Język germański

Zaczęty przez Obcy, Maj 31, 2015, 20:13:10

Poprzedni wątek - Następny wątek

Todsmer

Ja powiem tyle, że ambitny początek, może potem też ambitnie będzie. :)
  •  

Obcy

Czas na przykłady języka w użyciu + nagrania.



Nagranie
- Häi! Uist, man brouð oinstäilt manəm läivenplëtš?
- Uot ðes səu θärdens däiens. Ër säch ërvount nüinən sitüäišänsen?
- 'jë. Hälθt him houndräigen hine säinen. ðenes bin səu ërmødicht.
- Mochlich dächs hërə häð ðən drou drächels?
- Kan säch onderbäinden. Ond θu häðst səumen nüin's?
- 'nü. Hod's hamänsäi uäi. Nou min bräicht frouθ fiënθ.
- Hou mins. Kan däch uonderen, səu houšen onhier. Näivern uoðəm.
- Mäunderest häð ðən bləuch noupüläis?
- Forständlich nəu. Let bouðne häiən.

- Cześć! Wiesz, że mój brat wprowadza się do mojego mieszkania?
- Wiedziałem o tym już od trzech dni. Przyzwyczaił się do nowej sytuacji?
- Tak. Pomogłem mu przenosić jego rzeczy. Od tego jestem bardzo zmęczony.
- A może chcesz się napić wody?
- Nie mogę sobie odmówić. A u ciebie coś nowego?
- Nie. Wszystko po staremu. Tylko brakuje mi świeżego powietrza.
- Tak jak mnie. Nie dziwię się tobie, tu jest bardzo gorąco. Mniejsza z tym.
- Nie miałbyś nic przeciwko, gdybyśmy poszli zagrać w piłkę nożną?
- Oczywiście, że nie. Chodźmy oboje.
  •  

Ghoster

#17
[...........]
  •  

Obcy

To pewnie przez wymowę "r" oraz nagromadzenie "h" i "ch". Tak się przyjęło w standardzie. Ale są niektóre dialekty + język północnoastralskogermański, w których wymawia się zawsze normalne r.
  •  

Obcy

#19
Diagram przedstawiający etymologię wyrazów germańskich. Takie małe uzupełnienie do poprzedniego wykładu :-) . Warto zauważyć, że wpływ romańskich jest mały, tak się dzieje ze względu na tzw. puryzm językowy, jednak wpływ laryngijskich (częściowo też leńchszańskich) jest już spory, ponieważ Germania i Astral, a zwłaszcza Haurenia, znajdują się na styku wielu kultur Kontynentu Istanbudzkiego.


  •  

Obcy

#20
Oto Germania i Haurenia na południu, tak dla pocieszenia + urywek o Germanii z mojego byłego blogu ;-D :

Stąd ta myląca zmiana "język germański".

Germania jest to kraj bardzo różnorodny przyrodniczo i kulturowo. Możemy znaleźć i zapierające dech w piersiach lasy, piękne pojezierza, jak i okazałe góry. Poza tym miasta germańskie są jedne z najbardziej znanych i najbogatszych kulturowo na "tamtym" świecie. Możemy trafić na zabytki z wielu okresów i epok historycznych. Germania słynie również z rozrywki. Właśnie tam jest położona światowa stolica wszelkich dyskotek, imprez i pubów (niestety też domów publicznych). Germania to także kraj żyjący sportem. Szczególną uwagę przykuwa tzw. bilard wyspiarski, którego symbolem jest Amanda Hicks, najbardziej utytułowana bilardzistka (i też ogólnie bilardzista). Uwaga: "tamten" świat to potoczna nazwa tzw. Świata Wyspiarskiego, mojego zmyślonego świata.Ważny w Germanii, jak i w Haurenii jest tzw. kult miast. Na Wyżynie Hejcheńskiej (germ. Häichen) - a ściśclej w Kotle Hejcheńskim - jest kilka wielkich miast, przy czym najliczniejsze z nich to Drachten, a największe to Houchen. Poza tym miasta te są ważne też z innych powodów. Po pierwsze, w pobliżu nich znajduje się wiele zakładów przemysłowych (wydobywczych i przetwórczych). Po drugie, miasta te są jednymi z najstarszych na Kontynencie, stąd są opiewane pewnym mitem. Poza tym są one ważne m.in. dla historyków i archeologów.

