Դաս 6. Տրական հոլով
Lekcja 6: Celownik
Dzisiaj trochę o najbardziej porypanym przypadku w ormiańskim, a do tego trochę słownictwa.
Celownik
W ormiańskim celownik jest prawdopodobnie najtrudniejszym przypadkiem, przez to, że pochłania w siebie całe znaczenie celownika i dopełniacza, ale jeszcze do tego częściowo biernika. Do jego najważniejszych funkcji należą:
- Bycie dopełniaczem (zawsze jest wtedy nieokreślony);
- Wskazanie odbiorcy czynności (dopełnienie dalsze);
- Oznacza odbiorce przy czasownikach komunikacyjnych (np. widzieć, mówić);
- Zaznaczanie czasu (np. Wiosną jadę do Moskwy)
Po za tym znaczenie tego przypadka jest jeszcze szersze, łączy się on jeszcze z kilkoma czasownikami, ale nie mam wiedzy na takim poziomie.
Więcej o celowniku. Tworzenie celownika
Aby utworzyć celownik należy odmienić rzeczownik jedną z deklinacji. Mamy ich łącznie osiem, ale cztery dotyczą więcej niż kilku wyrazów:
- -i deklinacja jest najważniejsza i najbardziej produktywna z wszystkich. Dodaje do rzeczownika -ի (i) lub -յի (ji; przy rzeczownikach zakończonych na "a" i "o")
- -u deklinacja, należą do niej rzeczowniki zakończone na "i" (z wyjątkiem nazw dni tygodnia, nazw własnych nieormiańskiego pochodzenia i paru wyjątków); rzeczowniki մարդ (mard - człowiek), անուսին (amusin - mąż), անկողին (amkor'in - łóżko), սեր (ser - miłość) i Աստված (Astwac - Bóg) oraz rzeczowniki odczasownikowe. W celowniku wymienia ona końcowe -ի (-i) na -ու (-u)
- -an deklinacja, obejmuje ona wszystkie rzeczowniki zakończone na -um; nazwy pór roku; wszystkie jednosylabowe rzeczowniki, które w klasycznym ormiańskim kończyły się na -n (trochę, jak z deklinacją w SCS);wyraz մանուկ (manuk - dziecko). W tym wypadku końcówka -ում (-um) zmienia się w -ան (-an). Jeśli w ostatniej sylabie rzeczownika tej deklinacji jest ու (u), to przy odmiane ono zanika
- -wa deklinacja w zasadzie odnosi się tylko do rzeczowników oznaczających czas, dni tygodnia itd. (z wyjątkiem դար [dar - stulecie], րոպե [rope - minuta], վայրկյան [wajrkjan - sekunda] i երեկո [ereko - poranek]), ale przez nią odmienia się także kilka ormiańskich nazw własnych i słowo մահ (mah - śmierć). Do rzeczownika dodaje -վա (-wa)
Dodam jeszcze, że to obowiązuje tylko w liczbie pojedynczej. W liczbie mnogiej wszystko jest już aglutynacyjne i jednolite.
Jeszcze tylko tabelka i przechodzę do przykładów:
[th][/th]
[th]-i deklinacja[/th]
[th]-u deklinacja[/th]
[th]-an deklinacja[/th]
[th]-wa deklinacja[/th]
[/tr]
[tr]
[th]Mianownik[/th]
[td]
քաղաք
(p'ar'ap' - miasto)
[/td]
[td]
քամի
(k'ami - wiatr)
[/td]
[td]
մուկ
(muk - mysz)
[/td]
[td]
օր
(ōr - dzień)
[/td]
[/tr]
[tr]
[th]Celownik[/th]
[td]
քաղաքի
(p'ar'ap'i)
[/td]
[td]
քամու
(k'amu)
[/td]
[td]
մկան
(mkan)
[/td]
[td]
օրվա
(ōrwa)
[/td]
[/tr]
[/table]
Przykłady:
Տղայի գնդակը: (tr'aji gndakë) - Piłka chłopca (dosł. chłopca piłka).
Պզտիկ կատուիկերին տեսնում եմ: (pztik katuikerin tesnum em) - Widzę małe kotki (dosł. małym kotkom widzę).
Końcówki do rzeczownika
W ten magiczny sposób omówiliśmy prawie wszystko, co do rzeczownika można przylepić: rodzajnik, liczbę i przypadek (jeszcze zostały nam trzy). Przed nami jeszcze dzierżawczość.
Dodaje się je następująco:
podstawa+
liczba mnoga+
przypadek+
określonośćA teraz coś ambitniejszego, dialog:
-Ողչույմ՝ Արտա՜կ: Ի՞նչ անում ես:
-Ողչու՜յմ: Լեգուները ստեղծում եմ: Ինչպե՞ս ես:
-Ոչինչ: Գիրքը կարգում եմ: Հանդիպել ուգում ե՞ս:
-Չունեմ յամանակվա: Վաղը:
-Լա՜վ: Վաղը հանղիպում ենք:
-Cześć, Artak! Co robisz?
-Cześć. Tworzę języki. Co u ciebie?
-Nic. Czytam książkę. Chcesz się spotkać?
-Nie mam czasu. Jutro.
-W porzątku. Jutro się spotykamy.
Zadanie:Napisać jakiś krótki dialog, najlepiej z celownikiem (jak znajdę czas, to może zaraz dodam zaimki osobowe w tym przypadku).
