Dobra, zakładam ten wątek, żebyście mnie motywowali swoimi pochlebstwami i bili po głowie, jak wymyślę jakąś głupotę, bo dyskusje do artykułów na Wiki zazwyczaj świecą pustkami.
Klasyczny język enencki
Tā́le ehínenki
[tǎːlɛ ʔɛhínɛŋki]
1. Tło
Klasyczny język enencki jest nieco skostniałym, ustandaryzowanym wariantem południowego dialektu języka staroenenckiego (gdzie zakładam, że nie było ery średniej). Jest to język religii, kultury, sztuki i nauki w całym Szurze oraz natywna mowa dla sporej części arystokracji. W praktyce mieszkańcy regionu mówią przeróżnymi językami, ich dialektami i ich gwarami, które wszystkie wywodzą się z wyżej wymienionego języka staroenenckiego. Jedynym polem, na którym bardziej prestiżowe dialekty dominują nad klasyczną enencczyzną jest polityka.
W przyszłości język albo pozostanie oficjalną linguą francą wielu szurskich państw (wariant arabski) albo jego użycie spadnie i zostanie zastąpiony jakimś bardziej prestiżowym dialektem, który będzie nowym oficjalnym językiem szurskiego państwa (wariant chiński).
2. Fonologia
2.1 Konsonantyzm
Enencki zestaw spółgłosek jest dosyć zwyczajny:
Nosowe: /m n/ <m n>
Zwarte: /p t k ʔ/ <p t k ’(0-)>, /b d g/ <b d g>
Kontynuanty: /f s ɬ ʃ x h/ <f s š ł x h>, /v z l ʒ ɣ/ <v z l j ĝ>
Drżące: /r/ <r>
Półsamogłoski: /j w/ <y w>
Brak /ŋ/, bo w dialekcie południowym (patrz wyżej) przeszło w /w/.
2.2 Wokalizm
W samogłoskach również nie ma większych niespodzianek:
Przymknięte: /i iː u uː/ <i ī u ū>
Średnie: /ɛ ɛː ɔ ɔː/ <e ē o ō>
Otwarte: /a aː/ <a ā>
Ogólnie więcej zabawy, jeśli chodzi o fonologię, jest dialektach.
2.3 Akcentuacja
W języku enenckim występuje akcent toniczny - akcentowana samogłoska wymawiana jest z wyższym tonem. W danej sylabie jednakże akcentowana jest tylko jedna mora, gdzie samogłoski długie są dwumorowe - a więc akcent może padać na pierwszą lub drugą morę. Mamy więc trzy możliwe tony w sylabach akcentowanych:
Wysoki: <á>/á/ [á]
Opadający: <â> /á͜a/ [âː]
Wznoszący: <ā́> /a͜á/ [ǎː]
Są trzy możliwe miejsca padania akcentu w morfemie:
paroksytoniczny - najczęstszy ze wszystkich, pada na przedostatnią morę (np. tā́le "mówić, język");
proparoksytoniczny - drugi najczęściej występujący akcent, pada na przedprzedostatnią morę lub na przedostatnią, jeżeli wyraz jest dwusylabowy (np. ástoa "człowiek, istota ludzka", énen "człowiek, obywatel, mieszkaniec");
oksytoniczny - najrzadszy typ akcentu, pada na ostatnią morę, występuje we wszystkich jednosylabowcach zakończonych długą, ciężką sylabą oraz w niektórych innych słowach zakończonych ciężką sylabą (np. ā́l "nos").
Dany typ akcentu jest powielany we wszystkich derywatach morfemu, np. astoátā /ʔastɔáta͜a/ z akcentem na trzecią morę od końca < ww. ástoa "człowiek".
Jeżeli w sylabie bezpośrednio poprzedzającej sylabę akcentowaną występuje samogłoska długa, ulega ona skróceniu. Np. ałłá (B.-D.) < ā́l + -sa.
Akcent ulega przesunięciu o jedną morę przy dodaniu końcówki biernika-dopełniacza -s (która swe prawdziwe kolory pokazuje, gdy przy części paradygmatów pozostaje w starej formie -sa). Np. astóas (B.-D.) < ástoa + -s.
Końcówka narzędnika -ō (< *wa) jest akcentuacyjnie traktowana, jak gdyby była krótka. Np. talózō (INS.) < talózi "zdanie, stwierdzenie" + -wa, nie *talozô.
2.4 Fonotaktyka
Enencka sylaba ma formę:
(C(C))V(R), gdzie
C to dowolna spółgłoska, a CC to dopuszczalna zbitka;
V to dowolna samogłoska (długa lub krótka);
R to spółgłoska /n r s z l ɬ/, a w wygłosie słowa również /ʔ/.
Nagłosowa sylaba zawsze zaczyna się zwarciem krtaniowym (które jednak może fonetyczne zanikać), ale wewnątrz słów zdarza się hiatus.
