Ęmucki

Typ:	a priori
Rodzaj:	artystyczny
Lista conlangów

ęmucki ral'ęmyt
Utworzenie:	Milyamd w 2009
Najnowsza wersja:	2.1 beta
Klasyfikacja:	języki sztuczne artystyczne a priori
Kody
Conlanger–3	gnw.em.mil
Używany w :	Ecja
Regiony :	Baukazja, Chomąto
Klasyfikacja:	języki środkowoeuremickie
Status urzędowy
Język urzędowy :	Ecja
Oficjalna regulacja:	Ministerstwo Słowa
Przykład
Modlitwa Pańska (fragment) nRsyNruT , qyN duT qeWraF qevytavH , saJsaNtWteqaduRpNxiN , qyWsuWteqaduRpeguNtH , qeWteqaduRmiLtaN , qyN kaK qevytavH , sanamiK gevH
Transliteracja Norsynrut, yn dut ęrav evytavoh, sajsantǫte-a-durponśin, ỹsųte-a-durpeguntoh, ęte-a-durmiltan, yn kak evytavoh, sanamik gevoh.
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Ten artykuł zawiera znaki ęmuckie. Bez odpowiedniej czcionki będziesz widzieć jedynie transliterację.

Języki i dialekty Ecji.

Flaga ęmucka.

Język ęmucki (Ral'ęmyt syr'atkan, raLqeWmyT syRqaTkaN) jest językiem sztucznym, jednym z najlepiej opisanych języków Milyamda. Jest to język głównie aprioryczny z nielicznymi cechami eurocentrycznymi. Gramatyka wykazuje przewagę aglutynacji i fleksji. Możliwa jest polisynteza.

Świat

Język ęmucki jest elementem świata GNW, w którym posługują się nim Eci. Język wykazuje ogromne zróżnicowanie dialektalne na terenie Ecji, wyróżnia się dialekt południowy, zachodni, stołeczny, dialekt ącki. Sporny jest status języka ymnickiego. Blisko spokrewniony jest również język białodolski.

Wedle eckiego prawa każda forma języka ęmuckiego (również kolokwialna lub regionalna) jest dopuszczalna i wskazana, o ile jest również powszechnie zrozumiała. W tym artykule opisano tzw. odmianę standardową, używaną, jeśli tekst wymaga braku cech idiolektalnych, a język jest traktowany w ujęciu bezosobowym.

Rozwój

Język ęmucki należy do rodziny języków środkowoeuremickich, używanych we wschodniej i południowej Euremice Północnej, północnej Euremice Południowej i zachodniej Łazji.

Ok. 1000 lat przed Bezadatem istniał język praęmucki, częściowo rekonstruowany wspólny przodek języka ęmuckiego i białodolskiego. Z tego okresu zachowały się nieliczne inskrypcje abdżadowe.

Setki lat później wykształcił się język staroęmucki (staroecki), zapisywany pismem wczesnym.

Lata 100-500 a.u.c. to okres używania języka średnioęmuckiego i początków obecnego zróżnicowania mowy. Znany z mniejszej ilości zapisków. Nazywany jest wspólnym przodkiem języka nowoęmuckiego, ąckiego i ymnickiego.

Od kilkuset lat w powszechnym użyciu jest język nowoęmucki. W wielu rejonach ewoluował dalej w formy dialektalne, jednak od niedawna przeżywa drugą młodość, jako sposób komunikacji ludzi z różnych stron Ecji, za pomocą telewizji i interrecji.

Fonologia historyczna

W języku ęmuckim zaszło wiele zmian fonologicznych względem języka praeckiego. Do najważniejszych należą:

• synkopa (przemiana sylab CVCV w CVC, zredukowanie wewnętrznych sylab do spółgłosek), np. *itə > it, *mikaGa > mikan; zachodziła dla co drugiej sylaby, wyłączając koniec słowa i dla ostatniej sylaby, nie zaszła w przypadku wielu końcówek (wyrównanie analogiczne);
• palatalizacja *z *s oraz przejście miękkich *z *s *j *x do z/j ś;
• powstanie samogłosek nosowych, np. *e-N-xi, *su-N > ę(śi), sų;
• ubezdźwięcznienie spółgłosek wygłosowych, np. *sabə > *sab > sap;
• udźwięcznienie spółgłosek półdźwięcznych powstałych na granicy morfemów, np. *ʔetəʔutə > *ʔeƭut > edyt.

