Zapis i wymowa
Opis gramatyki języka kotsowiskiego rozpoczynam od przedstawienia głównych jego sposobów zapisu oraz wymowy. Kotsowiski jest bardzo zróżnicowany dialektalnie. Wśród jego użytkowników występuje kilka wersji wymowy tego samego fonemu, przez co mogą oni mieć problem z rozróżnianiem dźwięków innych języków. Wymowa
q jako [x], a
r jako [ʁ] lub [ʀ] jest charakterystyczna dla zachodniej odmiany używanej w Wałdergu, przez co brzmi ona dla mieszkańców Tożeca jak charczenie. Ludzie niezaznajomieni z innymi dialektami mogą mieć problemy z ich zrozumieniem. Fonem /w/ występuje tylko w zapożyczeniach.
Objaśnienie skrótów użytych w tabelach
trb. międz.- transkrypcja międzynarodowa
międz. 2 - transkrypcja międzynarodowa, wersja bez diakrytyków
cyr - cyrylica kotsowiska
pl, en, de, ru - transkrypcje narodowe, odpowiednio: polska, angielska, niemiecka i rosyjska
Uwagi do transkrypcji:
Używane przeze mnie są/były tylko transkrypcje międzynarodowe, cyrylica i transkrypcja polska, pozostałe dodałem raczej w charakterze ciekawostki.
W transkrypcji polskiej zmiękczenia są zapisywane zgodnie z ortografią, podobnie w rosyjskiej; w angielskiej i niemieckiej przed i i w wygłosie opuszcza się y/j.
Spółgłoski twarde
[table=1]
fonem | faktyczna wymowa | trb. międz. | międz. 2 | cyr | pl | en | de | ru |
/p/ | [p] | p | p | п | p | p | p | п |
/b/ | [b] | b | b | б | b | b | b | б |
/f/ | [f] | f | f | ф | f | f | f | ф |
/v/ | [v] | v | v | в | w | v | w | в |
/t/ | [t̪] | t | t | т | t | t | t | т |
/d/ | [d̪] | d | d | д | d | d | d | д |
/s/ | [s̪] | s | s | с | s | s | ss, ß | с |
/z/ | [z̪] | z | z | з | z | z | s | з |
/k/ | [k] | k | k | к | k | k | k | к |
/g/ | [g] | g | g | г | g | g | g | г |
/x/ | [x], [h], [χ] | h | h | х | h | h | h | х |
/ɣ/ | [ɣ], [ɰ], [ɦ], [x] | q | q | ҕ | gh | q | gh | гх |
/m/ | [m], [ɱ] | m | m | м | m | m | m | м |
/n/ | [n̪], [ŋ], [ɰ̃] | n | n | н | n | n | n | н |
/l/ | [l], [ɫ], [ʟ] | l | l | л | ł | l | l | л |
/r/ | [r], [ɾ], [ʁ], [ʀ] | r | r | р | r | r | r | р |
/w/ | [w] | u | u | у | u | u | u | у |
Spółgłoski stwardniałe
[table=1]
fonem | faktyczna wymowa | trb. międz. | międz. 2 | cyr | pl | en | de | ru |
/t͡s/ | [t͡s̪] | c | c | ц | c | ts | z | ц |
/d͡z/ | [d͡z̪] | x | x | ѕ | dz | dz | ds | дз |
/t͡ʃ/ | [t͡ʃ], [ʈ͡ʂ] | č | cz | ч | cz | ch | tsch | ч |
/d͡ʒ/ | [d͡ʒ], [ɖ͡ʐ] | đ | xz | џ | dż | j | dsch | дж |
/ʃ/ | [ʃ], [ʂ] | š | sz | ш | sz | sh | sch | ш |
/ʒ/ | [ʒ], [ʐ] | ž | qz | ж | ż | zh | zch | ж |
Spółgłoski miękkie
[table=1]
fonem | faktyczna wymowa | trb. międz. | międz. 2 | cyr | pl | en | de | ru |
/pʲ/ | [pʲ] | pʹ | pʹ | пь | pʹ | py | pj | пь |