Dopuszczalne są następujące zbitki:
Tylko w nagłosie: /sp st sk sn sm zb zd zg zn zm/,
Tylko w śródgłosie: /pn tm kn km bn dm gn gm/, dowolna geminata oprócz */ʔː hː/
W śródgłosie i nagłosie: /ps bz ks gz/.
Sylaba przed zbitką śródgłosową jest zawsze krótka (jednomorowa) i lekka (bez kody).
3. Morfologia i składnia
Wypiszę tu raczej informacje ogólne i różne ciekawostki, bo od tabelek jest wiki (http://jezykotw.webd.pl/wiki/Język_enencki).
Język enencki jest językiem aglutynacyjnym, choć na nieuzbrojone oko może wyglądać fleksyjnawo, jako że różne sufiksy, prefiksy, infiksy i cyrkumfiksy mogą mocno wpływać na wygląd słów.
3.1 Czasowniki
Jeśli chodzi o czasowniki, to morfologicznie mamy trzy czasy - teraźniejszy, przeszły i przyszły oraz trzy aspekty - niedokonany, dokonany i hipotetyczny. Czasy dokonane można również nazwać perfektami, bo ich faktycznie znaczenie to kolejno przeszły dokonany, zaprzeszły i przyszły uprzedni. Występuje my ekskluzywne i inkluzywne (na tym forum chyba trzeba by raczej mówić, jak w danym języku go nie ma :P).
Znacznie ciekawszą cechą enenckich czasowników jest to, że każdy czasownik ma swoją formę podstawową z trzech możliwych - nieprzechodnią, przechodnią i kauzatywną. Od każdego czasownika można utworzyć dwie brakujące formy według (zazwyczaj) regularnej derywacji:
[table=2]
[tr]
[td]Nieprzechodni[/td]
[td]gándi
rodzić się[/td]
[td]kā́n
świecić[/td]
[td]î
iść (fr. marcher)[/td]
[/tr]
[tr]
[td]Przechodni[/td]
[td]kádi
rodzić[/td]
[td]kasná
oświecać, świecić na coś[/td]
[td]ā́ysa
iść gdzieś, wchodzić[/td]
[/tr]
[tr]
[td]Kauzatywny[/td]
[td]sagáda
zapładniać[/td]
[td]sagasná
zapalać[/td]
[td]zmā́ysa
wieźć[/td][/tr][/table]
Podstawę oznaczono kolorem czerwonym.
Argumenty celownikowe i benefaktywne oznacza się poprzez stronę aplikatywną. Jeżeli są w focusie, poprzez odpowiedni prefiks oznacza się również narzędzia i okoliczniki (ale jeśli nie są w focusie, stoją osobno).
3.2 Rzeczowniki
Prefiksy strony aplikatywnej zapożyczyły rzeczowniki. Używa się ich wtedy, gdy dany rzeczownik jest przydawką. Np.:
Ši’Énen Okínawe
{ABLczłowiek OkinawaLOC}
"Człowiek z Okinawy"
Rzeczowniki odmieniają się przez 4 przypadki - absolutyw, biernik-dopełniacz, miejscownik i narzędnik. Biernik-dopełniacz jest używany w funkcji dopełnienia czasownika tylko wtedy, gdy jest topikiem. W innym wypadku, pozostaje nieoznaczony (jest w absolutywie). Np.:
Šówini ū́ra.
{widzieć1.SG morzeABS}
"Widzę morze."
Urás šówini.
{morzeACC widzieć1.SG}
"Widzę (to) morze!"
Występują dwie liczby mnogie - określona i nieokreślona. Liczba mnoga określona oznacza skończoną, policzalną liczbę danych przedmiotów ("trzy psy", "oczy"), nieokreślona - wszystkie desygnaty i rzeczowniki niepoliczalne ("ludzie", "woda"). Użyta w konstrukcji dzierżawczej, liczba mnoga nieokreślona oznacza wszystkie przedmioty danego typu należące do danego właściciela ("moi synowie", "wszyscy moi synowie"), liczba mnoga określona zaś - część tychże przedmiotów ("jacyś moi synowie", "paru z moich synów").
Od rzeczowników występujących domyślnie w liczbie mnogiej tworzy się derywaty syngulatywne, z których część zmienia znaczenie - np. manā́ti (poj.) "kropla" < mā́na (mn.nokr.) "woda".
3.3 Składnia
Język enencki jest lewogłowy. Szyk zdania jest uzależniony jest od focusu i topicu - topic zostaje umieszczony zaraz na początku zdania, focus zaraz za czasownikiem.
4. Teksty
Bydom, nawet z nagraniem, ale muszę poredagować, bo często robię babole.
Będę dodawał nowe informacje, ale ogólnie większość będzie trafiać na wiki. Jakieś opinie?