Język dragozoiski

Język dragozoiski Legga"Drago*zoa
Utworzenie:	Marta Kurek w 2018
Sposoby zapisu:	Pismo dragozoiskie
Lista conlangów

Język dragozoiski (Legga"Drago*zoa) - sztuczny język utworzony przez Martę Kurek na potrzebę rasy inteligentnych smoków z serii książek "Dragonus Cracovus: Biomagia". Jest to język aprioryczny, jednak ze względu na sąsiedztwo smoków i ludzi da się w nim zauważyć pewne wpływy i podobieństwa do języków ludzkich.

Dane ogólne

Ojczyzną języka dragozoiskiego jest smocza kraina Drago*zoa, której dokładne położenie pozostaje tajemnicą znaną tylko smokom. Jego przodkiem jest starodragozoiski, czyli Re'~sa'*legga, dosł. "zapomniana mowa". Język dragozoiski posiada wiele dialektów używanych przez smoki, które opuściły Drago*zoę i osiedliły się w innych częściach świata. Najlepiej znanym z nich jest dialekt smoków krakowskich, Dragonus Cracovus.

Zapis

Do zapisu języka dragozoiskiego służy pismo dragozoiskie. Jest to abugida o charakterystycznych, podobnych do śladów pazurów kształtach. Istnieje też transkrypcja łacińska, która będzie używana w tym artykule.

Dialekt krakowski

Jest to dialekt używany przez smoki, które po opuszczeniu Drago*zoi osiedliły się w miejscu, które nazwały Craculum, "domostwem". Smoki te były następnie zmuszone do opuszczenia Craculum i powrotu do Drago*zoi, przez co wariant ten jest dość konserwatywny i niewiele różni się od dialektu smoków, które pozostały w smoczej ojczyźnie. Jednocześnie populacja Dragonus Cracovus pozostaje dwujęzyczna, gdyż posługuje się także językiem polskim, określanym przez nich jako "język ludzki".

Wymowa

Język dragozoiski posiada 6 samogłosek i 30 dyftongów. Samogłoski to: a, e, i, o, u, ɪ <y>.

Kolejność liter samogłoskowych w piśmie dragozoiskim to: a, e, i, o, u, y.

Spółgłoski dzielą się na:

• zwarte (b, p, pʰ <ph>, d, tʰ < th >, k <c~k>, g);
• zwarto-szczelinowe (ʦ <c>);
• szczelinowe (v, f, z, s, sʰ <sh>, h);
• nosowe (m, n);
• płynne (l, r).

Spółgłoski mają też wariant wydłużony (na piśmie sygnalizuje się to podwojeniem, np. <nn>) i jeszcze dłuższy (na piśmie oznaczany kropką, np. <n˙>). W piśmie dragozoiskim część spółgłosek wydłużonych posiada osobne litery, są to: /vv/, /ss/, /cc/, /nn/, /ll/ i /rr/.

Litera <c> zwykle służy do zapisu fonemu /k/, jednak czasem oznacza fonem /ʦ/, np. w imieniu żeńskim Celebriss.

Kolejność liter spółgłoskowych w piśmie dragozoiskim to: v, s, c, n, l, r, f, z, p, m, b, h, ph, sh, th, d, g, k, vv, ss, cc, nn, ll, rr.

Język dragozoiski posiada też kilka kilka znaków dodatkowych.

Znak ^ celebralizuje sylabę przed sobą, a znak ˅ - sylabę za sobą (lub również przed sobą, jeśli występuje w morfemach tworzących czasy i tryby).

Z kolei znak ~ oznacza, że głoska przed nim wymawiana jest sycząco. Jest to artykulacja typowa dla smoków, a niewymawialna dla człowieka - w wymowie ludzkiej można substytuować ją długością.

Istnieją trzy znaki nieme, sygnalizujące związki między wyrazami - są to znaki *, " oraz znak ˙ w partykule przeczącej nu˙.

Wreszcie apostrof ' sygnalizuje, że jakaś głoska została opuszczona.

