Zastanawiam się czy podane polisemie są poprawne dla poniższych zdań.
Chodzi mi o to, że w drugim zdaniu przyczyna znajduje się w miejscu podmiotu zdania.
Trochę dziwnie brzmią niektóre z tych konstrukcji, co o Tym myślicie ?
Światło zgasło bo zabrakło prądu.
=> *Brak prądu zgasił światło.
Posąg rozsypał się ze starości.
=> Upływ czasu zniszczył posąg.
Spodnie się skróciły
=> Wysoka temperatura skróciła spodnie.
TV się zepsuł bo zużyły się jego podzespoły.
=> *Zużycie kondensatorów zepsuło TV.
Ja wyjaśnię to tak: tzw. podmiot doznający może być w stronie czynnej zarówno podmiotem, jak i dopełnieniem, ale jeśli podmiot doznający jest dopełnieniem, to w roli podmiotu gramatycznego najczęściej występuje tzw. podmiot sprawczy. W pierwszym i czwartym przypadku "brak prądu" i "zużycie kondensatorów" nie ma właśnie tej mocy sprawczej (jak coś się zużyło lub czegoś nie ma, to to już nie może nic robić), dlatego zdania te brzmią nieco osobliwie, dodatkowo w pierwszym przykładzie "gaszenie światła" ewidentnie kojarzy nam się z czynnością wykonywaną przez osobę.
Cytat: pikachu w Wrzesień 22, 2016, 08:18:41
Zastanawiam się czy podane polisemie są poprawne dla poniższych zdań.
Chodzi mi o to, że w drugim zdaniu przyczyna znajduje się w miejscu podmiotu zdania.
Trochę dziwnie brzmią niektóre z tych konstrukcji, co o Tym myślicie ?
Światło zgasło bo zabrakło prądu.
=> *Brak prądu zgasił światło.
Posąg rozsypał się ze starości.
=> Upływ czasu zniszczył posąg.
Spodnie się skróciły
=> Wysoka temperatura skróciła spodnie.
TV się zepsuł bo zużyły się jego podzespoły.
=> *Zużycie kondensatorów zepsuło TV.
Właściwie, to czwarte też jakoś brzmi. Tylko to pierwsze wydaje się niegramatyczne.
Choć z drugiej strony, gdyby to przeformułować na ,,Awaria prądu zgasiła światło", byłoby bardziej ok. A już na pewno (przynajmniej dla mnie) gramatyczna byłaby konstrukcja typu ,,Awaria pozbawiła mieszkańców/miasto/kraj światła".
Bo typowe użycie czasownika ZGASIĆ to +ŻYWOTNE i użycie nietypowe jest dekodowane jako metafora?
Podane przykłady dotyczyły sytuacji realnych, takich których wynik można zaobserwować przez zmysły.
A co w przypadku, gdy posługujemy się pojęciami abstrakcyjnymi, zachodzącej zmiany nie obserwujemy przez zmysły.
Porównajmy dwa zdania: Sprzedaż wzrosła, bo spadły ceny i Spadek cen zwiększył sprzedaż,
,w drugim przyczyna znajduje się w miejscu podmiotu.
"Spadek ceny" jest bytem abstrakcyjnym, z tego powodu nie ma mocy sprawczej, ale wg mnie to zdanie nie brzmi osobliwie i jest poprawne.
Cytat: pikachu w Wrzesień 23, 2016, 15:39:58
Porównajmy dwa zdania: Sprzedaż wzrosła, bo spadły ceny i Spadek cen zwiększył sprzedaż,
,w drugim przyczyna znajduje się w miejscu podmiotu.
"Spadek ceny" jest bytem abstrakcyjnym, z tego powodu nie ma mocy sprawczej, ale wg mnie to zdanie nie brzmi osobliwie i jest poprawne.
Nom fakt — czasowniki abstrakcyjne rządzą się własnymi zasadami. Podany brak prądu może "robić" za to czynności abstrakcyjne, np. denerwować mieszkańców czy wywoływać kłótnie między sąsiadami, a zużycie kondensatorów mogą np. przyciągać zainteresowanie serwisanta lub zmotywować kogoś do kupna nowego telewizora. Język to nie matematyka i ludzie często, ale nie zawsze lubią personifikować lub uabstrakcyjniać różne rzeczy i to czasami wchodzi do języka.