Lyewyenye Álfabyeta - raczm vszelkom ò tyem (hmyeba)
(I i III etap edukacyjny)
A Á B C Č D E É F G
a ya’ b c c ̌ d e ye' f g
H I J y Y K L Ł M N
h i' j' ji' y, k l ł, m n
Ň O Ò Ø U P R S Š T
n ̌ o ło, łu, u p r, s s ̌ t
W V Z Ž Ż - - - - -
w fł, z z ̌ ż, - - - - -
É szta dalżme Jyanolye é Panne?
Á resztya? Vszelkom tøu żme sła twyerde žyenakye. Vec terżem jya pyesłe ò młekostye vszelkom žyenakye.
Tyabyeca młekostye:Jyest velka, jyest raczm dlya mayłe røudye barca vażna. Błedzye ňya kmolyejnij strannyecoj. Meij áż pyeč syetrapnye młekostye. Kyadam wye żem błedzywye v dal édøukacyi (ňya trecij) lyewyeň Jyarykye. Terżme ne tżyeba tyé žyenaleč. Raczm prawnye patomżme.
Lyegyeň jyest tyażme sam. Możnaleij tøu żme tyekst jyest Vazga dlya tyebe? Ne ve... Ráczm możnaleij tye żem veij?
Tłumaczenie alfabetu liwińskiego (po polsku)Alfabet liwiński dzielimy na pięć głównych grup funkcyjnych głosek alfabetycznych (głoski rozłożone nie są w alfabecie):
- Głoski permanentnie twarde,
Zacznijmy od najprostszych pod względem funkcji głosek alfabetycznych, czyli od spółgłosek twardych (oprócz y’).
Spółgłoski twarde – To grupa głosek alfabetycznych, które nie mają uwarunkowania ortograficznego. Mogą i najczęściej stanowią ważny element sylaby, choć ich funkcję w tym zakresie może również pełnić samogłoska twarda. O głosce "
y’" opowiem w temacie zmiękczeń, ponieważ ze względu na swoją spółgłoskową nie może być zaklasyfikowana do zmiękczeń.
Samogłoski twarde – To ważna grupa głosek mająca funkcję wytwarzania sylab, ponieważ na niej mogą się opierać praktycznie wszystkie głoski (z nielicznymi wyjątkami). Ma wyższą wartość fonetyczną niż spółgłoski twarde, permanentnie twarde i suche, jednak wartości powyżej 2 to domena zmiękczeń.
Głoski permanentnie twarde - To grupa głosek o wartości fonetycznej niższej niż 0 co pozwala im posiadać akcent, ale w większości przypadków nie mogą posiadać zmiękczenia. Jednak te, co mogą mieć owe zmiękczenia muszą spełnić pewne warunki, by można było im nadać znaki zmiękczające.
Te głoski to:
Ø - to głoska permanentnie twarda, będąca często w związku ze samogłoską “
u”, ale może się związać również z innymi samogłoskami. Jedynym przypadkiem, gdy “
ø” może być w bezpośrednim związku ze zmiękczeniem to bycie głoską rozłożoną “
øu” jako samogłoska tworząca zmiękczenie.
Ż - to głoska permanentnie twarda mogąca mieć bezpośredni związek ze znakiem miękkim “
y’”, jednak jest wtedy czytana jako ”
ł”. Podobnie sytuacja ma się z głoskami “
cz” i “
sz” pomimo, że nie są to głoski permanentnie twarde.
Zmiękczenia - to głoski mające funkcje zmiękczające. Mają największy i najwyższy wachlarz wartości fonetycznych, mające inne liczby dla różnych zmiękczeń różny. “
i” ma wartość 5, “
j” 4, a “
y’” i jego pochodne wartość 3. W alfabecie mamy do czynienia w większości z podstawami pod rozłożone zmiękczenia, które w większości przypadków są “podstawą” pod wyrazy. W języku liwińskim pod względem tego, co widać w wyrazie najważniejsze jest zmiękczenie “
y’”, które jednak nie jest głoską miękką. Jednak “
i” i “
j” również mają swój udział w tworzeniu słów, jednak najczęściej możemy je spotkać w wyrazach na początku i na końcu, nieraz w korelacji ze miękczeniem twardym, czyli “
y’”. W alfabecie znajdziemy też zmiękczenia złożone w postaci “
á” i “
é”. Te występują zazwyczaj na początku wyrazu tak, jak “
ò”, więc nie zastępują głosek rozłożonych “
ya” i “
ye”. Również powoduje ten stan rzeczy to, że jeżeli reprezentujemy głoskę znakiem głównie samogłoski, to samogłoska jest w takim układzie dominująca, a nie zmiękczenie. Tymi zagadnieniami zajmuje się już jednak fonetyka akcentowa. W rzeczownikach odczasownikowych “
é” jest zawsze dawane na koniec wyrazu w ramach końcówki “
né”.
Głoski suche – to głoski nie mogące przenieść na siebie “ciężaru” akcentu, gdyż mają wartość fonetyczną 0 oraz nie mogące być w bezpośredniej interakcji ze miękczeniami. Przez to, że alfabetycznie głoskami suchymi są “
č”, “
ň”, “
š” i “
ž” (w fonetyce akcentowej jest ich znacznie więcej) możemy je uznać za polonizm. Również to, że zasadniczo są duchowymi zamiennikami zmiękczeń takich jak “
ć”, “
ń”, “
ś” i “
ź” jeszcze bardziej nadaje im polskiego pochodzenia. Jednak pomimo tego pochodzenia są to głoski zupełnie inne, co zostało napisane powyżej.