Gramatyka

Rzeczownik

Rzeczowniki dragozoiskie posiadają sześć rodzajów: trzy osobowe (męski, żeński i wspólny) i trzy nieosobowe (przedmiotowy, zwierzęco-roślinny i wielki).

• Rodzaj męski odnosi się do mężczyzn, np. sumeg "władca, monarcha";
• rodzaj żeński odnosi się do kobiet, np. sumegi "władczyni";
• rodzaj wspólny obejmuje rzeczowniki, które mają jednakową formę niezależnie od tego, czy oznaczają mężczyznę czy kobietę, np. himini "dziecko";

(Uwaga! Od niektórych rzeczowników w rodzaju wspólnym można utworzyć formy żeńskie za pomocą formantu -i, wtedy ich podstawowa forma (bez formantu) przybiera znaczenie formy męskiej.)

• do rodzaju przedmiotowego przynależą nazwy przedmiotów i drobnych rzeczy nieożywionych, np. kinmorr "kamień";
• rodzaj zwierzęco-roślinny odnosi się do zwierząt, roślin i małych grzybów, np. calic "kwiat";
• w rodzaju wielkim są nazwy obiektów bardzo dużych, niezrozumiałych i takich, którym kiedyś oddawano cześć - jak skały, zbiorniki wodne, podziemne grzyby (ze względu na ciągnące się kilometrami grzybnie) czy niebo, np. nostri "skała".

Rzeczowniki odmieniają się przez trzy liczby: pojedynczą, mnogą i całą.

• Liczba pojedyncza nie posiada morfologicznego znacznika, np. drago "smok";
• liczba mnoga sygnalizuje, że mamy do czynienia z mniej-więcej określoną ilością czegoś, konkretną grupą itp., tworzy się ją poprzez przedłużenie ostatniej spółgłoski, np. drag˙o "smoki, tj. kilka smoków, grupa smoków";
• liczba cała odnosi się do dużej liczby czegoś, całej grupy, całego gatunku itp., tworzy się ją morfemem -(n)us, np. dragonus "smoki, tj. wszystkie smoki, gatunek smoków".

Liczba cała jest używana zdecydowanie częściej niż mnoga.

Rzeczowniki pełniące w zdaniu rolę podmiotu mogą się też odmieniać przez czas (patrz: Czasownik).

Istnieją też formanty nadające rzeczownikom dodatkową emfazę: ˅ka dla przekleństw, ˅cca dla slangu i ˅co przy zdrobnieniach, np. często używanem przekleństwem jest hor˅ka scun˅ka, dosł. "brzydki potwór" - ten sam zwrot bez tej końcówki nie miałbym już odcienia wulgaryzmu.

Przymiotnik

W funkcji przydawki jest nieodmienny, zapisuje się go łącznie z określanym rzeczownikiem, np. Alay*hum "Wysoki Dwór", Damther*lolovicc "Szlachetny Cyrk". Użyta samodzielnie (jako tzw. samotnik) przymiotnik odmienia się przez liczbę (końcówka liczby mnogiej to -k, a całej -(v)us) i zachowuje się jak rzeczownik wspólny.

Przymiotnik posiada trzy stopnie.

• Stopień równy nie posiada wyznacznika, np. nahco "dobry";
• stopień wyższy tworzy przedrostek sh’/shi’/shin˅, np. shi’˅nahco "lepszy";
• stopień najwyższy tworzy przedrostek sh’/shi’/shin˅ w połączeniu z podwojeniem ostatniej spółgłoski, np. shi’˅nahco "najlepszy".

Przysłówek

Jest nieodmienny. Część przysłówków jest utworzona na bazie przymiotników za pomocą formantu -f, który może powodować elizję końcowej spółgłoski. Przykłady przysłówków: nahcof "dobrze" od nahco "dobry", boloref "oczywiście", anvef "cicho", dobnof "bardzo".

Przysłówek podlega stopniowaniu analogicznie do przymiotnika, np. shi’˅dobnof "bardziej", sh’˅oscothef "szybciej".

