Ikfraehhifn

[ArturJD]

Przedstawiam Wam mój najnowszy projekt, tym razem całkowicie a priori.

Ikfraehhifn [ik'fɾɑːxxifn] oznacza po prostu "mowę". Wyobrażam sobie naród posługujący się nim za jakiś znajdujący się w Europie, np. w miejscu Niemiec (podobne położenie, podobny poziom społeczeństwa), który jest szanowany i traktowany jako tworzący jedno z lepiej rozwiniętych państw. Nie mam pojęcia, jak mogłoby do tego dojść, ale mam nadzieje, że zrozumiecie moje realia

A więc, do dzieła!
(Będzie w odcinkach, bo dużo tego)

1. FONETYKA I ORTOGRAFIA

Spółgłoski

M, m – [m]
N, n – [n]
Ni, ni – [ŋ]

T, t – [t]
Ts, ts – [ʦ]
K, k – [k]
Q, q – [q]

Tz, tz – [ʣ]
G, g – [g]
Ǵ, ǵ - [ɢ]

P, p – [ɸ]
F, f – [f]
S, s – [θ]
X, x – [ʃ]
H, h – [ħ]

V, v – [v]
D, d – [ð]
Z, z – [z]

R, r – [ɾ]
Ŕ, ŕ – [ɹ]
Rr, rr – [r]

Samogłoski:

I, i – [i]
Ii, ii – [iː]
Ie, ie – [ɨ]
Ui, ui – [y]
Uui, uui – [yː]
Uu, uu – [u]

U, u – [ʊ]

E, e – [œ]
A, a – [ɑ]
Æ, æ – [ɑː]

Æi, æi – [æj]
Ei, ei – [œj]
Ai, ai –  [ɑj]
Pojawia się też <ì> kiedy chcemy go oddzielić od dyftongu.
 
2. GRAMATYKA

Charakterystyczną cechą języka jest brak rzeczowników i przymiotników jako osobnych bytów gramatycznych. Większość części mowy jest różnie poprzekształcanymi czasownikami. Nie jestem pewien też, czy w ogóle mogę to nazywać czasownikiem, ale zwykle rola w zdaniu takiej dziwnej części mowy jest do niego podobna i tworzona w podobny sposób.

Ale o rzeczownikach-czasownikach na samym końcu, na razie ogarnąłem to:

Czasownik:
Przedrostek – temat – końcówka
Przedrostek – modyfikuje sens wyrazu, pełni funkcję przyimka.
Temat – główna część semantyczna czasownika, określająca jego podstawowe znaczenie. W czasowniku odmienny przez liczby, rodzaje, i czasy.
Końcówka – podaje dokładne znaczeni czasownika. Odmienny przez osoby, strony i tryby.

Temat

Najczęściej spotykane tematy czasownika:

C+V+(…)+C+V  - typ I np. haini - czekać
C+V+(…)+C+C – typ II np. kært – wiązać
C+C+(…)+V+C – typ III np. krin - milczeć
C+C+(…)+C+C – typ IV mieszany np. srækt – mieć coś na uwadze

C – jedna spółgłoska lub grupa spółgłoskowa
V – jedna samogłoska lub dyftąg
„(…)” oznacza dowolny układ wewnętrzny spółgłosek i samogłosek. Obowiązkowy jest jedynie w typie IV mieszanym.

Oznaczanie odmiany jest ważne przy odróżnianiu typów II i III od IV. Np.:
Srækt IV – temat do „mieć coś na uwadze”, gdzie s+r+(æ)+k+t
Srækt II –  temat do „podnosić”, gdzie sr+æ+k+t

Przy odmianie tematu przez liczby, rodzaje i czasy, należy rozpoznać typ układu dwóch pierwszych i ostatnich głosek – typ odmiany.

Są dwa rodzaje wyjątków: ze względu na nieregularną odmianę oraz ze względu na nieregularny układ głosek.

Odmiana przez liczby polega na dodawaniu do tematu sufiksu:


[th][/th]
   [th]Typ I[/th]
   [th]Typ II, III, IV
zakończony na -s [θ] lub -d [ð][/th]
   [th]Typ II, III, IV
zakończony na inne spółgłoski[/th]
   [th]Typ II, III, IV
zakończony na -t [t][/th]
[/tr]
[tr]
   [td]L. pojedyńcza[/td]
   [td]--[/td]
   [td]--[/td]
   [td]--[/td]
   [td][/td]
[/tr]
[tr]
   [td]L. mnoga małoliczna[/td]
   [td]-s[/td]
   [td]s+s [gt] ss [θs]

d+s [gt] v [v][/td]
   [td]-s

[/td]
   [td]t+s [gt] ts [ts][/td]
[/tr]
[tr]
   [td]L. mnoga liczna[/td]
   [td]-z[/td]
   [td]d+z [gt] dz [ðz]

s+z [gt] vz [vz][/td]
   [td]-z[/td]
   [td]t+z [gt] tz [dz][/td]
[/tr]
[tr]
   [td][/td]
   [td][/td]
   [td][/td]
   [td][/td]
   [td][/td]
[/tr]
[/table]

Odmiana przez rodzaj polega na zduplikowaniu w rodzaju żeńskim ostatniej spółgłoski. Rodzaj męski jest domyślny.

