Język dragozoiski
| Język dragozoiski Legga"Drago*zoa | |
|---|---|
| Utworzenie: | Marta Kurek w 2018 |
| Sposoby zapisu: | Pismo dragozoiskie |
| Lista conlangów | |
Język dragozoiski (Legga"Drago*zoa) - sztuczny język utworzony przez Martę Kurek na potrzebę rasy inteligentnych smoków z serii książek "Dragonus Cracovus: Biomagia". Jest to język aprioryczny, jednak ze względu na sąsiedztwo smoków i ludzi da się w nim zauważyć pewne wpływy i podobieństwa do języków ludzkich.
Dane ogólne
Ojczyzną języka dragozoiskiego jest smocza kraina Drago*zoa, której dokładne położenie pozostaje tajemnicą znaną tylko smokom. Jego przodkiem jest starodragozoiski, czyli Re'~sa'*legga, dosł. "zapomniana mowa". Język dragozoiski posiada wiele dialektów używanych przez smoki, które opuściły Drago*zoę i osiedliły się w innych częściach świata. Najlepiej znanym z nich jest dialekt smoków krakowskich, Dragonus Cracovus.
Zapis
Do zapisu języka dragozoiskiego służy pismo dragozoiskie. Jest to abugida o charakterystycznych, podobnych do śladów pazurów kształtach. Istnieje też transkrypcja łacińska, która będzie używana w tym artykule.
Dialekt krakowski
Jest to dialekt używany przez smoki, które po opuszczeniu Drago*zoi osiedliły się w miejscu, które nazwały Craculum, "domostwem". Smoki te były następnie zmuszone do opuszczenia Craculum i powrotu do Drago*zoi, przez co wariant ten jest dość konserwatywny i niewiele różni się od dialektu smoków, które pozostały w smoczej ojczyźnie. Jednocześnie populacja Dragonus Cracovus pozostaje dwujęzyczna, gdyż posługuje się także językiem polskim, określanym przez nich jako "język ludzki".
Wymowa
Język dragozoiski posiada 6 samogłosek i 30 dyftongów. Samogłoski to: a, e, i, o, u, ɪ <y>.
Kolejność liter samogłoskowych w piśmie dragozoiskim to: a, e, i, o, u, y.
Spółgłoski dzielą się na:
- zwarte (b, p, pʰ <ph>, d, tʰ < th >, k <c~k>, g);
- zwarto-szczelinowe (ʦ <c>);
- szczelinowe (v, f, z, s, sʰ <sh>, h);
- nosowe (m, n);
- płynne (l, r).
Spółgłoski mają też wariant wydłużony (na piśmie sygnalizuje się to podwojeniem, np. <nn>) i jeszcze dłuższy (na piśmie oznaczany kropką, np. <n˙>). W piśmie dragozoiskim część spółgłosek wydłużonych posiada osobne litery, są to: /vv/, /ss/, /cc/, /nn/, /ll/ i /rr/.
Litera <c> zwykle służy do zapisu fonemu /k/, jednak czasem oznacza fonem /ʦ/, np. w imieniu żeńskim Celebriss.
Kolejność liter spółgłoskowych w piśmie dragozoiskim to: v, s, c, n, l, r, f, z, p, m, b, h, ph, sh, th, d, g, k, vv, ss, cc, nn, ll, rr.
Język dragozoiski posiada też kilka kilka znaków dodatkowych.
Znak ^ celebralizuje sylabę przed sobą, a znak ˅ - sylabę za sobą (lub również przed sobą, jeśli występuje w morfemach tworzących czasy i tryby).
Z kolei znak ~ oznacza, że głoska przed nim wymawiana jest sycząco. Jest to artykulacja typowa dla smoków, a niewymawialna dla człowieka - w wymowie ludzkiej można substytuować ją długością.
Istnieją trzy znaki nieme, sygnalizujące związki między wyrazami - są to znaki *, " oraz znak ˙ w partykule przeczącej nu˙.
Wreszcie apostrof ' sygnalizuje, że jakaś głoska została opuszczona.
Gramatyka
Rzeczownik
Rzeczowniki dragozoiskie posiadają sześć rodzajów: trzy osobowe (męski, żeński i wspólny) i trzy nieosobowe (przedmiotowy, zwierzęco-roślinny i wielki).
- Rodzaj męski odnosi się do mężczyzn, np. sumeg "władca, monarcha";
- rodzaj żeński odnosi się do kobiet, np. sumegi "władczyni";
- rodzaj wspólny obejmuje rzeczowniki, które mają jednakową formę niezależnie od tego, czy oznaczają mężczyznę czy kobietę, np. himini "dziecko";
(Uwaga! Od niektórych rzeczowników w rodzaju wspólnym można utworzyć formy żeńskie za pomocą formantu -i, wtedy ich podstawowa forma (bez formantu) przybiera znaczenie formy męskiej.)
