Sylaba oraz dźwięczność i bezdźwięczność
Budowa sylaby w protofutańskim:
CVC
2(-CVC
2-CVC
2); C i C
2 mogą być pominięte dając inne możliwości np. CV, VC
2, CVV, V itd.
Do V zaliczamy wszystkie dyftongi.
C
2: k [k], m [m], n [n], p [p], s [s], t [t], x [χ]
C
2 w futańskim: v [f], ç [t͡ʃ], dʒ [t͡ʃ], gj [kʲ]~[t͡ɕ], j [j], kj [kʲ]~[t͡ɕ], l [l], m [m], nj [ȵ], b [p], p [p], ş [ʃ], c [
t͡s], dz [
t͡s], χ [ç]~[ɕ], ʒ [ʃ], k [k], n [n], p [p], s [s], t [t], x
Jeżeli wyraz zapożyczony ma zbitki spółgłoskowe utrudniające wymowę dodaje się: i - po miękkich i ù - po twardych (np. fiacintù) - CV-V-CVC
2-CV
Sylaba w futańskim nie zawsze ma budowę CVC, czasem pojawiają się CC w wygłosie lub w innych miejscach, gdzie nie było ich w protofutańskim, ze względu na historię języka np. quaihisi > quæjş (CCVCC); jednakże w zapożyczeniach zachowuje się budowę CVC
2.
W futańskim są zasady dotyczące dźwięczności:
- wygłos jest bezdźwięczny - nie zaznacza się tego w pisowni
- poprzedzająca spółgłoska przyjmuje dźwięczność lub bezdźwięczność następującej po niej - zaznacza się to w pisowni, są jednak wyjątki od tej reguły: na dźwięczność/bezdźwięczność nie wpływają: j, r/l, m, n
W protofutańskim między dźwięczną i bezdźwięczną lub między bezdźwięczną a dźwięczną spółgłoską pojawia się schwa nie zaznaczana w pisowni.
Szyk zdania
Szyk zdania w protofutańskim to VSO, zaś w futańskim (S)VO
Zapis (S) oznacza, że podmiot może zostać pominięty, gdy jest oczywisty.
Akcent
Protofutański: inicjalny
Futański: pierwsza niezredukowana samogłoska - gdy nie ma w wyrazie dawnych długich;
jeżeli są w wyrazie dawne długie samogłoski - pierwsza z nich jest akcentowana.
Akcent jest na tyle oczywisty, że nie zaznacza się go w żaden sposób.