Każdy czasownik ma trzy formy:
- teraźniejsza I
- przeszła aorystu II
- przeszła perfectu III

[th][/th]
   [th]Typ I[/th]
   [th]Typ II[/th]
   [th]Typ III[/th]
   [th]Typ IV[/th]
[/tr]

[tr]
   [td]Teraźniejszy[/td]
   [td]C+V+(..)+C+V[/td]
   [td]C+V+(...)C+C[/td]
   [td]C+C+(...)C+V[/td]
   [td]C+C+(...)+C+C[/td]
[/tr]

[tr]
   [td]Aoryst[/td]
   [td]...+[ì]+C+V[/td]
   [td]...+C++C[/td]
   [td]...+[ì]+C+V[/td]
   [td]...+C[ì]+C[/td]
[/tr]

[tr]
   [td]Perfecti[/td]
   [td]...+[a]+C+V[/td]
   [td]...+C+[a]+C[/td]
   [td]...+[a]+C+V[/td]
   [td]...+C+[a]+C[/td]
[/tr]
[/table]


Końcówka

Obecność końcówki oznacza, że dany wyraz jest czasownikiem, a nie np. gerundium. Odmienia się przez osoby i tryby.
- oznajmujący
- łączący
- przeczący
- nieświadka
- wskazujący – zastępuje dopełnienie bliższe (np. „zjadłem to”)
- celu – zastępuje dopełnienie dalsze (np. „dałem mu”, „idę do”, dokładniejsze znaczenie precyzuje przedrostek).

Tryby:

1) Indicativus - standardowy tryb oznajmujący. Wiadomo, do czego służy.
Odmiana (czynna/bierna):

1. -iek, -ik / -ierk, -irk
2. -ign / -irgn
3. - iit / iirt
Forma bezosobowa: -ifn / ifr
Bezokolicznik: -iis / -iirs

Jedynie w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego pozostało rozróżnienie w odmianie dla liczby pojedyńczej (iek) i mnogich (ik)

2) Coniunctivus - służy do wyrażania zdarzeń, które są prawdopodobne, lub które mogły się wydarzyć.
Odmiana (czynna/bierna)

1. -aik / -airk
2. -aiqn/ -aikn
3. -ait / -airt
Forma bezosobowa: -aifn / -aifr
Bezokolicznik: -ais / -airs

3) Tryb przeczący - zostanie opisany w dalszej części tekstu
Odmiana (czynna/bierna):

1. -siek / -sierk
2. -siegn / -siergn
3. -siert / -siet
Forma bezosobowa: -siefn / -siefr
Bezokolicznik: -sies / -siers

4) Tryb nieświadka - tak naprawdę jest to tryb synkretyczny. Jego podstawowe znaczenie, to wyrażanie czyjeś opinii, wydarzeń, do których autor wypowiedzi ma dystans. Ponadto, wykorzystuje się go w mowie zależnej oraz w tworzeniu imiesłowów.

1. -uǵ / -urk
2. -uǵn / -urkn
3. -ut / -urt
Forma bezosobowa: -uvn / -ufr
Bezokolicznik: -uus / -uurs

Zaimki

Zaimek bezpośredni

Zaimek bezpośredni jest używany w miejsce dopełnienia dalszego, gdy dana czynność jest w niego wymierzona np.: „dałem to jej.”, „uderzyłem ją w twarz (=> uderzyłem jej twarz)”.

Zaimek ten pełni też funkcję zaimka zwrotnego (zwłaszcza dla I osoby)

Użycie intuicyjne: dopełnienie dalsze musi jakoś uczestniczyć w akcji.


Zaimek pośredni

Zaimek pośredni jest używany jako standardowy zaimek wskazujący, dzierżawczy, oraz w miejsce dopełnienia dalszego , gdy dana czynność nie jest w niego wymierzona np.: „zabiłem jego psa”, „przypatrywałem się jej ubraniu”

Użycie intuicyjne: dopełnienie nie musi uczestniczyć w akcji.

   Zaimek bespośredni   Zaimek pośredni
1.             -eŕn                  -ern
2.             -eŕk                  -erk
3.             -eŕt                   -ert

Zaimki odmieniają się przez liczby i rodzaje tak jak temat czasownika typu I.

Zaimek „doczepiamy” myślnikiem do czasownika.

Czasy trybu oznajmującego i przeczącego

Wyróżniamy trzy czasy morfologiczne aspektu dokonanego:
- teraźniejszy: czasownik(I) – opisujący zdarzenia trwające
- przeszły aoryst: czasownik(II) – opisujący zdarzenia, które dokonały się w przeszłości
- przeszły perfect: czasownik(III) – opisujący zdarzenia, które dokonały się w przeszłości, a skutek widoczny jest teraz, lub zdarzenia, które trwają od jakiegoś momentu w przeszłości aż do teraz.

