Cyrylica polska

[Torkan]

Witam,

postanowiłem zmierzyć się ze stworzeniem cyrylicznej ortografii dla języka polskiego. Rezultat poniżej.


Аа - a
Бб - b
Вв - w
Гг - h; przed spółgłoskami, przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ oraz między е/э i о - g
Дд - d; przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ - dź
Дждж - dż
Дздз - dz
Ее - je; po р, г ц, ч, ж, ш, щ - e
Ёё - jo; po р, г - o
Жж - ż
Зз - z; przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ oraz przed spółgłoską miękką  - ź
Ии - i; po р, ц, ч, ж, ш, щ - y
Йй - j
Кк - k
Лл - ł; przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ oraz przed spółgłoską miękką - l
Мм - m
Нн - n; przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ - ń
Оо - o
Өө - ó
Пп - p
Рр - r; przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ - rz
Сс - s; przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ oraz przed spółgłoską miękką - ś
Тт - t, przed ь, и, е, ё, я, ю, ѭ, ѩ - ć
Уу - u
Фф - f
Хх - ch
Цц - c
Чч - cz
Шш - sz
Щщ - szcz
Ъъ - znak twardy; używany, aby zaznaczyć osobną wymowę spółgłoski i samogłoski jotowanej, np. Маръя - Maria (bez twardego znaku wymawiałoby się jako Marza)
Ыы - y
Ьь - znak miękki; zmiękcza występujące przed nim spółgłoski
Ээ - e
Юю - ju; po р, г - u
Яя - ja; po р, г - a
Ѫ, ѫ - ą;
Ѧ, ѧ - ę
Ѭ, ѭ - ją; po р, г - ą
Ѩ, ѩ - ję, po р, г - ę

ие, иё, ия, ию, иѭ, иѩ - wymawiane krótko jako je, jo, ja, ju, ją, ję; stosowane, aby w wymowie zachować jotację po g, np. магия - magia, гиѩтки - giętki


Гымн Крөлества Польскего «Боже, цось Польскѧ»

Боже, цось Польскѧ през так личнэ веки
Отачал бляскем потѧги и хвалы
И тарчѫ своей засланял опеки
Од ниещѧсть, ктөре привалить ѭ мялы

Пред твэ олтаре заносим блягяне,
Нашего крөла заховай нам Пане!

Тысь, цось ѭ потэм, ткнѩты ей упадкем,
Всперал вальчѫцѫ за найсвѩтшѭ справѧ
И хцѫц свят цалы меть ей мѧства свадкем
Всьрөд самых нещѧсть помножил ей славѧ

Пред твэ олтаре заносим блягяне,
Нашего крөла заховай нам Пане!

Ты, цось на конец новыми ѭ цуды
Всресил и славнэ з клѩск взаемных в бою
Полѫчил з собѫ два братэрске луды
Под едно бэрло Анёла покою

Пред твэ олтаре заносим блягяне,
Нашего крөла заховай нам Пане!

Врөть новэй Полсце светность старожитнѫ
И справ, нех под ним щѧсливе зостане
Нех  заприязнёнэ два народы квитнѫ
И блогёславѭ Его пановане;

Пред твэ олтаре заносим блягяне,
Нашего крөла заховай нам Пане!

[Henryk Pruthenia]

Czemu tak bardzo dziwnie traktujesz /г/?

[Todsmer]

Szczerze mówiąc, już nie czytam tych cyrylic dokładnie, tylko sprawdzam, czy jest ѧ ѭ ѩ, bo to mi się nie podoba

[Torkan]

Czemu tak bardzo dziwnie traktujesz /г/?

Bo nie miałem innego pomysłu na rozróżnienie h od ch bez wprowadzania diakrytyków/dodatkowych liter. Wykorzystałem więc fakt, że w wyrazach rodzimych h nigdy nie występuje przed и i jotowanymi (w tych obcego pochodzenia stosuję twardy znak, np. гъисторъя).

[Todsmer]

Wykorzystałem więc fakt, że w wyrazach rodzimych h nigdy nie występuje przed и i jotowanymi (…)

W wyrazach rodzimych h w ogóle nie występuje

[Torkan]

O, serio? Dobrze wiedzieć. Czyli najlepiej wyjebać to гь, а h również zapisywać jako х?

[Jajeczko]

…

[Todsmer]

To pożyczki (z czeskiego albo ruskiego).

[Torkan]

No, miałem bardziej na myśli słowa rdzennie słowiańskie (niekoniecznie rdzennie polskie).