Historia Germanii nie jest długa, jednak uważa się za jedną z najbardziej burzliwych. Państwo germańskie narodziło się dopiero pod koniec XI wieku po wyparciu z ziem nizinnych narodów leńchszańskich i senderoskich z ziem wyżynnych. Jednakże w XIII wieku nastąpiła wojna domowa. Germańczycy chcieli wyprzeć kulturę i religię napływających ludów europejskich. Nawet spalili domy wielu duchownych i dużo kościołów na północy w imię rodzimych wartości, odziedziczonych po narodach autochtonicznych (czyli pierwotnych, nieeuropejskich).Ciekawym okresem w historii jest rozbiór Germanii w wiekach XVI-XVII. Zachodni Germańczycy uznawali zwierzchnictwo władców harbenckich, a wschodni - władców chatyńskich z wielkiej dynastii Hamenków, którzy władali aż 2 mln km kw. ziem i byli najbardziej wpływowi w zachodniej części kontynentu. Natomiast południe Germanii (łącznie z Haurenią) zachowało autonomię i własne władze, z dynastii Hogertanów. Mimo to nie została zerwana jedność językowa i kulturalna Germańczyków, ponieważ mogli swobodnie manifestować swoją odrębność oraz nigdy nie byli represjonowani ani stawiani gorzej wobec innych narodów pod berłem każdej z obu władz.

Przełomem w dziejach Germanii stała się Wielka Wojna Ideologiczna (ta sama co w Pentagonii) trwająca od lat 30. XX w. do lat 70. XX w. Na wieść o europejskich ruchach feministycznych, nacjonalistycznych postaw, tworzeniu się systemów totalitarnych i II wojnie światowej kobiety germańskie pełniące funkcje publiczne postanowiły zawiązać ruch przeciwko m.in. obowiązującej władzy, wpływowi patriarchatu, groźbie wprowadzenia wyzyskującego systemu gospodarczego oraz postępującemu konsumpcjonizmowi. W wyniku działań zginęło w samej Germanii aż 10% ówczesnej populacji mężczyzn, przy czym na pierwszy ogień szli politycy, naukowcy z dziedzin humanistycznych i funkcjonariusze policji. Potem zmiany w prawie posunęły się tak daleko, że zaczęły być dyskryminujące dla mężczyzn, zwłaszcza w prawie rodzinnym. Zmiany te w większości zniesiono dopiero w 1995, jednak np. zgodnie z obyczajem Kontynentu Istanbudzkiego przy ojcostwie większą rolę gra umowa niż biologia. Szokującym punktem zwrotnym okazało się zabicie w listopadzie 2014 utytułowanej Hicks, najlepszej snookerzystki i snookerzysty, przez grupę kilku narodowców i maskulistów.
  •  

Obcy

#21
Cechą charakterystyczną języka germańskiego jest jego ekonomiczność, zwłaszcza w mowie potocznej i znaczne uproszczenie związków składniowych i przyimków (oprócz tego jeszcze mnogość fonemów, wieloznaczność i pseudoergatywność). Wiele zdań można wyrazić tylko w dwóch słowach. Poniżej podam kilka przykładów.

Hängst min. ['hɛɲs mɪn] - Należysz do mnie / Jesteś mój.   Uwaga: "min" jest w celowniku. Aby rozróżnić celownik od biernika w zaimkach, najlepiej wstawić zaimek 3. os. lp., w tym wypadku prawidłowe zdanie to "Hängst him". + Uwaga na wymowę mimo łudzącej pisowni, inną niż w niemieckim i angielskim.

Häð däches moune mäunder. [hæð ˌdɛxɛs 'mownɛ ˌmɵy̯nda] - Mam więcej pieniędzy niż ty. Uwaga: mamy tu przykład kalki z szemierskiego, gdzie również w dopełniaczu wyraża się "niż".

Bin frächten dänes vurjes. [bɵ 'fʀɛxtʰn̩ ˌdɛnɛs ˌvuχʃɛs] - Boję się o twoją pracę. Uwaga: tym razem mamy przeciwnie niż w szemierskim, gdzie przymiotniki przeważnie rządzą allatywem (nazywany też w wielu gramatykach astralogermańskich celownikiem).

Në likst manən frend. ['nɔj lɪks ˌmanɵn ˌfʀɛn] -  Wiem, że lubisz mojego przyjaciela. Uwaga: odpada końcówka -en w rzeczowniku, jeżeli jest on poprzedzony określeniem.

Mins šoð ränch man's säil. [mɵs 'ʃʲɔð 'ʀɛnx mans ˌsejl] - pot. Muszę posprzątać mój pokój.

Lik houer säch reläiven, nou'n dü šouren. [lɪk ˌhowɛɾ sɛx ʀɛ'lejvn̩ 'nown dy ˌʃowʀɛn] - pot. Wolę wypoczywać, niż zmywać naczynia. Uwaga: W przypadku czasowników zakończonych w rdzeniu na "v" preferuje się dłuższą formę bezokolicznika, z "-en".

