wszystkich dni, a etymologia całego zwrotu może wydawać się nieco pokręcona (jak zresztą jest pokręcona etymologia afrykańskich końcówek).
Słowo jurnarazar dzielimy na następujące morfemy: jurnar-aza-r.
jurnar "dzień" < diurnālis "dzienny"
-aza < -ēs (końcówka liczby mnogiej). Tutaj mamy wyjątek - zachowane -s wygłosowe, możliwe że pod wpływem innych końcówek.
-r < -ōrum (końcówka dopełniacza, obecnie skostniała i występująca jedynie w utartych zwrotach, jak ten wyżej)
W wawiri mamy z kolei niespodziankę :-) (morfemy to waw-ir-i, tu bez niespodzianek)
wawi < *wamwi < omnis "każdy"
-ir < -ī (końcówka nom. pl.) + ōrum (j.w., końcóka dopełniacza).
-i "końcówka określoności przymiotnika" < id "to"
Więc w skrócie: jurnarazar wawiri < diurnālēs-ōrum omnī-ōrum-id ;-)
Jak się już doprowadzi gramatykę do używalnego poziomu, to takie małe ciekawostki etymologiczne są niewyczerpanym źródłem dobrej zabawy z conlandżenia (głownie aposterioryków (EDIT)) :) Poza tym świadczą o tym, że język i autor są dojrzałe.
Problem mi
Afrykańskie słowo na kopyto, bardzo niepozorne, odgrywa wielką rolę w badaniu historii tegoż języka. Przez długi czas nikt nie zauważył, że słowa tego nie da się wyprowadzić regularnie z łaciny, a nawet później później nie zauważano wagi tego słowa.
Łacińskie unguem (Acc) powinno regularnie dać *mu w afrykańskim. Końcówka i przez wiele lat była uważany za anomalię (i tak, jest to jeden z wyjątków w tym języku). Dopiero po latach zauważono, że łac. unguis (Nom) powinno dać regularnie *wi, czyli że nastąpiło tu zlanie się dwóch form przypadków w jedną. Nie mógł to być produkt harmonii samogłoskowej, bo ta zależała od ostatniej samogłoski. Tak więc możliwe, że powstałaby forma *imu, natomiast nie było szans na formę *umi. Dalej jednak bagatelizowano znaczenie tego odkrycia.
Język staroafrykański jest właściwie znany tylko z kilku inskrypcji, z których każda składa się tylko z jednego słowa (zazwyczaj imienia). Ciekawym wyjątkiem jest كدش (kdš) na nożu, które to słowo interpretuje się po prostu jako nóż - współczesne afrykańskie słowo na nóż to cutaša. Niemniej jednak interesuje nas pojedyncza glossa لمو (lmw) w pewnym manuskrypcie, niedatowanym wprawdzie, ale jako że autor księgi żył w pierwszej połowie X wieku, wyznacza to terminus post quem napisania glossy na około połowę X wieku. Glossa ta tłumaczy arabskie słowo na język, zatem jest to przodek współczesnego słowa liwa, język. Interesujący jest natomiast fakt, że nie doszło jeszcze do uproszczenia zbitki mw (do w przed i, a, oraz m przed u).
I tutaj wkracza owo niepozorne mi. Dziwna forma tego słowa świadczy o tym, że mianownik i biernik zlały się później niż uproszczenie grupy mw. Czyli z Nom. *mwi, Acc. *mwu (są teorie postulujące istnienie form *numwi, *nimwu, ale podstawy do takich rekonstrukcji są bardzo wątłe) powstały formy *wi, *mu, które dopiero później zlały się w mi, w okresie utraty odmiany rzeczowników (rodzajniki odmieniają się do tej pory). Wiadomo zatem, że całkowity zanik tejże deklinacji dokonał się później niż w X wieku, a najprawdopodobniej około roku 1200. Terminus ante quem wyznacza początek XIV wieku, odkąd znamy pierwsze dzieło literackie napisane w języku afrykańskim (co ciekawe, jest to tłumaczenie opowieści z cyklu arturiańskiego).