Oraz kilka składniowych, które my niekoniecznie utożsamiamy w językach indoeuropejskich z czasami gramatycznymi:
- zaprzeszły aoryst: imiesłów uprzedni aorystu
- zaprzeszły perfectum: imiesłów uprzedni perfectum
- przyszły: arktiis(I) + imiesłów uprzedni aorystu (forma bezosobowa)
Arktiis n. - zamierzać

Wyróżniamy czasy składniowe aspektu niedokonanego tworzone za pomocą czasownika diiniis n. – być w toku, dziać się.
- zaprzeszły aoryst: imiesłów uprzedni aorystu czasownika diiniis w formie bezosobowej+zaimek celu + gerundium
- zaprzeszły perfectum: imiesłów uprzedni perfectum czasownika diiniis w formie bezosobowej+zaimek celu + gerundium
- przeszły aoryst: diiniis(II) w formie bezosobowej+zaimek celu + gerundium
- przeszły perfectum: diiniis(III) w formie bezosobowej+zaimek celu + gerundium
- przyszły: arktiis(I) + imiesłów uprzedni perfectum (forma bezosobowa) diiniis + gerundium
Dosłownie: „Działo mi się jedzenie” => „Jadłem”


Taka mała próbka, jeszcze i tak niedorobiona:

Pienzik friis ekfræhsifn? - chcecie tworzyć języki?
['ɸɨnzik 'fɾiːθ œk'fɾɑːxsifn]

Pienzik - chcecie (pien-z-ik)
friis - tworzyć/pisać - zwykły bezokolicznik czasu teraźniejszego, jak opiszę imiesłowy uprzednie, to będzie tu bezokolicznik czasu przyszłego perfectum.
ekfræhsifn - języki (ek-fræh-s-ifn), to jest właśnie ten czasownik jako rzeczownik, dosłownie "chcecie tworzyć mówienia"? Frehiis znaczy mówić, nieregularna forma perfektum to fræh, ek jest rodzajnikiem nieokreślonym, -s indukuję liczbę mnogą, -ifn to końcówka bezosobowa odmiany czasownika. Właśnie taki układ odpowiada czemuś w rodzaju rzeczownika: przedrostek + temat czasownika perfectum + końcówka bezosobowa.

Pierwsze wrażenia? Będzie jeszcze duuużo więcej. Tabelki ogarnę jak znajdę czas.

[Toivo]

Ja mam parę uwag do prezentacji, bo trudno się to czyta. Po pierwsze, zestaw fonemów podajemy w jakiejś sensownej kolejności, tzn. ze względu na miejsce i sposób artykulacji (zajrzyj do artykułów o fonologii poszczególnych języków na wikipedii albo co lepiej opisanych języków na naszej wiki), a nie alfabetycznie - w ten sposób ciężko ogarnąć. Tabelki są nieczytelne (robione spacjami?), poza tym przydałyby się przykłady - odmiany poszczególnych słów, a ponadto przykładowe zdania (najlepiej zglosowane).

Fonologia i zapis mnie niezbyt przekonuje, wybór fonemów wygląda dosyć losowo. Natomiast w gramatyce widzę pewien potencjał, podoba mi się to rozróżnienie na 4 grupy czasowników pod względem budowy. Czy to jest używane do czegoś jeszcze, oprócz tworzenia form czasu? (np. zwrotność, kauzatywność, strona bierna, cokolwiek)

[Ghoster]

[...........]

[Widsið]

A ja dodam od siebie jeszcze, że na samogłoskę [ɶ] akurat bym uważał, w sumie nie stwierdzono, żeby występowała jako fonem w jakimkolwiek języku, a i jako alofon jest stosunkowo rzadka. Wydaje mi się wysoce nieprawdopodobne, żeby język wykształcił tylko dwie samogłoski przednie, z których jedną jest [ɶ], a obok niej istnieją tak samo otwarte [ɑː] i [ɑ]. Jak już się upierasz przy zaokrągleniu, [œ] byłoby chyba łatwiejsze do utrzymania w takim zestawie, ale od fonetyki na tym forum znajdziesz lepszych speców ode mnie.

[ArturJD]

A ja dodam od siebie jeszcze, że na samogłoskę [ɶ] akurat bym uważał, w sumie nie stwierdzono, żeby występowała jako fonem w jakimkolwiek języku, a i jako alofon jest stosunkowo rzadka. Wydaje mi się wysoce nieprawdopodobne, żeby język wykształcił tylko dwie samogłoski przednie, z których jedną jest [ɶ], a obok niej istnieją tak samo otwarte [ɑː] i [ɑ]. Jak już się upierasz przy zaokrągleniu, [œ] byłoby chyba łatwiejsze do utrzymania w takim zestawie, ale od fonetyki na tym forum znajdziesz lepszych speców ode mnie.

Oczywiście, że racja, powinno być [œ].
<h> będzie oznaczać jednak [x], żeby nie przedobrzyć.

A co do ewolucji fonetyki:
[d] > [ð]
[p] > [ɸ]
[s] > [θ], ale [s] ostało się przy odmianie przez liczby (a mogłoby się w takiej odmianie pojawić wtórnie?)

Dźwięk [z] raczej jest dosyć rzadkim fonemem, ale w wyrazach rdzennie ikfraehhinowych zapisywany jest jako <z>, a w zapożyczonych - <ź>.

A co do samogłosek:

[ɛ] oraz jego alofon [ɜ] > [œ]
[æ] > [ɑː], ale ostało się w dyftągu [æj]
[jɛ] > [jœ] > [ɨ]
[u] > [ʊ], ale [uː] się ostało
[ɛj] > [œj] (a może [ɨj]?)

