Język Idei
Drodzy, niniejszym mam zaszczyt przedstawić Wam moje ukochane dziecko, swój jedyny, drogi sercu projekt; Język Idei. Jest to konlang tworzony przeze mnie od Pierwszego Roku Idei - roku 2015-ego. Mogliście się już z nim zapoznać na Forum, więc ten wątek proszę potraktować jako zbiór ciekawostek na jego temat, agregator linków i symboliczną jego ,,premierę" - nic przełomowego.
Zanim przejdę do konkretów, chciałbym wystosować skromną prośbę: śmiało wytykajcie błędy nazewnicze oraz logiczne - dzięki temu może w końcu zdobędę jakieś podstawowe słownictwo lingwistyczne.
- disklejmer poczyniony, a więc konkreta:
Dzieje konlagnu oraz geneza jego nazwy
Język Idei narodził się w mojej głowie w 2015 roku (11-tym roku mojego życia) - wtedy, pod nazwą odautorską stanowił odbicie mojej skromnej wiedzy i umiejętności korzystania z gógielnego translatora. Był także dowódem /krótkiej/ fascynacji wschodem - to właśnie przez nią dopuściłem do siebie możliwość tworzenia wyrazów jednosylabowych, a nawet próbowałem stworzyć system ideogramów, którymi bym je zapisywał.
Dużo nie ostało się z pierwszego wcielenia Języka - jedynym ostałym się elementem jest system zapisu (https://jezykotw.webd.pl/f/index.php/topic,2543.msg90219.html#msg90219), który nieznacznie zmienił się przez lata - oraz zaimki osobowe, których brzmienie było aktualne jeszcze do stycznia tego (2020) roku.
Jaki był
cel tego języka? - miał być prosty w nauce (potencjalnie międzynarodowy) oraz ,,fajny". Jednak nie przejmowałem się zanadto tymi założeniami i tworzyłem coś, co już po roku wymagało gruntownej przemiany.
LšG to drugie wcielenie Języka, które dla zmylenia przeciwnika nazywam Pierwszym Językiem Idei. Okres jego rozkwitu pokrył się z moim uczęszczaniem do gimnazjum - to właśnie wtedy zacząłem szlifować jego gramatykę, brzmienie i leksykę - prawie-świadomie. Jego nazwa akronimiczna pochodzi od wyrażenia
Leše
Gatrrake, a jeszcze konkretniej mówiąc, od nazwy ,,gatryjski", jaką przezwał go jeden z moich znajomych, któremu nieopatrznie pochwaliłem się swoim projektem. To właśnie dlatego wolę się jej pełną wersją nie posługiwać - bo nie wiem, czy aby czegoś gdzieś nie znaczy.
Jaki
cel nadałem temu językowi? Starałem już nie łudzić się, że ma potencjał na język międzynarodowy. A celem głównym stało się to, by był jak najprzyjemniejszy w odbiorze, oraz przejrzysty gramatycznie. Tak na prawdę, udało się tylko to drugie, gdyż jego gramatyka była zbyt banalna, by móc być nieprzejrzystą.
Nowoga - aktualnie-najmłodsze wcielenie Języka, zwane także Drugim Językiem Idei. Jego czas przyszedł wraz z Piątym Rokiem Idei (2020) - z powodu beznadziejnego stanu leksyki Pierwszego Języka, oraz ,,nudy" w jego gramatyce. Jakie więc zmiany poczyniłem (czynię) w Języku? - wymieniam prawie całe słownictwo na mniej nóblangerskie z zachowaniem Syllarygi (Fonotaktyki Nowogi), rozwijam gramatykę, by móc wyrażać w Języku wszystko klarowniej i jaśniej, buduję bardziej mi odpowiadający System Zaimkowy i dokonuję wielu innych, mniejszych i większych zmian.
Jaki tym razem postawiłem sobie
cel? - Naprawić swój ukochany język, MAKE go GREAT AGAIN!
