Czas wrócić na chwilę do mojego języka germańskiego, po dłuższych zmaganiach z szemierskim.
Ważna poprawka: głoska /ɘ/ to powinna być [ɵ], a nawet [ɵ] z obniżonym wariantem, a głoska /ʃ/ (miękki wariant "š", istnieje również twardy - właśnie prawdziwe [ʃ], występuje rzadziej, w dialektach nawet nie występuje) to po prostu [ʃʲ], a przed "i" to nawet [ɕ].
Odmiana przymiotników. Jest zawsze taka sama, czy w połączeniu z rodzajnikiem, czy nie.
| lp., r.męski | lp., r.nijaki | lp., r.żeński | l.mn. (r. męski) | l.mn. (r. n. oraz r. ż.) |
| M. | -er / -Ø | -es / -Ø | -e | -(n)e | -(n)e |
| B. | -ən | =M. | =M. | -en | =M. |
| D. | -es | -es | -es | -ens | -ens |
| C. | -əm | -əm | -əm | -ən | -ən |
Uwagi:1. Nie ma zasad co do wyboru końcówki M. lp.: -er / -Ø, choć wariant bezkońcówkowy jest zdecydowanie częstszy. Na szczęście jest to tzw. lemma i ta forma jest podawana w słownikach. Uwaga, nawet możliwa jest rzadka końcówka -i, np. polniši /ˈpɔlnɪɕi/ "polski"
2. Również trudno podać ogólne zasady wyboru -es / -Ø. Są różne okoliczności występowania którejś z tych końcówek i czasami może się ona zmieniać w zależności od kontekstu. Najlepiej zaglądać do słownika.
3. W M. lm. mamy -e zamiast -ne, jeżeli rdzeń przymiotnika kończy się na -n i w innych nielicznych wyjątkach, np. däch
e, θärd
e taimen [ˈdɛxɛ ˈθe̞ɐ̆dɛ ˌtajmɛn] "dwa, trzy razy"
4. W lm. oraz fornach stopnia wyższego i najwyższego zachodzi znana z czasowników wymiana: d : ð, t : θ.
5. Istnieją archaiczne formy deklinacyjne w utartych wyrażeniach, np. ät gəud
er nai [ɛt ˌgɜdʰə̆ ˈnaj] "gdy nadchodzi noc"
6. Stopień
wyższy tworzymy, "doklejając" do rdzenia
-er /ɛɾ/, a
najwyższy za pomocą
-est /ɛst/. Wyjątki:
gəud /gɜd/ :
honder /ˈhɔndɛɾ/ :
hondest /ˈhɔndɛst/ "dobry : lepszy : najlepszy" oraz
ungəud /ˈungɜd/ :
harðer /ˈharðɛɾ/ :
harðest /ˈharðɛst/ "zły : gorszy : najgorszy".
Trudniejsze rzeczowniki. W germańskim jest kilka starych rzeczowników które dziś mają skróconą wymowę, jednak zachowaną starą pisownię. W dodatku wraz z poprzedzającym wyrazem zlewa się w jeden i zmienia artykulację /s/ lub /ɛs/ (w
ðes zostaje /ɛ/) na /z/ oraz zanika /ɛ/ (tzw. sandhi). Rzeczowniki te muszą być zawsze z określeniem, np. zaimkiem dzierżawczym lub rodzajnikiem określonym.
| M. lp. = B. lp. | ðes oug /ðɛˈzo:/ | ðes ouhr /ðɛˈzw/ | ðes hart /ðɛˈza:/ | ðes haupt /ðɛˈzaw/ |
| D. lp. | ðes ougs /ðɛˈzo:s/ | ðes ouhrs /ðɛˈzɔws/ | ðes harts /ðɛˈza:s/ | ðes haupts /ðɛˈzaws/ |
| C. lp. | ðəm oug /ðə̆ˈmo:/ | ðəm ouhr /ðə̆ˈmɔw/b]/ | ðəm hart /ðə̆ˈma:/ | ðəm haupt /ðə̆ˈmaw/ |
| M. l.mn. = B. l.mn. | ðene ougen /ðɛˈno:n/ | ðene ouhren /ðɛˈnɔwn/ | ðene harten /ðɛˈna:n/ | (ðe, ðene) häupter /ˈhɵyta/ |
| D. l.mn. | ðens ougens /ðɵˈzo:ns/ | ðens ouhrens /ðɵˈzɔwns/ | ðens hartens /ðɵˈza:ns/ | (ðens) häupters /ˈhɵytas/ |
| C. l.mn. | ðən ougən /ðə̆ˈno:n/ | ðən ouhrən /ðə̆ˈnɔwn/ | ðən hartən /ðə̆ˈna:n/ | (ðən) häuptern /ˈhɵytan/ |
Liczebniki. Liczebniki główne odmieniają się przez przypadki. Liczebniki 6, 7, 8 mają pochodzenie laryngijskie.
