Nagrania co prawda nie ma (choć dalej uważam, że to świetny pomysł, w końcu się zmobilizuję), ale myli się ten, kto sądzi, że odpuściłem sobie konlandżenie. Prace nad Verñelmą postępują bardzo powoli, ale znowu wykrzesałem z siebie coś wartego publikacji, mianowicie zadowalającą mnie
deklinację. Tabelki można obejrzeć
na wiki, natomiast tutaj opowiem trochę skąd to się wzięło. W ogóle planuję napisanie artykułu 'Gramatyka historiczna Verñelmy', ale dopiero jak wszystkie części będą skończone.
Poza tym nastąpiło jeszcze kilka drobnych zmian w warstwie fonetycznej, z których dwie najważniejsze przedstawiam.
1. Dodanie fonemu
ç /t͡s/, którego źródło jest dwojakie:
- puf. /t͡ɕ/ > /t͡s/, ale nie przeszło dalej w /s/ jak w fińskim (i poprzedniej wersji Verñelmy), stąd *ićä > ìça.
- k > ç / _i, stąd kive > çives /t͡siʋes/, kirja > çirja /t͡sirja/! (inspiracją był łotewski)
2. Dyftongizacja dawn. długich niewysokich samogłosek: ā > ea, ē > ie, ō > uo, również w nieakcentowanych sylabach. Ponadto inwentarz dyftongów został trochę przeczyszczony: ou > au, natomiast ay, ey, ye i ae wywalono.
UWAGA! W obecnym stanie języka
miejsce padania akcentu nie jest jeszcze dobrze opracowane (w przeciwieństwie do tonu, zob. poprzednie posty), więc nie zwracajcie na nie zbytniej uwagi.
A teraz wspomniana deklinacja.
Stan praugrofińskiPrajęzyk najprawdopodobniej posiadał 6 przypadków z następującymi końcówkami:
- nominativ - *-
- akkusativ - *-m
- genetiv - *-n
- locativ - *-nA
- ablativ - *-tA
- lativ - *-ŋ (Wiki) / *-k (Papp) / *-ń, *-k, *-s (Hakulinen; nie jest jasne, czy te końcówki różniły się znaczeniem)
Nie jest jasne, jak oznaczano liczbę mnogą, zrekonstruowano następujące znaczniki:
- *-t (Hakulinen), zdaje się dotyczyć tylko mianownika i biernika
- *-i, *-j (Hakulinen), występuje w pozostałych przypadkach
- *-kkV (Papp), które dało węgierskie -k, próbuje się łączyć to z fińskim sufiksem
-kkOU zarania dziejów Verñelmy...czyli moje nagięcia prajęzyka tak, żeby pasował do oczekiwanego efektu końcowego:
1. Utrata genetivu.
2. Utrata końcówki akkusativu *-m, która została zastąpiona końcówką *-t (być może przejętą z mianownika liczby mnogiej; podobnie stało się w węgierskim).
3. Za marker liczby mnogiej przyjęto *-ke (< *-kkO?). Regularna zmiana fonetyczna zamieniała nieakcentowane 'o' w 'e', natomiast uproszczenie geminaty jest owiane tajemnicą.
4. Podobnie tajemnicą owiana jest lenicja końcówek ablativu: -tA > -ðA oraz lativu: -k > -j. Następnie doszło do magicznego zlania się końcówek -ń i -j w jedną końcówkę lativu -jn, z której jeden bądź drugi element był czasem tracony.
5. Zakładam, że w jęz. puf. wszystkie słowa kończyły się na samogłoskę: -a, -e, -u, -o lub -i. Generalnie wszystkie rekonstrukcje tak twierdzą, ale czasem nie ma co do tego pewności, albo wygłosowa samogłoska jest nieznana.
I deklinacjaDo I deklinacji należą słowa, które kończą się na samogłoskę, czyli zachowały końcówkę we w miarę niezmienionej formie. Nastąpiło obniżenie wygłosowego -i > -e, a końcówka -u była rzadka. Częste końcówki -a, -e, -o dały początek rodzajowi gramatycznemu (odpowiednio: męskiemu, żeńskiemu, nijakiemu), rzeczowniki kończące się na -u zostały zaliczone do rodz. męskiego. Trochę późniejsza zmiana fonetyczna -o > -e spowodowała zlanie się rodz. nijakiego z żeńskim. Na I deklinacji opiera się również deklinacja przymiotnikowa.
