Czas rozwinąć gałąź języków astralogermańskich. Krótka prezentacja języka haureńskiego (tego literackiego), dość nietypowego języka z rodziny germańskich. Język ten powstał (realnie) ok. 6 lat temu.
Fonetyka:Samogłoski dzielimy na
szerokie i
wąskie.
| s. szeroka | s. wąska | ortografia |
| [a] | [ɑ] | a |
| [ɛ] | [æ] | ä/e |
| [i] | [ɪ] | i |
| [ɔ] | [œ] | o/oo |
| [u] | [ɯ] | u |
| [y] | [ə] | ü |
Dyftongi są traktowane jako połączenie samogłoski + spółgłoski [j] (i) lub [w] (u). Niestety nie ma prostych reguł, kiedy stosujemy samogłoskę szeroką, kiedy wąską (ale iloczas w innych germańskich dużo może podpowiedzieć), ani też, kiedy pisać
ä, kiedy
e. Ortograficzne podwojenie
o zdarza się tylko w ostatniej sylabie przed jedną spółgłoską i to tylko wtedy, jeśli mamy do czynienia z etymologicznym długim o.
Spółgłoski:
1.p [p] t [t] k [k] ~ [pʰ] [tʰ] [kʰ]
2. b [β] d [ð] g [ɣ] ~ [b] [d] [g]
3. l [l] m [m] n [n] ng [ɲ] r [r] s [s]/[z] sch/š [ʃ] f [f] w [w]/[v] th/ð [θ]
4. h/ch [h] j [j]
Spółgłoski z grupy 1 po samogłoskach szerokich, ale przed samogłoską i na początku wyrazu, natomiast te z grupy 2 na początku wyrazu i zawsze tam, gdzie ortograficznie jest spółgłoska podwojona, podlegają despirantyzacji. Spółgłoski z grupy 4 po samogłoskach szerokich, a na końcu sylab zamkniętych stają się nieme. Pozostałe spółgłoski w tych pozycjach stają się bezdźwięczne (o ile są dźwięczne). Między dwiema samogłoskami niektóre spółgłoski mogą ulegać ortograficznemu podwojeniu. Są to
d, t, g, l, m, n, s. Niestety nie ma prostych reguł, kiedy podwajać, kiedy nie. Wybór między
sch/š bądź
th/ð jest spowodowany równouprawnieniem starej i nowej pisowni, więc jest dowolny, jednak należy go stosować konsekwentnie w jednej publikacji. Generalnie używa się
š i
th. Litery
h - używamy na początku wyrazu,
ch - w innych pozycjach. Głoski [v] używamy przed
o,
u i
ü, w pozostałych wypadkach używamy [w]. Głoski [z] używamy między samogłoskami, w innych wypadkach używamy [s].
Przeważa akcent padający na pierwszą sylabę rdzenia, jednak zdarzają się wyjątki, zwłaszcza w wyrazach obcych.
GramatykaHaureński najbardziej wyróżnia się właśnie gramatyką. Ma nietrudną, aczkolwiek rozwiniętą odmianę.
RzeczownikSą trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. Wybór rodzaju żeńskiego jest uzasadniony etymologicznie (chociaż w 90% wypadków będzie miał końcówkę
-e), natomiast wybór rodzaju męskiego lub nijakiego częściowo jest etymologiczny, bowiem rodzaj w wielu wypadkach zależy od ostatniej spółgłoski rzeczownika, a czasem także od tego, czy ostatnia samogłoska jest szeroka, czy wąska.
Jest sześć przypadków: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, miejscownik (mający też funkcję narzędnika) i wołacz. Jest liczba pojedyncza i liczba mnoga.
Przegłosy często się zdarzają:
a > ä, u > ü, o > e, e > i. Czasem też się zdarza zjawisko "wymiany stóp", czyli zmiany końcowych spółgłosek tematu.