Post wstawiłem późno, więc jak będę miał czas, to poprawię te obrzydliwe tabelki i zmienię zapis fonetyki.

Fonologia i zapis mnie niezbyt przekonuje, wybór fonemów wygląda dosyć losowo. Natomiast w gramatyce widzę pewien potencjał, podoba mi się to rozróżnienie na 4 grupy czasowników pod względem budowy. Czy to jest używane do czegoś jeszcze, oprócz tworzenia form czasu? (np. zwrotność, kauzatywność, strona bierna, cokolwiek)

Owszem, przy tworzeniu niektórych imiesłowów Ale one będą miały ważne znaczenie dla języka (zastępują wszak czasowniki).

EDIT: Zwrotność jest wyrażana przez zaimek celu.
EDIT2: Natchnąłeś mnie, będzie używane jeszcze do przecznia.

Chciałem też zrobić kilka wzorów odmiany, może kiedyś się za to wezmę, ale może to utrudnić późniejsze tłumaczenia.

[ArturJD]

Przeczenie

Przeczenie czasownika wyraża się przez cechę –ip [iɸ]
Typ I C+<ip>+V+(…)+C+V
Typ II C+<ip>+V+(…)+C+C
Typ III C+C+<ip>+(…)+V+C
Typ IV C+C+<ip>+(…)+C+C

Przeczenie czasownika za pomocą cechy –ieŕ [ɨɾ]
Typ I C+<ieŕ>+V+(…)+C+V
Typ II C+<ieŕ>+V+(…)+C+C
Typ III C+C+<ieŕ>+(…)+V+C
Typ IV C+C+<ieŕ>+(…)+C+C

Przeczenie wyrażane jest też za pomocą trybu przeczącego. Kiedy się zatem używa którego typu?

- Przeczenie przez cechę –ip używa się, gdy chce się zaprzeczyć sam czasownik
Artur nie idzie [na nogach] do kina (bo Artur jedzie do kina autobusem)

- Przeczenie przez cechę –ieŕ używa się, gdy chce się odwrócić znaczenie czasownika, jest to jednak w jakiś sposób forma negacji.
Artur nie idzie (bo Artur stoi)

- Przeczenia przez tryb używa się, gdy chce się zaprzeczyć dopełnienie bliższe
Artur nie idzie do kina (bo idzie do teatru)

Zwykle negowanie poprzez cechy –ip i –ieŕ daje różne rezultaty. Np. w wyrazie jeść:
Niegmiis ['nɨgmiːθ] – jeść
Nipiegmiis [niɸ'ɨgmiːθ] – nie jeść (nie wykonywać czynności jedzenia)
Nieŕiegmiis [nɨɾ'ɨgmiːθ]– wymiotować (odwrotnośc jedzenia)


Tabelki jeszcze ogarnę bardziej >.<

[ArturJD]

IMIESŁOWY

Jest kilka rodzajów imiesłowów:

1.   Czasownikowe:
     a.   Uprzedni – odpowiada akcji wcześniejszej względem orzeczenia głównego
     b.   Równoczesny – odpowiada akcji dziejącej się równocześnie z orzeczeniem
     c.   Następujący – odpowiada akcji mającej wydarzyć się po orzeczeniu

2.   Rzeczownikowe
     a.   Gerundivum
     b.   Gerundium

Imiesłów czasownikowy

Ogólna budowa:

Przedrostek + temat aorystu/perfecti z odpowiednią cechą + końcówka trybu nieświadka

Imiesłowy z tematem aorystu oznaczają akcję, która była punktowa lub zakończyła/rozpoczęła się w momencie, kiedy zaczęto wykonywać akcję orzeczenia.

Artur zjadł obiad i poszedł tworzyć języki – „zjadł” będzie imiesłowem czasownikowym uprzednim, a nie czasownikiem „jeść” w aoryście.

Imiesłowy z tematem perfecti oznaczają akcję, która działa się równocześnie orzeczeniem (bliższe zastosowania polskich imiesłowów)

Kiedy Artur jadł zupę, zadzwonił telefon – „jadł” będzie imiesłowem czasownikowym równoczesnym z tematem perfecti, a „zadzwonił” będzie czasownikiem w aoryście aspektu dokonanego.

Kiedy Artur jadł zupę, tworzył język – „jadł” będzie jak wyżej, natomiast „tworzył” będzie w aoryście aspektu ciągłego.

Konstrukcje z imiesłowami czasownikowymi  odpowiadają zdaniom podrzędnym. Nie mogą tworzyć samodzielnych zdań. Jedynie imiesłowy czasownikowe uprzednie mają taką możliwość i ich użycie w roli orzeczenia głównego traktowane jest jako zastosowanie czasu zaprzeszłego (aorystu lub perfectum). Jednakże nie ma się wtedy możliwości wyrażenia czynności jeszcze wcześniejszej tym samy typem imiesłowu.

Natomiast konstrukcje z imiesłowami czasownikowymi następującymi i czasownikiem posiłkowym artiis tworzą czas przyszły. Oczywiście imiesłów czasownikowy następujący może być użyty jako zwykły imiesłów.