Liczebnik

System liczebników jest dziesiętny.
Znane liczebniki główne:

• 0 olo
• 1 sance
• 2 cor
• 3 glad
• 4 rothe
• 5 palla
• 6 vic
• 7 morra
• 8 nutha
• 9 holb
• 10 sanc'~olo

W funkcji przydawki są nieodmienne, użyte samodzielnie (jako tzw. samotnik) zachowują się analogicznie jak samodzielne przymiotniki.

Liczebniki porządkowe tworzy się od głównych przez elizję ostatniej samogłoski (jeśli jest) i podwojenie ostatniej spółgłoski (zawsze), np. sancc "pierwszy", corr "drugi".

Zaimek

Ze względu na rozbudowaną kategorię rodzaju język dragozoiski posiada spory zasób zaimków osobowych.

• Veb "ja";
• zol "ty";
• locc "on";
• lonn "on";
• lonc "on, ona, ono (r. wspólny)";
• lo "to (r. przedmiotowy)";
• luu "to (r. roślinny)
• lah "to (r. wielki)";
• verr "my";
• harr "wy";
• ninn "oni";
• nimm "one";
• ninm "oni one (r. wspólny)";
• nivv "one (r. przedmiotowy)";
• niff "one (r. zwierzęco–roślinny)";
• nigg "one (r. wielki)".

Zaimki te nie odmieniają się przez przypadki.

System zaimków dzierżawczych jest jeszcze bardziej rozbudowany, np. odpowiednikami polskiego "twój, twoja, twoje, twoi" są zaimki zocc, zonn, zonc, zo, zuu, zah, zinn, zimm, zinm, zivv, ziff oraz zigg, a wybór właściwego z nich zależy od liczby i rodzaju opisywanego słowa.

Ponadto można wyróżnić jeszcze następujące grupy zaimków:

• Zaimki pytające, np. loih "kto", shen "co", thoth "jak", thonn "jaka (r. żeński)", iub "który (bezrodzajowy)", resp "kiedy", nor "czyj (bezrodzajowy)", vob "ile";
• zaimki wątpliwości o końcówce -u, np. loihu "ktoś", shenu "coś";
• zaimki wskazujące, np. li "tak", occ "ten (r. męski)", puth "tu", uthum "tam";
• zaimki obojętności o końcówce -ez, np. shenez "cokolwiek", iubez "którykolwiek";
• zaimki puste najczęściej o przedrostku a-, np. aresp "nigdy", aloih "nikt", veth "nic";
• zaimki pełne najczęściej o przedrostku va-, np. vaputh "wszędzie", valoihonc "każdy (r. wspólny)", valoihiff "wszystkie (r. zwierzęco-roślinny)", eso "wszystko".

Czasownik

Czasownik ma najbardziej rozbudowaną odmianę spośród części mowy języka dragozoiskiego. Odmienia się przez liczby, osoby, rodzaje, tryby, strony, aspekty i czasy. Można od niego utworzyć imiesłów.

Bezokolicznik kończy się na -ev, np. ilccev "być". Podobnie jak w j. polskim bezokolicznik może też wyrażać rozkaz, np. Emanev honge! "Otworzyć worta!".

Poniżej wzór odmiany przez osoby, liczby i rodzaje na przykładzie czasownika ilccev w czasie teraźniejszym chwilowym.
Formy pojedyncze:

• ilcceb "jestem (r. męski)"
• ilccebi "jestem (r. żeński)"
• ilccol "jesteś (r. męski)"
• ilccoli "jesteś (r. żeński)"
• ilccocc "jest (r. męski)"
• ilcconn "jest (r. żeński)"
• ilcconc "jest (r. wspólny)"
• ilcco "jest (r. przedmiotowy)"
• ilccuu "jest (r. zwierzęco-roślinny)"
• ilccah "jest (r. wielki)"

Formy mnogie:

• ilccerr "jesteśmy (r. męski)"
• ilccerri "jesteśmy (r. żeński)"
• ilccarr "jesteście (r. męski)"
• ilccarri "jesteście (r. żeński)"
• ilccinn "są (r. męski)"
• ilccimm "są (r. żeński)"
• ilccinm "są (r. wspólny)"
• ilccivv "są (r. przedmiotowy)"
• ilcciff "są (r. zwierzęco-roślinny)"
• ilccigg "są (r. wielki)"

Istnieje też forma bezosobowa tworzona przez przedłużenie ostatniej spółgłoski bezokolicznika, np. ilccev˙ "jest się".

