Besit pisin

[Hapana Mtu]

Pora na rozwiązanie zagadki z tego posta.

Besit pisin, znany też jako modor pisin, to kreolski język używany na obszarze Papui Nowej Kumanii (węg. Pápua Új Kunság) w alternatywnym świecie, w którym obszar ten został skolonizowany przez Węgrów. Nie, nie wiem jak. Nawet nie pytajcie, na żadne pytania o ten świat nie odpowiem. Choć pozwoliłem sobie rozrysować mapę.


(Nazwa "Nowa Alfoldia" to pół tłumaczone, pół zaś przysowojone fonetycznie "Új Alföld"; pełnym tłumaczeniem byłaby "Nowa Wielka Nizina Węgierska", ale z dość oczywistych powodów nazwa ta nie przyjęła się.)

Besit pisin bazuje na węgierskim słownictwie i gramatyce tok pisin. Analogiczny projekt, tyle że z wykorzystaniem polskiego, prezentował swego czasu Kwadracik. Jeśli ktoś jeszcze nie widział tamtego języka lub zwyczajnie chciałby go sobie przypomnieć, to odsyłam w to miejsce.

Fonetyka besit pisin jest dziecinnie prosta. Język ma 5 samogłosek (a, e, i, o, u) i 14 spółgłosek (b, p, d, t, g, k, v, s, h, l, r, m, n, j). Oznacza to, że uległ znacznemu uproszczeniu w stosunku do węgierskiego.

Z ważniejszych procesów uproszczeniowych trzeba by wymienić zlanie się wszystkich syczących (sz, z, c, dz, s, zs, cs, dzs) w jeden fonem s, zanik palatalności (ty -> t, gy -> d, ny -> n), ubezdźwięcznienie wygłosu, hardening f ->p, skrócenie geminat i spore przesunięcia wśród samogłosek. Te ostatnie zachodziły generalnie wg następującego wzorca:
á -> a;
a, o, ó -> o;
u, ú -> u;
e, ö, ő -> e;
é, i, í ü, ű -> i,
choć czasem spotyka się też inne adaptacje, np. é -> e; a -> a; ó -> u. Często też zdarza się, że jakaś głoska lub nawet sylaba wypada bez śladu, np. kirajsa <- királyság 'królestwo', mel 'przyimek miejsca' <- mellett 'przy'.

Takie uproszczenia powodują, że wiele słów brzmiących w języku węgierskim inaczej w besit pisin brzmi jednakowo. Z nimi język radzi sobie na kilka sposobów.

Czasem pozostawia je w samym sobie, wtedy mamy do czynienia z homonimią:
név -> *nif -> nip 'imię'
nép 'lud' -> nip 'lud, naród'

ő -> e 'on, ona, ono'
e(z) -> e 'ten, ta , to'

Czasem podwaja jeden z wyrazów:
mellett 'przy' -> mel 'przyimek miejsca'
mell -> *mel -> melmel 'Paweł Kukiz i piersi'

kés -> kis 'spóźniać się'
kés -> *kis -> kiskis 'nóż'
kéz -> kis 'ręka'

más -> *masi -> masmasi 'różny, nie taki sam'
más(ik) -> masi 'inny, nie ten sam'

Czasem zaś dodaje do jednego z nich dodatkowy człon, który go precyzuje:
menj 'idź' -> men 'pójść'
menny -> *men -> kikmen 'niebo' (z dodatkiem kik <- kék 'niebieski')

mi -> mi 'co'
mű -> *mi -> kismi 'sztuczny' (z dodatkiem kis <- kéz 'ręka', bo to nią wykonuje się swoje dzieło)

egy -> et 'jeden'
öt -> *et -> kiset 'pięć' (z dodatkiem kis <- kéz 'ręka', bo ma pięć palców)

ide -> ide 'w tę stronę'
idő -> *ide -> orade 'czas' (z dodatkiem ora <- óra 'zegar, godzina')

Być może niektórzy już zauważyli, że słowa besit pisin nie zawsze wywodzą się od ich podstawowych form w j. węgierskim. Czasem bywa tak, że wyprowadzone są z form odmienionych, co zwykle spowodowane jest dużą dysproporcją w frekwencji poszczególnych form lub ich całkowitym niepodobieństwem.
menj 'idź' -> men 'pójść' (zamiast *met od formy słownikowej megy)
gyere 'przyjdź' -> dere 'przychodzić' (zamiast *jen od jön)
atyám 'mój ojciec' -> atam 'ojciec' (zamiast *oto, *ata czy czegoś podobnego od węg. atya)

Wreszcie istnieje też kilka wyrazów, w których głoski zmieniły kolejność:
én -> ni 'ja'
és -> si 'i'

Oprócz wyrazów węgierskich da się znaleźć w besit pisinie słowa rdzennie papuaskie (np. kajkaj 'jeść, jedzenie') i pożyczki z innych języków europejskich (np. pres 'przeganiać' z pol. precz - w tok pisinie jest raus z niemieckiego).

Gramatyka besit pisin, jak już wspomniałem wcześniej, bazuje na gramatyce tok pisin. A w zasadzie nawet nie tyle bazuje, co jest jej dokładną kopią.

