Język lekyrski - Lääkyrn vorv ['lækɘrn‿vɔrv] - dosł. Lekyrska mowa
Język lekyrski to język germański, wywodzący się z języka staronordyjskiego z wpływami języków bałtyckich (głównie pruskiego) oraz po części ugrofińskich. Jest to język bałtogermański, tworzony na potrzebę Celtosławji.
Spytałby kto skąd, że ci Germanie przybyli na tereny Bałtów? Anóż już mówię! Finowie skandynawscy, którzy ze swoich pierwotnych siedzib w obecnej Finlandii zostali wypędzeni, osiedli się dalej na zachód, na półwyspie Skandynawskim, Tereny od Finnmarku, przez Szwecję, aż po samą Skanie do VI w. zostały zajęte przez ludy fińskie. W tym samym czasie te ludy wypędzały pierwotnych osiedlców tych terenów - German północnych, Jedni przedostali się do Danii, drudzy z kolei na bałtyckie tereny na północ od Niemena/Niemna. Był to przełom wieku II i III n.e. Zaś trzeci - przodkowie Lekryjczyków - utrzymywali się jakiś czas w południowych prowincjach Szwecji - w Skanii i Smalandii. Jednakże długo tam nie zabawili, pod koniec IV wieku wyruszyli - jak ich poprzednicy - na drugą stronę Bałtyku - do krainy zamieszkiwanej przez niejakich Prusów. Do końca VI wieku Lekyriowie podbili całe Prusy (zaczynając od Sambii, następnie podbili okoliczne plemiona Nadrów, Natangów, Warmów). VII wiek to okres stabilizacji, a w VIII podporządkowali sobie Galindów i Jaćwingów. Lekyriowie przywieźli ze sobą nowe obyczaje, nowy system wierzeń, nowe wynalazki, a także de facto wyginięcie plemion bałtyckich (oczywiście nie tylko przez zabijanie, ale też przez mieszanie się). Dodam jeszcze, że obecnie znaczny procent Lekyrów ma blond włosy i niebieskie oczy - jak na Skandynawów przystało!
Poniższa mapa prezentuje tereny zamieszkiwane przez ludność lekryńską;
Myślę, że czas powiedzieć o ich języku. Jak już wspomniałem ich język wywodzi się bezpośrednio ze staronordyjskiego. Ma silne - wpływy w warstwie morfologicznej, częściowo też i leksykalnej - języka pruskiego. Jeśli zaś chodzi o fonetykę, to bliższa on bałtyckiej, li słowiańskiej, niż skandynawskiej. W języku lekyrskim wyróżnia się dwa podstawowe etapy rozwoju:
starolekyrski (silne zmiany w stosunku do staronordyjskiego, pierwsze zapożyczenia gramatyczne i słownikowe z pruskiego), i
nowolekryjski (uporządkowanie spółgłosek miękkich i gramatyki). Ogólnie rzecz biorąc, język nowolekryjski nie był nigdy skory do zbytnich innowacji, przeto w niektórych warstwach jest dość archaiczny. W XIII-XIV. wieku rozwinęła się deklinacja i pod wpływem języków bałtyckich i słowiańskich przyjął się miejscownik i wołacz. W czasownikach wyraźnie widać i bałtyckie, i germańskie wpływy. Nie wspomniałem jeszcze nic o wpływie języków fińskich/ugrofińskich. We wczesnym okresie przyjęto mały zbiór słownictwa (nie które jeszcze z czasów mieszkania Lekyrów w południowej Szwecji. Ponad to bardzo zauważalnym wpływem grupy ugrofińskiej było ubezdźwięcznienie paru dźwięków. W XV-XVI wieku (okres, już nowolekyrski) język przeszedł dość ważną zmianę fonetyczną, która wystąpiła też w obecnym fińskim (o czym później). Nowszy napływ słownictwa pochodzi głównie z pruskiego, polskiego, oraz łaciny li greki, często stosowane są kalki językowe. Powiem jeszcze skąd pochodzi nazwa języka. Tereny na których zamieszkiwali Lekyrowie to Skania i Smalandia, i właśnie z tego drugiego regionu pochodzi nazwa. Nazwa Småland oznacza dosłownie 'mały kraj' W lekryjskim 'mały' nie wyszło z staronordyjskiego *smár, a z *lágr, a poniższe zmiany zrobiły swoje.
Vorv zaś pochodzi z *orð co oznacza mowę.