Kilka przykładów odmiany:
(fot "stopa" - r. męski, deklinacja mocna)
| lp. | lm. | | M. | foot /fɔt/ | fetter /'fɛtʰær/ | | D. | fots /fɔts/ | fetra /'fɛtra/ | | C. | fet /fɛt/ | fetret /'fɛtrɛt/ | | B. | foten /fɔtʰɛn/ | fetren /'fɛtrɛn/ | | Ms. | fote /fɔtʰɛ/
lub = C.lp. | = C.lm. | | W. | fott /fœt/ | = M.lm. |
| (lamm "jagnię" - r. nijaki, deklinacja mocna)
| lp. | lm. | | M. | lamm /lɑm/ | lämmer /'læmær/ | | D. | lämmes /'læmɛs/ | lämmra /'læmra/ | | C. | lämm /'læm/ | lämmret /'læmrɛt/ | | B. | = M.lp. | = M.lm. | | Ms. | lämme /'læmɛ/
lub = C.lp. | = C.lm. | | W. | lamm /lam/ | = M.lm. |
| (hand "dłoń" - r. żeński, deklinacja mocna)
| lp. | lm. | | M. | hand /hɑnt/ | händel /'hændɛl/ | | D. | hands /hɑnts/ | händla /'hændla/ | | C. | hänne /'hænɛ/ | händlet /'hændlɛt/ | | B. | handen /hɑndɛn/ | händlen /'hændlɛn/ | | Ms. | hann /'hɑn/
lub = C.lp. | = C.lm. | | W. | hann /han/ | = M.lm. |
|
(bug "brzuch" - r. męski, deklinacja słaba)
| lp. | lm. | | M. | bug /bu/ | büggen /'bygæn/ | | D. | büg /byh/ | büga /'byɣa/ | | C. | buga /'buɣa/ | büggt /'bykt/ | | B. | bugen /'buɣɛn/ | bügen /'byɣɛn/ | | Ms. | buge /'buɣɛ/
lub = C.lp. | = C.lm. | | W. | bug /bɯh/ | = M.lm. |
| (hus "dom" - r. nijaki, deklinacja słaba)
| lp. | lm. | | M. | hus /hus/ | hüssen /'hysæn/ | | D. | hüss /hys/ | hüsa /'hyza/ | | C. | husa /'huza/ | hüsst /'hyst/ | | B. | =M.lm. | = M.lm. | | Ms. | husse /'husɛ/
lub = C.lp. | = C.lm. | | W. | huss /hɯs/ | = M.lm. |
| (tunge "język" - r. żeński, deklinacja słaba)
| lp. | lm. | | M. | tunge /tɯɲɛ/ | tüngen /'təɲæn/ | | D. | tungens /'tɯɲɛns/ | tünga /'təɲa/ | | C. | tunn /'tɯn/ | tüngt /'təɲt/ | | B. | tungen /'tɯɲɛn/ | tünnen /'tənɛn/ | | Ms. | tunne /'tɯnɛ/
lub = C.lp. | = C.lm. | | W. | tung /tɯɲ/ | = M.lm. |
|
PrzymiotnikMamy deklinację mocną i słabą. Słabej używamy po zaimkach i liczebnikach. W tej deklinacji przymiotnik jest
nieodmienny. W pozostałych wypadkach używa się deklinacji mocnej.
Przykład odmiany mocnej:
(
roud "czerwony")
(r. męski)
| lp. | lm. | | M. = W. | roud /rɔwt/ | rodda /'rɔda/ | | D. | rouds /rɔwts/ | rodder /''rɔdɛr/ | | C. | rouden /'rɔwðæn/ | rodt /'rɔt/ | | B. | rouden /'rɔwðɛn/ | rodden /'rɔdɛn/ | | Ms. | rouda /'rɔwða/
lub = C.lp. | = C.lm. |
| (r. nijaki)
| lp. | lm. | | M. = W. | roude /rɔwðɛ/ | rodde /'rɔdɛ/ | | D. | rouds /rɔwts/ | rodder /''rɔdɛr/ | | C. | rouden /'rɔwðæn/ | rodt /'rɔt/ | | B. | = M.lp. | = M.lm. | | Ms. | rouda /'rɔwða/
lub = C.lp. | = C.lm. |
| (r.żeński)
| lp. | lm. | | M. = W. | roude /rɔwðɛ/ | rodda /'rɔda/ | | D. | rouder /rɔwðær/ | rodder /''rɔdɛr/ | | C. | = D. lp. | rodt /'rɔt/ | | B. | rouden /'rɔwðɛn/ | = M.lm. | | Ms. | = D.lp. | = C.lm. |
|
Uwaga dla rzeczowników i przyimków: Ms.lp. = C.lp. w wypadku pewnych stałych przyimków. Zaimki i liczebniki
nie odzwierciedlają tej różnicy.
