Minińdza boszo

Zaczęty przez Noqa, Kwiecień 10, 2012, 20:09:38

Poprzedni wątek - Następny wątek

Noqa

, czyli język minjdza /ɱiȷ̃dza/. (ale nazwa się może jeszcze zmienić, najmniej jest z tego wszytkiego pewna)

Chciałem stworzyć prosty język, z analityczną strukturą i miło brzmiący dla Europejczyka, ale wyszło bardziej coś jak Keczua. W sumie mój pierwszy conlang.

Fonologia

Spółgłoski:

/ɱ n ɲ w̃ ȷ̃ /
/p b t̪ d̪ k g/
/f v ʋ s z ʂ ʐ x ɣ/
/r ʀ l w/
/ts dz tɕ dʑ ʈʂ ɖʐ/

Uwagi: kontrast  ɲ- ȷ̃ zachodzi tylko przed określonymi spółgłoskami (r, s, z, ʂ, ʐ oraz przed afrykatami) 

Samogłoski:

/a u ɔ i ø ɤ ɨ ʉ/

Przy czym pierwsze cztery są nazywane jasnymi, a cztery ostatnie ciemnymi. Widzicie schemat według jakiego powstał ten układ samogłosek? ;-)

Słowa ,,semantyczne", tj. rzeczowniki, przymiotniki, czasowniki, przysłówki mają podobną morfologię (często ten sam wyraz może być i rzeczownikiem, i czasownikiem), obostrzoną regułami: każdy wyraz kończy się jedną z kilkunastu końcówek (o budowie otwartej, zakończonej przez a, u lub ɔ), przed końcówką występuje sylaba zwana bazową o budowie C(C)V(C)(C) przy czym po samogłosce ciemnej musi występować nosówka. Sylaba bazowa to zresztą jedyne miejsce, gdzie samogłoski ciemne się pojawiają. Dodatkowo na początku wyrazu może występować jedna lub więcej sylab, praktycznie zawsze otwartych.
Nie dotyczy to kilkunastu wyrazów specjalnych, takich jak iść, chcieć. (np. chcieć to ʋʋa)

W większości przypadków wyrazy są dwusylabowe o budowie CVCCV. (Niektóre dialekty wręcz nie dopuszczają sylaby bazowej otwartej i geminują spółgłoskę końcówki. W takich dialektach chleb: pɔtsa będzie miał formę  pɔtstsa)

Przykładowe wyrazy: vizgu - śnieg, śnieży; bɔʂɔ - język; lɨɲba - drzewo, zalesiać; nabiʋdʑɔ - kukułka.

Deklinacja jako taka nie istnieje, głównym narzędziem organizacji składni jest interakcja elementów aktywnych i pasywnych. Aktywność oznacza się przez akcent padający na sylabę bazową, pasywność przez akcent na końcówce. Czasownik w stronie czynnej zawsze ma charakter aktywny. Zwykle uznaje się, że mianownik oznacza się przez aktywność, biernik przez pasywność, a inne przypadki przez pasywność i odpowiednią końcówkę. W istocie jednak mówienie o przypadkach tylko komplikuje sprawę.

Zależnie od układu różne wyrazy przejmują różne funkcje w zdaniu:
AA -> SV
AP -> VO (warto już tu wspomnieć, że minjdza jest językiem typu pro-drop)
PA -> ,,SV" (strona bierna, pasywność oznacza tu pacjensa; agensa dodajemy po prostu po wyrażeniu w formie aktywnej, uzyskując po prostu szyk: OVS <- PAA)
PP -> ,,SV" (strona zwrotna, ogólnie czasownik w formie pasywnej nabiera charakteru zwrotnego)

AAP -> SVO
PAA -> OVS
APA -> SOV
PPA -> OSV
APP -> VOS

Przy czym dwie ostatnie formy są rzadko spotykane.