No to teraz czas na zmiany fonetyczne (podane są w kolejności, jako takiej alfabetycznej) [uwaga 1: przejście zmian fonetycznych - staronoryjski → starolekryjski
SAMOGŁOSKI I DYFTONGI:W nawiasach podano pisownie starolykryjską
ɑ → a (a)
ɑ → i (i) <nagłos; dotyczy także zapożyczeń>
ɑ: → æ (ä)
ɒ → o (ó)
æ → ai̯ (aj)
æ: → æi̯ (äj)
e → ɛ (e)
e: → i̯ɛ* (je)
ø → œ (ö)
ø: → i̯œ* (jö)
o → ɔ (o)
o → vɔ (vo) <nagłos>
o: → u (u)
o: → vu (vu) <nagłos>
i → i* (i)
i → ɛ (e) <wygłos>
i: → i̯i* (ji)
i: → i̯ɛ* (je) <wygłos>
y → ɘ (y)
y: → i̯ɘ* (jy)
u → ɛ (e)
u: → u (u)
æi̯ → ɛ (e)
ɒu̯ → œ (ö)
ɐy̯ → i̯ɛ* (je)
* - zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę
SPÓŁGŁOSKIb → tʲ (tj)
b → t (t)<wygłos>
bb [b:] → hp (hp)
bj → pʲ (pj)
br → tr (tr)
bl → tl (tl)
d → sʲ (sj)
d → s (s) <wygłos>
dd [d:] → ht (ht)
dj → tʲ (tj)
dr → sr (sr)
dl → sl (sl)
ð → vʲ (vj)
ðC → vC (vC)
ð → v (v) <wygłos>
ðð [ð:] → hv (hv)
ðr → vr (vr)
ðr → vɘr (vyr) <wygłos>
ðl → vl (vl)
f → p (p)
ff [f:]→ hp (hp)
fl → pl (pl)
flj → plʲ (plj)
fl → pɘl (pyl) <wygłos>
flj → pɘlʲ (pylj) <wygłos>
fC → hC (hC)
fj → vʲ (vj)
fr → vr (vr)
fnt, fnd → m (m)
fn → n (n)
fm → m (m)
g → h (h)
gj → hʲ (hj)
gg [g:]→ hks (hks)
ggj [g:j]→ hks (hks)
gl → kil (kil) <wygłos>
gr → kɘr (kyr) <wygłos>
h → h (h)
hV → hjV (hjV) <nagłos>
hl → hlʲ (hlj)
hn → hnʲ (hnj)
hCr → hC
j → j (j)
k → k (k)
kt → h (h)
kj → ʃ (š)
kk [k:]→ hk (hk)
kkj [k:j]→ hk (hk)
kno, kno: → mœ (mö) <nagłos>
l → l (l)
ll [l:]→ lʲ (lj)
m → m (m)
mm [m:]→ mʲ (mj)
mm [m:]→ s (s) <wygłos>
n → n (n)
nn [n:]→ nʲ (nj)
nn [n:]→ ks (ks) <wygłos>
no, no: → mœ (mö) <nagłos>
ne → mœ (mö) <nagłos>
ne: → mʲœ (mjö) <nagłos>
ng, nk → n (n)
ngj → nʲ (nj)
ngn → nʲ (nj)
ngi, nki → nʲ (n') <wygłos>
ngr → kɘr (kyr) <wygłos>
p → p (p)
pp [p:]→ hp (hp)
ppj [p:j] → hp (hp)
r → r (r)
rl → r (r)
rs → r (r)
rr [r:]→ r (r)
rr [r:] → h, ∅ <wygłos>
rn → tr (tr)
rtr → rɘt (ryt) <wygłos>
rmr → rin (rin) <wygłos>
Vr → V∅, Vl, Vr <wygłos>
s → s (s)
sl → t͡s (c)
sn → t͡s (c)
ss [s:]→ sk (sk)
skV → ʃʲV (šjV)
skC → ʃC (šC)
skC → ʃɘC (šyC) <wygłos>
t → t (t)
tv → t͡s (c)
θ → t, t͡s (t, c)
θr → pr (pr)
θl → pl (pl)
u → ɛ (e)
u: → u (u)
w → ʋ~v (v)
w → m <nagłos>
t͡s → t͡s
Cr → Cɘr (Cyr) <wygłos>*
wygłosowe: si, ssi [s:i], ni, mi, li, θi → sʲ, sʲ, nʲ, mʲ, lʲ, t͡sʲ (zapisywane kolejno: s', s', n', m', l', c')
* - istnieją wyjątki od tej zasady, jedna z najważniejszych to:
końcówka tr, która pochodzi z staronordyjskiej *rn nie zmienia się w wygłosie na [tɘr] - tyr, np.: *korn → kotr, a nie w kotyr!
Przejścia z starolekyrskiego, w nowolekryjski jutro, jutro może też postaram się dać gramatykę, jakiś tekst.