Samouczek języka baryjskiego

Zaczęty przez Henryk Pruthenia, Sierpień 12, 2018, 19:52:54

Poprzedni wątek - Następny wątek

Henryk Pruthenia

Samouczek języka baryjskiego

Język baryjski, także język Białogardu, jest językiem powstałym na bazie języka prasłowiańskiego, jednym z licznych języków Adnaty. W dawnych czasach był językiem używanym na terenie Królestwa Białogardu, póki to nie zostało zniszczone przez Związek Prometejski. Współcześnie jest językiem licznej diaspory białogardziej, a także językiem licznych dzieł literatury.

Język baryjski nie jest standardowym przedstawicielem słowiańskiej grupy językowej. Został poddany dużym zmianom fonetycznym, a także występują w nim mutacje spółgłosek nagłosowych. Cechuje się daleko posuniętym uproszczeniem deklinacji, a także, częściowo, koniugacji. Mutacje spółgłoskowe, to nie jedyne ciekawsze zjawisko, jakie występuje w języku baryjskim. Częste są też zmiany jakościowe i ilościowe samogłosek, dyftongizacje, monoftongizacje. Akcent jest ruchomy i oparty na systemie korzeniami sięgającym jeszcze doby prasłowiańskiej, lecz w wielu aspektach od niego odbiega.

Spis Lekcji:

  • Lekcja I: Zapis i wymowa; Zaimki osobowe, Czasownik bode /boːd/ ,,być" w czasie teraźniejszym, Mutacje, Rzeczownik, Rodzajnik Nieokreślony

Henryk Pruthenia

#1
Lekcja I
Noge I

Zapis i wymowa
Język baryjski zapisywany jest za pomocą alfabetu łacińskiego rozszerzonego o parę dodatkowych znaków diakrytycznych.

  • A a – [a], [ɒː]
  • Au au – [aʊ]
  • Â â – [ɒː]
  • B b – [b ]
  • C c – [k]
  • Ch ch –
  • D d – [d]
  • Ds ds – [dz͡]
  • E e – [ɛ], [eː], ∅
  • Ei ei – [ɛɪ]
  • Ê ê – [eː]
  • ë – [ɛ]
  • F f – [f]
  • G g – [g]
  • Gg gg – [ɣ]
  • Gw gw – [gʷ]
  • H h – [h]
  • I i – [ɪ], [iː], [j]
  • Î î – [iː]
  • L l – [l]
  • M m – [m], [m̥]
  • N n – [n]. [n̥]
  • O o – [ɔ], [oː]
  • Oi oi – [ɔɪ]
  • Ô ô – [oː]
  • P p – [p]
  • Q q – [kʷ]
  • R r – [r]
  • S s – [s ], [z]
  • T t – [t]
  • Ts ts – [ts͡]
  • U u – [ʊ], [uː]
  • Û û – [uː]
  • V v – [v]
  • W w – [w]
  • Y y – [ə], [ɨː]
  • Ŷ ŷ – [ɨː]
  • Ỳ ỳ – [ɨ]

Skrótem: długość samogłoski zaznacza się cyrkumfleksem, dłuższe samogłoski są bardziej otwarte niż krótkie. Samogłoska -e w wygłosie nie jest wymawiana, za to wzdłuża samogłoskę w poprzedzanej sylabie. Litera s wymawiana jest jako /z/ pomiędzy samogłoskami a także w nagłosie słowa. Znakiem y oznacza się szwę, która może występować jedynie jako krótka samogłoska, wzdłużona przechodzi w /ɨː/. Dźwięk /ɨ/ zapisywany jest za pomocą . Literą e przed samogłoską a po spółgłoskach t, d, s, n, ts, ds zaznacza się także palatalizację. Dźwięki /m/ i /n/ w nagłosie słowa wymawiane są bezdźwięcznie.

Akcent nie jest zaznaczany; tu, jeżeli to będzie potrzebne, zaznaczany będzie za pomocą pogrubienia lub podkreślenia. Jako poradę ogólną mogę dodać, że dyftongi są zazwyczaj akcentowane

Ćwiczenie I
Przeczytaj tekst zgodnie z zasadami wymowy baryjskiej:


   Culic yde delige, tulic etse bny
   Siggrese y mys mysyr ni'ggysit, ei eits
   N'eisit, ei nasỳwit
   Ni'seilit, ei tseinit seicusin


   «Колико ити далече, толико ведати меньше.
   Сего ради мужь мудръ не ходитъ, а весть,
   не видитъ, а нарицаетъ,
   не делаетъ, а совершаетъ.»


Zaimki osobowe
Zaimki osobowe występują w dwóch formach: zwykłej i mocnej. Forma zwykła, będąca kontynuacją form prasłowiańskich, używana jest w większości sytuacji; forma mocna używana jest w sytuacjach podniosłych, jako forma Pan, Pani, a także w konstrukcjach trybu rozkazującego i łączącego.