Oczywiście inaczej ma się sprawa, gdy do czasownika dokleimy fiksy.
Czasowniki odmieniają się przez pięć czasów, trzy osoby i dwie liczby. Znaczniki osób są albo doklejane do poczatku czasownika, albo wstawiane luźno przed nim, albo pomijane. Znaczniki czasu są albo doczepiane do końca czasownika lub znacznika osoby, albo całkiem pomijane.

Liczbę mnogą formuje się (tak samo jak w rzeczownikach i przymiotnikach) przez zmiękczenie spółgłoski końcówki. ('zurdɔ - śpiewa; 'zurdʑɔ - śpiewają)

Przyrostki osób to:
ja:  ɔ
ty: a
on: u

Gdy osobę zaznaczamy analitycznie zwykle zabiera ze sobą ona liczbę ('ai 'zurdu - śpiewacie).

Końcówki czasów doczepia się do końca wyrazu lub do znacznika osoby. Odpowiadają one przyimkom, zresztą wyrażenie przyimkowe też formuje się przez doczepianie ich do końca rzeczownika. Czasy w minjdze to:
d : w : czas przeszły
v : z (jak with) : czas teraźniejszy
z : do : czas przyszły
l : z (jak from) : aspekt ingresywny (TUTT jest zachowywany, to jest język typu pro-drop, przypominam), wskazuje, że czynność wciąż trwa
r : na : aspekt wskazujący na zakończenie czynności, dotarcie do stanu, inchoaktywny.

A więc:

'lɨɲbia 'lʉɱkial - drzewa już zaczęły kwitnąć
'ofurhal gɤn'ba - zacząłem już piec kaczkę
gɤn'ba fur'har - kaczka już się upiekła

A w następnym odcinku o systemie komplementów, który jest w tym języku naistotniejszy :)
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Noqa

Trochę jeszcze o rzeczownikach i przymiotnikach, akurat mam 20 minut.

Dopełniacz formuje się przez użycie komplementu sparowanego -ni- (o nim później), który wstawia się między sylabę bazową a końcówkę, wyjątkiem są sytuację, gdy przed końcówką stoi nosówka - wtedy infiks wstawia się przed nosówką. Dopełniacz zachowuje charakter aktywności słowa, które określa. Zwykle stoi po wyrazie określanym.
Np. 'vizgu - śnieg; 'luba 'viznigu - góra śniegu; 'lɨɲba - drzewo; 'gerhia 'lɨniɲba - gałęzie drzewa

Dopełniacz, poza określaniem przynależności, mówi też o materiale; ogólnie używa się go do utworzenia przymiotnika od rzeczownika. Czyli 'zɔgda 'szirniʋa może oznaczać zarówno potężny piorun, jak i piorun potęgi. (więc jest podobnie jak z francuskim, np. w l'homme de bois) W języku minjdza tworzy się tak większość przymiotników, niewymagających infiksu -ni- jest niewiele (są to np. kolory).

Wszelkie inne przypadki (tj. generalnie ablatyw i celownik) tworzy się przez dodanie odpowiedniej końcówki do rzeczownikach pasywnego. Celownik otrzymuje się po prostu przez dodanie końcówki "do" (/z/ w minjdza).
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Feles

Cytatɱ
Ten dźwięk raczej nigdy nie występuje fonemicznie, tylko jest wariantem innego.

CytatZależnie od układu różne wyrazy przejmują różne funkcje w zdaniu:
AA -> SV
AP -> VO (warto już tu wspomnieć, że minjdza jest językiem typu pro-drop)
PA -> ,,SV" (strona bierna, pasywność oznacza tu pacjensa; agensa dodajemy po prostu po wyrażeniu w formie aktywnej, uzyskując po prostu szyk: OVS <- PAA)
PP -> ,,SV" (strona zwrotna, ogólnie czasownik w formie pasywnej nabiera charakteru zwrotnego)

AAP -> SVO
PAA -> OVS
APA -> SOV
PPA -> OSV
APP -> VOS
Nieźle.