Składnia

Szyk zdania w dużej mierze zależy od tego, czy zaszła polisynteza podmiotu. Dopełnienie jest zawsze inkorporowane, podmiot tylko, gdy jest jednowyrazowy (może być wyrazem złożonym). Zaimki osobowe są wcielane jako końcówki osobowe, w przypadku pozostałych zaimków rzadko dochodzi do inkorporacji.

Inkorporacja podmiotu

Szyk [OVS].

Przykład zdania:

• Kajśyntotik bohmaś-ramontǫmy-Martat bąvazivek. kaJxyNttiK bHmaXramNtWmyFqamaRtaT baWvaziveK
• Wujkowi obrazek-dała-Marta dzisiaj.
• Dzisiaj Marta dała wujkowi obrazek.

Część zdania	Wyraz	Tłumaczenie	Uwagi
Określenia osobowe	kajśyntotik	wujkowi	Głównie dotyczy to dopełnienia dalszego. Przed orzeczeniem jednak należy wymienić także inne określenia odnoszące się do osób.
Dopełnienie	bohmaś	obrazek	Dopełnienie bliższe w dopełniaczu.
Orzeczenie	ramontǫmyv	dała	Orzeczenie składające się z orzecznika i spójki (copula).
Podmiot	a-Martat	Marta	Podmiot w mianowniku poprzedzony łącznikiem -a-. Łącznik nie występuje przy inkorporacji zaimków osobowych do końcówek.
Określenia nieosobowe	bąvazivek	dzisiaj	Pogardę oznacza wymienienie osoby (w przypadku poimkowym) na końcu zdania (jako określenie nieosobowe), a nie przed słowem polisyntezy (jako określenie osobowe). W dokumentach oficjalnych używa się tego tylko wobec Nąmipów, nie występuje to w stosunku do innych ras ani narodów.

Brak inkorporacji

Inkorporacja podmiotu nie jest obowiązkowa, często używane są zdania ze swobodnymi rzeczownikami.

Szyk: S[OV].

Przykład zdania:

• Martat kajśyntotik bohmaś-ramontǫmyv bąvazivek. maRtaT kaJxyNttiK bHmaX,ramNtWmyF baWvaziveK
• Marta wujkowi obrazek-dała dzisiaj.
• Marta dzisiaj dała wujkowi obrazek.

Część zdania	Wyraz	Tłumaczenie	Uwagi
Podmiot	Martat	Marta	Podmiot w mianowniku.
Określenia osobowe	kajśyntotik	wujkowi	Głównie dotyczy to dopełnienia dalszego. Przed orzeczeniem jednak należy wymienić także inne określenia odnoszące się do osób.
Dopełnienie	bohmaś	obrazek	Dopełnienie bliższe w dopełniaczu.
Orzeczenie	ramontǫmyv	dała	Orzeczenie składające się z orzecznika i spójki (copula).
Określenia nieosobowe	bąvazivek	dzisiaj	Określenia nie odnoszące się do osób.

Zdania

Pytania tworzy się przez intonację - nie ma partykuł pytających ani inwersji. Dla wyrazistości można na końcu dodać potwierdzenie lub zaprzeczenie, np.

• Sato aśduktǫrav? (To jest chleb?)
• Sato aśduktǫrav, sar? (To jest chleb, czy tak?)
• Sato aśduktǫrav, ker? (To jest chleb, czyż nie?)

Na pytania odpowiada się sar (tak), ker (nie) lub kiśgurso/kiśgurto (nie wiem).

Przeczenia tworzy się dodając przedrostek kiś- do orzeczenia. Nie spotyka się zaimków przeczących.

• At dolśantǫtov. (Ktoś podróżuje.)
• Kot dolśantǫtov. (Każdy podróżuje.)
• Kot kiśdolśantǫtov. (Nikt/każdy nie podróżuje.)

Rozkazy tworzy się zwykłą składnią zdania oznajmującego w specjalnym trybie.

Ewenementem języka ęmuckiego są kategoryczne rozkazy i zakazy formowane w pytania.

Zdania względne

Nie ma w języku ęmuckim zaimków względnych. Zdania podrzędne buduje się używając zaimka osobowego/obecnego:

• Sarge-solnįmyvmeś. saRgesLniWmyFmeX
  książka.dop-widzieć.prze.1sg
  Widziałem książkę.
• Sarge-ramaśętovmeś. saRgeramaxeWtFmeX
  książka.dop-kupować.ter.1sg
  Kupuję książkę.
• Sarge-ramaśętovmeś, yn ito-solnįmyvmeś. saRgeramaxeWtFmeX qyN qitsLniWmyFmeX
  książka.dop-kupować.ter.1sg że ono.dop-widzieć.prze.1sg
  Kupuję książkę, którą widziałem. (dosł. Kupuję książkę, że widziałem ją.)

