Polskie Forum Językowe

Limwa na'ricma ['limʷa naʔrikmʷa] - taki drobny szkic romlangu, używanego w dawnej rzymskiej prowincji Afryka (limwa na'ricma < lingua africana). Oczywiście widoczne są duże wpływy arabskie (kurde, chyba lubię Bliski Wschód, już trzeci konlang pod wpływem arabszczyzny...), ale prace zacząłem od łacińskich nazw miesięcy używanych w jakichś jezykach berberyjskich.

W języku mamy dwa przypadki - nominatyw i przypadek zależny, jednakże odmieniają się wyłącznie rodzajniki i zaimki. Utrata wygłosowych spółgłosek wymusiło protezę przed samogłoską w nagłosie. Proces protetyzacji musiał przebiegać bardzo chaotycznie, bo w języku występuje kilka różnych jego wyników. Pierwszym jest fonetyzacja zwarcia krtaniowego, drugim prejotacja, a trzecim protetyczne n- (występuje jedynie przy rzeczownikach i (rzadziej) przymiotnikach - zgadnijcie pochodzenie :P ). Zdarza się też opuszczenie pierwszej samogłoski. Mam nadzieję, że wyłapiecie kilka smaczków :)

Zaimki:

Osoba	sg m	sg f	pl
1	iu	ia	nu
2	tu	ta	wu
3	štu	šta	ši

Rodzajnik określony:

	m	f
Nom	l-	l-
Obl	lu(')-	la(')-

Rodzajnik nieokreślony:

	m	f
Nom	'u	'wi
Obl	'a	'wa

Rozwój samogłosek:
a, ā > a
e > a
ē > i
i, ī > i
o > a
ō > u
u, ū > u

W okolicy a samogłoski e i o zazwyczaj dają a. Podobnie w sąsiedztwie i i u (e > i, o > u).

Cytat: tqr w Lipiec 13, 2013, 23:32:27
Pierwszym jest fonetyzacja zwarcia krtaniowego, drugim prejotacja, a trzecim protetyczne n- (występuje jedynie przy rzeczownikach i (rzadziej) przymiotnikach - zgadnijcie pochodzenie :P ). Zdarza się też opuszczenie pierwszej samogłoski. Mam nadzieję, że wyłapiecie kilka smaczków :)

Trochę mnie razi to zwarcie krtaniowe, ale reszta fajna. To "n-" to od "unus" ?

Cytat: CookieMonster93 w Lipiec 13, 2013, 23:48:33
(...)To "n-" to od "unus" ?

Od. To zresztą jedyny nieliczebnikowy ślad tego słowa w języku.

Czekam na więcej procesów.

Ja też, bo ostatnio chodzą za mną języki romańskie. Może to przez to otoczenie wszelakimi germańskimi kulturami i te chłodne wieczory :/

Procesa będą kiedy znajdę trochę czasu. Na razie nie mam go prawie wcale.

Ponownie rozpoczynam prace nad tym językiem. Krótki tekst przykładowy:

Tuti su šumi naçana ixwali i libri 'ina šur diiða i iašaçana. Ši parçibu 'ina raçuna i cumšaça, i ši jibu aiarši 'raðarnalirma.

Straszne rozziewy wyczuwam

W przykładzie nie ma ani jednego :)

ii [ji], [iji]

Tak też przypuszczałem, ale ortografia jest paskudna - może zgwałcisz arabski abdżad?

Dla mnie jeno 'š' jest okropne, zastąpiłbym to tym 'ș', no i te podwójne 'ii' też średnie, nie lepiej coś typu yi/iy czy cuś?

Jestem zadowolony odgrzebaniem tego szkcu.

1. Z czego korzystasz przy tworzeniu słówek? Jakie słowniki?
2. Ten język ma uproszczoną gramatykę, W stosunku do natlangów romańskich?

Cytat: Lukas w Wrzesień 01, 2014, 10:35:59
1. Z czego korzystasz przy tworzeniu słówek? Jakie słowniki?

en.wiktionary.org (http://en.wiktionary.org)

Cytat2. Ten język ma uproszczoną gramatykę, W stosunku do natlangów romańskich?

W stosunku do łaciny - tak. W stosunku do romańskich - nie.

1. Rzeczowniki

Liczba mnoga tworzona jest zazwyczaj przez zmianę ostatniej samogłoski (jak we włoskim na przykład). Wyróżnia się trzy grupy rzeczowników: pierwszą, obejmującą I, III i IV deklinację łacińską, drugą, obejmującą deklinacje II i IV, trzecią obejmującą wyrazy z końcówką -Vr. Wygląda to tak:

I (f, rzadko m)
sg pl
-a -i
np. raçuna - raçuni (rozum)

II (m)
sg pl
-u -i
np. šimu - šumi (człowiek)

III
sg pl
-Vr -Vraza
np. pišcar - pišcaraza (rybak)

Wyrazy z pierwszych dwóch grup czasem pojawiają się w formach dopełniacza (w utartych zwrotach). Można ją rozpoznać po końcówce -r.