| forma podst. | forma przym. | licz. porz. (m, n) |
| 1 | oin /ɔjn/ | oin, oin, oine (m, n, f sing.) | oršt /ɔʀ̥ʃt/, orštes |
| 2 | däch /dɛx/ | däche (pl.) | däch(t) /dɛx(t)/, däch(t)es |
| 3 | θi /θi/ | θärde (pl.) | θärd /θe̞ɐ̆t/, θärdes |
| 4 | fou /fow/ | fou (pl.) | fout /fowt/, foutes |
| 5 | füint /fy:nt/ | füint (pl.) | füint /fy:nt/, füintes |
| 6 | säit /sejt/ | säit (pl.) | säit /sejt/, säites |
| 7 | tärd /te̞ɐ̆t/ | tärd (pl.) | tärd /te̞ɐ̆t/, tärdes |
| 8 | mäit /mejt/ | mäit (pl.) | mäit /mejt/, mäites |
| 9 | nün /nyn/ | nün (pl.) | nünt /nynt/, nüntes |
| 10 | tün /tyn/ | tün (pl.) | tünt /tynt/, ointüntes |
Słowa hou i houen.
Hou /how/ (kto, co) i jego forma pochodna
houen /howɛn/ (jaki, który) mają wiele znaczeń i są używane w wielu konstrukcjach. Przyczyną jest zanik innych zaimków pytających niż "kto", "co", "jaki" (zjawisko analogiczne do języków laryngijskich).
Przykłady:
ät hounəm taim? /ɛt ˈhownɵm ˌtajm/ - kiedy?
ät hounəm plëtš? /ɛt ˈhownɵm ˌpʎjɔt͡ɕ/ - gdzie?
ät hounəm uäi? /ɛt ˈhownɵm ˌwej/ - jak?
houəm säin /ˈhowm̩ sn̩/ - dlaczego?
hou θu bist? /ˈhow θə̆ ˌbɪ/ - gdzie jesteś?
houen θu bist? /ˈhown̩ θə̆ ˌbɪ/ - kim jesteś?
hou θu nidst /ˈhow θə̆ ˌnɪ/ - czego potrzebujesz?
bin hou θu /ˌbɵ how ˈθu/ - jestem taki jak ty
Etymologia słów astralogermańskich. Język germański tworzył się na substracie języków wielu oddziałujących na siebie dialektów zachodniogermańskich. Jednakże mamy sporo wpływów angielskich, np. taim - czas, uäi - droga, fai - walczyć, ogień oraz dolnoniemieckich i niderlandzkich, np. häien - iść, fis - ryba, sochtel - gej. Stąd trudno jednoznacznie powiązać astralogermański z którymkolwiek z germańskich. Czasami trudno ustalić, które wyrazy to zapożyczenia, a które są odziedziczone, stąd ważne w stwierdzeniu tego jest śledzenie pierwotnych znaczeń i zjawisk fonetycznych, np. zaistniała przesuwka samogłoskowa, podobna do angielskiej, która miała również miejsce w germańskim, jednak przebiegała w trochę odmienny sposób, jednak nie zaistniała druga przesuwka wysokogermańska, stąd np. wyraz
plëtš "miejsce" uznaje się za zapożyczenie niemieckie, a wyraz
sad "cień" za wpływ niderlandzki lub dolnoniemiecki. Niektóre słowa są zapożyczone również od innych spokrewnionych języków germańskopodobnych, np. języka haureńskiego (który wykazuje silne wpływy leńchszańskie i senderoskie, w mniejszym stopniu rydwańskie - z jęz. laryngijskich), np.
drächel "woda",
hšond "ręka".
Również dużo języków niegermańskich miało wpływ na genezę języka astralogermańskiego. Np. słowo
ðäist "dusza" jest tworem germańsko-słowiańskim (istanbudzki), ponieważ choć koniec słowa jest analogiczny do niemieckiego "Geist", to początek od języka istanbudzkiego (języka słowiańskiego). Innym "mieszańcem" jest słowo
improug "wywarł(em/am) wrażenie" - początek słowa od angielskiego "impress" (zapożyczone od łac. "impressus"), a koniec jest czasem przeszłym czasownika "präigen" (por. niem. prägen). Dialektalne słowo
šechner "wszyscy" ma etymologię czysto słowiańską. a
konstrüišen - etymologię czysto łacińską.
Ważne są również wpływy laryngijskie, zwłaszcza szemierskie i rydwańskie, które również odbiły się na gramatyce (np. dopełnacz jako ablatyw, celownik jako allatyw), np.
säin "rzecz",
mäit "osiem",
bləuch "zabawa",
säiten "zapraszać",
fäišə "wulg. penis" oraz leńchszańskie, np.