Czasy i tryby tworzy się za pomocą przedrostków i przyrostków dodawanych do czasownika, a czasem też do podmiotu.
Lista czasów:

• Czas przeszły dalszy zakończony opisuje rzeczy, które miały miejsce w odległej przeszłości i tam się zakończyły, historie, opowieści itp. Tworzy się go przedrostkiem ul˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. ul˅locc ul˅ilccocc "on dawno temu był i to się już zakończyło";
• czas przeszły dalszy ciągły opisuje rzeczy, które miały miejsce w odległej przeszłości, ale nie zakończyły się lub nie mamy co do tego pewności. Czas ten jest rzadko używany. Tworzy się go przedrostkiem um˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. um˅locc um˅ilccocc "on dawno temu był i być może wciąż jeszcze jest";
• czas przeszły bliższy zakończony opisuje rzeczy, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości i tam się zakończyły. Tworzy się go przedrostkiem ul˅ dodawanym do czasownika, np. locc ul˅ilccocc "on nie tak dawno temu był i to się już zakończyło";
• czas przeszły bliższy ciągły opisuje rzeczy, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości, ale nie zakończyły się/ nie mamy co do tego pewności lub wpływają na obecną rzeczywistość. Tworzy się go przedrostkiem um˅ dodawanym do czasownika, np. locc um˅ilccocc "on nie tak dawno temu był i być może jeszcze jest";
• czas teraźniejszy stały opisuje rzeczy, które dzieją się w sposób stały, ciągły, niezmienny, ustalony. Tworzy się go podwajając pierwszą głoskę czasownika, np. locc iilccocc "on zawsze jest";
• czas teraźniejszy chwilowy opisuje rzeczy, które dzieją się w tej chwili. Nie posiada wykładnika morfologicznego, np. locc ilccocc "on jest".
• czas przyszły bliższy punktowy opisuje rzeczy, które zdarzą się w bliskiej przyszłości jednorazowo lub będą trwać, ale wiemy kiedy się skończą. Tworzy się go przedrostkiem ve˅ dodawanym do czasownika, np. locc ve˅ilccocc "on niedługo będzie jednorazowo";
• czas przyszły bliższy powielony opisuje rzeczy, które zdarzą się w bliskiej przyszłości i będą trwać, ale nie wiemy, kiedy się skończą lub też będą się powtarzać w sposób ciągły. Tworzy się go przedrostkiem va˅ dodawanym do czasownika, np. locc va˅ilccocc "on niedługo będzie wielokrotnie".
• czas przyszły dalszy punktowy opisuje rzeczy, które zdarzą się w odległej przyszłości jednorazowo lub będą trwać, ale wiemy, że się skończą. Tworzy się go przedrostkiem ve˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. ve˅locc ve˅ilccocc "on kiedyś tam będzie jednorazowo";
• czas przyszły dalszy powielony opisuje rzeczy, które zdarzą się w odległej przyszłości i będą trwać, ale nie wiemy, kiedy się skończą lub też będą się powtarzać w sposób ciągły. Tworzy się go przedrostkiem va˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. va˅locc va˅ilccocc "on kiedyś tam będzie wielorotnie".

Lista trybów:

• Tryb oznajmujący - nie posiada wykładnika morfologicznego, np. ilccocc "jest";
• tryb przypuszczający - wyraża przypuszczenia, prośby itp. Można go utworzyć na bazie każdego czas. Jego wykładnikiem jest przyrostek ˅la, np. ilccocc˅la "byłby (teraz)";
• tryb rozkazujący - można go utworzyć tylko w czasie teraźniejszym chwilowym. Jego wykładnikiem jest przedrostek volh˅, np. volh˅ilccocc "niech będzie".