2. Przymiotniki

Przymiotniki są wyjątkowo archaiczną częścią języka afrykańskiego. Wyróżniamy dwie deklinacje:

I

	m sg	m pl	f sg	f pl	n sg	n pl
Nom	-u	-i	-a	-i	-u	-a
Gen	-ur	-ir	-ar	-ir	-ur	-ar
Acc	-u	-u	-a	-a	-u	-a

Formy nijakie są ograniczone do kilku-kilkunastu rzeczowników, a i wtedy formy męskie/żeńskie są oboczne do form nijakich.

II (m/f)

	sg	pl
Nom	-a	-i
Gen	-ar	-ur
Acc	-a	-i

Przymiotniki są, rzecz jasna, także stopniowane:

zwykły	wyższy	najwyższy
-u	-ira	mai -iru
-a	-ara	mai -aru
-i	-ira	mai -iru

Jak widać, stopień najwyższy tworzony jest przy pomocy mai < magis.

Przymiotniki występują w formie określonej i nieokreślonej. Forma określona tworzona jest przez końcówkę -i < id. Przymiotnik w formie określonej zastępuje rodzajnik określony.

3. Przysłówki

Przysłówki tworzone są nietypowo, w porównaniu z resztą języków romańskich. Końcówka afrykańska jest bowiem formą hybrydową - składa się z upośledzonej łacińskiej końcówki przysłówka, i -mente, które uległo znacznemu uproszczeniu. Końcówki te to: -irma dla stopnia zwykłego, i -irða dla wyższego i najwyższego.

Na razie o conlangu nie powiem wiele, bo i niewiele jest tu opisane: wygląda na ciekawy. Jedyne co, to fajnie byłoby zobaczyć ortografię, bo nie wiem, czy 'ç' jest "zmazurzone", czy nie.

4. Czasowniki

4.1 Czasy proste.

Mamy dwie deklinacje.

I adar (jeść), obocznie idar

teraźniejszy

	sg	pl
1	adu	adama
2	adaza	adaçi
3	ada	adu

imperfekt

	sg	pl
1	adaba	adabama
2	adabaza	adabaçi
3	adabta	adabu

perfekt

	sg	pl
1	adawi	aduma
2	aduzi	aduçi
3	aduçi	adaiu

teraźniejszy łączący

	sg	pl
1	ada	adima
2	adiza	aduçi
3	ada	adu

imperfekt łączący

	sg	pl
1	adwisa	adusima
2	adusi	adwisuçi
3	adwisa	adwisu

tryb rozkazujący:
sg: ada
pl: adata

imiesłowy
imiesłów czynny: adana
imiesłów bierny: adatu

II durmir (spać)

czas teraźniejszy

	sg	pl
1	durmu	durmimu
2	durmiza	durmuçi
3	durma	durmu

imperfekt

	sg	pl
1	durmia	durmiama
2	durmiaza	durmiaçi
3	durmiaða	durmiu

perfekt

	sg	pl
1	durwi	durwima
2	durmuzi	durmuçi
3	durmuçi	durwiiu

teraźniejszy łączący

	sg	pl
1	durma	durmama
2	durmaza	durmaçi
3	durma	durmu

imperfekt łączący

	sg	pl
1	durwisa	durmusima
2	durmusi	durwisuçi
3	durwisa	durwisiu

tryb rozkazujący:
sg: durma
pl: durmata

imiesłowy:
czynny: durmana
bierny: durmitu

4.2 Czasy (i konstrukcje) złożone

przyszły
Tworzy się go przy użyciu czasownika walar (chcieć) i bezokolicznika.

perfekt
Tworzony przy użyciu czasownika šabar (mieć) i imiesłowu biernego.

tryb warunkowy
Tworzony przy użyciu czasownika šabar (j.w, tyle że w imperfekcie) i imiesłowu biernego.

strona bierna
Tutaj używany jest czasownik 'asar (być), no i imiesłów bierny.
Odmiana czasownika 'asar w czasie teraźniejszym:

	sg	pl
1	su	simu
2	'aza	'açi
3	'a	su

5 Zmiany fonetyczne

5.1 Rozwój samogłosek

a, ā > a
e > a
ē > i
i, ī > i
o > a
ō > u
u, ū > u

Dyftongi:
ae > i
oe > i
au > u

Można zaobserwować swoistą dysharmonię samogłoskową, gdy i i u nie mogą występować po sobie. Dysharmonia ta nie jest już produktywna.

Historycznie r było często sylabiczne, to dlatego r zachowało się w wygłosie (a, ze względu na prawo sylab otwartych, nie powinno) pišcar < *piʃkaʔr̩.

