OBIWŁOST to skrótowiec dla
Wzorców przyswajania obcojęzycznych imion własnych dla narzeczy polszczyzny o podwyższonej jakości. Myśl, która owemu zbiorowi wzorców przyświecała, była taka, że nie ma możliwości, by wszystkie istniejące nazwy własne (czy to ziemiopiśnickie, czy to ludozwańskie, czy inne) i, co więcej, nazwy takie, które dopiero mogą się pojawić, że wszystkich tych nazw nie da się opisać dziejstwem języka polskiego.
Jak zatem działa OBIWŁOST? Weźmy jaką bądź nazwę, dajmy na to, chińską i, obok tego, angielską. Ustalamy w jakiej wymowie pragniemy ją przyswoić - tu konieczne są pewne odgórne ustalenia wzorców. Następnie przeprowadzamy odejmowanie z zapisu głoskowniowego cech obcych polszczyźnie według stosownych wykazów i otrzymujemy imię sprowadzone do swojej istoty.
Jakkolwiek taki sposób nie uwolni nas od poradników do stosowania nazw ziemiopiśnickich, to pozwoli to ujednolicić postępowanie z nimi, a wraz z pewnymi prawidłami mowopisu - sprawi, że pozbędziemy się kłopotów z ich odmianą.
Sądzę też, że w duchu wysokopolszczyzny byłoby, gdyby dla nazw słowiańskich powstał osobny poradnik.
Do rzeczy...
przyswajanie spółgłosek
| wargowe | dziąsłowe | podniebienne | gardłowe | krtaniowe |
| nosowe | «m» | «n» | «m» | ɲ̥, ɲ «ń», ŋ̊, ŋ «ng», ɴ «n» | | |
| wybuchowe | dźwięczne «b», bezdźwięczne «b» | dźwięczne «d», bezdźwięczne «t» | /c/ «ć», /ɟ/ «dź», /k/q/ «k», /g/ɢ/ «g» | /ʡ/ «g» | ʔ «» |
| szczelinowe | dźwięczne «w», bezdźwięczne «f» | /θ/ «t», /đ/ «d», /ʃ/ʂ/ «sz», /ʒ/ʐ/ «ż» | /ç/ «ś», /ʝ/ «ź», /x/ «ch», /ɣ/ «h», /χ/ «h», /ʁ/ «h» | /ħ/ «h», /ʕ/ «», /ʜ/ «h», /ʢ/ «r» | /h/ɦ/ «h» |
| półotwarte | /ʋ/ «w» | /ɹ/ɻ/ «r», /j/ «j» | /ɰ/ «h» | | |
| drżące | «b» | «r» | «r» | «r» | |
| uderzeniowe | /ⱱ̟/ «b», /ⱱ/ «w» | «r» | «g» | «h» | |
| boczne szczelinowe | | «l» | /ʎ̥˔/ «li», pozostałe «l» | | |
| boczne półotwarte | | «l» | /ʎ/ «li», pozostałe «l» | | |
| boczne uderzeniowe | | «r» | /ʎ̯/ «li» | | |
Zbitki i spółgłoski współwymawiane:
p̪f /pf/, ts /c/, dz /dz/, tʃ /cz/, dʒ /dż/, tɕ /ć/, dʑ /dź/, ʈʂ /cz/, ɖʐ /dż/, tɬ /tl/, dɮ /dl/, cç /ć/, ɟʝ /dź/, ɕ /ś/, ʑ /ź/, ɧ /ś/, ʍ /w/u/, w /w/u/, ɥ /ju/, ɫ /ł/, k͡p /kp/, ɡ͡b /gb/, ŋ͡m /ng/
Samogłoski:
| i /i/ y /i/ ɪ /i/ ʏ /u/ | ɨ /y/ ʉ /y/ ɪ̈ /i/ ʊ̈ /u/ | ɯ /u/ u /u/ ʊ /u/ |
| e /e/ ø /y/ e̞ /e/ ø ̞ /y/ ɛ /e/ œ /y/ | ɘ /e/ ɵ /o/ ə /e/ ɜ /e/ ɞ /o/ | ɤ /y/ o /o/ ɤ̞ /y/ o̞ /o/ ʌ /a/ ɔ /o/ |
| æ /a/ a /a/ ɶ /a/ | ɐ /a/ ä /a/ | ɑ /a/ ɒ /o/ |
W działaniu:
Robert Cartwright ang. Robert Kartrajt