Aspekt może być dokonany (zakończony) lub niedokonany (trwający). Czasowniki dokonane tworzy się na bazie niedokonanych za pomocą przedrostków hros~/hro’~, vumi~/vum’~, theld~/thel’~, res~/re’~ lub onh~/o’~. Wybór właściwego przedrostka zależy od konkretnego czasownika.

Strony są trzy: czynna, bierna i zwrotna.

• Storna czynna nie posiada wykładnika;
• stronę bierną tworzy się w sposób składniowy, przez połączenie czasownika posiłkowego ilccev "być" w połączeniu z imiesłowem osobowym nieruchomym;
• stronę zwrotną tworzy przedrostek sfi*/sf’*.

Imiesłów

Imiesłowy dzielą się na osobowe (przymiotnikowe), które odmieniają się jak przymiotniki, oraz nieosobowe (przysłówkowe), które są nieodmienne. Dalej obie te grupy dzielą się na imiesłowy ruchome (czynne) i nieruchome (bierne).

• Osobowy ruchomy ma końcówkę -em;
• osobowy nieruchomy ma końcówkę -eh;
• nieosobowy ruchomy ma końcówkę -evim;
• nieosobowy nieruchomy ma końcówkę -evih.

Przyimek

Przyimki są nieodmienne i w zapisie łączy się je z rzeczownikiem znakiem ^, np. sfi*vvirmeb mro^refel "zamieniam się w słuch", mal^saccom "nad ścieżką".

Z przyimków można wymienić m.in. mro "w", piu "dla", hov "na", fed "do", zo "bez", ag "o", uv "za", av "z", hin "pod", def "od", mal "nad".

Spójnik

Spójniki są nieodmienne i nie łączą się w zapisie z innymi słowami, np. biath ip marrante "cześć i chwała".

Ze spójników można wymienić m.in. ip "i", seh "ale", vi "że".

Partykuła

Również nieodmienna. Można wymienić m.in. partykułę pytajną nem "czy" i przeczącą nu "nie". Partykuła przecząca łączy się za pomocą ˙, np. nu˙vvimcceb "nie wnikam".

Szyk zdania

Jest raczej swobodny, z przewagą SVO. Gdy podmiotem jest zaimek osobowy, można go pominąć, np. veb um˅figrebb zol "ja szukam cię" jest równie poprawne jak um˅figrebb zol "szukam cię".

Istnieją też równoważniki zdań, jako przykład można podać trzy przysłowia unmivus"rezz therrna"holloz "wytyczne władcy świętością świata", uv^hnacc*bo zol^mro^sum*zah "za progiem moim tyś w królestwie swoim" oraz uthem beanus, puth himnorel "tam dobre duchy, gdzie tradycja".

Pozostałe dialekty

W pierwszym tomie serii pojawiają się wypowiedzi w dwóch spośród pozostałych smoczych dialektów: dialekcie smoków wędrownych i dialekcie smoków karpackich.

Dialekt smoków wędrownych jest zrozumiały dla smoków krakowskich. Cechuje go m.in. tendencja do pomijania samogłoski w wykładniku 2. os. liczby pojedynczej (-'l w opozycji do krakowskiego -ol).

Dialekt smoków karpackich ze względu na wielopokoleniową izolację różni się znacząco od dialektu krakowskiego i nie jest zrozumiały dla smoków krakowskich, pomimo iż pierwotnie obie grupy były sobie bliskie. Słowa w dialekcie karpackim są znacznie krótsze niż w krakowskim.

Linki zewnętrzne

• oficjalna strona serii
• oficjalna strona autorki
• profil serii na portalu Facebook
• próbka języka w artykule publicystycznym

Źródła

• M. Kurek, Szał Vandy, Kraków 2018.