Jeszcze o dialektach. Oto wybrane wahania.
-- zastowanie "nëen" [nɔjɔn] i "uiten" [witʰn̩] - wiedzieć
-- wtrącanie "θu" (ty)
-- wymawianie [ʃʲ] tam, gdzie [ʃ] oraz [a] tam, gdzie [ɑ] - mimo że obie głoski są rzadkie w języku i często uznaje się je za allofony, to niektórzy wolą ułatwiać sobie sprawę
-- wymienność przeczeń: un- i on- (normalnie jest un- w przymiotnikach, on- w czasownikach)
-- mówienie na mężczyznę "säien" (człowiek) zamiast "mën"
-- skracanie końcówki 3.os. l.mn. poprzez wyrzucanie "-en"
-- nieodmienianie niektórych zaimków stawianych tylko z samym rzeczownikiem, przede wszystkim "vour" (przed) i "uoð" (z).
-- częstotliwość konstrukcji pseudoergatywnych - czyli podmiot logiczny w celowniku + czasownik w 3. os. lp. + dopełnienie logiczne w mianowniku, np. naturalne w germańskim jest zdanie "Mins houlð ðer fäiränser." - zatrzymuję samochód (dosł. zatrzymuje mi się samochód), nawet jeśli tutaj to "ja" jest właściwym wykonawcą czynności; wahanie też dotyczy stosowania l.mn., jeśli rzeczownik w mianowniku też jest w l.mn.
-- częstsze stosowanie pełnych bezokoliczników, z końcówką "-n", po czasownikach modalnych zamiast na ogół standardowego skróconego bezokolicznika; pełny bezokolicznik jest standardowo stosowany w północnoastralogermańskim (całkiem innym języku, niż tu wykładam, choć trochę podobnym), aby podkreślić, że czynność była, jest lub będzie dokonana (w pewnym sensie slawizm)
  •  

Obcy

#22
Dzisiaj będzie coś, co kocham najbardziej w językach germańskich, czyli czasowniki mocne i nieregularne ;-D .

Ta tabela przedstawia najważniejsze koniugacje. Dobrałem na ogół wyrazy o regularnej wymowie (jednak häðen ['hæðn̩], seën [sʲjɔjɔn], fould [fowt], ërläisten [aʀ'lejsn̩] hiten [çjɛjɛn] - hour ['howɾ])





















TypBezokolicznik1. os. lp. czasu przeszłegoimiesłów biernyTłumaczenie
Ia (regularna)häðenhäðthäðtenmieć
Ib (regularna)särensärdsärdenzasłużyć
Ic (regularna)seënseëntseëntenbyć
IIa (mieszana)dänkenchtchtenzasłużyć
(laryngijsko-mieszana)θräidenθruchtθruchtenzwijać, dochodzić do wniosku
IIb (astralo-germańsko-mieszana)filenfouldfouldenwypełniać
III (półregularna)fourenfourtfourendzwonić, wołać
šelourenšelourtšelørenmalować (uwaga: pomalowany to šeløren, kolorowy to šelouren)
IV (laryngiska)säiensuchsuchenmówić
V (astralogermańska)ërläistenërloustërloustenprzegrywać
lokenloukloukenblokować
VIhäienhaihaieniść, dostawać
VIIšrivenšrijvšrijvenpisać
fräichenfrijchfrijchenodświeżać
VIIImuənməuməuenmuczeć
IXpaundenpäunderpäundenbić na alarm
X (nieregularna)faienfoufijchtenwalczyć
laienloulijtenoświetlać
hitenhourhourenbić

Niestety tych z koniugacji X jest sporo, ale najbardziej można oczekiwać koniugacji V.