Fonetyka
Jak mogliście w moich wszystkich poprzednich postach zauważyć - boję się tego, czego nie znam, a więc i MAFu (IPA'y). Dlatego trudno mi opisać dźwięki występujące w Języku. Na obecną chwilę drobny opis Syllarygi musi Wam wystarczyć, za jakiś czas, ubogacę ten post wideem, w którym postaram się coś więcej omówić
Syllaryga - zasada głosząca, że każda sylaba musi się zaczynać oraz kończyć spółgłoską. Ma sprawiać to, że przy stosunkowo krótkich słowach będzie można ,,upchnąć" dużo rdzeni, przy zachowaniu klarowności. - Jest to odpowiedź na problem LšG, gdzie występowały wyrazy nawet jednoliterowe, przez co w słowie axxxaax ciężko było stwierdzić czy składa się z morfemów(?) (wyrazów składowych) ax|xxa|ax, czy może ax|x|xa|a|x - wprowadzało to totalny chaos.
System zaimkowy Nowogi
Tworząc nowy system zaimkowy (dostępny jako załącznik) kierowałem się zasadą: ,,Móc wyrazić się tak dokładnie, jak to potrzebne" - dlatego z jednej strony można wyrazić się bardzo dokładnie - z drugiej, zupełnie wymijająco.
Trudno /mi/ jest opisać ten system całościowo, dlatego pozwolę sobie opisać jego /na moje/ najciekawsze elementa.
Osoba określająca przedstawicielstwo - tworzy się ją poprzez dodanie cząstki ,,za" do zaimka osobowego - na przykład: aj
za oznacza ,,ja oraz moja grupa" - ta forma jest przydatna w takich wyrażeniach jak ,,Proponuj
ę państwu skorzystanie z
naszej najnowszej oferty" - znaczą one bowiem ,,Ja w imieniu firmy(=ja i moi kompani) proponuję państwu ofertę mojej firmy(= moją i moich kompanów)".
Można jej użyć także w wyrażeniu ,,W
mojej klasie jest 12 dziewcząt" - tak naprawdę nie jest to moja klasa, tylko ,,moja oraz reszty osób" - dlatego użyjemy tu osoby ,,ajza"
Dzięki tej osobie można także klarowniej się wypowiedzieć w sytuacji, gdy jakaś firma upada - gdy powiemy ,,Moja (aj) firma bankrutuje", przekażemy, że firma, której jesteśmy WŁAŚCICIELAMI upada - gdy powiemy ,,Moja (ajza) firma bankrutuje", znaczy to, że firma w której pracujemy (a która nie należy do nas) upada.
Określanie płci - jak już kiedyś pisałem, użytkownicy Języka kwestię płci uważają za równie prywatną jak ich orientacja psychoseksualna czy ulubiony smak wafelków - dlatego absurdalnym wydaje się im zaznaczanie jej zaimkami. Z drugiej strony, bywa że zawołanie kogoś, określając zaimkiem jego płeć jest koniecznie potrzebne - wtedy mają końcówki ,,ha" (dla mężczyzn) oraz ,,hah" (dla kobiet), które są doklejalne do prawie wszystkich osób - na przykład: ,,ajhah" = ja, kobieta - ,,daha" = ty, mężczyzna - ,,dashah" = wy, kobiety. Jedynie 3-cia osoba może zaskoczyć - tam ze względu na historię tworzenia się zaimków mamy po prostu ,,ha" = on - ,,hah" = ona - zamiast zestawień typu ,,hoha" = ono, mężczyzna.
Pięć wariantów pierwszej osoby liczby mnogiej - każdy z nich ma inną funkcję i znaczenie - opisałem je przykładowymi dialogami w załączonym dokumencie - jednak nie jestem pewien co do aktualności podejścia prezentowanego w nich - dlatego postaram się i w tym poście je pokrótce opisać.