- do rodzaju przedmiotowego przynależą nazwy przedmiotów i drobnych rzeczy nieożywionych, np. kinmorr "kamień";
- rodzaj zwierzęco-roślinny odnosi się do zwierząt, roślin i małych grzybów, np. calic "kwiat";
- w rodzaju wielkim są nazwy obiektów bardzo dużych, niezrozumiałych i takich, którym kiedyś oddawano cześć - jak skały, zbiorniki wodne, podziemne grzyby (ze względu na ciągnące się kilometrami grzybnie) czy niebo, np. nostri "skała".
Rzeczowniki odmieniają się przez trzy liczby: pojedynczą, mnogą i całą.
- Liczba pojedyncza nie posiada morfologicznego znacznika, np. drago "smok";
- liczba mnoga sygnalizuje, że mamy do czynienia z mniej-więcej określoną ilością czegoś, konkretną grupą itp., tworzy się ją poprzez przedłużenie ostatniej spółgłoski, np. drag˙o "smoki, tj. kilka smoków, grupa smoków";
- liczba cała odnosi się do dużej liczby czegoś, całej grupy, całego gatunku itp., tworzy się ją morfemem -(n)us, np. dragonus "smoki, tj. wszystkie smoki, gatunek smoków".
Liczba cała jest używana zdecydowanie częściej niż mnoga.
Rzeczowniki pełniące w zdaniu rolę podmiotu mogą się też odmieniać przez czas (patrz: Czasownik).
Istnieją też formanty nadające rzeczownikom dodatkową emfazę: ˅ka dla przekleństw, ˅cca dla slangu i ˅co przy zdrobnieniach, np. często używanem przekleństwem jest hor˅ka scun˅ka, dosł. "brzydki potwór" - ten sam zwrot bez tej końcówki nie miałbym już odcienia wulgaryzmu.
Przymiotnik
W funkcji przydawki jest nieodmienny, zapisuje się go łącznie z określanym rzeczownikiem, np. Alay*hum "Wysoki Dwór", Damther*lolovicc "Szlachetny Cyrk". Użyta samodzielnie (jako tzw. samotnik) przymiotnik odmienia się przez liczbę (końcówka liczby mnogiej to -k, a całej -(v)us) i zachowuje się jak rzeczownik wspólny.
Przymiotnik posiada trzy stopnie.
- Stopień równy nie posiada wyznacznika, np. nahco "dobry";
- stopień wyższy tworzy przedrostek sh’/shi’/shin˅, np. shi’˅nahco "lepszy";
- stopień najwyższy tworzy przedrostek sh’/shi’/shin˅ w połączeniu z podwojeniem ostatniej spółgłoski, np. shi’˅nahco "najlepszy".
Przysłówek
Jest nieodmienny. Część przysłówków jest utworzona na bazie przymiotników za pomocą formantu -f, który może powodować elizję końcowej spółgłoski. Przykłady przysłówków: nahcof "dobrze" od nahco "dobry", boloref "oczywiście", anvef "cicho", dobnof "bardzo".
Przysłówek podlega stopniowaniu analogicznie do przymiotnika, np. shi’˅dobnof "bardziej", sh’˅oscothef "szybciej".
Czasownik
Czasownik ma najbardziej rozbudowaną odmianę spośród części mowy języka dragozoiskiego. Odmienia się przez liczby, osoby, rodzaje, tryby, strony, aspekty i czasy. Można od niego utworzyć imiesłów.
Bezokolicznik kończy się na -ev, np. ilccev "być". Podobnie jak w j. polskim bezokolicznik może też wyrażać rozkaz, np. Emanev honge! "Otworzyć worta!".
Poniżej wzór odmiany przez osoby, liczby i rodzaje na przykładzie czasownika ilccev w czasie teraźniejszym chwilowym.
Formy pojedyncze:
- ilcceb "jestem (r. męski)"
- ilccebi "jestem (r. żeński)"
- ilccol "jesteś (r. męski)"
- ilccoli "jesteś (r. żeński)"
- ilccocc "jest (r. męski)"
- ilcconn "jest (r. żeński)"
- ilcconc "jest (r. wspólny)"
- ilcco "jest (r. przedmiotowy)"
- ilccuu "jest (r. zwierzęco-roślinny)"
- ilccah "jest (r. wielki)"
Formy mnogie:
- ilccerr "jesteśmy (r. męski)"
- ilccerri "jesteśmy (r. żeński)"
- ilccarr "jesteście (r. męski)"
- ilccarri "jesteście (r. żeński)"
- ilccinn "są (r. męski)"
- ilccimm "są (r. żeński)"
- ilccinm "są (r. wspólny)"
- ilccivv "są (r. przedmiotowy)"
- ilcciff "są (r. zwierzęco-roślinny)"
- ilccigg "są (r. wielki)"
Czasy i tryby tworzy się za pomocą przedrostków i przyrostków dodawanych do czasownika, a czasem też do podmiotu.
