No elo, wracam do udzielania się na forum. Jako pierwszy po paruzji chcę poruszyć temat pewnego zjawiska, które zaciekawiło mnie już jakiś czas temu, ale nie wiem jak się nazywa ani czy nawet ktoś kiedyś spróbował je nazwać i choć skrótowo opracować. Chodzi o sytuacje, gdy jakieś słowo zmienia swoje znaczenie przez błędne zrozumienie jego użycia w jakimś popularnym kontekście, zwykle tytule czy nawie własnej. Udało mi się uzbierać trochę przykładów:
- pierwotnie greckie
ἱστορία znaczyło głównie "dociekanie", (stąd użycie w takich znaczeniach jak "historia naturalna") i z tego co wiem to w założeniu miało być znaczenie tytułu dzieła Herodota, który stało się najbardziej klasycznym dziełem historiografii, i co za tym idzie sam tytuł zrozumiany został właśnie jako "dzieje" (tak jest tłumaczony w polskich wydaniach).
- w staroangielskim
dо̄m znaczyło jeszcze tylko "prawo, sprawiedliwość", obecny złoworogi sens tego słowa jako "zguba", "fatum" wziął się z użycia w słowie
doomsday.
- jako że etymologicznie to po prostu przymiotnik od
sioło, mam wrażenie że obecne znaczenie pochodzi od mylnego zrozumienia mickiewiczowskiego "dzieciństwo sielskie, anielskie", jakoby synonimu tego drugiego epitetu. Jestem pewna, że wieszczowi chodziło tu jeszcze tylko o "dzieciństwo na wsi", tym bardziej że wiersz z którego to pochodzi,
Polały się łzy..., jest wyjątkowo krótki a treściwy, więc raczej Mickiewicz w pięciu linijkach w których chciał zawrzeć cały swój żywot uniknąłby powtórzenia tego samego. No, chyba że to przez osiemnastowieczny arkadyjski cottagecore i tamtą wizję
sielskiej wsi?
- w łacinie to oczywiście "ponad", jako przymiotnik w angielskim znaczący "doskonały" wziął się ponoć "from prefix in
superfine (1680s), denoting highest grade of goods" (etymonline.com).
- nie wiem czy istniało wcześniej w polskim (słownik wyrazów obcych PWN go nie podaje), ale w każdym razie angielskie
inception od czasu filmu Nolana często występuje jako określenie rekurencji w stylu matrioszki, pewnie od kulminacyjnej sceny o szkatułkowej konstrucji, gdzie bohaterowie znajdują się w śnie, który śni się komuś kto też jest w śnie.
- oryginalnie "living being, creature, person; something, anything" (znowu etymonline), to zapomniane angielskie słowo zostało odkurzone przez Tolkiena, który nazwał tak we
Władcy Pierścieni istoty nawiedzające Kurhany - "Barrow wights" miało znaczyć po prostu "istoty z Kurhanów", ale zostało źle zrozumiane i tak
wight stało się określeniem upiora, widma itp., w póżniejszym kanonie fantasy współwystępującym z
wraith, innym słowem wskrzeszonym przez Tolkiena w nazwie
Ringwraiths.
- mam wrażenie, że pierwotnie oznaczało sąsiada, bo w innych językach nowotestamentowe przykazanie jest tłumaczone właśnie jako "miłuj sąsiada swego" ("love thy neighbour", "ama a tu vecino" itp.), a kiedy skądinąd zniknęło z języka i ostało się jeno w kontekście biblijnym, przeinaczono jego znaczenie i tak powstało pojęcie specyficzne chyba dla naszego języka. Ale chciałabym się upewnić, poprawcie mnie jeśli się mylę.
Znacie jeszcze inne takie przykłady? Czy to zjawisko doczekało się jakiegoś naukowego opracowania?