Fonologia

W języku ęmuckim dużą rolę odgrywa podział na sylaby. Zbitki spółgłosek są dopuszczalne tylko na granicach sylab.

Sylaba składa się z:

• nagłosu - spółgłoska nagłosowa lub nośnik (zwarcie krtaniowe);
• ośrodka - samogłoska ustna lub nosowa;
• kody - brak lub spółgłoska wygłosowa.

Sylaby otwarte posiadające samogłoskę ustną (krótką) są jednomorowe (lekkie). Dwumorowe (ciężkie) są sylaby z samogłoską nosową (długą) lub kodą. Nie występują sylaby trzymorowe, tj. mające zarówno samogłoskę nosową i kodę.

• da da [da] - sylaba otwarta, lekka
• dą daW [daɨ̃] - sylaba nosowa, ciężka
• dak daK [dak] - sylaba zamknięta, ciężka

Samogłoska krótka w sylabie otwartej akcentowanej otrzymuje dodatkową długość.

Spółgłoski		Wargowe	Dziąsłowe	Podnieb.	Welarne	Krtaniowe
Nosowe		m	n
Zwarte	dźwięczne	b	d	(dʑ)	g
	bezdźwięczne	p	t	(tɕ)	k	ʔ
Szczelinowe	dźwięczne	v~f		ʑ
	bezdźwięczne		s	ɕ		h
Półotwarte			ɾ~ɹ	j
Boczne			l

Na niebiesko zaznaczono spółgłoski występujące tylko na początku sylaby (przed samogłoską), a na żółto - tylko na końcu sylaby (po samogłosce; przed spółgłoską lub na końcu wyrazu). Na zielono - spółgłoski występujące w obu kontekstach.

Nagłos - spółgłoski

Spółgłoski pierwszej grupy występują bezpośrednio przed samogłoskami, rozpoczynają sylabę.

• p [p] p
• b [b] b
• v [v] v - polskie "w"
• m [m] m
• t [t] t
• d [d] d
• s [s] s
• n [n] n
• r [ɾ] r - "r" krótkie uderzeniowe
• ś [ɕ] x - polskie "ś"
• z [ʑ] z - polskie "ź"
• k [k] k
• g [g] g
• ' [ʔ] q - zwarcie krtaniowe, nośnik samogłoski. Apostrof jest zapisywany tylko po spółgłoskach kody.

W dialekcie beżadackim występują jeszcze:

• c [tɕ] c - polskie "ć"
• ź [dʑ] ƶ - polskie "dź"

Ośrodek sylaby - samogłoski

Samogłoski języka ęmuckiego.

Samogłoski krótkie, ustne, mające długość jednej mory:

• a [a] qa - bardziej przednie od polskiego "a"
• e [e] qe - wąskie "e"
• i [i] qi
• o [ɜ] q - niezaokrąglone szerokie "o", często zredukowane
• u [o] qu - wąskie "o"
• y [ɯ] qy - bardziej tylne od polskiego "y", niezaokrąglone "u"

Samogłoski nosowe, mające długość dwóch mor:

• ą [aĩ] qaW
• ę [eĩ] qeW
• į [ĩː] qiW
• ǫ [ɜɯ̃] qW
• ų [oũ] quW
• ỹ [ɯ̃ː] qyW

W dialekcie beżadackim występuje pięć samogłosek: a e i u y [a e i u ɨ] q qe qi qu qy, ostatnia jest szczątkowa, występuje tylko w niektórych wyrazach. Samogłoski nosowe uległy rozbiciu do wygłosów [aw ew iw uw ɨw], natomiast z połączeń ar or er ir ur yr wykształciły się samogłoski rotyczne [ɑ˞ ɤ˞ ɯ˞ o˞ ɯ˞].

Koda - spółgłoski wygłosowe

Spółgłoski mogące występować na końcu sylaby:

• p [p~b] P
• v [f~v] F
• t [t~d] T
• n [m~n~ŋ] N
• l [l] L
• r [ɹ] R - "r" półotwarte, jak w angielskim
• ś [s~ɕ] X
• j [j] J
• k [k~g] K
• h [h] H - "h" słabe krtaniowe

Spółgłoski kody mają długość jednej mory. Są bardzo podatne na asymilację - upodabniają się do następnej spółgłoski.