Ponadto obserwujemy:
1. Znacznik liczby mnogiej: *-ke > *-ge > -i̯, ostatnia zmiana przez synkopę: *ićägenä > içagna > ìçaina lub stratę słabej wygłosowej samogłoski: *ićäge > içag > ìçai
2. Dativ liczby mnogiej: końcówka *-jen < *-gen < *-gei̯n, ze stratą 'i̯'.
3. Dativ liczby pojedynczej: element 'i̯̯' poprzez późniejsze monoftongizacje prowadził do mutacji samogłoski tematycznej: içé < içē < ićäi̯̯(n)
4. W l. poj. wygłosowa samogłoska Locativu została utracona, natomiast w końcówce Ablativu utracony został słaby element 'ð' między samogłoskami, co doprowadziło do zmian: -ada > -ā > -ea, -eda > -ā > -ea, -uda > ua > uo. Te trudne do wymówienia końcówki w mowie potocznej często są upraszczane do -a, -a, -o.
II deklinacjaTo najbardziej skomplikowana deklinacja. Powstała z dołączenia do 'zwykłych' rzeczowników/przymiotników zaimka demonstratywnego ta/te/to, który szybko ulegał lenicjom. Jakie to miało znaczenie - nie jest do końca jasne, ale najwcześniejsze tak powstałe rzeczowniki zdają się pochodzić od przymiotników, np. aures 'słońce' < aura-ta 'złoty-ten', vàlgis 'światło' < valke-te 'jasna-ta', vàngus 'starość' < vanšo-to 'stare-to'. W liczbie mnogiej zaimek demonstratywny przyjmował postać si (< ti). Dalszymi źródłami tego typu rzeczowników były: zapożyczenia (bałtyckie, germańskie), wymuszenie rodzaju męskiego w rzeczownikach z wygłosowym -e (np. veljes 'brat', çives 'kamień' < velje, kive) i stopniowo inne, coraz bardziej arbitralne zmiany.
Niewyjaśnione pozostaje podniesienie samogłoski w mianowniku, zamiast dyftongizacji: aurata > aurāt > aures (zamiast regularnego aureas), podczas gdy w bierniku nastąpiła dyftongizacja: auratat > auraðat > aurāt > aureas. Przypuszcza się, że w mianowniku zmiana samogłoski była wcześniejsza i nieregularna, tj. jeszcze przed ostateczną utratą długich samogłosek.
Co do zmiany aurata > aurāt: sekwencje typu samogłoska+[p,t,k]+samogłoska były ściągane (nie wiedzieć czemu tylko w tej deklinacji), motyw ten pojawia się wcześnie też w liczbie mnogiej: aura-ke-si > aurāksi, później > aurāgsi > auràis. Zauważmy, że znacznik liczby mnogiej występuje przed zaimkiem -si.
Dodatkowe wyjaśnienia:
1. W Dat. l. mn. wygłosowe 'i' zachowało się, bo wcześniej było długie.
2. Końcówka Abl. l. mn.: -ie < -ia (< -ida), czasem spotykamy zredukowaną formę -a.
3. Dat. l. poj.: vàlgei, vàngoi < vàlge(d)ī(n), vàngo(d)ī(n) (spółgł. w nawiasach miały tendencję do zaniknięcia), w rodz. męskim aurai < aura(d)ē(n), trochę przez analogię do ww.
III deklinacjaPowstała z utraty tematycznej samogłoski w przypadku, gdy przed nią był pojedynczy sonant, który mógł zostać 'wciągnięty' do poprzedniej sylaby. W zasadzie podobna do I deklinacji, na uwagę zasługują następujące fakty:
1. Znacznik liczby mnogiej występował po spółgłosce, przez co zachował się w postaci -je (nie stracił samogłoski).
2. Podobnie końcówki Locativu i Ablativu w l. poj. zachowały swoje samogłoski, natomiast końcówka Locativu straciła ją w l. mn.: vêrjen < veregena.
3. Dativ l. poj.: -en < -ēn < -ain pochodzi od rzeczowników rodzaju męskiego (kończących się na 'a', np. èdel < etelä), do rodzaju żeńskiego trafił poprzez wyrównanie analogiczne, regularna końcówka powinna brzmieć -in < īn < -ein, ale została odrzucona z powodu zlania się z końcówką Dat. l. mn.
4. W Abl. l. mn. nastąpiło: -gea > -ja.
5. Z powodu utraty samogłoski tematycznej rodzaju gramatycznego tych słów trzeba uczyć się na pamięć.
Deklinacja przymiotnikowaW zasadzie nie wymaga wyjaśnień, jest podobna do I deklinacji. Jedyna różnica, to że samogłoska wygłosowa była naginana do rodzaju/liczby określnego rzeczownika, zmieniając się w marker rodzaju/liczby.
Literatura, żeby wyglądało profesjonalniej
(Wiki):
http://en.wikipedia.org/wiki/Proto-Uralic_language(Hakulinen): Lauri Hakulinen,
Suomen kielen rakenne ja kehitys, 1961.
(Papp): István Papp,
Unkarin kielen historia, 1968.
Wiem, może przez te 45 lat coś w uralistyce poszło do przodu, ale cóż, korzystam z tego, co mam 