θlärven "opętać",
θougenhed "okazja, możliwość",
θächt "wulg. prostytutka".
Dialekty. Język astralogermański, używany w Astralu, jest najważniejszy z języków germańskopodonych. Jest on bardzo zróżnicowany pod względem dialektów. Podawana przeze mnie transkrypcja dotyczy tzw. oficjalnej wymowy, ustanowionej właściwie dopiero w latach 90. XX w., kiedy to językoznawcy doszli do porozumienia, który dialekt uznać za standardowy. Najważniejszy podział to zachodnioastralski i wschodnioastralski. Istnieją również inne "dialekty", jednak uznawane są za odrębne języki ze względu na inny rozwój fonetyczny i inne etymologie słów. Są to język haureński, używany w Haurenii (uzyskała niepodległość w 2014) oraz język północnoastralogermański, używany w Germanii (dość jednolity dialektalnie). Często Astralczycy mówili na swój język "język germański". Germańczycy podobnie tak mówili, więc aby rozwiązać ten konflikt, postanowiono zostawić dla Astralczyków nazwę "język germański", a nawet ją uzupełnić do "języka astralogermańskiego", a język Germańczyków nazwać "językiem północno(astralo)germańskim".
Standaryzacja ortografii. były spore problemy ze standaryzacją ortografii germańskiej, każda próba zmian kończyła się niezadowoleniem społeczności. Na początku używano ortografii angielskiej, jednak ok. 1950 ruchy narodowe i radykalnofeministyczne w Germanii, Astralu i byłej Halegonii żądały ustanowienia "narodowej ortografii bez błędów humanistycznych". Stąd w roku 1953 językoznawczyni o pseudonimie Hëjnertanə ustanowiła nową ortografię. Przede wszystkim zamieniła ae na ä, u [y] na ü, ou [ u ] na u, uu na üi, y na ə, oo - na ø [o:] lub əu [ɜ], e jako [jɔ] lub [a] - na ë, sh na š, g jako [ʒ] lub [ʒ] - na ƨ̌, gh jako . Do tego usunęła nieme "gh", "ghe", "ghte" i wiele innych niemych kombinacji. Mamy np.
naighte >
nai /nai/ "noc",
neidhest >
nidst /nɪ/ "potrzebujesz",
boughe >
bu /bu:/ "buczę",
heighe >
i /i:/ "jęczę". Wprowadziła też obowiązkową pisownię nazw własnych takich jak miasta, imienia, nazwiska wielką literą. Gramatyka i fonetyka także uległa zmianom. Hëjnertanə wyrugowała w ramach oczyszczania języka z "błędów humanistycznych" wszystkie nieme -ent w 3.os. l.mn. (kalka z francuskiego) i zastąpiła je wymawianym, pełnym -en, np.
heighent /i:/ >
ien /ˈijɛn/ "jęczą". Wyrugowała również wymowę u jako /ʊ/ i ou jako /əʊ/ (kalka z angielskiego) oraz wprowadziła obowiązkowe /u/ i /ow/.
Jednakże niektórzy mieszkańcy Haurenii nie zgodzili się, by zamiana ta objęła nazwy miejscowe, więc poza "ae" i "sh" zostawiono większość oryginalnych nazw, stąd do dziś mamy miasta np. Leighen /ˈlajɛn/, Neithest säirev /ˌnajðɛs ˈsejʀef/
W reformie w 2013 roku zamieniono ou [o:] na ø, natomiast w reformie usunięto wszystkie nieme "h" poz wyrazem
ouhr.
W reformie z 2015 roku usunięto literę "w" i kazano ją zastępować "v" oraz zmieniono kilkadziesiąt form oficjalnego języka, zamieniając "w" na niezgłoskotwórcze "u" oraz "odnosowiając" niektóre formy, do tego uznano wymowę [ʒ] i [ʃ] za oficjalną zamiast [ʂ] i [ʐ].
Obecnie planuje się zmienić pisownię kilkudziesięciu wyrazów z "j" czytanych jako - , [ʒ] lub [ʃ]. Od 1 lipca będziemy np. pisać vuršen zamiast pierwotnego vurjen "pracować", chougen zamiast jougen "łączyć", chanƨ̌en zamiast chanjen "zmieniać". Oprócz tego będzie dozwolone wymawianie na końcu "d" i "t" w pewnej grupie wyrazów, np. said "strona" oraz będzie wolno pisać -ër zamiast -er w końcówkach liczby mnogiej z wymową /a/.[/b]
Oczywiście stare formy będą dopuszczalne, zarówno w pisowni, jak i mowie. Wyznaczono okres do 2025 roku.