Prozodia

W języku ęmuckim dominuje akcent inicjalny, na pierwszą sylabę jednostki słownej (tj. bez przedrostka). Najsilniejszy akcent w zdaniu pada na orzeczenie. Występuje również słaby nacisk na końcówkę czasownikową.

• Du-bokįren. /doˈbɜkĩren/ [dʊˈbɐkɪ̃ːɾən] (Kocham cię.)
• Du-bokįravmeś. /doˈbɜkĩˌrafmeɕ/ [dʊˈbɐkɪ̃ːˌɾævmʲəɕ] (jw., bez skrócenia końcówki)
• Rylśoh uvęrav. /ˌrɯlɕɜh ˈʔovẽraf/ [ˌɾɯlɕɜɜ̥ ˈʔoveɪ̃ɾæf] (Ryba jest niebieska.)
• Sarylśoh uvęrav. /saˌrɯlɕɜh ˈʔovẽraf/ [sɐˌɾɯlɕɜɜ̥ ˈʔoveɪ̃ɾæf] (Ta ryba jest niebieska.)

W zależności od miejsca padania akcentu mogą występować różne alofony fonemów samogłoskowych: (w tabeli uwzględniono odmianę standardową)

Samogłoska	a	e	i	ą	ę	į	o	u	y	ǫ	ų	ỹ
Przed akcentem	ɐ	ɪ	ɪ	æ̃	ɪ̃	ɪ̃	ə	ʊ	ω	ə̃	ʊ̃	ω̃
Akcentowane	a	e	i	aɨ̃	eɨ̃	ĩː	ɐ	o	ɯ	ɐɯ̃	oũ	ɯ̃ː
Nieakcentowane	æ	ə	ɪ	aɪ̃	eɪ̃	ɪ̃ː	ɜ	ʊ	ω	ɐω̃	oʊ̃	ω̃ː

Uwaga!

Symbolu [ω] użyto na oznaczenie samogłoski prawie przymkniętej środkowo-tylnej, niezaokrąglonego odpowiednika [ʊ], zredukowanej formy [ɯ].

Morfologia

Język ęmucki jest częściowo polisyntetyczny, co oznacza duży stosunek liczby morfemów do liczby wyrazów. Co nie jest widoczne ortograficznie, całe zdanie bywa zawarte w jednym wyrazie.

Mura-norrismir-solniśkętovterak-a-tankal-durśįtak. muranRriXmiRsLniXkeWtFteraKqataNkaLduRxiWtaK Naszych zmęczonych braci pokaże twoja piękna córka.

Podział na morfemy:

• mura - rdzeń zmęczony
• 0 - końcówka zerowa dopełniacza (gr. I)
• nor- - prefiks dzierżawczy 1. os. l. mnogiej
• rismyr- - rdzeń brat
• -i- - transfiks l. mnogiej (ablaut)
• 0 - końcówka zerowa dopełniacza (gr. III)
• solni- - rdzeń widzący
• -śke- - sufiks strony sprawczej (gr. I)
• (nosowość) - końcówka werbiala
• tov - końcówka cz. teraźniejszego/nieprzeszłego
• te - końcówka cz. przyszłego
• rak - końcówka dokonaności
• a - łącznik inkorporacji podmiotu
• tankal- - rdzeń piękny
• dur- - prefiks dzierżawczy 2. os. l. pojedynczej
• śįtak- - rdzeń siostra
• 0 - końcówka zerowa mianownika (gr. III)

Występują afiksy dwóch rodzajów: fleksyjne (np. -i-, śke, 0) i aglutynacyjne (np. dur, tov, rak).

Tradycyjna gramatyka ęmucka wydziela pięć części mowy:

• kieman (duch) - rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy w pierwszych czterech przypadkach, również czasowniki
• gunvyr (myśl) - końcówki aglutynacyjne rzeczowników (poimki zrostowe)
• vuraś (czyn) - końcówki aglutynacyjne czasowników (spójki)
• śunak (słowo) - przysłówki, wykrzykniki
• sezaj (sens) - partykuły, spójniki

Morfonologia

W języku ęmuckim występują trzy rodzaje oboczności: udźwięcznienie, geminacja, unosowienie, zapisywane literami ^{u g n} w indeksie. Polegają na wymianie spółgłoski końcowej na spółgłoskę nagłosową lub zbitkę spółgłosek (wygłosowa + nagłosowa).

