Taroksel

Taroksel (tarâksûl (vienie) [t̪ɑˈrɔksəl ˌvʲenʲe], tarâkslop viên [t̪ɑˌrɔkslop ˈvʲin]) - aprioryczny język sztuczny.

Fonologia i ortografia

Samogłoski

Taroksel posiada 10 fonemów samogłoskowych, oznaczanych przez 12 liter (ô~u; iê~i).

• a [ɑ]
• â [ɔ] - zredukowana (pochylona) wersja "a"
• o [o]
• ô [u] - zredukowana (pochylona) wersja "o", wymawiana tak samo, jak "u"
• u [u]
• û [ə] - szwa, etymologicznie niezwiązana bezpośrednio z "u"
• e [æ]
• ê [ɛ] - zredukowana (pochylona) wersja "e"
• ie [e] - zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę
• iê [i] - zredukowana (pochylona) wersja "ie", wymawiana tak samo, jak "i", zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę
• i [i] - zmiękcza poprzedzającą spółgłoskę
• î [i] - niezmiękczająca wersja "i", niezwiązana etymologicznie

Spółgłoski

Taroksel posiada 33 fonemy spółgłoskowe, oznaczane przez 36 liter i dwuznaków (bh~mh; dh~nh; gh~qh).

• dwuwargowe: b [b], bh [β], p [p], ph [ɸ], m [m], mh [], w [w]
• wargowo-zębowe: v [v], vh [ʋ], f [f]
• zębowe: d [d̪], dh [ð], t [t̪], th [θ], n [n̪], nh [], l [l], lh [ɬ]
• (za)dziąsłowe: z [z], zh [ʒ], s [s], sh [ʃ], r [r], rh [ɹ]
• podniebienne: j [ɟ], jh [ʝ], c [c], ch [ç], y [j]
• tylnojęzykowe: g [g], gh [], k [k], kh [x], q [ŋ], qh [], x [ɰ]

Czasami spółgłoski podlegają lenicji:

• nielenitowane przechodzą w swoje odpowiedniki oznaczone literą "h" (C -> Ch, np. b -> bh, v -> vh)

• f, w', x', y i spółgłoski lenitowane (Ch) - zanikają (zaznaczane samą literą "h")

Rzeczowniki

Przypadki

• forma podstawowa - przedstawia i opisuje desygnat, jest podmiotem zdania nieprzechodniego i agensem zdania przechodniego.
  • zazwyczaj nie posiada końcówki

• forma rozszerzona - jest używana dla dookreślania, dla emfazy lub przy zwrotach bezpośrednich.
  • -a, -o, -u, -î -> -adie (np. candu "słoń" -> candadie)
  • -e, -ie, -i -> -ie(ne) (np. ksowie "byk" -> ksowiene)
  • -aC, -oC, -uC, -îC -> -aChie (np. ksaduy "koń" -> ksadahie)
  • -eC, -ieC, -iC -> -ieChe (np. aghim "krok" -> aghiemhe)
  • -âC, -ôC, -ûC -> -aCadie, -oCadie, -Cadie (np. olhûn "rzeka" -> olhnadie)
  • -êC, -iêC -> -eCie(ne), -ieCie(ne) (np. chamêr "miesiąc" -> chamerie)

• forma złożenia - przyjmowana, jeśli desygnat jest opisywany przez drugi, znajdujący się w stanie podstawowym
  • -a, -o, -u, -î, -e, -ie, -i -> -lop, -liep (np. mherie "księżyc" -> mherliep)
  • -aC, -oC, -uC, -îC, -eC, -ieC, -iC -> -VChop (np. thayut "wiatr" -> thayuthop)
  • -âC, -ôC, -ûC, -êC, -iêC -> -aClop, -oClop, -Clop, -eCliep, -ieCliep (np. iechôzg "krew" -> iechozglop)

• forma podrzędna - używana jako dopełnienie oraz w innych konstrukcjach jej wymagającej
  • -a, -o, -u, -î, -e, -ie, -i -> -na, -ne (np. savî "życie" -> savna)
  • -aC, -oC, -uC, -îC -> -aChien (np. rusan "ciepło" -> rusanhien)
  • -eC, -ieC, -iC -> -ie(ne)n (np. chanhen "zimno" -> chanhien)
  • -âC, -ôC, -ûC -> -aCna, -oCna, -Cna (np. arasûk "jabłko" -> araskna)
  • -êC, -iêC -> -eCne, -iecne (np. yoth'ê'kh "widok" -> yothekhne)

Liczby

• forma mnoga - liczba mnoga formy podstawowej, rozszerzonej i podrzędnej
  • -V -> -Vd (np. yethni "głowa" -> yethnid)
  • -aC, -oC, -uC, -îC -> -oChîr (np. arhutav "podłoga" -> arhutovhîr)
  • -eC, -ieC, -iC -> -ieChir (np. ulis "oko" -> ulieshir)
  • -âC, -ôC, -ûC -> -aCud, -oCud, -Cud (np. sielânh "lustro" -> sielanhud)
  • -êC, -iêC -> -eCid, -ieCid (np. amiên "dom" -> amienid)

• forma mnoga złożenia
  • -V -> -Vdêr (iqciu "owad" -> iqciudêr)
  • -aC, -oC, -uC, -îC, -eC, -ieC, -iC -> -VChêr (np. yantifh "pomysł" -> yantihêr)
  • -âC, -ôC, -ûC, -êC, -iêC -> -aCdûr, -oCdûr, -Cdûr, -eCdûr, -ieCdûr (np. aphûl "ogień" -> aphldûr)

Wyjątki

Wyjątki od powyższych reguł stanowią m.in.

• niektóre słowa mieszanych deklinacji (np. aphani - aphaniene - aphanihop - aphanien pl aphanir - aphanidêr)
• słowa zakończone na akcentowaną samogłoskę - w formie złożonej końcówka -kslop, -ksliep (np. arsa -> arsakslop)
• krótkie słowa z akcentowanym û (np. skûl "ubranie" - skladie - sklop - skûlna pl sklud - skûldûr)

Łamaniec językowy

• skrakârklop rkâlkala sakrara, sa krîrslop rkâlkâl sakrârkara
  [skrɑˈkɔrklop ˈrkɔlkɑlɑ ˈsɑkrɑrɑ sɑ ˈkrɪrslop ˈrkɔlkɔl ˈsɑkrɔrkɑrɑ]
  młoda szwaczka śpiewała, a młody sprzedawca zaśpiewa
  • skrakârka "szwaczka", od skrakarso "szewc", skrakâr "kroić" (przest.)
  • rkâlkala "młoda", rkâlkâl "młody
  • sakrara "śpiewał(a)", sakrârkara "zaśpiewa", od sakrâr "śpiewać"
  • sa "i/a", spójnik pośredni między mâr "i" i mie "a"
  • krîrso "sprzedawca", od krîr "sprzedawać"