CzasownikZ czasów prostych mamy tylko czas teraźniejszy i czas przeszły. Dodatkowo w 3.os.lp. rozróżnia się rodzaje.
Przykłady odmiany:
(
magen /'mɑɣɛn/ "robić" - deklinacja słaba I)
(czas teraźniejszy)
| lp. | lm. | | 1. | mage /'mɑɣæ/ | maggen /'magɛn/ | | 2. | mages /'mɑɣɛs/ | mageth /'maɣɛθ/ | | 3. | mag (r. męski) /mɑh/
mage (r. nijaki) /mɑɣɛ/
maga (r. żeński) /'mɑɣa/ | magent /'maɣɛnt/ |
| (czas przeszły)
| lp. | lm. | | 1. | magde /'mɑɣdæ/ | magden /'maɣdæn/ | | 2. | magdes /'mɑɣdɛs/ | magdet /'maɣdɛt/ | | 3. | magd (r. męski) /mɑht/
magde (r. nijaki) /mɑɣdɛ/
magda (r. żeński) /'mɑɣda/ | magden /'maɣdɛn/ |
|
(
sätten /'sætɛn/ "siadać" - deklinacja słaba II)
(czas teraźniejszy)
| lp. | lm. | | 1. | sätte /'sætæ/ | sättet /'sætɛt/ | | 2. | säts /'sæts/ | sätth /''sætθ/ | | 3. | sätt (r. męski) /'sæt/
sätte (r. nijaki) /'sætɛ/
sätta (r. żeński) /'sæta/ | sätteth /'sætɛθ/ |
| (czas przeszły)
| lp. | lm. | | 1. | sädde /'sædæ/ | sädden /'sɛdæn/ | | 2. | säddes /'sædɛs/ | säddet /''sɛdɛt/ | | 3. | säd (r. męski) /'sæd/
sädde (r. nijaki) /'sædɛ/
sädda (r. żeński) /'sæda/ | sädden /'sɛdɛn/ |
|
(
simmen /'simɛn/ "pływać" - deklinacja mocna)
(czas teraźniejszy)
| lp. | lm. | | 1. | simme /'simæ/ | simmet /'simɛt/ | | 2. | simmer /'simɛr/ | simmt /''simt/ | | 3. | simm (r. męski) /'sim/
simme (r. nijaki) /'simɛ/
simma (r. żeński) /'sima/ | simmet /'simæt/ |
| (czas przeszły)
| lp. | lm. | | 1. | samm /'sam/ | sämmen /'sɛmæn/ | | 2. | sammt /'samt/ | sämmet /''sɛmɛt/ | | 3. | samm (r. męski) /'sam/
samme (r. nijaki) /'samɛ/
samma (r. żeński) /'sama/ | sämmen /'sɛmɛn/ |
|
(
kemen /'kʰɛmɛn/ "przychodzić" - deklinacja mocna)
(czas teraźniejszy)
| lp. | lm. | | 1. | keme /'kʰɛmæ/ | kemet /'kʰɛmɛt/ | | 2. | kimer /kʰimɛr/ | kimt /''kʰimt/ | | 3. | kim (r. męski) /'kʰim/
kime (r. nijaki) /'kʰimɛ/
kima (r. żeński) /'kʰima/ | kemet /'kʰɛmæt/ |
| (czas przeszły)
| lp. | lm. | | 1. | kam /'kʰam/ | kämen /'kʰɛmæn/ | | 2. | kamt /'kʰamt/ | kämmet /''kʰɛmɛt/ | | 3. | kam (r. męski) /'kʰam/
kame (r. nijaki) /'kʰamɛ/
kama (r. żeński) /'kʰama/ | kämen /'kʰɛmɛn/ |
|
Jakiś tekstHalla lüder sinn burn foren onn gelig ansittlig sins werthhades onn siner ritta. Ir sinn forgenn mid forständnätt onn gewite onn ir schälen gägensidlig ormagen in gaste thät broderhades.