BUDOWA IMIESŁOWU CZASOWNIKOWEGO:
Typ I C+<cecha>+V+(…)+C+V,
Typ II C+<cecha>+V+(…)+C+V,
Typ III C+<cecha>+C+(…)+V+C,
Typ IV C+<cecha>+C+(…)+C+C,

Cechy:
Imiesłów czasownikowy uprzedni - <ui> [y]
Imiesłów czasownikowy równoczesny - <u> [ʊ]
Imiesłów czasownikowy następujący - <a> [ɑ]


Imiesłów rzeczownikowy

Imiesłów rzeczownikowy służy do wyrażania większości idei, które my opisujemy za pomocą rzeczownika, przymiotnika lub przysłówka.

Nie opisywałem wcześniej przedrostków, bo nie były jakoś bardzo ważne. Tutaj jednak są, bo decydują o znaczeniu gramatycznym imiesłowu rzeczownikowego.


Przyrostek (męski/żeński):

Określony: ik- / iq-
Podmiot musi być z przyrostkiem określonym. Oznacza też ukonkretyzowanie opisanego obiektu. Forma z tym przyrostkiem jest podawana w słownikach.

Nieokreślony: ek- / eq-
Każdy inny wyraz w zdaniu będący gerundivum i nie posiadający innego przyrostka musi posiadać ten.

Przydawki: eik- / eiq-
Każdy wyraz pełniący funkcję przydawki musi posiadać tę końcówkę

Celu-miejsca: fah- / fah-
Wyrazy z tym synkretycznym przyimkiem mogą być traktowane albo jako rzeczownik w celowniku albo supinum, albo cokolwiek, do czego się dąży LUB jako obiekt ruchu w jego stronę (jak z polskim przyimkiem „do”). Zastosowanie przeczenia z cechą -ieŕ- w tym drugim przypadku będzie oznaczać ruch w drugą strone („od”).

Lokatywu: pai- / pai-
Wyrazy z tym przyimkiem pełnią funkcję rzeczownika w lokatywie.

Jeśli jest więcej niż kilka przyrostków, należy je dobierać tak, aby nie łączyły się ze sobą samogłoskami.

Gerundivum

Imiesłów przymiotnikowy (gerundivum) jest odpowiednikiem rzeczownika lub przymiotnika i może pełnić w zdaniu takie funkcje jak podmiot, dopełnienie, przydawka.

BUDOWA:

Przedrostek/przedrostki + temat perfecti/aorystu + końcówka bezosobowa indicativu lub coniunctivu strony czynnej lub biernej

Zwykle temat jest z cechą perfecti i oznacza rzecz, która jest w obecnej chwili (czyli tak naprawdę większość rzeczy)

Temat aorystu oznacza, że coś było tym, co nazywamy, ale teraz nie jest. Jest to zwykle podkreślenie, nie musi być stosowane konsekwentnie.

- To dobry samochód[aoryst] – powiedział Artur widząc te kawałki metalu, które zostały z jego samochodu po wybuchu. Tłumaczenie:
To był dobry samochód.

Końcówka bezosobowa indicativu stosowana jest w większości przypadków, kiedy coś jest, jakie jest. Natomiast końcówka coniunctivu stosowana jest, kiedy chce się uwydatnić pewną hipotetyczność.

Końcówkę strony biernej posiadają twory odpowiadające rzeczownikom, natomiast strony czynnej – odpowiadające przymiotnikom (wtedy przedrostek nie może być końcówką określoną).


No i przykład takiego słowotwórstwa:

Hfainuniis [xfɑin’ʊniːθ] – poślubić

Ikhfainuanifr [ikfɑin’ʊɑnifɾ] – mąż (przyrostek określony męski ik-, temat czasownika poślubić w perfectum z cechą -a-,  końcówka bezosobowa indicativu strony biernej –ifr)

Ekhfainuannifr [œkfɑin’ʊɑnnifɾ] – żona (przyrostek określony żeński ek-, temat czasownika poślubić w perfectum z cechą -a-, podwojona ostatnia końcówka tematu indukująca rodzaj żeński, końcówka bezosobowa indicativu strony biernej –ifr)

Ikhfainunìfr [ikfɑin’ʊinifɾ] – były mąż (wszystko tak samo, lecz temat nie z cechą perfecti -a-, ale z cechą aorystu -i-)

Ikhfainuanaifr [ikfɑin’ʊɑnɑjfɾ] – „przyszły mąż”, ktoś, kto ma stać się mężem (cecha perfecti i końcówka bezosobowa coniunctivu)

Ikhfainuìnaifr [ikfɑin’ʊinɑjfɾ] – „ktoś, kto miał być mężem, ale nie jest” (cecha aorystu i końcówka bezosobowa coniunctivu)

Często zdarza się, że w zdaniu wyraz pełni kilka funkcji. Patrz przykłady.


Gerundium

Są to również wyrazy podobne do rzeczownika, jednakże mające bardziej charakter ukonkretyzowanego czasownika, który przedstawiony jest jako idea (robienie, pranie itp.). W sumie to chyba najprostsza część mowy.