Jeszcze wymienię zmiany, które obecnie trwają w języku i są uznawane standardowo:
-- podporządkowywanie coraz większej liczby czasowników, zwłaszcza nowych i zapożyczonych, grupie V (astralogermańskiej), nie I, II lub X (nieregularnej)
-- II przesuwka samogłoskowa: podwyższanie wymowy wielu dyftongów przed spółgłoskami, np. [ɛj] > [ej] > (zapewne za 10 lat) [e:], już dzisiaj mamy häiren ['(h)e:ʀ̥n̩], säit [se(:)t];  [ɔw] > [ow] > (zapewne za 10 lat) [o:]; już dzisiaj mamy šørchen ['ʃo:χ:n̩], šeløren [ʃʲɛ'lo:ʀ̥n̩]; również liczy się też m.in. [aj] > [ɑj]; przyczyną przesuwki jest prawdopodobnie nakładanie się dialektów i ich "wzajemna współpraca"; do tego w związku z uregularnianiem i w celu zachowania symetrii  między [e:] a [o:] planuje się po zajściu przesuwki usunąć spółgłoskę "ø".
-- zanikanie długich samogłosek z wyjątkiem [i:]
-- oczyszczanie słownictwa: zastępowanie wielu określeń wyrazami rodzimymi lub czasem laryngijskimi, usuwanie wpływów języka północnoastralogermańskiego
-- utrata samodzielności słowa "šoden" (mieć powinność, musieć) i mieszanie znaczeń "mieć powinność" i "musieć" na wzór laryngijski;
-- wstawianie od dawna niewymawianego [z] w słowach typu "bist" [bɪ(z)], "nidst" [nɪ(z)] na końcu zdania i przed samogłoskami (jednak językoznawcy proponują całkowite wstawianie [z], żeby uniknąć kalki z francuskiego i żeby zrównać wymowę ze słowami typu "sist" [sɪz]);
-- upraszczanie odmiany rzeczowników, ograniczone m.in. do zredukowania końcówek dopełniacza do "en" i "(e)s", a w celowniku do "en", "ə" i końc. zerowej
-- tendencja do zastępowania zerowej końcówki przymiotnika końcówką "-es", jeżeli rdzeń przymiotnika nie kończy się na "n" i nie oznacza nazwy własnej; nawet planuje uznać za standard obecnie potoczną końcówkę "-s" w celu uzyskania różnicy między mianownikiem a dopełniaczem (tu zawsze "-es").
-- wymawianie na końcu dźwięcznego [d] poza końcówką "-nd" po dyftongach np. w wyrazie "said" [sajd]; dozwolona jest też wymowa [sajt]

Nieuznawane standardowo zmiany, jednak dość często używane potocznie (niektóre wymienione w dialektach):
-- zanikanie końcówki "-en" 3.os. l.mn. lub wymawianie [n̩] zamiast [ɛn] (wpływ niemieckiego; to drugie dotyczy też końcówki l.mn.)
-- zastępowanie końcówki 2.os. lp. konstrukcją θu (ty) + 2.os. lp.
-- unikanie końcówki 3.os. lp., jeżeli temat kończy się spółgłoską
-- wymawianie końcówki dopełniacza liczby pojedynczej "-ens" jako [ɵs], to jest dozwolone tylko w liczbie mnogiej
-- wymawianie [χ] na miejscu
  • (ale już nie jako bezdźwięczna wersja [ʀ])
    -- mieszanie realizacji "r" jako [ʀ] i [ɾ]

    Kwestie, o które kłócą się językoznawcy:
    -- zastowanie "nëen" ['nɔjɔn] i "uiten" ['witʰn̩] - wiedzieć
    -- wymawianie [ʃʲ] tam, gdzie [ʃ] oraz [a] tam, gdzie [ɑ], np. w "šouren" ['ʃʲowʀɛn] zamiast ['ʃowʀɛn], w "brand" [bʀant] zamiast [bʀɑnt]
    -- zastępowanie [ʀ] głoską [ʁ] lub [r]; to drugie wywołuje szczególne dyskusje: jedni uważają, że należy unikać kalki astralogermańskiego [r], drudzy są przeciwni kalce niemieckiego [ʀ]; coraz więcej poparcia zyskuje wymowa [ɾ], jednak poza końcówką "-er" i po [w] jest ona realizowana w niewielkiej liczbie dialektów, stąd tylko zmiana na [ʁ] jest akceptowana, chociaż uważają ją niektórzy za "zbyt odbiegającą od oryginału"
  •  

Obcy

#23
Czas na trochę fonetyki historycznej! Jak wyglądał dawny język germański? Podam kilka przykładów. Pierwszy zapis to staroastralogermański, drugi to klasyczny, średnioastralogermański, a trzeci to współczesny astralogermański.

nacht [nɑxt] > [nɑx] > naighte [nɑɪ̯] > [naj] nai (noc)
gaan [ɣa:n] > [ɣɛ:n] > [ɣe:n] ghaeien > [he:n] häien (iść)
saagen [sa:ɣɛn] > [sɛ:ɣɛn] > [se:gɛn] > [sejgɛn] saeigen > [sejɛn] säien (mówią)
hund [hund] > [hond] > [ho:nd] > [hɑ:nd] > [hɑʊ̯nd] hound > [hawnd] > [hawn] haund (pies)
(świecić) scheinen [s̻xi:nɛn] > [s̺i:nɛn] > [ʃi:nɛn] sheinen > [ʃʲi:nɛn] > [ʃʲi:nɛn] > [ʃʲijɛn] šijen (imiesłów od świecić; zmiana znaczenia)
schuldig [sxuldiɣ] > [s̻xoldiɣ] >[s̺oldiɣ] > [sɔldiɣ] sholdig > [sɔldix] soldich (winny)
good [ɣo:d] > [ɣɔ:d] > [ɣɜ:d] > [gɜ:d] geud > [gɜd] gəud (dobry)

Ciekawostka: wschodnie dialekty astralogermańskie były konserwatywne aż do tego stopnia, że zachowały niektóre formy podobne do tych podanych pierwszych lub drugich!
  •  

Obcy

#24
Trochę o odmianie nazw własnych.