Rafi Dahan (רפי דהן) hebr. Rafi Dahan
Atsuya Okuda (奥田 敦也) jap. Acuja Okuda
Birkerød duń. Berkeryd
Krasíkov cz. Krasikow
Dâmboviţa rum. Dymbowica - przym. dymbowicowski
José Irigoyen hiszp. Hose Irigojen
Ālǔ Kē'ěrqìn Qí chin. Alu Keszcin Ci – przym. alkeszcinciowski
Seanascal irl. Szanaskal
Unterbreizbach, niem. Unterbrajdzbach - przym. unterbrajdzbachowski
Jigme Dorji Wangchuck, tyb. Digme Dorde Wanktuk
Montreuil-sous-Pérouse franc. Mątryj Su Peruz – przym. mątryjsperuzowski
Al-Shikhan Ayn Sifni arab. Szichan Ajn Syfni – przym. szichanajnsyfniowski
I jeszcze ciekawsze działanie:
M. poj. Alu Keszcin Ci, D. poj. Ala Keszcina Ciego, Msc. poj. Alu Keszcinie Cim
M. poj. Mątryj Su Peruz, D. poj. Mątryja Sa Peruza, Msc. poj. Mątryju Su Peruzie
M. poj Szichan Ajn Syfni, D. poj. Szichana Ajn Syfniego, Msc. poj. Szichanie Ajn Syfnim
CytatĀlǔ Kē'ěrqìn Qí chin. Alu Keszcin Ci – przym. alkeszcinciowski
Czemu ni Alu Keszćin Ći?
Polacy nie mają żadnych problemów z /tsi/, więc czemu rezygnować z rozróżnienia?
CytatPolacy nie mają żadnych problemów z /tsi/, więc czemu rezygnować z rozróżnienia?
Z wymową, zgadzam się, oczywiście, nie mają, powstałby jednak problem z zapisem. Przedstawiony zapis w istocie brzmi "keszćin" i "ći", ale opiera się na prawidłach prawopisu, które każą czytać połączenie bukw "c" i "i" jako "ći". Powstanie wówczas problem z /tsi/, który rozwiązać da się najzmyślniej chyba wyłącznie przez pisanie "cy".
Ty tu się prymaaprylisujesz, ale szczerze mówiąc, to naprawdę by się przydał jakiś oficjalny wzorzec spolszczania wymowy obcojęzycznych nazw własnych, bo mam już dość, jak w mediach wymawiają nazwę źle (wiecie - "Ali Akcza", czy "Bergsztrem")...
CytatTy tu się prymaaprylisujesz, ale szczerze mówiąc, to naprawdę by się przydał jakiś oficjalny wzorzec spolszczania wymowy obcojęzycznych nazw własnych, bo mam już dość, jak w mediach wymawiają nazwę źle (wiecie - "Ali Akcza", czy "Bergsztrem")...
Ale to nie jest z okazji prymaaprylisu, tylko z okazji wolnej niedzieli! Zapomniałem umieścić zastrzeżenia, no i masz!
Nawiasem mówiąc:
- Mehmet Ali Adża, Mehmeta Alego Adży, Mehmecie Alim Adży,
- Sone Bergstrym, Sonego Berstryma, Sonem Bergstrymie.
Mam tylko pewne zastrzeżenia.
1. Narzecze wysokopolskie nie ma "f" ani "h". To bez zmysłu, żeby język ponadczyścicielski miał dźwięki/znaki służące do zapisu jedynie obcych wyrazów. Też mam wątpliwości, czy wysokopolskiemu przystoi "dż" (oprócz połączenia "żdż") i niezgłoskotwórcze "u" (pomijając "ł" oczywiście).