BUDOWA:

Przyrostek określony rodzaju męskiego + temat praesentis + końcówka bezosobowa trybu nie świadka (czynna lub bierna)
I przykład: mówienie

Frehiis – mówić.
Ikfrehuvn [ikfɾœ’xʊvn] - mówienie


Proszę o komentarze, zaraz wstawię przykłady zdań, bo to się trudne i dla mnie zrobiło.

[ArturJD]

SKŁADNIA

Składnia ma reguły:
1.   Przydawki opisujące rzeczownik muszą znajdować się jak najbliżej niego (bezpośrednio przed lub za)
2.   Orzeczenie musi stać jak najbliżej podmiotu
3.   Dopełnienie bliższe musi stać możliwie najbliżej orzeczenia
4.   Dopełnienie dalsze może znajdować się w różnych miejscach w zdaniu

Zwykle wygląda to tak: (pP)(Op)(Db)…(Dd)
P – podmiot
O – orzeczenie
p – opisujące przydawki
Db – dopełnienie bliższe
Dd – dopełnienie dalsze i okoliczniki

Ok, pora na jakiś przykład zdania:

Naszym celem jest mówienie. – tak to zdanie brzmi po polsku. „Mówienie”  będzie jednocześnie podmiotem jak i celem, dążnością

Fahikfrehuvn-erns iirkiit
[fɑxik’fɾœxʊvnœɾns ‘iːɾkiːt]

Fahikfrehuvn = fah+ik+frehuvn – Mówienie (jednocześnie podmiot oraz coś, do czego się dąży)
Iirkiis – być, iirkiit - jest
Erns – zaimek wskazujący złączony z podmiotem (bo nie tyczy się to bezpośrednio nas)

Nasz dom, w którym jesteśmy, jest duży. – Aby utworzyć to zdanie w naszym conlangu, można sprawić, aby „dom” był jednocześnie podmiotem i okolicznikiem miejsca.

Ikpaiqærvaifr-eŕns trvæntirt

Ikpaiqærvaifr – ik+pai+qærvaifr –dom (podmiot oraz lokacja, w której domyślnie (my) się znajdujemy) jako gerundivum od qarvaiis (I) – mieszkać
- eŕns – zaimek celu (my) (ponieważ tyczy się to nas, jesteśmy jakoś z tym domem związani – jesteśmy w nim)
- trvæntirt – jest duży, od trvæntiis (IV) – powiększyć, dosłownie „jest powiększony”.

Natomiast zdanie: Nasz do jest duży . wygląda tak:

Ikqærvaifr-erns trvæntirt

Nie używamy przedrostka lokatywu, natomiast zaimek nie jest już zaimkiem celu, ale jest wskazujący (sugeruje to, że nie jesteśmy jakoś w danej chwili z nim wyjątkowo związani).


Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw.

Vrankaradzik ekkuuiqraganifn ekhemqrtuanvaìfn paiììrkdærifr-eŕnz paimrasatifr-eŕnz

Vrankaradzik – urodziliśmy się - orzeczenie (liczba mnoga liczna, temat perfecti, 1. os.)
Ekkuuiqraganuvn – ek-kuuiqrag-a-n-uvn – wolni (uwolnić), przydawka, gerundivum z czynną końcówką indicativi (przymiotnik)
Ekhemqrtuanauvn – ek-hemqrtu-a-na-uvn –równi (zrównać), przydawka, gerundivum jak wyżej
Paiììrkdærifr – pai-(iirkdir=>iirkdær)-ifr – dosłownie: mam bycie (honor), w honorze – gerundivum w locativie    -   nad zapisem tego "iiii" jeszcze się zastanowię)
Paimrasatifr – pai-mras-a-t-ifr – dosłownie: w prawach – gerundivum w locativie
Eŕnz- zaimek celu liczby mnogiej licznej pierwszej osoby (zwrot tyczy się bezpośrednio „nas”, „nas wszystkich”)


Ok, na chwilę obecną nic robił więcej nie będę. Do zrobienia mam jeszcze słowniczek oraz jakieś drobne przemiany fonetyczne.

Co sądzicie?

[Feles]

A ja dodam od siebie jeszcze, że na samogłoskę [ɶ] akurat bym uważał, w sumie nie stwierdzono, żeby występowała jako fonem w jakimkolwiek języku, a i jako alofon jest stosunkowo rzadka. Wydaje mi się wysoce nieprawdopodobne, żeby język wykształcił tylko dwie samogłoski przednie, z których jedną jest [ɶ], a obok niej istnieją tak samo otwarte [ɑː] i [ɑ]. Jak już się upierasz przy zaokrągleniu, [œ] byłoby chyba łatwiejsze do utrzymania w takim zestawie, ale od fonetyki na tym forum znajdziesz lepszych speców ode mnie.

Oczywiście, że racja, powinno być [œ].
<h> będzie oznaczać jednak [x], żeby nie przedobrzyć.

A co do ewolucji fonetyki:
[d] > [ð]
[p] > [ɸ]
[s] > [θ], ale [s] ostało się przy odmianie przez liczby (a mogłoby się w takiej odmianie pojawić wtórnie?)

Dźwięk [z] raczej jest dosyć rzadkim fonemem, ale w wyrazach rdzennie ikfraehhinowych zapisywany jest jako <z>, a w zapożyczonych - <ź>.