[Torkan]

Ok, poprzeglądałem sobie przed chwilą kilka innych wątków o cyrylicach i nasunęło mi się kilka pytań:

Dlaczego wiele ortografii krytykowanych jest za nieetymologiczność? Czy ortografia koniecznie musi opierać się na etymologii zamiast na aktualnym brzmieniu języka? Dlaczego zapisywanie ł jako у oraz ę jako ен  to taka zbrodnia? Ktoś został również skrytykowany za zapisywanie ć jako ць. Krytykujący argumentował, że ć to zmiękczone t a nie c. Dlaczego więc w polskiej łacińce mamy ć a nie - na przykład - ť?

I jeszcze jedna kwestia: w ortografii cyrylicznej (współ)autorstwa Mikołaja I każde słowo kończy się albo samogłoską, albo twardym/miękkim znakiem. Na wikipedii piszą, że to cecha cyrylicy sprzed reformy w XX wieku. Czy to oznacza, że w staro-cerkiewno-słowiańskim każda sylaba musiała kończyć się samogłoską jak w japońskim? xD

[Kazimierz]

Dlaczego wiele ortografii krytykowanych jest za nieetymologiczność? Czy ortografia koniecznie musi opierać się na etymologii zamiast na aktualnym brzmieniu języka? Dlaczego zapisywanie ł jako у oraz ę jako ен  to taka zbrodnia? Ktoś został również skrytykowany za zapisywanie ć jako ць. Krytykujący argumentował, że ć to zmiękczone t a nie c. Dlaczego więc w polskiej łacińce mamy ć a nie - na przykład - ť?

Dlatego, że kiedy tworzono polską łacinkę nie patrzono na etymologię, tylko litery dla polskich głosek nie występujących w łacinie tworzono od najbliższych odpowiedników łacińskich.

Polska fonetyka odjechała tak mocno od stanu staropolskiego i innych słowiańskich, że napisanie jakiegoś tekstu fonetycznie sprawi, że stanie się on zupełnie nieczytelny dla innych słowian. Poza tym uważam, że ortografja powinna reprezentować cały język, a nie tylko obecny standard. Pisząc "у" zamiast "л" olewasz tych, w których mowie nie występuje wałczenie.

I jeszcze jedna kwestia: w ortografii cyrylicznej (współ)autorstwa Mikołaja I każde słowo kończy się albo samogłoską, albo twardym/miękkim znakiem. Na wikipedii piszą, że to cecha cyrylicy sprzed reformy w XX wieku. Czy to oznacza, że w staro-cerkiewno-słowiańskim każda sylaba musiała kończyć się samogłoską jak w japońskim? xD

Tak

[Wedyowisz]

Dlaczego wiele ortografii krytykowanych jest za nieetymologiczność? Czy ortografia koniecznie musi opierać się na etymologii zamiast na aktualnym brzmieniu język

Rób jak ci w duszy gra. Chcesz się bawić w etymologię, choćby aż do mangiskai, albo w język plurycentryczny, to się baw (ciekawe, że tylko Polacy się przejmują takimi rzeczami, rzeczywiste ortografie cyryliczne [nawet rosyjska, najbardziej pokręcona ze wszystkich] są raczej fonemiczne i nie zawracają sobie przesadnie gitary etymologią ani czytelnością dla innych Słowian; białoruską wręcz można posądzić o celowe odróżnialstwo od rosyjskiego), chcesz wywalić te dublety h/ch, ż/rz (niekoniecznie pisane etymologicznie w obecnym standarcie), to wywal. I tak nikt nie będzie używał tego w rzeczywistości, poza tobą.

EDIT: jeszcze dodam, że nie musisz się ograniczać do istniejących liter – dostosowując cyrylicę do potrzeb konkretnych języków, bardzo często wymyślano nowe znaki. Można w ten sposób szukać kompromisu między fonetyką a etymologią/panslawizmem – ja kiedyś proponowałem znak dla „ł” i „u” niezgłoskotwórczego wyglądający jak odwrócone л / poszerzone ѵ.

[Silmethúlë]

Co do ortografii etymologicznych – oprócz tego, że trochę lepiej oddają dialekty i ułatwiają zrozumienie użytkownikom języków blisko spokrewnionych – często dają też wskazówki morfologiczne – które głoski jak się wymienią w odmianie.

Ale, oczywiście, utrudniają pisanie ze słuchu i zgadywanie wymowy słów na podstawie pisowni… Więc to, która ortografia jest lepsza jest mocno subiektywne, i zależy bardzo od gustów i podejścia do języka.