Prezentację zaczniemy od prajęzyka, żeby mieć się na czym oprzeć przy derywowaniu języków-dzieci. Dla "klimatu" będę oznaczał poszczególne formy gwiazdkami - jak napisałem wyżej, wewnątrzconworldowo język nuweński zaświadczony jest tylko w jednym zdaniu. Konwencja ortograficzna podąża za IPA w spółgłoskach, z wyjątkiem: ɣ > ch, ʀ > rh, ʎ > lh. W samogłoskach zastosujemy zapis uproszczony, z makronami oznaczającymi długość i akutami - akcent.
Ogólne informacje morfologiczne i składnioweJak powiedziałem, nuweński to język fleksyjny. Grupa imienna odmienia się przez pięć przypadków: mianownik, posesyw, celownik, biernik i ablatyw, który łączy funkcje narzędnika, miejscownika i partytywu. Większość nazw osobowych i personifikowalnych posiada również formy wołacza. Przymiotniki wyróżniają stopień równy, wyższy, najwyższy oraz ekwatyw. Istnieje liczba pojedyńcza i mnoga, rzeczowniki zbiorowe tworzą formy pojedyńcze od mnogich a nie odwrotnie. Rzeczowniki odczasownikowe i historycznie odczzasownikowe odmieniają się przez przypadki i liczby nie poprzez dodawanie końcówek, ale poprzez manipulację samogłoskami w rdzeniu, pozostałość dawniej powszechnej odmiany. Rzeczowniki posiadają rodzaj, formy mianownikowe w kontekstach określonych poprzedzone sa często zaimkiem wskazującym o funkcji wyłącznie rodzajnikowej.
Czasowniki odmieniają się przez tryby: oznajmujący, łączący, przypuszczający i rozkazujący, czasy: teraźniejszy, przyszły i przeszły, strony, osoby, liczby, oraz aspekty: dokonany, niedokonany, progresywny i iteratywny. Odmiana rdzeniowa trzyma się tu mocniej, niż w rzeczownikach, chociaż pojawiają się czasowniki z prefiksami, stopniowo wypierające rzadsze formy z wymienianymi samogłoskami. Ciekawostką jest brak peryfraz czasownikowych. Analitycznie wyrażany jest wyłącznie koncept strony biernej (procesu i stanu).
Nienacechowany szyk zdania nuweńskiego to SVO lub VSO. Szczegółowo wygląda to tak:
a) na zachodzie: [rodzajnik-przydawka-podmiot] [okolicznik-orzeczenie] [przydawka-dopełnienie bliższe] [przydawka-dopełnienie dalsze],
b) na wschodzie: [okolicznik-orzeczenie] [rodzajnik-przydawka-podmiot] [przydawka-dopełnienie bliższe] [przydawka-dopełnienie dalsze].
Fleksyjność języka pozwala na modyfikację położenia grup oznaczonych nawiasami kwadratowymi, ale ich wewnętrzna struktura zawsze pozostaje taka sama. Opuszczanie zaimków osobowych w roli podmiotu, chociaż dopuszczalne, raczej nie jest praktykowane ze względu na pełną lub częściową homofonię wielu form czasownikowych.
O czasownikuCzasowniki nuweńskie nie posiadają formy bezokolicznikowej, jej funkcje są rozdzielone między rzeczowniki odczasownikowe i formy trybu łączącego. Podstawowa forma czasownika to rdzeń, złożony z dwóch, trzech lub czterech spógłosek, od którego derywowane są poszczególne formy odmienione. Nowsze czasowniki, nazywane prefiksowymi, do rdzenia dodają prefiks o stałej formie, który nie wpływa na dalszą koniugację.
Wyróżnia się następujące klasy koniugacji:
a) Ia - rdzenie dwuspółgłoskowe (C-C),
b) Ib - rdzenie trójspółgłoskowe z półsamogłoską (Cj-C),
c) Ic - rdzenie trójspółgłoskowe ze spółgłoską płynną (Cr-C),
d) Id - rdzenie trójspółgłoskowe ze spółgłoską nosową (C-nC)
e) IIa - rdzenie trójspółgłoskowe (C-C-C)
f) IIb - rdzenie czwórspółgłoskowe z półsamogłoską (Cj-C-C),
g) IIc - rdzenie czwórspółgłoskowe ze spółgłoską płynną (Cr-C-C)
h) IId - rdzenie czwórspółgłoskowe ze spółgłoską nosową (C-C-nC)
i) III - rdzenie czwórspółgłoskowe (C-C-C-C)
j) IV - czasowniki nieregularne.
W grupie czasowników nieregularnych są przede wszystkim podstaowe czasowniki wyrażające egzystencję i zmianę stanu: "byc", "stać się", "zostać", "trwać".
W poszczególnych czasach pojawia się odmiana aspektowa:
a) w czasie teraźniejszym: aspekt niedokonany ("robię [teraz]"), aspekt dokonany ("mam zrobione"), aspekt progresywny ("robię [ciągle]") i aspekt iteratywny ("robię [co jakiś czas]"),
b) w czasie przeszłym: aspekt niedokonany ("robiłem"), aspekt dokonany ("zrobiłem"), aspekt progresywny ("robłem [ciągle]") i aspekt iteratywny ("robiłem [wielokrotnie]") - w przypadku form progresywnych pojawia się dodatkowa konotacja perfektywna ("robiłem, aż zrobiłem"), a iteratywnych - imperfektywna ("robiłem, ale bezskutecznie").
c) w czasie przyszłym: aspekt niedokonany ("będę robić"), aspekt dokonany ("będę mieć zrobione"). Formy progresywne i iteratywne w czasie przyszłym nie występują.
W tabeli poniżej częściowa odmiana czasownika *
l-dh "kochać". Podałem wybór najczęściej używanych form. Oczywiście, w młodszych językach-spadkobiercach nuweńskiego, wiele z tych odmian uległo wyrównaniom, ściągnięciom czy generalizacji, jak to często się ma w przypadku tego typu złożonych systemów. Dodatkowo, podane tutaj rzeczowniki odczasownikowe ukazują tylko trzy z ośmiu możliwości ich stworzenia - te, a także forma demonstrowana przez podobny dwugłoskowy rdzeń *
dh-n "spać, odpoczywać" - *
udhḗnila - są najbardziej podstawowe.
Czasownik "być" jest wyjątkowy, ponieważ posiada dwa wzory koniugacji: rozdzielny i sprzężony. Formy rozdzielne pojawiają się, gdy podmiotem dla "być" jest rzeczownik lub przymiotnik o funkcji nominalnej, natomiast sprzężone - gdy podmiotem jest zaimek osobowy. Formy sprzężone pełnią zatem funkcję podmiotu i orzeczenia jednocześnie i są identyczne, niezależnie od tego, czy preferowanym szykiem zdania jest SV czy VS. Formy rozdzielne i sprzężone w czasie teraźniejszym trybu orzekającego przedstawia tabela poniżej.
będzie uzupełniane