A co do samogłosek:

[ɛ] oraz jego alofon [ɜ] > [œ]
[æ] > [ɑː], ale ostało się w dyftągu [æj]
[jɛ] > [jœ] > [ɨ]
[u] > [ʊ], ale [uː] się ostało
[ɛj] > [œj] (a może [ɨj]?)

Post wstawiłem późno, więc jak będę miał czas, to poprawię te obrzydliwe tabelki i zmienię zapis fonetyki.

Dobrze, ja poza tym, o czym wspomniałem w tamtym wątku, dodam, że zmiany fonologiczne mają tyle sensu, ile ma system, który generują. Ten nie ma wiele.

[ArturJD]

Ok, odpowiem tutaj, aby nie rozszczepiać dyskusji na kilka działów.

Nie wiem, co powiedzieć, więc dodam parę moich zastrzeżeń:

1°, szkice fonologiczne wyglądają znacznie profesjonalniej, czytelniej i generalnie lepiej, jeśli fonemy są uporządkowane według miejsc / sposobów artykulacji, a nie alfabetycznie. (Nawet jeśli sam szkic jest jedynie propozycją ortografii, vide ten wątek na zjełczałym zachodnim zompistowskim forum.)

Twój szkic tak przedstawiony prezentowałby się np. tak: (biorąc formę listy)

Spółgłoski

M, m – [m]
N, n – [n]
Ni, ni – [ŋ]

T, t – [t]
Ts, ts – [ʦ]
K, k – [k]
Q, q – [q]

Tz, tz – [ʣ]
G, g – [g]
Ǵ, ǵ - [ɢ]

P, p – [ɸ]
F, f – [f]
S, s – [θ]
X, x – [ʃ]
H, h – [ħ]

V, v – [v]
D, d – [ð]
Z, z – [z]

R, r – [ɾ]
Ŕ, ŕ – [ɹ]
Rr, rr – [r]

Samogłoski

I, i – [i]
Ii, ii – [iː]
Ie, ie – [ɨ]
Ui, ui – [y]
Uui, uui – [yː]
Uu, uu – [u]

U, u – [ʊ]

E, e – [ɶ]
A, a – [ɑ]
Æ, æ – [ɑː]

Æi, æi – [æj]
Ei, ei – [ɶj]
Ai, ai –  [ɑj]

… albo w formie tabelki:

m      n         ŋ      
t   ʦ      k   q   
ʣ      g   ɢ   
ɸ   f   θ      ʃ         ħ
v   ð   z            
ɾ               
ɹ               
r               

i iː   y yː   ɨ   u
ʊ
ɶ      ɑ ɑː
æj   ɶj      ɑj

Cóż, jak w końcu nauczę się robić te tabelki, to przedstawię te fonemy w tabelce. Faktycznie, mogłem zrobić listę, nie wpadłem na to. Pozwolę sobie skopiować tą którą mi zrobiłeś (za co bardzo dziękuję, wiem, jak to ma już wyglądać ), a w moim następnym conlangu postaram się, aby takich sytuacji nie było.

Czasu w życiu mało, raczej bawię się we wstawianie postów jak mam czas (np. teraz). A to chciałem wstawić jak najszybciej, bo potrzebowałem oceny. Powychodziły niedociągnięcia graficzne - vide tabelki odmian (które i tak już robiłem tym programem, który polecił mi Widsið; nawet to nie pomogło)

2°, takie przedstawienie zbioru fonemów od razu uwidacznia jego główne cechy — jak również ważniejsze niedociągnięcia.
̣· Kontrastowanie /ɸ/ i /f/;

To takie złe? W moim wyobrażeniu jest to przeciwwstawienie jakby miękkiego /ɸ/ z mocniejszym /f/. Od biedy można to /ɸ/ artykułować jako /f/, jednakże musiał by być wtedy zachodzić kontrast jeśli chodzi o siłę wymówienia głoski (jest na to jakiś znaczek?).

· brak /d/ przy obecności /dz/, /ɡ/ i /ɢ/;

A jeśli /d/ istniało w przeszłości? (czyli jak wyżej napisałem d > ð). Podejrzewam, że użytkownicy tego języka nie mieliby problemu z artykułowaniem również /d/ (może jeszcze w jakimś dialekcie?)

· obecność /ʃ/ jako jedynej głoski zadziąsłowej oraz dziąsłowych /ts/, /dz/, /z/ przy braku /s/;

/s/ się ostało w odmianie przez liczbę (-s i -z), ale w większości przypadków przeszło w /θ/. W ogóle byłoby to możliwe, aby w języku uchronił się fonem tylko w jednym, szczególnym przypadku?

· obecność trzech głosek rotycznych dziąsłowych: /r/, /ɾ/, /ɹ/;

Racja, /r/ wywalam, nie mam z nim żadnych wyrazów, tak naprawdę wstawiłem tak na "wszelki wypadek".

· system samogłoskowy pozbawiony jakichkolwiek głosek o średnim przymknięciu lub podobnych przy obecności licznych samogłosek przymkniętych i otwartych;
 — to są rzeczy, z których każda na osobności byłaby do przełknięcia (w końcu ANADEW to nie takie rzadkie zjawisko), lecz w nagromadzeniu wywołują one dość negatywne wrażenie (chyba, że takie było zamierzenie — turpizm lingwistyczny?).