Spółgł. podst.	Udźw.	Gem.	Nas.
p	b	pp	m
v	v	vv	m
t	d	tt	nt
n	n	nn	n
l	r	lr	n
r	r	rr	n
ś	z	śś	nś
j	z	śz	nz
k	g	kk	nk
h	'	h'	n'

Przy udźwięcznieniu może zajść także inna oboczność - cofnięcie polegające na usunięciu samogłoski i przemianie spółgłoski nagłosowej w wygłosową, np.

• rudot (zły) > rutd-aj (gorszy)
• ko.at (wysoki) > kohd-azaj (jeszcze wyższy)
• azyt (równy) > ajd-et (równiacha)

Ale:

• karadun (lekcja) > karadun-at (zajęcia)
• murat (zmęczony) > murad-aj (bardziej zmęczony)

Słowotwórstwo

Afiks	Kategoria słowotwórcza	Przykład
kep-	dla kolejnego pokolenia (w nazwach członków rodziny)	kepmanzor (babcia) od manzor (mama)
kiś-	zaprzeczenie	kiśvit (zachodni) od vit (wschodni)
nǫ-	liczba mnoga	Ralnǫ'et (Eci) od Ral'et (Et)
ral-	nazwa własna	Ralmip (Nąmip) od mip (chomik)
u-aj	Stopień wyższy przymiotnika	maldadaj (młodszy) od maldat (młody)
u-ak	Nazwa narzędzia	tudak (packa) od tut
n-an	Sufiks grzecznościowy męski	synruntan od synrut (ojciec)
u-an	Sufiks grzecznościowy religijny	retsedan od retset (brat)
g-arit	podobny do czegoś	rupparit (wodnisty) od rup (woda)
u-at	Rzeczownik zbiorowy; duże nagromadzenie czegoś	bezat od bej (dom)
u-azaj	Stopień zawyższy przymiotnika	maldadazaj (jeszcze młodszy) od maldat (młody)
u-edek	słabe zgrubienie
g-ej	Sufiks kpiący rzeczy	piśtittej od piśtit (liść)
n-ek	zdrobnienie
u-en	Nazwa większej rzeczy podobnej do czegoś	zyven (ocean) od zyv (morze)
n-eśek	mocne zdrobnienie
u-et	zgrubienie	soval, sovaret (Sobal)
u-etek	słabe zdrobnienie
u-ik	zrobiony z czegoś	rubik (zrobiony z wody) od rup (woda)
n-in	Sufiks grzecznościowy żeński	manzanrin od manzar (matka)
n-it	Stopień najwyższy przymiotnika	maldantit (najmłodszy) od maldat (młody)
u-oh	sennunoh (lotnisko) od sennun (samolot)
g-ok, -onkan, -onkin, -okkul	potomstwo	pegunnonkan (królewicz) od pegun (król)
u-uj	Sufiks kpiący zwierząt	śeguj od śek (pies)
g-uk	Sufiks kpiący osób	ursannuk od ursan (lekarz)
g-ul	rzeczownik zbiorowy
n-ut	Sufiks grzecznościowy do starszych	venśankut od venśak (ciotka)
n-yt	zawierający coś	runpyt (wodny) od rup (woda)
-boś	rzeczownik odsłowny	ziktatboś (bieg) od ziktat (biegnący)
-kan	archaiczny sufiks narzędzia, systemu	syr'atkan (mowa) od syr'at (mówiący)
-myt	sufiks przymiotnikowy (dodawany do orzecznikownika)	ral'ęmyt (ęmucki) od Ral'et (Et)
-toh	nazwa kraju, państwa, okolic	rojtyttoh (unia) od rojtyt (jednoczący)
-zan	sufiks przysłówkowy	etzan (będąc) od et (będący)

Zaimki

Uwaga! Wiele spośród zaimków zawiera przedrostek przenoszący akcent wyrazowy na drugą sylabę.

Zaimki osobowe:

• met [met] - ja
• dut [dot] - ty
• dait [dɐˈit] - on
• zoit [ʑəˈit] - ona
• it [ʔit] - on/ona (r. męsko-żeński)
• ih [ʔih] - ono

• nomet [ˈnɐmət ~ nəˈmet] - my
• ganet [ˈganət ~ ŋɐˈnet] - wy
• nǫit [nə̃ˈit] - oni/one (r. męsko-żeński)
• nǫih [nə̃ˈih] - one (r. nijaki)

Odmiana: (pozostałe przypadki na podstawie posesywu; objaśnienia w sekcji #Rzeczownik)