1NPA -
pierwsza osoba, neutralna płciowo, liczby mnogiej, w wariancie pierwszym ,,A" =
my, które stanowi parafrazę wyrażenia: ,,ja oraz ty/wy" - bez ,,nich"
1NPB -
pierwsza osoba, neutralna płciowo, liczby mnogiej, w wariancie drugim ,,B" =
my, które stanowi parafrazę wyrażenia: ,,ja oraz ty/wy oraz ono/on/ona/oni/one"
1NPC -
pierwsza osoba, neutralna płciowo, liczby mnogiej, w wariancie trzecim ,,C" =
my, która stanowi parafrazę wyrażenia: ,,ja oraz moja grupa/ono/on/ona/oni/one" - możliwe, że zauważyliście, że ta osoba (ajza) pokrywa się brzmieniem z pierwszą osobą liczby pojedynczej, przedstawicielskiej ,,ja oraz moja grupa" - bo tak właśnie jest - te zaimki są wzajemnie tożsame, jednak zastanawiam się nad wprowadzeniem końcówki fleksyjnej czasownika, która by te dwie sytuacje użycia zaimka ,,ajza" rozróżniała.
1NPD -
pierwsza osoba, neutralna płciowo, liczby mnogiej, w wariancie czwartym ,,D" =
my, które jest parafrazą wyrażenia: ,,ja oraz ty/wy oraz moja grupa" - czym się tak osoba różni od 1NPB (,,ja oraz ty/wy oraz ono/oni")? Przykład: ja, przewodniczący klasy udaję się do nauczyciela celem przekonania go do przełożenia kartkówki, mówię: Proszę pani, tak będzie dla nas (dla ciebie, dla mnie oraz dla mojej klasy) lepiej - wszystkim nam poprawią się statystyki! - gdym użył 1NPB, nauczyciel by się zastawiał o kim mówię, bo 1NPB oznacza ,,ja oraz ty/wy oraz oni - oni, którzy w chwili mówienia są obok mnie i których przedstawicielem nie jestem".
1NPE -
pierwsza osoba, neutralna płciowo, liczby mnogiej, w wariancie piątym ,,E" =
my, które jest parafrazą wyrażenia: ,,ja oraz ty/wy oraz on/ona/ono/oni/one oraz nasza grupa" - za przykład może posłużyć analogiczna do przytoczonej przy 1PND sytuacja, w której jednak udaję się do nauczyciela ,,w obstawie".
Ja!? - czyli pierwsza osoba, neutralna płciowo i liczbowo - używana jest jako skrótowa wersja długich form liczby pojedynczej np: 1NPA. Można jej także użyć jako ,,wyminięcie" informacji jako kto się mówi.
Ty! - czyli druga osoba, neutralna płciowo i liczbowo - używana jest przez dostawców oprogramowania do formułowania zapytań, np.: ,,czy na pewno chcesz wyłączyć komputer?" - tym wyrażeniu użyto by drugiej neutralnej, a nie drugiej ,,zwykłej" osoby, nie wiadomo przecież, kto jest odbiorcą tego komunikatu/zapytania, dlatego nonsensem byłoby określanie liczby czy płci zaimkiem.
Ono! - czyli trzecia osoba, neutralna płciowo i liczbowo - używana na przykład w sytuacji, gdy rozmawia się z kimś i wprowadza temat jakiejś osoby/grupy - wtedy zaimek ten bliski jest polskiemu ,,tamci"
Osoba superneutralna - jest to osoba łącząca polską osobę drugą oraz trzecią - można jej użyć na przykład podczas rozmowy z Niemcem: ,,Pomiędzy wami sami barbarzyńcy, wybiliście miliony Polaków!" w języku polskim używa się tu zaimka ,,wy", jednak nie odnosi się on tak naprawdę do grupy osób, do której mówimy, ale do całej zbiorowości do ,,ciebie" - Niemca stojącego przede mną - do ,,niego" - Niemca stojącego obok - do ,,nich" - Niemców którzy są gdzieś indziej i do nich nie mówimy - oraz do ,,nich" - Niemców z poprzednich wieków.
