Rzeczowniki odczasownikowe. Tor, tok, sok

[Serpentinius]

Hej,

Czy znacie jeszcze jakieś rzeczowniki odczasownikowe typu:

- tor (trzeć)
- tok (ciec)
- sok (ssać sączyć)

Fascynuje mnie ich krótkość i prostota oraz fakt, że przeciętny użytkownik języka polskiego, nie byłby w stanie powiązać tych słów ze sobą w przeciwieństwie do słów: moc (móc), mowa (mówić).

[Towarzysz Mauzer]

Z tego rodzaju jest też: rok-rzec, otrok-odrzec (tak!) - to pozostałości praindoeuropejskiego przegłosu e (czasownikowe) : o (rzeczownikowe). Sok istotnie jest od ssać? Gdyby był z ablautu, to wygląda jakby był od siec, ale to nie ma sensu (bóg-biec )). Marny ze mnie PIE-ista.

[Serpentinius]

Bardzo ciekawe

- rok (rzec)
- otrok (odrzec)

Nie wiedziałem czym jest otrok, ale już wiem i zauważyłem coś ciekawego.

Po czesku (i słowacku) otrok - niewolnik. Otrokár - łowca niewolników.
Od razu jak to zobaczyłem, to pomyślałem o Ottokarze - księciu czeskim z dynastii Przemyślidów.
Ale przypomniałem sobie, że to niemieckie określenie (również polskie), bo po czesku nazywał się Przemysł Otakar I.

Czekam na kolejne propozycje,

[Dynozaur]

Mór - mrzeć
Wy-bór - wy-bierać
Bój - bić
Na-pój - na-pić

Trochę tego jest. Chyba dla więksości "krótkich" czasowników by się coś takiego znalazło.

Swoją drogą, czy to możliwe, by "łój" pochodził od "lać"? Wydaje mi się, że tak.

[Wedyowisz]

wlec — włók (chyba)
na-przeć — na-pór
zawrzeć — zawór
-lec — połóg, nałóg
-żec — ożóg

wrzeć : war podobne, ale różni się od typu naprzeć : napór długością samogłoski

Z tego rodzaju jest też: rok-rzec, otrok-odrzec (tak!) - to pozostałości praindoeuropejskiego przegłosu e (czasownikowe) : o (rzeczownikowe). Sok istotnie jest od ssać? Gdyby był z ablautu, to wygląda jakby był od siec, ale to nie ma sensu (bóg-biec )). Marny ze mnie PIE-ista.

Wg Vasmera sok łączono z siąkać i sączyć (czasowniki chyba mają n infiksalne, bo inaczej skąd ta nosówka). Ale siec też nie jest takie bez sensu, mogło pierwotnie chodzić np. o nacinanie drzew, żeby uzyskać ich soki.

Czemu otrok jest od odrzec?

[Feles]

grób — grzebać
[do]wód — wieść
płot — pleść
łoże — lec

[Wedyowisz]

wieźć — wóz
rzezać — raz (typ „długi”)
za-cząć i za-kon

Trochę tego jest. Chyba dla więksości "krótkich" czasowników by się coś takiego znalazło.

Wśród tematów spółgłoskowych te formacje są pospolitsze niż myślałem.

[Serpentinius]

Swoją drogą, czy to możliwe, by "łój" pochodził od "lać"? Wydaje mi się, że tak.

Hmm. łoić, łajać?

Zawsze wydawało mi się ciekawe:

mróz (TróT) - marznąć (TarT)

I świetne jest:

Waga (ważyć)

i bohemizm

Wahadło (wahać się)

*aktualka

coś co sobie uświadomiłem bardzo późno:

- zeszyt (zeszyć)
_________________

- żer (żreć)
- zew (zwać)
- (noc)leg(owisko) (lec, leżeć)
- jad (jeść)?

i coś co mi przyszło do głowy, a jest nieprawdopodobne:

- żona / żena (żnąć)

[Dynozaur]

Hmm. łoić, łajać?

Wydaje mi się, że to już wtórne derywacje, albo coś niezwiązanego.

Bo jakby się zastanowić liti - lьjǫ - lojь to dokładnie taka sama derywacja jak - biti - bьjǫ - bojь.

PS: Derksen potwierdza moję teorję!

PS2: To co napisał Serpenteen i mnie zajechało Bandziolem. Zwłaszcza doszukiwanie się TarTa w "marznąć" (tutaj był sonant, nie przestawka, czeski zmrzlina).

PS3: Jeszcze z takich fajnych tworów przypomniał mi się "pot" od "piec" (z tym, że nie jest to derywacja bezprzyrostkowa, tylko jest tam przyrostek -tъ. Pot < *pok-tъ).

[Serpentinius]

Jesteś multi bandziola?

Chyba jakiś żart. Jestem na starym forum od: 17 Maj 2006
a Bandziol20 od: 22 Maj 2008

a zwróciłem na to uwagę bo TorTy są ciekawe.

Hmm. łoić, łajać?

Wydaje mi się, że to już wtórne derywacje, albo coś niezwiązanego.

Bo jakby się zastanowić liti - lьjǫ - lojь to dokładnie taka sama derywacja jak - biti - bьjǫ - bojь.

Lej (lać)

[spitygniew]

Właśnie znalazłem przykład przeciwny, z *o w czasowniku i *e w rzeczowniku: świąd : swędzieć. Zna ktoś inne tego typu? Czy jakiś lepszy ie.-ista może powiedzieć, skąd to się wzięło?

[Noqa]

Być może całkiem błądzę, ale może prąd? Czasownika nie ma, jest za to prędki. Czy może mieć coś wspólnego z pędzeniem, o ile samo to nie jest urobione od pędu.

Pąk - pękać.

[Feles]

Być może całkiem błądzę, ale może prąd? Czasownika nie ma, jest za to prędki. Czy może mieć coś wspólnego z pędzeniem, o ile samo to nie jest urobione od pędu.

Pąk - pękać.

Akurat te dwie pary nie mają tu nic do rzeczy, ponieważ w każdym z nich mamy psł. *ǫ, czyli najwyraźniej pie. *on, jeno poddane polskiemu wzdłużeniu zastępczemu.

prądowi mogłoby natomiast odpowiadać prząść, choć to wygląda co najmniej abstrakcyjnie. (A może jednak?)

Co do formacji z *ō w pie.:

sad — siedzieć (?)

gnat — gnieść (???)

PS3: Jeszcze z takich fajnych tworów przypomniał mi się "pot" od "piec" (z tym, że nie jest to derywacja bezprzyrostkowa, tylko jest tam przyrostek -tъ. Pot < *pok-tъ).

Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.

[Wedyowisz]

Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.

Semantycznie kłopotliwe, imo.

[Serpentinius]

Brü zdaje się postulował także most — mieść/miotać z podobną derywacją. Obecnie jednak ten pierwszy jest uznany za pożyczkę germańską.

Semantycznie kłopotliwe, imo.

Właściwie nie jest to głupie. Wspólczesnie mosty są dosyć stabilne. Niegdyś były bardzo elastyczne i faktycznie wiatr mógł nimi miotać.