Język macedoński

[Widsið]

Mógł też to wziąć z albańskiego, w którym to się również pojawia (co sugeruje substratowe pochodzenie), albo z greki (γομάρι z przestawką, sugerowałoby wejście przez bułgarski / macedoński do pozostałych). Słowo ma postulowaną łacińską etymologię, ale zakłada ona dość dużo mieszania (nie to, że to nieprawdopodobne, w końcu wiele słów w rumuńskim nie bardzo przypomina swoje etymony).

[Pluur]

Nie wiem, skąd pochodzi rumuńskie măgar, początkowo myślałem, że z tureckiego, ale jednak nie.

Nie, nie. Chodziło mi, czy macedoński zapożyczył toto z rumuńskiego, czy z tych rumuńskich używanych na Bałkanach (tj.: meglenorumuński, arumuński, czy istrorumuński).

Prawdopodobnie z tych nie-z-Rumunii.
Chociaż, магаре istnieje też w bułgarskim, więc może to być wzięte z dakorumuńskiego.

Mógł też to wziąć z albańskiego, w którym to się również pojawia (co sugeruje substratowe pochodzenie), albo z greki (γομάρι z przestawką, sugerowałoby wejście przez bułgarski / macedoński do pozostałych). Słowo ma postulowaną łacińską etymologię, ale zakłada ona dość dużo mieszania (nie to, że to nieprawdopodobne, w końcu wiele słów w rumuńskim nie bardzo przypomina swoje etymony).

Dziękuję!

[Towarzysz Mauzer]

Hrvatski jezični portal sprowadza sch. magarca do nowogreckiego gomari, przestawka niedziwna (por. np. mogila~gomila. Oczywiście pośrednictwa wołoskiego wykluczyć nie można.

[Dynozaur]

Γομάρι to słowo nowogreckie, całkowicie obce grece klasycznej. Raczej wątpliwe, żeby było ono oryginalne greckie. Pewnie i Grecy od kogoś je wzięli... pytanie brzmi - kto był pierwszy.

[Towarzysz Mauzer]

Nie tak znowu całkowicie:
γομάρι < μεσαιωνική ελληνική γομάρι(ο)ν < υποκοριστικό του αρχαίου ελληνικού γόμος (=φόρτωμα) < γέμω (wiktionary)
Ot, okazuje się, grecki osioł w jakiś kuriozalny sposób to tyle co wypchaniutki. Nie znam tła kulturowego, więc wydaje mi się naciągane, ale biorąc pod uwagę etymologię romańskiej wątroby, nie będę podważał.

[Dynozaur]

Żeby było śmieszniej, nowogrecka wątroba całkiem podobna...

W ruskim z kolei mamy "pieczeń" jako wątrobę. Widać kuchnia potrafiła mocno wpływać na nazwy tego organu xDDDD

Ale fakt, ciekawe ile tego typu "odjechanych" etymologij, powiązanych z pragmatyką słowa, których nie znamy i przez brak źródeł historycznych nigdy nie odkryjemy. Pewnie jest tego sporo, ale to już tylko Bóg jeden wie...

[Úlfurinn]

МАКЕДОНСКИ ЈАЗИК
Лекција 3 - Придавка и множина

Dzisiaj o rodzajnikach, przymiotnikach i liczbie mnogiej

Liczba mnoga
Liczba mnoga to najtrudniejsza (poza systemem czasów) rzecz, jaka istnieje w macedońskim (co wiele i tak nie oznacza xd).
Tutaj pojawiają się pewne nielicznie nieregularności i sporo zasad, dlatego podzieliłem to na trzy części.

Liczba mnoga rodzaju męskiego

[th]Liczba Pojedyncza[/th]
   [th]Liczba Mnoga[/th]
   [th]Wariacje[/th]
   [th]Przykłady[/th]
   [th]Wyjątki[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Jednosylabowe[/td]
   [td]

+ови

[/td]
   [td]

-ј --> -еви
-ш/-ч/-ж --> -ови
-ш/-ч/-ж --> -еви

[/td]
   [td]

син - синови (syn)
еж - ежови (jeż)
крај - краеви (koniec)

[/td]
   [td]

маж - мажи
брат - браќа (brat)

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Wielosylabowe[/td]
   [td]

+и

[/td]
   [td]

