essat lūt
język essacki, essat
W ostatnim czasie bardzo wiele rzeczy na forum piszę o
essacie, więc pora wreszcie wyjaśnić, co to jest.
Samo słowo
essat pochodzi z
dwuokniańskiego i oznacza
mieszać, więc jest to język składający na siebie różne cechy moich wcześniejszych konlangów (co prawda na forum/-ach publikowałem tylko dwa, ale było ich troszkę więcej). I tak pomysł na rodzaje wziąłem z
larmodzkiego, większość leksyki i koniugacje ze wspomnianego już dwuokniańskiego (który właściwie też je pożyczył z mojego jeszcze wcześniejszego
kǫłęgu), pierwotne fonologię i ortografię z
t̗ad̗y, takiego sobie nieopublikowanego nooblangu.
Dobra, nie będę owijał w pierzynę, tylko zaczynam.
Fonologia
Z racji, iż jestem człowiekiem, który ledwie co rozróżnia fonetykę od fonologii, no to wygląda to tak:
| samogłoski | przednie | centralne | tylne |
| przymknięte | [i] i [y] y | [ʉ] ū | [u] u |
| półprzymknięte | [e] e | | |
| średnie | | [ə] ĕ |
| półotwarte | [ɛ] ē [œ] ō |
| prawie otwarte | [æ] ā |
| otwarte | [a] a |
...z czego część powstała po zaniku iloczasu:
aː > æ
eː > ɛ
iː > y
oː > œ
uː > ʉ
Z powodów technicznych pozwólcie, że spółgłoski opiszę alfabetycznie:
B b [b]
D d [d]
D̗ d̗ [ð]
F f [f]
G g [g]
H h [h]
J j [j]
K k [k]
L l [l]
M m [m]
N n [n]
P p [p]
Q q [q]
R r [r]
S s [s]
S̗ s̗ [ʃ]
T t [t]
T̗ t̗ [θ]
V v [v]
W w [w]
X x [x]
Z z [z]
Z̗ z̗ [ʒ]Są także dwuznaki:
dz [d͡z]
dz̗ [d͡ʒ]
ng [ŋg]
ts [t͡s]
ts̗ [t͡ʃ]Gramatyka
Cały essat jest ogółem izolujący, tj. jeden wyraz może być czasownikiem*, rzeczownikiem czy ich określeniem. Nie biorę tu oczywiście pod uwagę liczebników czy przyimków. Składnia jest nominalno-akuzatywna, nic specjalnego. Szyk dowolny, ale preferowany SVO.
CzasownikCzasownik odmienia się aglutynacyjnie, dodaje się po kolei końcówki oznaczające:
- aspekt (chociaż niektóre mają już jeden przypisany):
- - niedokonany: ~
- - dokonany: ~yt
- - niepowtarzający się: ~
- - powtarzający się: ~ĕk
- liczbę** i osobę| osoba \ liczba | pojedyncza | podwójna
i mnoga |
| 1 | ~j | ~j |
| 2 | ~s | ~s |
| 3 | ~ | ~h |
- tryb***
- - oznajmujący: ~
- - przypuszczający: ~o
- - rozkazujący: ~u
- czas - dot. tylko trybu oznajmującego:
- - "imperfekt":
- - - przeszły: ~i
- - - teraźniejszy: ~a
- - - przyszły: ~ē
- - "perfekt":
- - - przeszły (→zaprzeszły): ~y
- - - teraźniejszy: ~ā
- - - przyszły: ~ēt̗ē
- rodzaj:
- - męski: ~q
- - żeński: ~p
- - nijaki ludzki: ~ps
- - zwierzęcy: ~ts
- - nijaki: ~
Odnośnie imiesłowów: tworząc je odmienia się czasownik albo tylko przez aspekt, albo całościowo i doczepia końcówkę:
- dla biernego: ~e
- dla czynnego: ~āRzeczownikRzeczowniki same w sobie się nie odmieniają, o ich formie decyduje przedimek, który kiedyś, a w innej wersji essatu wciąż, był jego końcówką. Przypadki to istna zżynka z fińskiego, z lekkimi modyfikacjami. Pewną nowością jest nominatyw imienny, używany w orzeczeniach imiennych, jak sama nazwa wskazuje. Warto też wspomnieć, że krótkie formy, oprócz przypadków złożonych, występują też przed samogłoskami (czyli inessyw od
essat lūt brzmi
vl'essat lūt).
Zaimki osoboweZaimki osobowe składają się z przypadka (zawsze w długiej formie), w którym występują i końcówki osoby. Są oddzielone od siebie apostrofem.
| osoba \ liczba | pojedyncza | podwójna
i mnoga |
| 1 | [przypadek]'(a)j | [przypadek]'(e)j |
| 2 | [przypadek]'(a)s | [przypadek]'(e)s |
| 3 | [przypadek]'(a)h | [przypadek]'(e)h |
Samogłoski w nawiasach pojawiają się, gdy przypadek kończy się na spółgłoskę.
OkreślenieSkoro już powiedziałem o rzeczownikach, czasownikach i zaimkach, to teraz przedstawię ich określenia. Otóż, są nimi... one same, jak przystało na dobry (chociaż ten taki nie jest, no ale...) analityczny conlang. I tak na przykład
Atlantik odox wolos znaczy
dorsz (jest też wersja krótsza, zapożyczona z łaciny), dosłownie
atlantycka drapieżna ryba. Z tym, że samo słowo
Atlantik oznacza
Ocean Atlantycki (dlatego też piszemy je wielką literą). Teraz ktoś mógłby się zapytać: no dobrze, ale jak rozdzielić grupę rzeczownika od innych słów? Bardzo prosto. Grupa taka zaczyna się (poza mianownikiem liczby pojedynczej rodzaju nijakiego) przedimkiem przypadka, a po nim musi nastąpić albo czasownik (który ma charakterystyczne końcówki, dzięki którym można go rozróżnić), albo inna grupa rzeczownikowa, też rozpoczęta przedimkiem.
Coś, co określilibyśmy jako "przymiotniki" i "przysłówki", może się też stopniować:
| st. równy | ~ |
| st. wyższy | ~(a)s̗ |
| st. najwyższy | ~(e)t̗ |
Podobnie jak przy zaimkach, samogłoski w nawiasach pojawiają się, gdy słowo stopniowane kończy się na spółgłoskę.
LiczebnikiWłaśnie planuję ich kompletną przebudowę, więc jak już ją ukończę, to przedstawię tutaj, na razie wystarczy tyle.
* Nota bene, "nie" jest czasownikiem. A to, że brzmi on "ēj" wcale nie było inspirowane suomim.
**Jak widzimy, forma czasownika zależy od liczby tylko w trzeciej osobie, w związku z tym orzeczenie domyślne samo nie może występować.
***Jeszcze myślę, co by coś udziwnić, ale widocznie nie odczuwam potrzeby, skoro jeszcze tego nie zrobiłem.
Edycje:
13.12.2012 - dodano czasy à la perfekt i aspekty powtarzający się/niepowtarzający się.