System zaimków osobowych jest bardziej rozbudowany niż w węgierskim:

ni - ja
te - ty
e - on, ona, ono
nikitborat - my dwoje ekskluzywne
tenikitborat - my dwoje inkluzywne
tekitborat - wy dwoje
kitborat - oni dwoje
niharborat - my troje ekskluzywne
teniharborat - my troje inkluzywne
teharborat - wy troje
harborat - oni troje
ninetborat - my czworo ekskluzywne
niborat - my ekskluzywne
teniborat - my inkluzywne
teborat - wy
egis - oni

Czasowniki są nieodmienne, przyjmują jedynie wykładnik przechodniości -et <- węg. őt 'jego'.
ni lat 'widzę'
ni latet Ispan 'widzę Stefana'
Tu uwaga - w gruncie rzeczy węgierskie rozróżnienie koniugacji określonej i nieokreślonej ma w miarę podobną funkcję (lát 'widzi, widzi coś', látja 'widzi to') i można by je było wkopiować do besit pisinu z drobną przesówką semantyczną, ale zaniechałem tego stwierdzając, że przyjmowanie fragmentów koniugacji języka-matki jest zbyt niepidżynowe.

Jeśli podmiot jest wyrażony trzecią osobą, to czasownik poprzedza pomocnicze le, zaś do oznaczania czasu służą vo 'czas przeszły' i po 'czas przyszły'.
ni mutatet kismi nelp 'zaprezentuję conlang'
Artaxes le mutatet kismi nelp 'Artaxes prezentuje conlang'
Artaxes le po mutatet kismi nelp 'Artaxes zaprezentuje conlang'
Artaxes le vo mutatet kismi nelp 'Artaxes zaprezentował conlang'
Inaczej niż w tok pisinie, besitpisińskie le nie pochodzi od teraźniejszej formy czasownika być (van 'jest'), lecz od przyszłej (lesz 'będzie'). Wynika to z tego, że ta pierwsza zbytnio przypominałaby wykładnik czasu przeszłego (który z kolei pochodzi od volt 'był'). Wykładnik czasu przyszłego pochodzi od węgierskiego czasownika posiłkowego fog 'dosł. brać'.

Dwa główne przyimki to wspomniany już wcześniej mel, który odnosi się do miejsca, oraz dzierżawczy bitok (z węg. birtok 'własność'), dobrany specjalnie tak, by brzmiał podobnie do tokpisińskiego bilong.
Modorosak le mel Asjo 'Węgry leżą w Azji'
atam bitok niborat 'nasz ojciec'

Przymiotniki kończą się na -i.

Janko Gorenc
1 et
2 kit
3 har
4 net
5 kiset
6 hot
7 hit
8 nols
9 kilens
10 tis

Na koniec jeszcze tekst ojcze nasz w besit pisin, a potem węgierskie odpowiedniki, żeby każdy mógł sam zobaczyć, jak to działa.

Spoiler

Atam bitok niborat
Te al mel kikmen.
Sinalet nip bitok te le nadi.
Sinalet kirasa bitok te le dere.
Ereset niborat mel meget okorot bitok te mel pelt,
Udunut egis le meget mel kikmen.
Odet niborat kajkaj odik mel mo.
Epelejet ros bitok niborat,
Udunut niborat le epelejet egis masi le sinalet ros mel niborat.
Vidaset mel niborat mel orade bitok probalet.
Si preset bami ros mel niborat.
Gos.

Atyám birtok én-barát
Te áll mellett kék-menny
Csinál-őt név birtok te lesz nagy-i
Csinál-őt királyság birtok te lesz gyere
Erős-őt én-barát mellett mögött-őt akarat birtok te mellett föld
Ugyanúgy egész lesz mögött-őt mellett kék-menny
Ad-őt én-barát (kaikai) addig mellett ma
Elfelejt-őt rossz birtok én-barát
Ugyanúgy én-barát lesz elfelejt-őt egész más-i lesz csinál-őt rossz mellett én-barát.
Vigyáz-őt mellett én-barát mellett óra-idő birtok probál-őt
És (precz)-őt bármi rossz mellett én-barát.
Igaz.

[Zamknij]

[CookieMonster93]

Super! <3
Jeśli będzie coś więcej, na pewno będę śledził

[Vilène]

Besit pisin, znany też jako modor pisin, to kreolski język używany na obszarze Papui Nowej Kumanii (węg. Pápua Új Kunság) w alternatywnym świecie, w którym obszar ten został skolonizowany przez Węgrów. Nie, nie wiem jak.

Nie no, Węgry przez dłuższy czas dostęp do morza miały, a nawet Czesi swojego czasu kręcili się w okolicach Adriatyku... lepiej mi powiedz jakim cudem Słowacji się udało cokolwiek skolonizować .

[Todsmer]

Może w ramach kolonizacji węgierskiej?

[matriksoft]

Autor dostaje ode mnie pochwałę za Nowe Kociewie.  ;-D

[Vilène]

Może w ramach kolonizacji węgierskiej?

Albo Węgrzy wysłali wszystkich Słowaków na Nowe Koszyce jak Żydów na Madagaskar żeby mieć więcej lebensraumu w Felvidéku.