Mianownik	met	dut	dait	zoit	it	ih	nomet	ganet	nǫit	nǫih
Dopełniacz	me	du	dai	zoi	i	ito	non	gan	nǫi	nǫito
Werbial	mę	dų	daį	zoį	į	itǫ	nomę	ganę	nǫį	nǫitǫ
Posesyw	me(ni)	du(ni)	dai	zoi	i	ito	nome	gane	nǫi	nǫito
Pozostałe przypadki - od posesywu
Prefiks dzierżawczy	mer-	dur-	dai-	zoi-	i-	–	nor-	gar-	i-	–

Zaimki wskazujące:

• sat [sat] - ten/ta, ta osoba
• sah [sah] - to, ta rzecz
• kut [kot] - taki
• kanoh [ˈkaˑnɜh] - tu
• savoh [ˈsaˑvɜh] - tam
• kak [kak] - teraz
• savek [ˈsaˑvək] - wtedy
• kak [kak] - tak, tym sposobem
• sanak [ˈsaˑnɐk] - tamtym sposobem

Zaimki pytające:

• vit [vit] - kto, jaki
• vih [vih] - co
• vivoh [ˈviˑvɜh] - gdzie
• vivek [ˈviˑvək] - kiedy
• vak [vak], vinak [ˈviˑnɐk] - jak

Zaimki upowszechniające:

• kot [kɐt], kon'it [kənˈit] - każdy, wszyscy
• koh [kɐh], kon'ih [kənˈih] - wszystko
• kovoh ['kɐˑvɜh] - wszędzie
• kovek [ˈkɐˑvək] - zawsze
• konak [ˈkɐˑnɐk] - każdym sposobem

Zaimki nieokreślone:

• at [ʔat] - ktoś
• ah [ʔah] - coś, zero
• avoh [ˈʔaˑvɜh] - gdzieś
• avek [ˈʔaˑvək] - kiedyś
• anak [ˈʔaˑnɐk] - jakoś

Rzeczownik

Ęmucka deklinacja obejmuje 19 przypadków i ma 4 paradygmaty.

Typy deklinacji

• grupa I - mianownik kończy się na samogłoskę lub "-t" - z wyjątkiem końcówki "-ot", np. get - świat.
• grupa II - temat zakończony na "-ot", np. rot - kot.
• grupa IIIa - temat kończy się spółgłoskami "-l -p -n -r -k -v", np. śek - pies.
• grupa IIIb - mianownik zakończony na "-h", np. sattoh - państwo.
• grupa IV - mianownik zakończony na "-ś -j", np. duj - piorun.

Przypadki

Podano przykłady odmiany rzeczowników z różnych grup deklinacji.

Nazwa przypadka	Przykłady	Użycie
Mianownik	get rot śek duj	Głównie przedstawia podmiot (to jest kot).
Dopełniacz	ge rot śek duj	Wprowadza dopełnienie bliższe (widzę kota) oraz konstrukcje relacyjne i posesyjne (miska kota).
Werbial	gę rotǫ śektǫ duzę	Tworzy czasownik (być kotem).
Posesyw	ge roto śekto duzi	Używany w niektórych konstrukcjach posiadania (kot ma miskę), łączy się z rzeczownikami relacyjnymi.
Ablatyw	gerek rotorek śektorek duzirek	Oznacza pochodzenie (od kota).
Celownik	getik rototik śektotik duzitik	Oznacza odbiorcę (kotu, dla kota).
Inessyw	geuh rotouh śektouh duziuh	Położenie wewnątrz (w kocie).
Elatyw	geuhrek rotouhrek śektouhrek duziuhrek	Ruch na zewnątrz (z kota). Może wyrażać relacje czasowe (od dnia).
Illatyw	geuhtik rotouhtik śektouhtik duziuhtik	Ruch do wewnątrz (w kota). Może wyrażać relacje czasowe (do dnia).
Adessyw	gevoh rotovoh śektovoh duzivoh	Położenie w pobliżu lub na powierzchni (na kocie).
Delatyw	gevohrek rotovohrek śektovohrek duzivohrek	Głównie oznacza ruch z powierzchni (z powierzchni kota); rzadko używany. Może wyrażać relacje czasowe (po dniu).
Allatyw	gevohtik rotovohtik śektovohtik duzivohtik	Ruch w kierunku (do kota); wypierany przez celownik. Może wyrażać relacje czasowe (przed dniem).
Prolatyw	gemik rotomik śektomik duzimik	Droga przez powierzchnię, przez wnętrze (przez kota).
Instruktyw	genak rotonak śektonak duzinak	Określenie sposobu (po kociemu, jak kot), rzadziej narzędzia (kotem).
Translatyw	genatik rotonatik śektonatik duzinatik	Stan docelowy ([zmienić] w kota).
Partytyw	gemej rotomej śektomej duzimej	Pewna ilość danej rzeczy ([trochę] kota).
Essyw	gevek rotovek śektovek duzivek	Oznacza trwanie podczas pewnego procesu (równocześnie z kotem). Wyraża relacje czasowe (w dniu).
Komitatyw	geak rotoak śektoak duziak	Określa towarzyszenie (z kotem).
Abessyw	gekik rotokik śektokik duzikik	Wyraża brak danego przedmiotu/osoby (bez kota).