Swoją drogą, zimny też ma swojego OBIWŁOSTa i to również bardzo surowego, po części jest on przestawiony w już istniejącym członku o języku zimnym.
No i nazwy słowiańskie należałoby spolszczać słoworodnie (również nazwy słowiańskie przenikłsze do innych języków, jak wzpomniana Dâmboviţa [Dębowica?]).
Ale pomysł i zaczątek bardzo dobre.
Cytat1. Narzecze wysokopolskie nie ma "f" ani "h". To bez zmysłu, żeby język ponadczyścicielski miał dźwięki/znaki służące do zapisu jedynie obcych wyrazów. Też mam wątpliwości, czy wysokopolskiemu przystoi "dż" (oprócz połączenia "żdż") i niezgłoskotwórcze "u" (pomijając "ł" oczywiście).
Oczywiście, wysokopolski używający zwyczajowej polskiej ortografii nie może mieć ni "f", ni "h" - można się więc ratować "chw" i "ch", jakkolwiek może być dość nieprzejrzyście. Co do "dż" i niezgłoskotwórczego "u", to niejedyne chwile, gdzie OBIWŁOST może dawać wyniki wbrew polskiemu dźwiękoskładztwu. Należałoby więc odpowiednio przystosować go do wysokopolszczyzny, mniej zaś postępową jego odmianę pozostawić zwyczajnej mowie - bo i to zrobiłoby jej dobrze (tak jak przenikanie pomysłów słowotwórczych z wysokopolskiego).
CytatNo i nazwy słowiańskie należałoby spolszczać słoworodnie (również nazwy słowiańskie przenikłsze do innych języków, jak wzpomniana Dâmboviţa [Dębowica?]).
I mnie bardzo korciło, ale przynajmniej na niższym poziomie nie powinniśmy się na to skusić - wyobraźcie sobie tylko, jak wielki byłby nasz zgryz we wschodnich Niemczech!
Cytatni "f", ni "h" - można się więc ratować "chw" i "ch", jakkolwiek może być dość nieprzejrzyście
Po co wbijać gwóźdź stołkiem? Jak wyruguje się "h", to naturalną koleją rzeczy jego miejsce zajmie "ch".
I będzie przejrzyście: "hw" i "h". Tak robią np. Finowie. (http://en.wiktionary.org/wiki/kahvi#Finnish)
Jak ktoś ma h-fobię, to można "ch" zapisać jeszcze inaczej, np. jako "x".
Nie bardzo mi odpowiada to /x/ «ch» ale /χ/ «h» - w kupie języków są to warianty fakultatywne jednego fonemu albo do końca nie wiadomo, co oni tam naprawdę wymawiają.
To ja się zapytam, gdzie jest w tym wszystkim głoska [h]? I dlaczego Wikipedia mówi, że zarówno <ch> jak i <h> to dźwięk
CytatPo co wbijać gwóźdź stołkiem? Jak wyruguje się "h", to naturalną koleją rzeczy jego miejsce zajmie "ch".
I będzie przejrzyście: "hw" i "h". Tak robią np. Finowie.
Ale: w mniej związanych z obyczajem użyciach możemy po prostu użyć "f" i "h", pozbywając się /x/ "ch". Wysokopolszczyzna, o ile nie byłaby zapisywana w zmienionym prawopisie, ufam, że wolałaby zapis bliższy słoworodowi.
CytatTo ja się zapytam, gdzie jest w tym wszystkim głoska [h]? I dlaczego Wikipedia mówi, że zarówno <ch> jak i <h> to dźwięk
O tu:
Cytat/h/ɦ/ «h»
Co do problemu /x/ <ch>, to bierze się on stąd, że OBIWŁOST próbuje znaleźć sobie zrównoważoną pozycję pomiędzy wysokopolszczyzną, a jej mniej wymagającymi odmianami.
Nrawi mi się to.
Pomysł, nie wsio...
Hej, małe pytanie - jak to będzie w tym obeliksie Eyjafjallajökull?
Ejafiatlajykutl, korzystając z tej ściągawki (http://en.wikipedia.org/wiki/Icelandic_orthography).