5.2 Rozwój spółgłosek

kʲ > ç /t͡ʃ/
tʲ > ç /t͡ʃ/
gʲ > i /j/
dʲ > d͡ʒ > j /ʒ/

VtV > VdV > VðV /ð/ > V'V /ʔ/ (czasem)
VpV > VbV > VbV /β/
VkV > VgV > VxV /x/ > V'V /ʔ/ (czasem)
VbV > V'V /ʔ/ (często)
VgV > V'V /ʔ/ (często)

VssV > VsV
VppV > VpV
VttV > VtV
VkkV > VkV
VbbV > VbV
VggV > VgV

VCrV > V'rV /ʔr/

VclV > VʒV > VšV /ʃ/
VglV > VʒV > VšV /ʃ/

VnnV > mw /mw/ > m (przed /u/), w (przed /a/, /i/)
VllV > VšV /ʃ/
Vl > Vr

ct > t
pt > t
gn > n
sC > šC /ʃ/

Ciekawostka na dzisiaj - w afrykańskim ojczenaszu występuje taki oto zwrot:
jurnarazar wawiri - czyli "powszedni".

Znaczy on dosłownie wszystkich dni, a etymologia całego zwrotu może wydawać się nieco pokręcona (jak zresztą jest pokręcona etymologia afrykańskich końcówek).

Słowo jurnarazar dzielimy na następujące morfemy: jurnar-aza-r.
jurnar "dzień" < diurnālis "dzienny"
-aza < -ēs (końcówka liczby mnogiej). Tutaj mamy wyjątek - zachowane -s wygłosowe, możliwe że pod wpływem innych końcówek.
-r < -ōrum (końcówka dopełniacza, obecnie skostniała i występująca jedynie w utartych zwrotach, jak ten wyżej)

W wawiri mamy z kolei niespodziankę :-) (morfemy to waw-ir-i, tu bez niespodzianek)
wawi < *wamwi < omnis "każdy"
-ir < -ī (końcówka nom. pl.) + ōrum (j.w., końcóka dopełniacza).
-i "końcówka określoności przymiotnika" < id "to"

Więc w skrócie: jurnarazar wawiri < diurnālēs-ōrum omnī-ōrum-id  ;-)

Jak się już doprowadzi gramatykę do używalnego poziomu, to takie małe ciekawostki etymologiczne są niewyczerpanym źródłem dobrej zabawy z conlandżenia (głownie aposterioryków (EDIT)) :) Poza tym świadczą o tym, że język i autor są dojrzałe.

Problem mi

Afrykańskie słowo na kopyto, bardzo niepozorne, odgrywa wielką rolę w badaniu historii tegoż języka. Przez długi czas nikt nie zauważył, że słowa tego nie da się wyprowadzić regularnie z łaciny, a nawet później później nie zauważano wagi tego słowa.

Łacińskie unguem (Acc) powinno regularnie dać *mu w afrykańskim. Końcówka i przez wiele lat była uważany za anomalię (i tak, jest to jeden z wyjątków w tym języku). Dopiero po latach zauważono, że łac. unguis (Nom) powinno dać regularnie *wi, czyli że nastąpiło tu zlanie się dwóch form przypadków w jedną. Nie mógł to być produkt harmonii samogłoskowej, bo ta zależała od ostatniej samogłoski. Tak więc możliwe, że powstałaby forma *imu, natomiast nie było szans na formę *umi. Dalej jednak bagatelizowano znaczenie tego odkrycia.

Język staroafrykański jest właściwie znany tylko z kilku inskrypcji, z których każda składa się tylko z jednego słowa (zazwyczaj imienia). Ciekawym wyjątkiem jest كدش (kdš) na nożu, które to słowo interpretuje się po prostu jako nóż - współczesne afrykańskie słowo na nóż to cutaša. Niemniej jednak interesuje nas pojedyncza glossa لمو (lmw) w pewnym manuskrypcie, niedatowanym wprawdzie, ale jako że autor księgi żył w pierwszej połowie X wieku, wyznacza to terminus post quem napisania glossy na około połowę X wieku. Glossa ta tłumaczy arabskie słowo na język, zatem jest to przodek współczesnego słowa liwa, język. Interesujący jest natomiast fakt, że nie doszło jeszcze do uproszczenia zbitki mw (do w przed i, a, oraz m przed u).

I tutaj wkracza owo niepozorne mi. Dziwna forma tego słowa świadczy o tym, że mianownik i biernik zlały się później niż uproszczenie grupy mw. Czyli z Nom. *mwi, Acc. *mwu (są teorie postulujące istnienie form *numwi, *nimwu, ale podstawy do takich rekonstrukcji są bardzo wątłe) powstały formy *wi, *mu, które dopiero później zlały się w mi, w okresie utraty odmiany rzeczowników (rodzajniki odmieniają się do tej pory). Wiadomo zatem, że całkowity zanik tejże deklinacji dokonał się później niż w X wieku, a najprawdopodobniej około roku 1200. Terminus ante quem wyznacza początek XIV wieku, odkąd znamy pierwsze dzieło literackie napisane w języku afrykańskim (co ciekawe, jest to tłumaczenie opowieści z cyklu arturiańskiego).