Myślę, że na dobry początek tyle informacji wystarczy, a i już słońce się do mych okien zbliża, więc pozwolę sobie na dziś temat zakończyć - za jakiś czas chętnie go rozwinę
Řeczownik
jakby kto pytał, dlaczemu niekonsekwentnie zapisuję rz/ř oraz cz/č, to powiedzcie mu, że to dlatego, żem człowiek niekonsekwentny
Rzeczownik w Nowodze nie posiada rodzaju i nie odmienia się przez przypadki - jednak na pocieszenie ma inne ficzury:
Liczba
Rzeczownik odmienia się przez liczbę absolutną, pojedynczą, mnogą oraz mnogą dystrybutywną. (W poniższych przykładach XXX oznacza rzeczownik)
-
liczba absolutna - tworzy się poprzez marker:
a'XXX - przykłady użycia:
Człowiek wyraża emocje -
A'rrečtejzetfanqt = wyrażanie emocji jest cechą człowieka
/ wszyscy ludzie wyrażają emocje
wszystkie drogi -
A'rryots - można powiedzieć
nalfop še'rryots (dosł. wszystek dróg/wszystkie drogi) - jednak ta forma jest bardziej potoczna/niższa
-
liczba pojedyncza - tworzy się poprzez marker:
e'XXX - przykłady użycia:
Człowiek wyraża emocje -
E'rrečtejzetfanqt = (ten) człowiek wyraża emocje
droga -
E'rryots
-
liczba mnoga - tworzy się poprzez marker:
o'XXX - przykłady użycia:
Ludzie wyrażają emocje -
O'rrečtejzetfanqt = (ci) ludzie wyrażają emocje
drogi -
O'rryots
Liczba absolutna vs ład gramatyczny Nowogi
Liczba absolutna to nowy nabytek gramatyczny Języka - wprowadził on zamieszanie, ponieważ przejął część funkcji liczby mnogiej oraz pojedynczej. Wraz z liczbą absolutną do gramatyki wstąpił także marker liczby pojedynczej - okazało się więc, że przed każdym rzeczownikiem musi stać marker liczby - a jako że użytkownikom Nowogi takie rozwiązanie się ze względu na jego sztuczność nie podoba, zauważa się tendencję do opuszczania markera liczby - nie tylko absolutnej i pojedynczej, ale także i mnogiej - na brak konsekwencji w tym aspekcie wpływa też fakt, że większość przyimków nie dozwala wstawiania markera liczby między siebie a rzeczownik.
Na przykładzie zdania
Człowiek(Ludzie) wyraża(-ją) emocje. zauważyć także można, że w Nowodze zaczyna wykształcać się pewna forma określania określoności - w niektórych bowiem przypadkach
a może być postrzeganie jako
(edit:przedimek
) nieokreślony - zaś
e oraz
o jako określony.
-
dystrybutywna liczba mnoga - tworzy się poprzez XXX
'e - a jej użycie wyjaśniłem w tym (https://jezykotw.webd.pl/f/index.php/topic,102.msg91731.html#msg91731) poście (i dwóch kolejnych) - uwaga leksyka tam jest nieaktualna - pochodzi z Pierwszego Języka
Marker zależności
Marker zależności (
š') ma w Nowodze szerokie zastosowanie, określa bowiem wiele zależności pomiędzy rzeczownikami a innymi częściami mowy, a także między poszczególnymi rzeczownikami. Odmienia się przez liczbę (
ša' šo' še').
Użycie markera
š:
-
of lub
von - na przykład:
(That's) a car of Qrsgn. -> e'newftuk
še'Qrsgn
ein Bruder von Qrsgn -> e'newfqk
še'Qrsgn
-
,,biernik" - na przykład:
Widzę (kogo?, co?) dom. -> Ajtejheeh
še'laxgra.