Imiona i nazwiska odmieniamy w sposób zaprezentowany w tabeli. Pisownia -ë dotyczy astralskich imion, -e (rzadsza) haureńskich i germańskich. Poza tym mamy nazwiska rzeczownikowe oraz przymiotnikowe, które różnicuje się na rodzaj męski i żeński, tzn. jeśli mężczyzna ma na nazwisko Houer, to kobieta ma Houe. Niestety, trzeba się nauczyć, które nazwiska zakończone na -er są rzeczownikowe, które przymiotnikowe, bo np. odpowiednik żeński nazwiska Händler to będzie Händler, nie *Händle!






imiona męskieimiona żeńskienazwiska rzeczownikowenazwiska przymiotnikowe
męskie
nazwiska przymiotnikowe
żeńskie
M.-ø / -e / -ë-er-e
B.-en-ø / -e / -ë-ən-e
D.-en-s / -es / -ës-(ə)s-ens (!)-es
C.-ø / -ə / -ə-əm
Większość imion męskich ma tzw. formę dzierżawczą, którą stawia się przed rzeczownikiem, w przeciwieństwie do formy dopełniacza. Kończy się ona na -er i czasem implikuje obowiązkowe przegłosy w ostatniej sylabie rdzenia: a : ä (ale ai : ai), au : äu, o : əu (ale ou : ou), u : ü, np. Haderian -- Haderiäner, Tom -- Təumer. Co ciekawe, przegłos o : əu ma miejsce tylko w nazwach własnych, w nazwach pospolitych mamy do czynienia z przegłosem o : ou, np. (M.) kontrol -- (C.) kontroulən. Jeszcze jedna uwaga: dopełniacz imion, które nie mają formy dzierżawczej, możemy stawiać przed rzeczownikiem, jeżeli wyrażamy przynależność.

Jak odmieniamy miejscowości? Musimy pamiętać w złożeniach, które człony są rzeczownikowe, które przymiotnikowe (uwaga: tylko pierwszy człon zapisujemy wielką literą). Na szczęście nie ma pojedynczych nazw przymiotnikowych (w przeciwieństwie do polskiego). Wszystkie człony przymiotnikowe odmieniamy odpowiednio według rodzaju określanego rzeczownika (na 99% to będzie rodzaj nijaki), a człony rzeczownikowe (nawet jeśli są zbieżne z tak samo brzmiącymi nieregularnymi rzeczownikami) odmieniamy według schematu: MCB. -ø, D. -s lub przegłos. No właśnie, czasami trzeba zapamiętać dopełniacz :-( , np. Houchen - Houchens, ale Drachten - Drächten.

Znowu będziemy mieć do czynienia z formą dzierżawczą zakończoną na -er, która zarazem też oznacza nazwę mieszkańca (jednak wtedy końcówkę -er czytamy /ɛɾ/!). Nazwa mieszkanki ma końcówkę -e, ale BEZ przegłosu. Formę dzierżawczą posiada każda miejscowość, a jeżeli mamy do czynienia ze złożeniem, to piszemy całą nazwę łącznie (od lipca 2015 wolno już też z łącznikiem), w dodatku obowiązuje ewentualny przegłos z dopełniacza i opuszczamy e dla zakończenia -en lub całą końcówkę -ə,  np. Neithest säirev - Neithestsäirever, Leighen - Leighner, Drachten - Drächtner. Preferujemy dopełniacz zamiast formy dzierżawczej w nazwach urzędów, instytucji, orderów i tytułów, nawet tam, gdzie w polskim mamy przyimek "w", np. Rad Drächten - Rada Miejska Drachten, 1. Grondsäilen Leighens - Szkoła Podstawowa nr 1 w Leighen, ale już np. Houchner šändel - ser houcheński.