-к --> -ци
-г --> -зи
-х --> -си
-ел --> -ли*
*nie zawsze

[/td]
   [td]

автомобил - автомобили (samochód)
весник - весници (gazeta)
бубрег - бубрези (nerka)
монах - монаси (mnich)
петел - петли (kogut)

[/td]
   [td]

човек - луѓе (człowiek)

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -o[/td]
   [td]

+вци

[/td]
   [td]

-

[/td]
   [td]

дедо - дедовци (dziadek)

[/td]
   [td]

-

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -a[/td]
   [td]

-а --> -и

[/td]
   [td]

-ја --> и

[/td]
   [td]

судија - судии (sędzia)

[/td]
   [td]

-

[/td]
[/tr]
[/table]

Liczba mnoga rodzaju żeńskiego

[th]Liczba Pojedyncza[/th]
   [th]Liczba Mnoga[/th]
   [th]Wariacje[/th]
   [th]Przykład[/th]
   [th]Wyjątki[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -a[/td]
   [td]

-a --> -и

[/td]
   [td]

-ja --> -и

[/td]
   [td]

жена - жени
информација - информации

[/td]
   [td]

нога - нозе (noga)
рака - раце (ręka)

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Spółgłoska na końcu[/td]
   [td]

+и

[/td]
   [td]

-

[/td]
   [td]

ноќ - ноќи

[/td]
   [td]

-

[/td]
[/tr]
[/table]

Liczba mnoga rodzaju nijakiego

[th]Liczba Pojedyncza[/th]
   [th]Liczba Mnoga[/th]
   [th]Wariacje[/th]
   [th]Przykład[/th]
   [th]Wyjątki[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -о[/td]
   [td]

-о --> -а

[/td]
   [td]

-

[/td]
   [td]

пенкало - пенкала (długopis)

[/td]
   [td]

око - очи (oko)
ухо - уши (ucho)

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -це
Końcówka -иште[/td]
   [td]

-е --> -а

[/td]
   [td]

-

[/td]
   [td]

јајце - јајца (jajko)
училиште - училишта (szkoła)

[/td]
   [td]

-

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -е[/td]
   [td]

-е --> -иња

[/td]
   [td]

-

[/td]
   [td]

пиле - пилиња (pisklę)

[/td]
   [td]

дете - деца (dziecko)

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Końcówka -и
(zapożyczenia)[/td]
   [td]

-и --> -и

[/td]
   [td]

+ња

[/td]
   [td]

киви - киви (kiwi)
такси - таксиња (taksówka)

[/td]
   [td]

-

[/td]
[/tr]
[/table]

Rodzajniki
W języku macedońskim istnieje złożony system rodzajnika określonego dodawanego do biernika. Poza tym, że każdy rodzaj (męski, żeński i nijaki) otrzymuje różny rodzajnik, to jeszcze decyduje tu nasza odległość od przedmiotu, o którym mówimy. Występują rodzajniki neutralne, bliskie i dalekie, jednakże z tymi dwoma ostatnimi spotykamy się dosyć rzadko, toteż przede wszystkim skupię się na rodzajniku neutralnym.
Pełna tabelka wygląda tak:

[th][/th]
   [th]męski[/th]
   [th]żeński[/th]
   [th]nijaki[/th]
   [th]l. mn. m+ż[/th]
   [th]l. mn. n[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Neutralny[/td]
   [td]

-от

[/td]
   [td]

-та

[/td]
   [td]

-то

[/td]
   [td]

-те

[/td]
   [td]

-та

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Bliski[/td]
   [td]

-ов

[/td]
   [td]

-ва

[/td]
   [td]

-во

[/td]
   [td]

-ве

[/td]
   [td]

-ва

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Odległy[/td]
   [td]

-он

[/td]
   [td]

-на

[/td]
   [td]

-но

[/td]
   [td]

-не

[/td]
   [td]

-на

[/td]
[/tr]
[/table]

Biernik

Deklinacja nie istnieje

W sumie, to istnieje. Zaimki osobowe mają formę biernika (także celownika), która dzieli się na krótką i długą.
W macedońskim zaimki w formie krótkiej te występują, jeśli rzeczownik z rodzajnikiem odpowiada naszemu biernikowi.

