Lekcja I
Noge I
Zapis i wymowaJęzyk baryjski zapisywany jest za pomocą alfabetu łacińskiego rozszerzonego o parę dodatkowych znaków diakrytycznych.
- A a – [a], [ɒː]
- Au au – [aʊ]
- Â â – [ɒː]
- B b – [b ]
- C c – [k]
- Ch ch –
- D d – [d]
- Ds ds – [dz͡]
- E e – [ɛ], [eː], ∅
- Ei ei – [ɛɪ]
- Ê ê – [eː]
- ë – [ɛ]
- F f – [f]
- G g – [g]
- Gg gg – [ɣ]
- Gw gw – [gʷ]
- H h – [h]
- I i – [ɪ], [iː], [j]
- Î î – [iː]
- L l – [l]
- M m – [m], [m̥]
- N n – [n]. [n̥]
- O o – [ɔ], [oː]
- Oi oi – [ɔɪ]
- Ô ô – [oː]
- P p – [p]
- Q q – [kʷ]
- R r – [r]
- S s – [s ], [z]
- T t – [t]
- Ts ts – [ts͡]
- U u – [ʊ], [uː]
- Û û – [uː]
- V v – [v]
- W w – [w]
- Y y – [ə], [ɨː]
- Ŷ ŷ – [ɨː]
- Ỳ ỳ – [ɨ]
Skrótem: długość samogłoski zaznacza się cyrkumfleksem, dłuższe samogłoski są bardziej otwarte niż krótkie. Samogłoska -
e w wygłosie nie jest wymawiana, za to wzdłuża samogłoskę w poprzedzanej sylabie. Litera
s wymawiana jest jako /z/ pomiędzy samogłoskami a także w nagłosie słowa. Znakiem
y oznacza się szwę, która może występować jedynie jako krótka samogłoska, wzdłużona przechodzi w /ɨː/. Dźwięk /ɨ/ zapisywany jest za pomocą
ỳ. Literą
e przed samogłoską a po spółgłoskach
t,
d,
s,
n,
ts,
ds zaznacza się także palatalizację. Dźwięki /m/ i /n/ w nagłosie słowa wymawiane są bezdźwięcznie.
Akcent nie jest zaznaczany; tu, jeżeli to będzie potrzebne, zaznaczany będzie za pomocą pogrubienia lub podkreślenia. Jako poradę ogólną mogę dodać, że dyftongi są zazwyczaj akcentowane
Ćwiczenie I
Przeczytaj tekst zgodnie z zasadami wymowy baryjskiej: Culic yde delige, tulic etse bny
Siggrese y mys mysyr ni'ggysit, ei eits
N'eisit, ei nasỳwit
Ni'seilit, ei tseinit seicusin «
Колико ити далече, толико ведати меньше.
Сего ради мужь мудръ не ходитъ, а весть,
не видитъ, а нарицаетъ,
не делаетъ, а совершаетъ.»Zaimki osoboweZaimki osobowe występują w dwóch formach: zwykłej i mocnej. Forma zwykła, będąca kontynuacją form prasłowiańskich, używana jest w większości sytuacji; forma mocna używana jest w sytuacjach podniosłych, jako forma Pan, Pani, a także w konstrukcjach trybu rozkazującego i łączącego.
Zaimki osobowe są opuszczane tylko w mowie bardzo potocznej, występują zawsze po czasowniku. Występują wtedy w formie skróconej, o której będzie w następnej lekcji.
Formy zwykłe:
Formy mocne:
Czasownik bode /boːd/ „być” w czasie teraźniejszymCzasownik „być” w czasie teraźniejszym odmienia się przez osoby i liczby. Oprócz pełnienia tej samej funkcji, co w języku polskim, formę czasu teraźniejszego używamy w konstrukcjach czasowych.
Czasownik
bode zazwyczaj używany jest wraz z zaimkiem osobowym, który następuje po nim. Związane jest to z faktem, że w języku baryjskim panuje szyk zdania VSO. Ze względu na częstość użycia zaimki osobowe są często ściągane. Formy ściągnięte przedstawione są w niniejszej tabelce:
MutacjeTak jak zostało to wspomniane na początku, w języku baryjskim występuje zjawisko mutacji. Polega ono na wymianie jakościowej nagłosowej spółgłoski.
Występują dwa rodzaje mutacji:
- miękka, lub też N-mutacja
- spirantyzacja, lub też S-mutacja
Do mutacji dochodzi po określonych przyimkach, rodzajnikach, spójnikach, partykułach, formach czasowych, a także po określonych formach rzeczownika. Szczegóły będą podawane na bieżąco.
Część rzeczowników posiada też nieregularne formy mutacji, lecz o nich kiedy indziej.
*spółgłoski /m/ i /n/ poddane N-mutacji udźwięczniają się w nagłosie.RzeczownikiBaryjski rzeczownik odmienia się przez trzy przypadki i dwie liczby. Występuje też w trzech rodzajach: męskim, żeńskim, nijakim. Cechą charakterystyczną rzeczownika baryjskiego jest to, że w stanie wolnym stanowi zazwyczaj formę określoną. Rzeczownik nieokreślony tworzony jest za pomocą rodzajnika.
Rodzajnik nieokreślonyRodzajnik nieokreślony występuje w dwóch formach: przed spółgłoską i przed samogłoską. Dodatkowo, wszystkie rodzajniki, za wyjątkiem rodzaju męskiego, wywołują N-mutację. W mowie potocznym rzeczowniki rodzaju męskiego liczby mnogiej nie są poddawane mutacji, co jest niedopuszczalne w stylu wysokim, gdzie N-mutacja jest konieczna dla wszystkich rzeczowników w liczbie mnogiej.
Rodzajniki ponadto są proklitykami, to jest nie są akcentowane i tworzę zestrój akcentowy z opisywanym rzeczownikiem.
Przykłady:
- leif "chleb" m → y leif
- leid "lato, rok" n → i leid
- dei "przodek" m → y dei
- rene "rana, ból" f → ei dene
- toqe "dynia" f → ei doqe
- mede "matka" f → ei mede
- ceme "kamień" m → y ceme
- ein "jagnię" n → in ein
Ćwiczenie II
Dodaj rodzajnik nieokreślony do rzeczownika:dum "dom"
m;
cerwe "krowa"
f;
pul "pole"
n;
seeis "chłopiec"
m;
chule "szkoła
f;
tsul "stół"
m;
eiwë "czapka"
m;
tsein "pokój"
f;
pyh "pies"
m;
chylm "wzgórze"
m;
gydë "góra"
f;
nus "noc"
f;
dyn "dzień"
m;
cynegge "książka"
f;
eibylg "jabłko"
n;
regë "rzeka"
fW lekcji IIW lekcji drugiej będzie poruszony temat czasu teraźniejszego, a także nowy przypadek: biernik. Wprowadzona też zostanie liczba mnoga. Będzie też obecna czytanka, dzięki której zobaczymy działający żywy język.
Rozwiązania:
Ćwiczenie IĆwiczenie II