Inaczej mówiąc, czasownik ma wzorzec akcentu P tylko w stronie zwrotnej, wszędzie indziej A, tak?

CytatOczywiście inaczej ma się sprawa, gdy do czasownika dokleimy fiksy.
Czemu nie afiksy? :-P
anarchokomunizm jedyną drogą do zbawienia ludzkości
  •  

Noqa

Mała wzmianka o systemie samogłosek. To co podałem wyżej jest ogólnie akceptowanym standardem minjdza, jednak w praktyce jest on zróżnicowany. Samogłoski ciemne są w języku rzadkie, a jednocześnie darzone przez użytkowników pewną niechęcią. Prawie wszyscy potrafią je rozrózniać, ale w mowie często zachodzą uproszczenia, przesuwki. Głównym zjawiskiem tutaj jest zanik rozróżnienia ɨ/ʉ. Dotyczy on nawet 30% mieszkańców północy. Innymi zjawiskami dążącymi do uproszczenia układu głosek ciemnych jest przesuwanie ø i ɤ w stronę schwy, a rzadko zachodzi też zanik jednej z nich. Ogólnie jednak proces dotycący ø/ɤ jest dosyć erratyczny, trzeba pamiętać, że rozrożnienie między głoskami jasnymi i ciemnymi jest bardzo istotne dla użytkowników języka. Dlatego głównym procesem jakiemu podlegają jest przesuwanie się, zmiana okrągłości (niektóre gwary operują układem ø, ʉ, o). Po samym układzie samogłosek ciemnych można w większości wypadków określić dialekt.

Teraz o komplementach, występuje 5, każdy z nich jest infiksem: (komplementy m. in. przejmują w minjdze funkcje zdań podrzędnych)
-in- standardowy, przybliżone znaczenie to "taki, że"
-ti- wskazujący na czas, "wtedy, gdy"
-li- wskazujący na ilość, "tyle, że", "tak bardzo/długo, że"
-ɲi- określający przyczynę, następstwo wyrażenia okreslanego
-ni- tkz. komplement sparowany (z -in-), o nim później

Infiksy dwa sposoby:

'magda - droga
'mada - ściana

dla -in-:
a) jako komplement opisujący:
Jeśli sylaba bazowa zakończona spółgłoską: między sylabę bazową a końcówkę; jeśli samogłoską: tak samo, ale podwajamy spółgłoskę końcowki i doczepiamy ją do sylaby bazowej
np. 'magda -> 'maginda; 'mada -> 'madinda
b) jako komplement wskazujący: ("właśnie taki, że", "tylko taki, że", "wybrany tak, aby")
Komplement wstawiany po spółgłosce końcówki:
'magda -> 'magdina; 'mada -> 'madina

dla -li- i reszty zakończonej na -i:
a) jako komplement opisujący:
Zawsze po sylabie bazowej:
'magda -> 'maglida; 'mada -> 'malida
b) jako komplement wskazujący:
Zawsze po końcówce (ogólnie jest to forma rzadko spotykana)
'magda -> 'magdali; 'mada -> 'madali

Przykłady zastosowania:
ɔ'kapkɔd paʈʂ'ʈʂa - widziałem chłopca
ɔ'kapkɔd paʈʂin'ʈʂa 'rirkud mag'dar - widziałem chłopca, co śpiewał na ulicy
ɔ'kapkinɔd paʈʂ'ʈʂa 'saʐindzal ʀʉɱ'kad - widziałem chłopca tak, że zacząłem pamiętać tak, że aż w wieczności - czyli to co zobaczyłem, tego chłopca, było czymś co już zawsze będę pamiętał. (niekonicznie ze względu na chłopca, bardziej na sytuację, ogólnie to co widziałem)