[th]Osoba[/th]
   [th]Forma krótka[/th]
   [th]Forma długa[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Јас[/td]
   [td]

ме

[/td]
   [td]

мене

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Ти[/td]
   [td]

те

[/td]
   [td]

тебе

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Тој[/td]
   [td]

го

[/td]
   [td]

него

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Таа[/td]
   [td]

ја

[/td]
   [td]

неа

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Тоа[/td]
   [td]

го

[/td]
   [td]

него

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Ние[/td]
   [td]

нѐ

[/td]
   [td]

нас

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Вие[/td]
   [td]

ве

[/td]
   [td]

вас

[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]Тиe[/td]
   [td]

ги

[/td]
   [td]

нив

[/td]
[/tr]
[/table]

W praktyce wygląda to tak:
Дали тој го пие сокот? - Czy on pije sok? (mówimy tu o konkretnym soku)
Тие ме гледаат мене. - Oni mnie widzą (ale formy Тие ме гледаат/Тие гледаат мене również są poprawne, jeśli nie akcentujemy swojej osoby)
Рибата ги има децата. - Ryba ma dzieci.
[/size]

Przymiotnik
Macedońskie przymiotniki również są wybitnie regularne i proste do zrozumienia. Odmieniają się tylko przez trzy rodzaje i jedną liczbę mnogą (nie odmieniają się tylko zapożyczenia typu секси) oraz się stopniują. Przymiotnik odmienia się na cztery niemal identyczne sposoby, w zależności od tego, czy jego rodzaj męski nie ma końcówki czy ma końcówkę (-и, -ен, -ок, -жок/-зок),
np. нов, полски, лесен, краток, низок, жежок (nowy, polski, łatwy, krótki, niski, gorący):

[th]Końcówka[/th]
   [th]r. męski[/th]
   [th]r. żeński[/th]
   [th]r. nijaki[/th]
   [th]l. mnoga[/th]
[/tr]
[tr]
   [td]Brak[/td]
   [td]нов[/td]
   [td]нова[/td]
   [td]ново[/td]
   [td]нови[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]-и[/td]
   [td]полски[/td]
   [td]полска[/td]
   [td]полско[/td]
   [td]полски[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]-ен[/td]
   [td]лесен[/td]
   [td]лесна[/td]
   [td]лесно[/td]
   [td]лесни[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]-ок[/td]
   [td]краток[/td]
   [td]кратка[/td]
   [td]кратко[/td]
   [td]кратки[/td]
[/tr]
[tr]
   [td]-сок
-жок[/td]
   [td]низок
жежок[/td]
   [td]ниска
жешка[/td]
   [td]ниско
жешко[/td]
   [td]ниски
жешки[/td]
[/tr]
[/table]

Niestety, aby nie było tak łatwo - nie zawsze ta zasada działa, np. студен (zimny) odmienia się jak przymiotniki z końcówką zerową (студен, студена, студено, студени), podobnie zachowuje się m.in. przymiotnik висок (wysoki). Na szczęście tego typu przymiotniki rzadko się trafiają.
Przymiotniki macedońskie również otrzymują rodzajniki. Kiedy przymiotnik określa rzeczownik, to końcówka rodzajnika (taka sama jak rzeczownikowa) dodawana jest tylko za przymiotnikiem,
np. македонскиот јазик (macedoński język), темната ноќ (ciemna noc), руското знаме (rosyjska flaga), малите кученца (małe szczenięta).

Stopniowanie przymiotnika
W tym wypadku nawet szkoda robić tabelkę. Stopień wyższy tworzy się poprzez dodanie по przed przymiotnikiem (np. подобар, побрз, поспор),
a stopień najwyższy poprzez przedrostek нај (np. најдобар, најбрз, најспор), ważnym słowem będzie tutaj отколку, które używa się przy porównaniach (np. Ден е пожежок отколку ноќ - Dzień jest gorętszy od nocy)



Słownictwo
Jedzenie - Јадење
jabłko - јаболко; вишна - wiśnia; кајсија -morela
диња - dynia; лимон - cytryna; лубеница - arbuz
 малина - malina; мандарина - mandarynka; праска - brzoskwinia
 слива - śliwka; цреша - czereśnia; месо - mięso
 шунка - szynka; шкамп - krewetka; јастог - homar
 острига - ostryga; јајце - jajko; каша - kasza
 сирење - ser; зејтин - olej; путер - masło
 јогурт - jogurt; млеко - mleko; вода - woda
 сок - sok; чај - herbata; риба - ryba
 супа - zupa; домат - pomidor; кромид - cebula
 компир - ziemniak; лук - czosnek; морков - marchew
 сатата - sałata; зеленчук - warzywo; овошје - owoc