Inne zastosowania formy dzierżawczej to przede wszystkim nazwy lokali i firm (zwłaszcza tam, gdzie angielskie 's), np. McDonald's to... McDonälder, a Lay's to Lay'er, Levi's to Levi'er (obco brzmiące "y" i "i" implikuje apostrof), a nawet Oxford to Oxfəurder. Formę dopełniacza tworzymy dzięki rodzajnikowi ðes, np. Oxford jest o wiele starszy niż McDonald's - Oxford ðes McDonälder mouen ouder'š. Uwaga ortograficzna: od lipca 2015 wolno zapisywać obce nazwy dzierżawcze w sposób rodzimy, ale jest to raczej praktykowane wśród młodzieży np. na forach lub w SMS-ach, np. Makdonälder, Läier, Livaier lub Ochsfəurder.

Kolejna ciekawostka: jak zapisujemy nazwy produktów? Wstawiając apostrof lub ujmując w cudzysłów i zapisując małą literą, Np.
Daj mi dwie (gumy) orbit. -- Let min häist (wymowa /hejs/ tylko w sensie "dawać"!) däche orbit'en. / Let min häist däche "orbiten". / Häi min däche "orbiten";
Jadę oplem. -- Fäir uoð opel'ə. / Fäir uoð "opelə";
Kup mi helenę. -- Let min buchst "helena". / Buch min "helena".

Tryb rozkazujący - uzupełnienie ;-)
Tworzymy za pomocą "let" /lej/ wstawionego przed odpowiednio odmieniony czasownik. Jeżeli dopełnienie jest w 1. os. lp., formę rozkazującą 2. os. lp. można też utworzyć za pomocą formy 1.os. lp. czasownika.

Zaimek zwrotny
Tu zaskoczenie w odróżnieniu od innych języków germańskich: nie odmienia się w BIERNIKU poza 1.os. i 2.os. l.mn.! Mówimy tylko säch /sɛx/. O co chodzi z tą liczbą liczbą mnogą? Jeżeli mówimy: siebie samego, to mamy w 1.os. l.mn. ounen, a w 2.os. l.mn. häθen, jeżeli mówimy: siebie nawzajem, to mamy säch.
Jednakże odmienia się zaimek w CELOWNIKU! Wtedy w pierwszej i drugiej osobie bierzemy odmienione formy celownika odpowiedniego zaimka osobowego, a w 3.os. mamy sächə, np. zdanie Lucht min vour oznacza Obiecałem sobie. Do celownika odnosi się analogiczna do tej powyżej uwaga z obiema formami 1.os. l.mn. i 2.os. l.mn.
Uwaga! Zdanie typu Šour min hšënden oznacza Umyj mi ręce, NIE Umyję sobie ręce. Zdanie Umyję sobie ręce to będzie Šour mane hšënden.
  •  

Henryk Pruthenia

Lel, czytał ktoś jego historię?
Uwaga,  uwaga!
Feministki zabiły 10% społeczeństwa i przejęły władzę xd
Odsłuchaj weź ważną wiadomość :>

Obcy

#26
Krótkie informacje gramatyczne o znanych mi nieregularnościach.

rzeczowniki kończące się w M.l.mn. na -er - wymowa /a/:
achsaid (narzędzie, część od akcesoriów) - achsaider
borǝu (zamek) - boräucher
brand (pożar) - bränder
däi (dzień) - däier (ogólnie dni, bez liczby)
diamond (diament) - diamǝunder
gesai (twarz) - gesaier
haun (godzina) - häuner
haund (pies) - häunder
haupt /aw/ (głowa) - häupter
klaud (chmura) - kläuder
knauch (kość) - knäucher
lai (światło) - laier
maund (moneta) - mäunder (również pieniądze)
nai (noc) - naier (ogólnie noce, bez liczby)
not /no:/ (nos) - nǝuter
paund (dzwon) - päunder
post (post na forum) - pǝuster
rand (koło, kant) - ränder
säin (tu: obraz) - säiner
süisaid (sukces, nie: samobójstwo) - süisaider
šendom (kondom) - šendǝumer
θaum (kciuk) - θäumer
θorǝu (smutek) - θoräucher
i wiele innych...