/bʲ/ | [bʲ] | bʹ | bʹ | бь | bʹ | by | bj | бь |
/fʲ/ | [fʲ], [ɸʲ] | fʹ | fʹ | фь | fʹ | fy | fj | фь |
/vʲ/ | [vʲ] | vʹ | vʹ | вь | wʹ | vy | wj | вь |
/tʲ/ | [t̪ʲ] | tʹ | tʹ | ть | tʹ | ty | tj | ть |
/dʲ/ | [d̪ʲ] | dʹ | dʹ | дь | dʹ | dy | dj | дь |
/sʲ/ | [s̪ʲ], [ɕ] | sʹ | sʹ | сь | ś | sy | ssj, ßj | сь |
/zʲ/ | [z̪ʲ], [ʑ] | zʹ | zʹ | зь | ź | zy | sj | зь |
/kʲ/ | [kʲ],[c] | kʹ | kʹ | кь | kʹ | ky | kj | кь |
/gʲ/ | [gʲ], [ɟ] | gʹ | gʹ | гь | gʹ | gy | gj | гь |
/xʲ/ | [xʲ], [ç] | hʹ | hʹ | хь | hʹ | hy | hj | хь |
/ɣʲ/ | [ɣʲ], [ʝ] | qʹ | qʹ | ҕь | ghʹ | qy | ghj | гхь |
/mʲ/ | [mʲ] | mʹ | mʹ | мь | mʹ | my | mj | мь |
/nʲ/ | [n̪ʲ], [ɲ] | nʹ | nʹ | нь | ń | ny | nj | нь |
/lʲ/ | [lʲ], [ʎ], [ɮʲ], [l] | lʹ | lʹ | ль | l | ly | lj | ль |
/rʲ/ | [rʲ], [r̝], [r̝ʲ], [ʑ] | rʹ | rʹ | рь | rʹ | ry | rj | рь |
/j/ | [j] | j | j | ј | j | y | j | й |
/t͡sʲ/ | [t͡s̪ʲ], [t͡ɕ] | cʹ | cʹ | ць | ć | tsy | zj | ць |
/d͡zʲ/ | [d͡z̪ʲ] | xʹ | xʹ | ѕь | dź | dzy | dsj | дзь |
/t͡ʃʲ/ | [t͡ʃʲ], [t͡ɕ] | čʹ | czʹ | чь | czʹ | chy | tschj | чь |
/d͡ʒʲ/ | [d͡ʒʲ], [d͡ʑ] | đʹ | xzʹ | џь | dżʹ | jy | dschj | джь |
/ʃʲ/ | [ʃʲ], [ɕ] | šʹ | szʹ | шь | szʹ | shy | schj | шь |
/ʒʲ/ | [ʒʲ], [ʑ] | žʹ | qzʹ | жь | żʹ | zhy | zchj | жь |
Samogłoski
[table=1]
fonem | faktyczna wymowa | trb. międz. | międz. 2 | cyr | pl | en | de | ru |
/a/ | [a], [ɑ], [ɐ] | a | a | а | a | a | a | а |
/ɔ/ | [ɔ], [о] | o | o | о | o | o | o | о |
/ɛ/ | [ɛ], [e] | e | e | е | e | e | e | э |
/i/ | [i], [ɪ] | i | i | і | i | i | i | и |
/ɘ/ | [ɘ], [ɯ], [ɨ] | y | y | и | y | y | y | ы |
/u/ | [u], [ʊ] | u | u | у | u | u | u | у |
Zapis samogłosek występujących w wyrazach obcych
[table=1]
fonem | faktyczna wymowa | trb. międz. | międz. 2 | cyr | pl | en | de | ru |
/iu/ | [y], [ʏ] | iu | iu | іу | ü | iu | ü | ю |
/ɔɛ/ | [œ], [ɶ], [ɤ] | oe | oe | ое | ö | oe | ö | ё |
Akcent
Akcent w słowach rodzimych jest inicjalny i stały pod względem morfologicznym i pozostaje na tej samej sylabie po dodaniu przyrostka lub przedrostka. Jeśli jednak słowo ma 4 lub więcej sylab, to akcent poboczny pada na pierwszą z nich, a główny na przedostatnią. W zapożyczeniach pozostawia się zazwyczaj akcent oryginalny.
Asymilacje pod względem dźwięczności
Występuje tylko udźwięcznienie/postępowe, czyli np. słowo
квота "kwota" będzie wymawiane najprawdopodobniej jako [ˈgvɔta]. Spółgłoski dźwięczne w wygłosie absolutnym tracą dźwięczność, a w sąsiedztwie innych wyrazów zależy to od nagłosu następnego słowa, przed samogłoskami asymilacje nie występują. Te upodobnienia nie są obowiązkowe, więc nie są zaznaczane w zapisie fonemicznym.
cdn.