- ,,wsparcie" niektórych
przyimków - na przykład:
dom dla Qrsgna -> e'fiax
foše'Qrsgn (fo=na + š = dla)
natura z urbanizacją -> a'wetlawf
intša'fiastawf
Przymiotnik
Przymiotnik w Nowodze tak naprawdę jest nieobecny, tak jak rzeczowniki, przysłówki i inne takie, ale dla uproszcznenia sprawy myślę, że można słowo użyte w charakterze przymiotnikowym przymiotnikiem nazwać.
Przymiotnik nie posiada rodzaju i nie odmienia się przez przypadki - jednak na pocieszenie ma inne ficzury.
Marker przymiotnikowy
Pojawienie się markera użycia słowa w charakterze przymiotnika przed danym słowem nadaje mu funkcji przymiotnika. Kiedy jednak słowo to użyte jest już w charakterze czasownika (okraszone jest stosownymi markerami), pod wpływem markera przymiotnikowego nabiera funkcji polskiego imiesłowu.
Marker stać może tylko przed słowem mającym być zmodifokowanym, a słowo to stoi przed słowem opisywanym.
Stopniowanie
Marker użycia słowa w charakterze przymiotnika (imiesłowu) – »zyr« - modyfikowany być może poprzez
• dodanie kropki u góry, przyjmuje wtedy brzmienie »zyl« i oznacza dużą intensyfikację cech. Często stanowi odpowiednik polskiego ,,bardzo".
• dodanie dwóch kropek u góry, przyjmuje wtedy brzmienie »zylp« i oznacza bardzo dużą intensyfikację cech. Może też pełnić rolę polskiego stopnia wyższego tudzież służyć do porównywania.
• dodanie trzech kropek u góry, przyjmuje wtedy brzmienie »zylrr« i jest odpowiednikiem polskiego stopnia najwyższego.
• dodanie jednej kropki u dołu, przyjmuje wtedy brzmienie »zym« i oznacza małą intensyfikację cech.
• dodanie dwóch kropek u dołu, przyjmuje wtedy brzmienie »zymp« i oznacza bardzo małą intensyfikację cech. Może stanowić odpowiednik polskiego stopnia niższego.
• dodanie trzech kropek u dołu, przyjmuje wtedy brzmienie »zymrr« i oznacza nikłą intensyfikację cech. Niektóre przeczone przymiotniki w języku polskim mogą być oddawane tym wariantem markera. Na przykład ,,niepunktualny" – 'o [skrajnie] niedużej punktualności'. Kiedy jednak przeczenie ma wskazać na absolutny brak jakiejś cechy, jak w przypadku przymiotnika ,,nieobecny", zaprzeczyć w Nowodze należy odnoszące się do podmiotu słowo w użyciu czasownikowym, nie da się bowiem zaprzeczyć słowa w charakterze przymiotnikowym.
Przykłady
Dom urzędnika jest
uporządkowany.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zyrqt.
qt oznacza 1: system, układ, 2: systematyzować, 3: systemowy, ułożony, uporządkowany; marker użycia przymiotnikowego wskazuje, że znaczenie tego słowa znajduje się w trzeciej puli znaczeniowej
Dom urzędnika jest
nadzwyczaj (szczególnie/bardzo) uporządkowany.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zylqt.
Dom urzędnika jest
większy.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zylpkrruphom.
krruphom - 'duży'
Dom urzędnika jest
największy.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zylrrkrruphom.
Dom urzędnika jest
niezbyt uporządkowany.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zymqt.
Dom urzędnika jest
mniej uporządkowany.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zympqt.
Dom urzędnika jest
[niemal w ogóle] nieuporządkowany.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'ou
zymrrqt.
W domu urzędnika
nie panuje jakikolwiek porządek.
E'fiax-še'zenwanlotrreč-tej'
nou
zyrqt.
został zaprzeczony czasownik być