Zawsze wyobrażałem sobie, że ten proces przebiegał mniej więcej tak:
1. [a] z prasłowiańskiego oraz z przegłosu lechickiego, [ɛ̃ ɔ̃] z prasłowiańskiego
2. wzdłużenie zastępcze
3. [ɛ̃ ɛ̃ː ɔ̃ ɔ̃ː] ulegają merdżerowi do [ã ãː] (dawne [ɛ̃ ɛ̃ː] są nadal rozpoznawalne dzięki palatalizacji)
4. długie [ɛː ɔː] ulegają przesunięciu („ścieśnieniu”) do [eː oː]
(powyższe cztery zdają się być powszechnie akceptowalne; poniżej moje skromne domysły)
5. analogicznie, długie [aː ãː] ulegają przesunięciu („ścieśnieniu”) do [ʌː ʌ̃ː]*
6. krótkie [ã] na tym etapie nie zmienia się (stan zachowany w kaszubskim, częściowo śląskim i gwarach)
7. utrata iloczasu, [ʌː] → [ʌ] (stan częściowo zachowany w kaszubskim), analogicznie [ʌ̃ː] → [ʌ̃]
8. [ʌ ʌ̃] ulegają bezwarunkowemu zaokrągleniu do [ɔ ɔ̃] lub [ɔu ɔũ] w większości dialektów
9. [ʌ] → [a] w ogólnym polskim
10. [ã] → [æ̃] → [ɛ̃]
11. [ɛ̃ ɔ̃] → [ɛɯ̃ ɔũ] (standardowa współczesna wymowa)
*) zamiast [ʌ] może być również [ɤ], [ɜ], [ɞ], [ɑ] lub dowolna inna głoska mająca cechy zarówno [a], jak i
- — pewnie różne dialekty rozwinęły różne realizacje.