Rzeczowniki relacyjne

Do określania bardziej złożonych relacji przestrzennych używa się osobnych rzeczowników, np.:

• zil ziL (przestrzeń dookoła) - śekto ziltovoh xeKt ziLtvH (naokoło psa)
• bygit bygiT (prawa strona) - roto bygivoh rt bygivH (na prawo od kota)
• rin riN (przed) - duzi rintovek duzi riNtveK (przed piorunem) - także: duza-rintovek, duzivohtik.
• av qaF (poza) - ge avtouh ge qaFtquH (poza światem)

Liczba

Istnieją dwa sposoby na wyrażenie liczby.

System przedrostkowy jest starszą metodą. Polega na dołączeniu przedrostka liczebnego i pozwala na wyrażenie konkretnej ilości. Jest przeważnie używany z rzeczownikami niepoliczalnymi, występującymi tylko jednokrotnie, abstrakcyjnymi oraz gdy nie może zostać zastosowana druga metoda.

• dujboś (burza) > nǫdujboś (burze, wiele burz)
• get (świat) > gųget (dwa światy)
• bokitboś (miłość) > rỹbokitboś (cztery miłości, poczwórna miłość)

System wrostkowy to nowszy sposób, oparty na przegłosie samogłoski pod tonem opadającym - z reguły z drugiej sylaby wyrazu. W liczbie mnogiej samogłoska zmienia się w "i". W przypadku jednosylabowych wyrazów może dojść do dodania końcówki -(t)it pod tonem opadającym.

• aśduk (chleb) > aśdik (chleby)
• rot, Pos. roto (kot) > rotit, Pos. roti (koty)
• zyv, Pos. zyvto (morze) > zyvtit, Pos. zyvti (morza)

Czasem wyraz ma już "i" w drugiej sylabie, wówczas formy liczby pojedynczej i mnogiej są takie same. Wówczas można stosować przedrostki lub przegłos dla ścisłości.

• sąpil (ząb, zęby) > eksąpil (ząb)
• piśtit (liść, liście) > piśtot (liść)
• pevit (użytkownik, użytkownicy) > nǫpevit (użytkownicy)

Czasownik

Czasownik w języku ęmuckim składa się z orzecznika i końcówka.

Orzecznik charakteryzujący każdy czasownik jest tworzony od rzeczownika, przymiotnika lub imiesłowu w specjalnym przypadku - werbialu. Orzecznik może wyrażać stronę i honoryfikację.

• gurtǫ (wiedzieć) <- gur (wiedzący)
• aprą (zaczynać) <- aprat (zaczynający)

Końcówka czasownikowa (daw. łącznik, spójka, copula) to cząstka przyłączana aglutynacyjnie, oznaczająca czas, osobę, tryb i aspekt.

• gurtǫmyv (wiedzieli)
• gurtǫman (wiedzieliście)
• gurtǫgan (zaczynajcie)
• gurtǫganra (zacznijcie)

Honoryfikacja

Honoryfikacja może być wyrażana przez przemiany słowotwórcze imiesłowu. W nawiasach podano przykładowy czasownik aprą.

Charakter	Orzecznik	Imiesłów
Do mężczyzn	n-antǫ (aprantantǫ)	n-an (aprantan)
Do kobiet	n-intǫ (aprantintǫ)	n-in (aprantin)
Do duchownych	u-antǫ (apradantǫ)	u-an (apradan)
Do dorosłych/starszych	n-ų (aprantų)	n-ut (aprantut)
Kpiąco	g-uktǫ (aprattuktǫ)	g-uk (aprattuk)
O rzeczach	g-ezę (aprattejzę)	g-ej (aprattej)
O zwierzętach	(c)u-uzę (apradujzę)	(c)u-uj (apraduj)

Strona

W języku ęmuckim występują cztery strony: czynna, bierna, odbiorcza oraz sprawcza.