rzeczowniki kończące się w M.l.mn. na -er - wymowa /ɛɾ/:
wszystkie zakończone na -dom
blad (liść, płaska powierzchnia) - blader
fis (ryba) - fiser
fod (wulgarnie pochwa, również kobieta) - foder
holt (drewno, kłoda) - holter
lad (poprzeczka) - lader
lam (jagnię) - lamer
lid - lider (ludzie, często w l.mn., lp. dialektalna lub przestarzała)
pand (kaucja, jednorazowa opłata, gotówka stawiana na zakład)  - pander
sad (cień) - sader
trom (nieżywe ciało) - tromer (zwłoki)

rzeczowniki mające nieregularny M.l.mn.:
drächel (woda) - drächeln
ðäls (dług) - ðǝunen
hënel (koń) - hänel
hoðen (jądro samca lub mężczyzny) - høðen


rzeczowniki kończące się w D.lp. na -en:
wszystkie imiona zakończone na -as, äiƨ (lód), däil (dolina), dei (myśl), ðäist (duch), ërläist (przegrana), ërlei (ulga), fai (ogień), fläich (sperma), hälθ (połowa), houch (duma), interest (interes), rest (reszta), sal (dźwięk) i wieeele innych :(

rzeczowniki kończące się w D.lp. na -ens:
blǝuch (gra, zabawa)
hälθ (połowa)
lǝuch (miłość - potocznie)
näim (imię)
taim (czas)

rzeczowniki mające nieregularny D.lp.:
Drachten (miejscowość Drachten) - Drächten
Drauchen (miejscowość Drauchen) - Dräuchen
  •  

Obcy

#27
False friends, czyli jak niemiecki i germański się gryzą!
Znaczenia są dość szczegółowe w germańskim, bo używam tego języka w głowie prawie na co dzień i już się wykształciły pewne znaczenia i konstrukcje.


Język germańskiJęzyk niemiecki
ondersäichen (przeszukiwać, wyszukiwać)untersuchen (badać)
bekandnis (wyznanie)Bekenntnis (bardziej: przyznanie się, wyznanie to raczej "Geständnis")
houch (duma - wysoki to "hou")hoch (wysoki)
licht (winda)Licht (światło)
landen (ziemie, kraje)landen (lądować)
fläien (prosić, przepraszać, błagać)flehen (błagać)
gelovnis (obietnica, przysięga, również: pochwała, potocznie: ślub)Gelöbnis (ślubowanie, rota, przysięga to raczej "Eide")
anšin (wrażenie, też: pomysł)Anschein (pozór)
ëntdärnen (odkrywać, odsłaniać)enttarnen (demaskować)
ëntbäiren (pozbywać się rzeczy), let ëntbouren (obyć się)entbehren (obyć się bez czegoś)
ëntfäiren (uciekać)entführen (uprowadzać)
(ge)slagen (pobity, również: nieudany)schlagen (bić, uderzać)
ënthäiven (odwoływać coś, odrzucać coś, przerywać działanie,
zwalniać kogoś, np. ze stanowiska w pracy)
entheben (pozbawiać kogoś urzędu)
läiðen (boleć, też: cierpieć)leiden (cierpieć, czasem: chorować)
säichdom (choroba)Siechtum (bardziej: niedołęstwo, ułomność)
onderhoulden (rozrywka, zabawiać)sich unterhalten (rozmawiać, bawić się), unterhalten (utrzymywać)
gəudən four (do widzenia)gute Fahrt (szerokiej drogi)
minder (mniej)minder (bardziej: w mniejszym stopniu, mniej to częściej "weniger")
düən (robić)tun (robić, ale częściej mówi się "machen")
outfour (wycieczka, również: wynocha!)Ausfuhr (eksport)
ring (mało)Ring (pierścionek, obręcz, ale porównaj: "verringern" - zmniejszać)
buchen (kupować)buchen (rezerwować)
dräingen (wymuszać, pchać)dringen (przenikać, przebijać)
häunder (psy, też: za, np. za domem)Hunde (psy)
faien (walczyć)Fechten (szermierka)
nou (wiele znaczeń, m.in.: tylko, po prostu, też, jeszcze)nur (tylko)
ðestaim (teraz)derzeit (bardziej: obecnie, w tej chwili, teraz to "jetzt")
haupt (głowa)Haupt (głowa, ale częściej: "Kopf")
vour läien (obiecywać)vorlegen (składać, przedkładać)
säiden (ziemia)scheiden (dzielić, rozdzielać)
kounden (znany, też: dziedzina nauki)Kunde (klient)
fäiren (prowadzić, przedstawiać, uwodzić,
również: jechać - z określeniem, np. szybko, tędy)
fahren (jechać)
haten (nienawidzić)hatten (1.os. i 3.os. l.mn. cz. przeszłego od "mieć")
hast (nienawiść)hast (masz, 2 os. lp. cz. ter. od "mieć")
häiven (podnosić)haben (mieć)
frai (szczęśliwy, szczęście, pot. też "uczciwy wobec kogoś")frei (wolny)
mod (odwaga)müde (zmęczony)
  •  

Obcy

#28
Trochę idiomów!