Zaimki osobowe są opuszczane tylko w mowie bardzo potocznej, występują zawsze po czasowniku. Występują wtedy w formie skróconej, o której będzie w następnej lekcji.

Formy zwykłe:


Formy mocne:


Czasownik bode /boːd/ ,,być" w czasie teraźniejszym
Czasownik ,,być" w czasie teraźniejszym odmienia się przez osoby i liczby. Oprócz pełnienia tej samej funkcji, co w języku polskim, formę czasu teraźniejszego używamy w konstrukcjach czasowych.


Czasownik bode zazwyczaj używany jest wraz z zaimkiem osobowym, który następuje po nim. Związane jest to z faktem, że w języku baryjskim panuje szyk zdania VSO. Ze względu na częstość użycia zaimki osobowe są często ściągane. Formy ściągnięte przedstawione są w niniejszej tabelce:


Mutacje
Tak jak zostało to wspomniane na początku, w języku baryjskim występuje zjawisko mutacji. Polega ono na wymianie jakościowej nagłosowej spółgłoski.

Występują dwa rodzaje mutacji:

  • miękka, lub też N-mutacja
  • spirantyzacja, lub też S-mutacja


Do mutacji dochodzi po określonych przyimkach, rodzajnikach, spójnikach, partykułach, formach czasowych, a także po określonych formach rzeczownika. Szczegóły będą podawane na bieżąco.

Część rzeczowników posiada też nieregularne formy mutacji, lecz o nich kiedy indziej.

*spółgłoski /m/ i /n/ poddane N-mutacji udźwięczniają się w nagłosie.

Rzeczowniki
Baryjski rzeczownik odmienia się przez trzy przypadki i dwie liczby. Występuje też w trzech rodzajach: męskim, żeńskim, nijakim. Cechą charakterystyczną rzeczownika baryjskiego jest to, że w stanie wolnym stanowi zazwyczaj formę określoną. Rzeczownik nieokreślony tworzony jest za pomocą rodzajnika.

Rodzajnik nieokreślony
Rodzajnik nieokreślony występuje w dwóch formach: przed spółgłoską i przed samogłoską. Dodatkowo, wszystkie rodzajniki, za wyjątkiem rodzaju męskiego, wywołują N-mutację. W mowie potocznym rzeczowniki rodzaju męskiego liczby mnogiej nie są poddawane mutacji, co jest niedopuszczalne w stylu wysokim, gdzie N-mutacja jest konieczna dla wszystkich rzeczowników w liczbie mnogiej.

Rodzajniki ponadto są proklitykami, to jest nie są akcentowane i tworzę zestrój akcentowy z opisywanym rzeczownikiem.


Przykłady:

  • leif "chleb" m y leif
  • leid "lato, rok" n i leid
  • dei "przodek" m y dei
  • rene "rana, ból" f ei dene
  • toqe "dynia" f ei doqe
  • mede "matka" f ei mede
  • ceme "kamień" m y ceme
  • ein "jagnię" n in ein

Ćwiczenie II
Dodaj rodzajnik nieokreślony do rzeczownika:


dum "dom" m; cerwe "krowa" f; pul "pole" n; seeis "chłopiec" m; chule "szkoła f; tsul "stół" m; eiwë "czapka" m; tsein "pokój" f; pyh "pies" m; chylm "wzgórze" m; gydë "góra" f; nus "noc" f; dyn "dzień" m; cynegge "książka" f; eibylg "jabłko" n; regë "rzeka" f

W lekcji II
W lekcji drugiej będzie poruszony temat czasu teraźniejszego, a także nowy przypadek: biernik. Wprowadzona też zostanie liczba mnoga. Będzie też obecna czytanka, dzięki której zobaczymy działający żywy język.

Rozwiązania:

Ćwiczenie I

Spoiler
   Culic yde delige, tulic etse bny
   [ˈkʊlɪk ˈɨːd dɛˈliːg, ˈtʊlɪk ˈeːts͡ ˈbnə]
   Siggrese y mys mysyr ni'ggysit, eɪ eits
   [ˈzɪɣreːs əˈməs ˈməzər nɪˈɣəzɪt, ˈɛɪ ɛɪts͡]
   N'eisit, ei nasỳwit
   [ˈnɛɪzɪt, ˈɛɪ nazɨˈwɪt]
   Ni'seilit, ei tseinit seigusin
   [nizɛɪˈlɪt, ˈɛɪ ˈts͡ɛɪnɪt ˈzɛɪgʊzɪn]
[Zamknij]

Ćwiczenie II
Spoiler
y dum; ei gerwe; i bul; y seeis; ei ggule; y tsul; yn eiwë; ei tsein; y pyh; y chylm; ei ggydë; ei nus;  y dyn; ei gynegge; in eibylg; ei dedë
[Zamknij]