Lista czasów:
- Czas przeszły dalszy zakończony opisuje rzeczy, które miały miejsce w odległej przeszłości i tam się zakończyły, historie, opowieści itp. Tworzy się go przedrostkiem ul˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. ul˅locc ul˅ilccocc "on dawno temu był i to się już zakończyło";
- czas przeszły dalszy ciągły opisuje rzeczy, które miały miejsce w odległej przeszłości, ale nie zakończyły się lub nie mamy co do tego pewności. Czas ten jest rzadko używany. Tworzy się go przedrostkiem um˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. um˅locc um˅ilccocc "on dawno temu był i być może wciąż jeszcze jest";
- czas przeszły bliższy zakończony opisuje rzeczy, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości i tam się zakończyły. Tworzy się go przedrostkiem ul˅ dodawanym do czasownika, np. locc ul˅ilccocc "on nie tak dawno temu był i to się już zakończyło";
- czas przeszły bliższy ciągły opisuje rzeczy, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości, ale nie zakończyły się/ nie mamy co do tego pewności lub wpływają na obecną rzeczywistość. Tworzy się go przedrostkiem um˅ dodawanym do czasownika, np. locc um˅ilccocc "on nie tak dawno temu był i być może jeszcze jest";
- czas teraźniejszy stały opisuje rzeczy, które dzieją się w sposób stały, ciągły, niezmienny, ustalony. Tworzy się go podwajając pierwszą głoskę czasownika, np. locc iilccocc "on zawsze jest";
- czas teraźniejszy chwilowy opisuje rzeczy, które dzieją się w tej chwili. Nie posiada wykładnika morfologicznego, np. locc ilccocc "on jest".
- czas przyszły bliższy punktowy opisuje rzeczy, które zdarzą się w bliskiej przyszłości jednorazowo lub będą trwać, ale wiemy kiedy się skończą. Tworzy się go przedrostkiem ve˅ dodawanym do czasownika, np. locc ve˅ilccocc "on niedługo będzie jednorazowo";
- czas przyszły bliższy powielony opisuje rzeczy, które zdarzą się w bliskiej przyszłości i będą trwać, ale nie wiemy, kiedy się skończą lub też będą się powtarzać w sposób ciągły. Tworzy się go przedrostkiem va˅ dodawanym do czasownika, np. locc va˅ilccocc "on niedługo będzie wielokrotnie".
- czas przyszły dalszy punktowy opisuje rzeczy, które zdarzą się w odległej przyszłości jednorazowo lub będą trwać, ale wiemy, że się skończą. Tworzy się go przedrostkiem ve˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. ve˅locc ve˅ilccocc "on kiedyś tam będzie jednorazowo";
- czas przyszły dalszy powielony opisuje rzeczy, które zdarzą się w odległej przyszłości i będą trwać, ale nie wiemy, kiedy się skończą lub też będą się powtarzać w sposób ciągły. Tworzy się go przedrostkiem va˅ dodawanym jednocześnie do czasownika i podmiotu, np. va˅locc va˅ilccocc "on kiedyś tam będzie wielorotnie".
Lista trybów:
- Tryb oznajmujący - nie posiada wykładnika morfologicznego, np. ilccocc "jest";
- tryb przypuszczający - wyraża przypuszczenia, prośby itp. Można go utworzyć na bazie każdego czas. Jego wykładnikiem jest przyrostek ˅la, np. ilccocc˅la "byłby (teraz)";
- tryb rozkazujący - można go utworzyć tylko w czasie teraźniejszym chwilowym. Jego wykładnikiem jest przedrostek volh˅, np. volh˅ilccocc "niech będzie".
Pozostałe dialekty
W pierwszym tomie serii pojawiają się wypowiedzi w dwóch spośród pozostałych smoczych dialektów: dialekcie smoków wędrownych i dialekcie smoków karpackich.
Dialekt smoków wędrownych jest zrozumiały dla smoków krakowskich. Cechuje go m.in. tendencja do pomijania samogłoski w wykładniku 2. os. liczby pojedynczej (-'l w opozycji do krakowskiego -ol) i inna postać czasownika być (temat iilcc- w opozycji do krakowskiego ilcc-).
Dialekt smoków karpackich ze względu na wielopokoleniową izolację różni się znacząco od dialektu krakowskiego i nie jest zrozumiały dla smoków krakowskich, pomimo iż pierwotnie obie grupy były sobie bliskie. Słowa w dialekcie karpackim są znacznie krótsze niż w krakowskim.
Linki zewnętrzne
Źródła
- M. Kurek, Szał Vandy, Kraków 2018.