Przymiotnik - Придавка

брз - szybki ≠ спор - wolny
лесен - łatwy, lekki ≠ тежок - trudny, ciężki
мал - mały ≠ голем - duży
студен - zimny ≠ жежок - gorący
долг - długi ≠ краток  - krótki
висок - wysoki ≠ низок - niski
лош - zły ≠ добар - dobry
лев - lewy ≠ десен - prawy
гаден - ohydny ≠ вкусен - smaczny
грд - brzydki ≠ убав - ładny
македонски - macedoński; полски - polski; руски - rosyjski
 англиски - angielski; бугарски - bułgarski; албански - albański (xDDDDDDDDDDDDDDDDDD)

Zadanie
Przetłumaczyć na macedoński używając za każdym razem rzeczownik ma być określony:
Mleko nie jest zimne.
Język macedoński jest ładniejszy od języka angielskiego.
Widzę brzydkie owoce.
Oni mnie nie słyszą i nie widzą.
Czy owoc ma dobry cok?
Lewicowy człowiek jest gorszy i nie jest człowiekiem.
Krewetki są smaczne.
Lubię gorącą herbatę.
Arbuz jest lepszy od dynii.
Jeszcze sobie coś powymyślać

[Henryk Pruthenia]

Śmieszne te końcówki.

[Pluur]

No ta liczba mnoga tworzona dopełniaczem jest bardzo dziwna. Rodzajniki trochę nóblangerskie

Тие ме гледаат мене.

Oni mnie widzą mnie?

[Úlfurinn]

Тие ме гледаат мене.

Oni mnie widzą mnie?

Jeśli akcentujesz osobę to tak powiesz, analogicznie do np.
Дали го знаеш Игор? - Czy go znasz Igora?
Fakt faktem rzadko używamy formy Тие ме знаат мене, bo jest po prostu niewygodna w mowie potocznej, ale przy wyraźnym zaznaczaniu swojej osoby jest niezbędna. Natomiast formy typu Дали го знаеш Игор? są na porządku dziennym.

[Pluur]

Тие ме гледаат мене.

Oni mnie widzą mnie?

Jeśli akcentujesz osobę to tak powiesz, analogicznie do np.
Дали го знаеш Игор? - Czy go znasz Igora?
Fakt faktem rzadko używamy formy Тие ме знаат мене, bo jest po prostu niewygodna w mowie potocznej, ale przy wyraźnym zaznaczaniu swojej osoby jest niezbędna. Natomiast formy typu Дали го знаеш Игор? są na porządku dziennym.

Dziwny jest ten język.

[Úlfurinn]

Jeden z dziwniejszych słowiańskich.
O ile się nie mylę, to nawet bugarski, którego gramatyka jest zbliżona do macedońskiej (brak przypadków, rodzajniki, system czasowy) nie ma podwójnych dopełnień. Sytuacja jeszcze fajniej wygląda, kiedy określone podwójne dopełnienie bliższe łączy się z określonym podwójnym dalszym w zdaniach typu Matka czyta dzieciom książkę (Мама им ја чита книгата на децата) xD


EDIT
Aby było wesej, to w tym zdaniu wyszło już trzecie znaczenie słowa на. xD
Oznacza ono:
- przyimek „na” (Сум на гора - Jestem na górze)
- przynależność (Знаме на Македонија - flaga Macedonii)
- jeszcze do tego oddziela drugą część dopełnienia bliższego od drugiej części dopełnienia dalszego xDDD

[Pluur]

Myślałem, że polubię ten język, ale właśnie doszedłem do wniosku, że to gorsze niż tonalny słowiański xD

[Úlfurinn]

Jak zobaczysz czasy przeszłe, to już Cię dobije. xDDDD
Czasy są jeszcze gorsze.

A co do nielubienia - bułgarski jest jeszcze gorszy, bo do tego brzmi ohydnie. xD

[Pluur]

Macedoński to djalekt bułgarskiego! UCIEKA W PODSKOKACH NA JEDNEJ NÓŻCE