Pytania różne (polszczyzna)

[Henryk Pruthenia]

Bo gdyby się wzięli za niekonsekwencje, wprowadzili porządek w chaosie - to by nie mieli czego zwalczać. A tak przy okazji, czy te określenia są żywe - to jest, czy używane są przez tamtejszych mieszkańców, w szczególności tych starszych - czy są to jakieś nowoczesne zdupizmy, gdy wymyślano nazwy województw/powiatów/gmin?

[Widsið]

Zkąd się wzięły przymiotniki odmiejskie takie jak Chełmno - chełmiński, Opoczno - opoczyński? Dokładniej chodzi mi o tę zamianę -no na -in- przed -ski.

I w ogóle to też Gniezno - gnieźnieński, jakby na przekór tej regule. Chociaż historycznie poprawnym przymiotnikiem jest gnieździeński.

A Olesno - oleski. Chyba nawet zamiast wołomiński czy koszaliński powinno być wołomski i koszalski (tak jak Lublin - lubelski). Czemu RJP się nie zajmuje takimi chorobliwymi niekonsekwencjami?

W przypadku Chełmna i Opoczna mamy do czynienia ze standardowym rozbiciem zbitki spółgłoskowej, a Olesna - z pominięciem sufiksu przy derywacji (nic niezwykłego, por. "włocławski" i arch. "szczecianin"). RJP co do zasady nie rektyfikuje lokalnego uzusu w takich przypadkach - takie określenia zwykle są lokalnym elementem tożsamości i sztuczna, słownikowa zmiana by się po prostu nie przyjęła. Odwrotną sytuację mamy np. w Hiszpanii, gdzie nazwy mieszkańców i przymiotniki zostały utworzone sztucznie od łacińskich i w konsekwencji mało kto ich używa w mowie.

[Wedyowisz]

Zkąd się wzięły przymiotniki odmiejskie takie jak Chełmno - chełmiński, Opoczno - opoczyński? Dokładniej chodzi mi o tę zamianę -no na -in- przed -ski.

Może z gwar (zamiast chełmieński, opoczeński — zwężenie e przed nosowymi).

[ɈʝĴ]

arch. "szczecianin"

To jak jest współcześnie mieszkaniec Szczecina?

[Todsmer]

Pewno „mieszkaniec Szczecina”.

[Siemoród]

arch. "szczecianin"

To jak jest współcześnie mieszkaniec Szczecina?

Szczecinianin z redundantnym -in-, które powinno było odpaść. Podobnie stpol. lublanin, dziś lublinianin.

Aż tak źle z tożsamością lokalną, że musi się ona sprowadzać do niegramatycznego przymiotnika? I tak większość z nich jest sztuczna. Nie wierzę, że w polskich gwarach przymiotniki od nazw na -no są na -nowski, -eński, -nieński, -ański, -iński, -ski. Jeśli jest tu jeszcze przemieszanie gwarowego pochylonego é z y to tym gorzej dla tych nazw.

[Wedyowisz]

arch. "szczecianin"

To jak jest współcześnie mieszkaniec Szczecina?

Szczecinianin z redundantnym -in-, które powinno było odpaść. Podobnie stpol. lublanin, dziś lublinianin.

Aż tak źle z tożsamością lokalną, że musi się ona sprowadzać do niegramatycznego przymiotnika? I tak większość z nich jest sztuczna. Nie wierzę, że w polskich gwarach przymiotniki od nazw na -no są na -nowski, -eński, -nieński, -ański, -iński, -ski. Jeśli jest tu jeszcze przemieszanie gwarowego pochylonego é z y to tym gorzej dla tych nazw.

Akurat w przypadku chełmińskiego i opoczyńskiego prawdopodobne jest, że takie postacie były w gwarach. To stare, historyczne ośrodki, więc przymiotniki od ich nazw musiały funkcjonować w różnych tytułach, nazwach urzędów. Warianty opoczeński i chełmieński występują w starszych tekstach. Por. też wrzesiński.

[Toyatl]

Jest też powiat niżański, który swą nazwę wziął od miasta Nisko. Na zdrowy chłopski rozum powinien nosić nazwę niski, nizecki, czy coś koło tego. Niżański sugeruje jako źródło jakiś Niżańsk, Niżań, Niżan, nawet nie Niżno, bo od tego byłoby niżeński. I nawet nie wiem, czy to jest tradycyjna nazwa funkcjonująca od wieków, czy efekt wesołej tfurczości rozrywkowej polonistycznej kompaniji z jakiejś rady czy komitetu.

[Henryk Pruthenia]

A może Niżsko -> Nisko?

[Toyatl]

A może Niżsko -> Nisko?

No, na pewno ta nazwa ma ściągniętą zbitkę, tylko od Niżsko dalej nijak nie da się wyprowadzić niżański. To n pojawia się tu jak Saracen w Robinie Hoodzie - nie wiadomo skąd, nie wiadomo po co.

[Siemoród]

A może Niżsko -> Nisko?

No, na pewno ta nazwa ma ściągniętą zbitkę, tylko od Niżsko dalej nijak nie da się wyprowadzić niżański. To n pojawia się tu jak Saracen w Robinie Hoodzie - nie wiadomo skąd, nie wiadomo po co.

Jakieś biedne i na siłę odróżnienie od przymiotnika nizki, bo zgodnie z prawidłami języka to -sk- nie powinno odpaść, tak jak gdański, skarżyski, grodziski i t. d.

Do raków dołącza powiat Białej Podlaskiej - bialski. To już bardzo biedne odróżnienie od powiatu bielskiego na Szlązku. Dwa powiaty średzkie już jakoś nikomu nie przeszkadzają.

[Obcy]

No cóż, właśnie dlatego polską gramatykę uważa się za najtrudniejszą, ponieważ nawet w nazwach własnych jest pełno reguł i jeszcze więcej wyjątków.

A może Niżsko -> Nisko?

Dupa... Tak samo było Bużsko > Busko, a mamy powiat buski, chociaż PWN właśnie w taki sam sposób jak HP broni postaci niżański. Dla mnie to po prostu wybiórcza zmiana celem uniknięcia homonimii z przymiotnikiem niski. Inne PWN-owskie wyjątki są wymienione tu.

[Icefał]

Jaki jest właściwie związek między rżnięciem a zrzynką? Coś tu chyba wypadło

[Wedyowisz]

Jaki jest właściwie związek między rżnięciem a zrzynką? Coś tu chyba wypadło

Różny rozwój *rzznąć (z *rьznǫti) zależnie od dialektu, (z)rzynać to wtórność (od dial. rznąć).

[poloniok]

Z jakiego języku staropolskie słowo notalingwa (https://pl.m.wikisource.org/wiki/M._Arcta_Słownik_Staropolski/Notalingwa) pochodzi? Nie umię nic na ten temat znaleźć.