vërden minen nounes - to nic nie znaczy, to jeszcze o niczym nie świadczy (dosł. słowa nic nie znaczą)
düən ðən äiƨen / żartobliwie bläiƨen ðən äiƨen - uprawiać seks oralny, zrobić komuś loda. Uwaga: w przeciwieństwie do polskiego używamy bez dopełnienia w celowniku, ewentualnie ðən można zamienić na zaimek dzierżawczy. 'ðer äiƨ' to potoczna nazwa penisa ('ðes äiƨ' to lód, zachodzi tzw. maskulinizacja w mowie potocznej), więc Germańczycy trochę inaczej rozumieją zwrot niż my, 'düən' to w tym sensie coś w stylu naszego 'obrobić', 'bläiƨen' to 'dmuchać', porównaj z niemieckim i angielskim odpowiednikiem.
häðen lüv (potocznie ləuch) ät ðəm haupt - być zakochanym (dosł. mieć miłość w głowie)
häðen ðən (gəudən) four - wybrać się na przejażdżkę, wyjechać gdzieś (dosł. mieć jazdę)
häðen ðən dei / häðen anšin - wpaść na pomysł
häðen ðən anšin - mieć wrażenie
häðen (holt)blad vouren ougen / rzadziej häðen bred vouren ougen - mieć klapki na oczach (dosł. mieć deskę przed oczami). Uwaga: dla Niemców zwrot podchwytliwy, oni mówią 'przed głową' i używają przy słowie 'deska' rodzajnika. Poza tym germański przyimek vour łączy się zawsze z biernikiem i się ściąga z rodzajnikiem.
fläi min dü anfäil - proszę, zrób mi przysługę. Uwaga: 'anfäil' (przysługa) to false friend z niemieckim 'Anfall' (atak, napaść).
mäilene säinə - kobieta ubierająca się lub zachowująca wyzywająco, czasami też: prostytutka (dosł. umalowana kobieta)
kan ðes ënthoulden - to jest nie do zniesienia, nie mogę tego ścierpieć. Uwaga: częstą praktyką jest akcentowanie wyrazu 'ënthoulden' na pierwszą sylabę (wbrew gramatyce). Poza tym mamy kolejnego false frienda: germańskie 'ënthoulden' (znosić, tolerować) + vs niemieckie 'enthalten' (zawierać) i 'sich enthalten' (powstrzymywać się).
fouchnes säin - cholera! (dosł. pierdolona rzecz)
läien (Acc) fouren (G) - uwolnić kogoś(Acc) od czegoś(G)
ðe hølde nai - cudowna noc, również: marzenie, coś mało możliwego do zrealizowania. Uwaga: mamy przykład tzw. archaicznego rodzaju żeńskiego. "Hølde" wymawiamy: ['ho:də̯].
hou lüv iš hard, ës nouens uard - kiedy jest ci trudno w życiu, uważasz swoje życie za mało warte (tzn. że dopada cię depresja, masz apatię, czasem myśli samobójcze itd.)
mäunderest, hou (forma trybu łączącego) - nie przeszkadzałoby ci, gdybym..., nie masz nic przeciwko, gdybym...
ðes iš min onkounden - nie wiem nic o tym, nie znam tego (dosł. to jest dla mnie nieznane)
bräingen ðes part - brylować na parkiecie, być królem dyskoteki
gesäiden kränchlen ounən vourθ  - historia lubi się powtarzać (dosł. historia toczy się przed nami). Uwaga: wyraz 'gesäiden' jest plurale tantum.
  •  

Obcy

#29
Małe dookreślenia języka:
-- obowiązuje tylko pisownia dei, däi już jest niedozwolone w sensie "myśl".
-- "jest": umieszczamy po imiesłowie lub rzeczowniku i może się skracać do , jednak można używać is, ale wtedy czasownik ląduje przed orzecznik; wcześniej była nieuzasadniona "wolna amerykanka"
-- "jesteś": forma θu bist (potocznie θ' bist) jest dopuszczalna, mimo że bist samo wystarczy, jednak "bądź" to będzie let bist lub seënest (tryb łączący)
-- män używamy przy wyrażaniu naszych konstrukcji z "niech" +czasownik, wraz z czasownikiem w trybie łączącym. Naszemu bezosobowemu "się" odpowiada "ës" (nieprawidłowa kalka z niemieckiego man)
-- w przypadku zjawisk związanych ze zmysłami i pogodą, np. "telefon dzwoni", "diamenty błyszczą", "świeci słońce" używamy ës+czasownik+podmiot, tzw. logiczny szyk przestawny (wcześniej był dopuszczalny normalny szyk, ale był on mało naturalny), nie używamy tego szyku, jeżeli mamy dodatkowe określenia, np. "te diamenty błyszczą w nocy"
  •