u'sivinvɔd 'kanika ta 'ɱɱad egaɱ'naz - spał, że aż tak długo, że nie poszedł do egzaminu  (jedno z niewielu zaożyczeń ;-)) - spał tak długo, że nie poszedł na egzamin (zaspał)
u'sivlivod ta 'ɱɱad egaɱ'naz - spał tyle, że nie poszedł na egzamin
u'sivvolid ta 'ɱɱad egaɱ'naz - spał właśnie tyle, żeby nie pójść na egzamin (wskazuje na intencję bądź złośliwość losu)
(ta ostatnia forma jest, jak już wspominałem, dość rzadka; zwykle minjdza użyje komplementu -in-: u'sivvinod ta 'ɱɱad egaɱ'naz)
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Noqa

CytatTen dźwięk raczej nigdy nie występuje fonemicznie, tylko jest wariantem innego.

Tzn.? Przecież u mnie ɱ nie jest fonemiczne, to tylko forma m jaką sobie minjdza "wybrali". Ale jeśli ten dźwięk to jakieś lingwistyczne kuriozum to może wywalę.

CytatInaczej mówiąc, czasownik ma wzorzec akcentu P tylko w stronie zwrotnej, wszędzie indziej A, tak?

Tak. Chociaż jeden element musi być stały, żeby dało się w tej składni połapać :P

CytatCzemu nie afiksy?

Bo końcówki to klasyfikatory, które pojawiły się później. Oryginalnie komplement był po prostu afiksem.
A na południu źle przejęli, ten komplement wskazujący jeszcze 100 lat temu było normą dla południa, określał oba. A potem obie zaczęły się mieszać i pojawiło się rozróżnienie.
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Feles

Jest jakaś różnica między "afiksem" a "fiksem"?
anarchokomunizm jedyną drogą do zbawienia ludzkości
  •  

Noqa

A sorry, pomyliłem afiksy z sufiksami. Nie no - pisząc fiks miałem na myśli afiks. Zły wpływ pewnej osoby :P
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Noqa

Zorientowałem się, próbując coś tłumaczyć, że ten język potrzebuje jednak sporych zmian.
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Maxz

Czy to nie checha definiująca nooblangi ;-)?
  •  

Henryk Pruthenia

Cytat: Maxz w Kwiecień 30, 2012, 14:14:53
Czy to nie checha definiująca nooblangi ;-)?
Nie...
Zapomniałeś o jasnosfinxym pierwiastku X, które wpływa na nóblangowość.

Feles

anarchokomunizm jedyną drogą do zbawienia ludzkości
  •  

Noqa

#11
Z pewnością zawiniło za dużo kombinowania, uznałem, że trzeba wywalić niejednoznaczność czasownika/podmiotu i będzie działać.
Więc teraz czasowniki trzeba odmieniać przez czas, przez dodatek odpowiedniej końcówki. I tak:
Aktywny/bez końcówki: podmiot
Aktywny/z końcówką: czasownik
Bierny/bez końcówki: dopełnienie bliższe
Bierny/z końcówką: dopełnienie dalsze, okolicznik

Wkrótce postaram się coś przetłumaczyć.
Możliwe że i działaby w poprzedniej formie - dla mnie chiński też wygląda jak coś, w czym za Chiny nie da się porozumiewać.

EDIT:
Przy okazji ograniczam spółgłoski do:

/ɱ n ɲ w̃ ȷ̃ /
/p b t̪ d̪ k g/
/f v ʋ ʂ ʐ x/
/r l w/
/tɕ dʑ ʈʂ ɖʐ/

I tak jest tego za dużo.
At him he yelled and yelped, tackling with taunting and dauntings; he tied and tacked him tightly and tautly, and killed him and quelled him and quenched him.
  •  

Maxz

Cytat: Fēlēs w Kwiecień 30, 2012, 16:23:00
Jaka checha?

Chodziło mi o to:
Cytat: Noqa w Kwiecień 27, 2012, 23:46:47
Zorientowałem się, próbując coś tłumaczyć, że ten język potrzebuje jednak sporych zmian.
  •