Strona czynna oznacza, że podmiot jest wykonawcą czynności. Może również pełnić funkcję strony sprawczej (gdy podano nadmiarowe dopełnienia).

• Martat retse-solnįtov. (Marta widzi brata.)
• Martat manzartotik retse-solnįtov. (Marta pokazuje brata matce. dosł. Marta widzi brata matce.)

Strona bierna przedstawia obiekt czynności jako podmiot. Wykonawca występuje w ablatywie.

• Retset Martarek solninątov. (Brat jest widziany przez Martę.)

Strona odbiorcza informuje, że podmiot jest adresatem czynności.

• Manzar retse-solniųtov. (Matce pokazano brata.)

Strona sprawcza oznacza powodowanie czynności, jeśli jej kauzatywny charakter nie może zostać wywnioskowany z dopełnień.

• Martat retse-solniśkętov. (Marta pokazuje brata.)

Odmiana	Gr I	Gr II	Gr III	Gr IV
Orzecznik czynny	-ą -ę -į -ǫ -ų -ỹ	-otǫ	-ltǫ -ptǫ -ntǫ -rtǫ -ktǫ -vtǫ -tǫ	-śę -zę
Imiesłów czynny	-a(t) -e(t) -i(t) -o -u(t) -y(t)	-ot	-l -p -n -r -k -v -h	-ś -j
Orzecznik bierny	-aną -eną -iną -oną -uną -yną	-onę	-nę -npę -nkę	-nśę -nzę
Imiesłów bierny	-anat -enat -inat -onat -unat -ynat	-onet	-net -npet -nket	-nśet -nzet
Orzecznik odbiorczy	-aų -eų -ių -oų -uų -yų	-odų	-ldų -pdų -ndų -rdų -kdų -vdų -dų	-jdų
Imiesłów odbiorczy	-aut -eut -iut -out -uut -yut	-odut	-ldut -pdut -ndut -rdut -kdut -vdut -dut	-jdut
Orzecznik sprawczy	-aśkę -eśkę -iśkę -ośkę -uśkę -yśkę	-okę	-lkę -pkę -nkę -rkę -kkę -vkę -kę	-jkę
Imiesłów sprawczy	-aśket -eśket -iśket -ośket -uśket -yśket	-oket	-lket -pket -nket -rket -kket -vket -ket	-jket

Koniugacja

Czasy, aspekty, tryby i osoby są wyrażane przez końcówki dołączane do czasownika. Podano formy pełne i skrócone. Istnieją również końcówki używane w zdaniach inkorporowanych.

Końcówki mają domyślną formę niedokonaną. Dla formy dokonanej używa się przyrostka -rak. Użycie aspektów jest inne niż w języku polskim:

• buntǫren - jestem człowiekiem; buntǫrenrak - staję się człowiekiem;
• synrųtute - będziesz ojcem; synrųtuterak - zostaniesz ojcem;
• rogỹmon - spaliśmy; rogỹmonrak - zasnęliśmy;

Czas ogólny

Czas lub aspekt ogólny (ang. generic aspect) służy do wyrażania czynności zwyczajowych i prawd ogólnych, niezależnych od czasu, szczególnie do opisywania cech.

	L. poj.	L. mn.
1.	ravmeś / ren	ravnon / ron
2.	ravduś / ru	ravgan / ra
3.	rav
Ink.	ra-

Czas teraźniejszy

Czas teraźniejszy (ciągły, epizodyczny) służy do określania wydarzeń dziejących się właśnie w chwili mówienia.

	L. poj.	L. mn.
1.	tovmeś / ten	tovnon / ton
2.	tovduś / tu	tovgan / ta
3.	tov
Ink.	to-

Czas przyszły

Czas przyszły wyraża czynności i stany przyszłe, jest tworzony przez sufiks -te z czasu teraźniejszego.

	L. poj.	L. mn.
1.	tovmeśte / tente	tovnonte / tonte
2.	tovduśte / tute	tovgante / tate
3.	tovte
Ink.	tote-

Czas przeszły

Czas przeszły służy do opisywania wydarzeń i czynności, które już się odbyły.

	L. poj.	L. mn.
1.	myvmeś / men	myvnon / mon
2.	myvduś / mu	myvgan / ma
3.	myv
Ink.	my-

Tryb rozkazujący

	L. poj.	L. mn.
1.	meś	non
2.	duś	gan
3.	te
Ink.	te-

Tryb warunkowy

	L. poj.	L. mn.
1.	gavmeś / gen	gavnon / gon
2.	gavduś / gu	gavgan / ga
3.	gav
Ink.	ga-