Zamierzenie fonetyczne było takie, aby nadać językowi "kłujący" charakter; by wyrazy były jak szpileczki - stąd m. in. brak <o> oraz /l/

3°, jak w tym języku (tj. w ortografii tego języka) odróżnia się sekwencje /ni/ i /ŋ/, a także /niː/ i /ŋi/ oraz /nɨ/ i /ŋɶ/? Według twojego postu każda z tych par jest zapisywana jako, odpowiednio, ‹ni›, ‹nii›, ‹nie›.

To alofony, w pozycji przed /i/ pojawia się /ŋ/, w pozostałych przypadkach raczej /n/.

4°, fonologia języka składa się nie tylko ze zbioru jego spółgłosek i samogłosek. Jakie w tym języku występują typy budowy sylab? Czy pewne kombinacje fonemów są niedozwolone? Czy występują wariacje alofoniczne? Czy występują cechy suprasegmentalne, jak tony lub fonacja? Co odnośnie akcentu wyrazowego? — Nawet w samych szkicach przydaje się podać więcej informacji, niż lista spółgłosek i samogłosek.

AKCENT pada na ostatnią sylabę tematu. Np. w wyrazie Hfainúniis (- poślubić) tematem jest hfainún, -iis to końcówka bezokolicznika. Ale na przykład w wyrazie hainiis akcent pada na ostatnią sylabę, bo tematem jest haini. Tak się dzieje, jak wyraz kończy się na <i>.

A co sądzicie o gramatyce? Wiem, że zaliczyłem imiesłów przymiotnikowy gerudnivum do rzeczownikowych, ale w tym języku gerundivi taką po prostu pełnią funkcję.

Zmieniłem też nazwy zaimków, może teraz będą lepiej wyrażać to, o co mi chodzi.

[Ghoster]

[...........]

[ArturJD]

Od siebie dodam, że prezentujesz ten konlang niezwykle nieczytelnie. Porób jakieś tabelki fonetyczne/gramatyczne i podaj przykłady tekstu, oprawiając je jakimś komentarzem (najlepiej jak sam tekst będzie oddzielony od reszty postu). No i dobrze by było, gdybyś wstawiał zarówno zapis fonetyczny każdego wyrazu/zdania jak i zapis gramatyczny - nie każdemu chce się latać po stronie sprawdzając jak przeczytać dany wyraz bądź też co znaczy dany morfem.

Kiedy przybyłem na to forum, bardzo zdziwił mnie nacisk na fonetykę języka. Teraz to jakoś zaczynam rozumieć, bo do tej pory, jak patrzyłem na conlangi to interesowała mnie tylko gramatyka. Teraz wymyśliłem taką, że sam ją ledwo ogarniam, a wszyscy czepiają mi się (słusznie zresztą, nie zrozumcie mnie źle ) fonetyki. Czy przedstawiłem gramatyką naprawdę tak bardzo nieczytelnie/niezrozumiale/brak glossy (której jeszcze nieznam)? A może to po prostu mi się wydaje, że jest oryginalna, a tak naprawdę "wszystko było"?

W przeciągu następnych dni postaram się w takim razie zmodyfikować cały zapis, aby był czytelniejszy.

[Ghoster]

[...........]

[Toivo]

A jeśli /d/ istniało w przeszłości? (czyli jak wyżej napisałem d > ð). Podejrzewam, że użytkownicy tego języka nie mieliby problemu z artykułowaniem również /d/ (może jeszcze w jakimś dialekcie?)

Problem w tym, że fonetyka języka nie ma być logiczna w jakimś jej okresie, tylko w każdym momencie; [ð] jak najbardziej może pochodzić od [d], ale istnienie [ð] bez [d] jest już dość mało prawdopodobne (ale znając życie ktoś mi rzuci tutaj jakimś afrykańskim masarzem wyprowadzając mnie z błędu).

Grecki (zwarte dźwięczne bardzo rzadkie, głównie w zapożyczeniach), prauralski.

Tutaj co prawda jest /g/, ale nie ma /b/, więc można uznać, że ten język miał pewną tendencję do spirantyzacji zwartych dźwięcznych, zaczynając - nietypowo - od wargowych.

/s/ się ostało w odmianie przez liczbę (-s i -z), ale w większości przypadków przeszło w /θ/. W ogóle byłoby to możliwe, aby w języku uchronił się fonem tylko w jednym, szczególnym przypadku?

Wątpię. Pomijając zresztą dość niespotykane przejście [s] w [θ], istnienie [θ] bez [s] jest strasznie nierealne.

Turkmeński tak ma, a to strasznie niespotykane przejście wystąpiło też w historii węgierskiego.

/s/ się ostało w odmianie przez liczbę (-s i -z), ale w większości przypadków przeszło w /θ/. W ogóle byłoby to możliwe, aby w języku uchronił się fonem tylko w jednym, szczególnym przypadku?

Nie sądzę, zmiany fonetyczne są ślepe na znaczenie. Co najwyżej [s] mogłoby być w tym przypadku alofonem /θ/ albo czegoś innego, ale to by trzeba jakoś fonologicznie umotywować.