Ahtialański II: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Gramatyka) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[00:Ahtialański]] | [[00:Ahtialański]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
{{Język2 | {{Język2 | ||
| kolor = #15317E | | kolor = #15317E | ||
| Linia 25: | Linia 22: | ||
| natcon = con | | natcon = con | ||
}} | }} | ||
| − | + | {{sp}}'''Język ahtialański''' (aht. ''aŝtialidai kínau'' {{IPA|[ʹas̪͆tɪ̯ˌaɮʲɪ'dai ʹkiːn͈ˠɑ̃ũ]}}, właściwie '''aylláwai''' {{IPA|['aɪ̆ɫɑ'waj]}}<ref>Kwestia nazewnictwa: jakikolwiek język powstały z opisanego tutaj lub jego wcześniejszych wersji może nazywać się "ahtialańskim" - standardowa, oficjalna i aktualna wersja nazywa się jednakże "Ajlałai".</ref> - język sztuczny powstały wraz z jego ideą najwcześniej w 1994 roku, ustandaryzowany pierwszy raz podczas Wielkiej Reformy 2003 (która potrwała do 2005 roku), później podczas Wielkiej Reformy 2010. Język został przypisany do conworldu o podobnej historii, do państwa zwanego [[Związek Ahtialański|Związkiem Ahtialańskim]]. | |
| − | |||
| − | '''Język ahtialański''' (aht. ''aŝtialidai kínau'' {{IPA|[ʹas̪͆tɪ̯ˌaɮʲɪ'dai ʹkiːn͈ˠɑ̃ũ]}}, właściwie '''aylláwai''' {{IPA|['aɪ̆ɫɑ'waj]}}<ref>Kwestia nazewnictwa: jakikolwiek język powstały z opisanego tutaj lub jego wcześniejszych wersji może nazywać się "ahtialańskim" - standardowa, oficjalna i aktualna wersja nazywa się jednakże "Ajlałai".</ref> - język sztuczny powstały wraz z jego ideą najwcześniej w 1994 roku, ustandaryzowany pierwszy raz podczas Wielkiej Reformy 2003 (która potrwała do 2005 roku), później podczas Wielkiej Reformy 2010. Język został przypisany do conworldu o podobnej historii, do państwa zwanego [[Związek Ahtialański|Związkiem Ahtialańskim]]. | ||
Przyjęty został kod SNLC2, używany w encyklopedii [[Użytkownik:Canis/SubNet|SubNet]], ponieważ nie był to pierwszy conlang Canisa. Antyczny Makracki został utworzony w podobnym okresie, ale był znacznie ważniejszy. Nie wiadomo dokładnie kiedy, ale zapewne pomiędzy 1995 a 2000 rokiem doszło do odwrócenia systemu wartości, który był wtedy dwubiegunowy. Nagle język ahtialański stał się najważniejszym conlangiem, a Ahtialia najważniejszym conworldem, spychając poprzedni twór na margines. Prawdopodobnie stało się to bliżej 1995 roku, ponieważ niedługo potem utworzono pismo ahtialańskie, stworzone wyłącznie dla tego tworu. Antyczny makracki zginął w zapomnieniu i nie zachowały się po nim żadne ślady poza wspomnieniami. | Przyjęty został kod SNLC2, używany w encyklopedii [[Użytkownik:Canis/SubNet|SubNet]], ponieważ nie był to pierwszy conlang Canisa. Antyczny Makracki został utworzony w podobnym okresie, ale był znacznie ważniejszy. Nie wiadomo dokładnie kiedy, ale zapewne pomiędzy 1995 a 2000 rokiem doszło do odwrócenia systemu wartości, który był wtedy dwubiegunowy. Nagle język ahtialański stał się najważniejszym conlangiem, a Ahtialia najważniejszym conworldem, spychając poprzedni twór na margines. Prawdopodobnie stało się to bliżej 1995 roku, ponieważ niedługo potem utworzono pismo ahtialańskie, stworzone wyłącznie dla tego tworu. Antyczny makracki zginął w zapomnieniu i nie zachowały się po nim żadne ślady poza wspomnieniami. | ||
| Linia 34: | Linia 29: | ||
=Nazewnictwo= | =Nazewnictwo= | ||
| − | Egzonim "ahtialański" został utworzony od nazwy języka w nim samym, «aŝtialidai», który w okresie średnioahtialańskim (wczesny 2006 - późny 2009) znany był jako «ahtialedai». Ta nazwa z kolei pochodzi od słowa «ahtiawume» (współcześnie «aŝtiawume») czyli pancernika, narodowy symbol Ahtialii. Taka nazwa, "ahtialański", może być używany wobec dowolnego języka powstałego z pierwotnego tworu - wobec tego język [[Język alaktedzki|alaktedzki]] również jest ahtialańskim. Ustandaryzowana przez Canisa wersja nazywana jest «aylláwai», co podobno pochodzi od staroahtialańskiego "zapach kwiatów" («ayllá» "zapach" lub "podmuch" oraz «wai» czyli "kwiat" lub "płatek"<ref>Tak naprawdę, pochodzi od jakiegoś niezrozumianego fragmentu strumienia słów w ruskiej wersji Loitumy.</ref>). Dawniej to słowo było potoczne, współcześnie jest oficjalne. "Uliczna" wersja ahtialańskiego, która bardzo często się zmienia, nosi nazwę «invars». | + | {{sp}}Egzonim "ahtialański" został utworzony od nazwy języka w nim samym, «aŝtialidai», który w okresie średnioahtialańskim (wczesny 2006 - późny 2009) znany był jako «ahtialedai». Ta nazwa z kolei pochodzi od słowa «ahtiawume» (współcześnie «aŝtiawume») czyli pancernika, narodowy symbol Ahtialii. Taka nazwa, "ahtialański", może być używany wobec dowolnego języka powstałego z pierwotnego tworu - wobec tego język [[Język alaktedzki|alaktedzki]] również jest ahtialańskim. Ustandaryzowana przez Canisa wersja nazywana jest «aylláwai», co podobno pochodzi od staroahtialańskiego "zapach kwiatów" («ayllá» "zapach" lub "podmuch" oraz «wai» czyli "kwiat" lub "płatek"<ref>Tak naprawdę, pochodzi od jakiegoś niezrozumianego fragmentu strumienia słów w ruskiej wersji Loitumy.</ref>). Dawniej to słowo było potoczne, współcześnie jest oficjalne. "Uliczna" wersja ahtialańskiego, która bardzo często się zmienia, nosi nazwę «invars». |
<center> | <center> | ||
| Linia 318: | Linia 313: | ||
==Pismo ahtialańskie== | ==Pismo ahtialańskie== | ||
{{Główny artykuł|Pismo ahtialańskie}} | {{Główny artykuł|Pismo ahtialańskie}} | ||
| − | Zapis odgrywał ważną rolę w istnieniu języka ahtialańskiego. Pismo ahtialańskie powstało opracowane około 1996 roku i najdalej w 1998 roku podstawowy alfabet (tylko wielkie litery) był już kompletny, wraz z literami takimi jak "Q", "V", "X". Tylko dzięki pismu można mówić, że współczesny język ahtialański jest kontynuantem dziecięcego tworu [[Użytkownik:Canis|autora]] - inaczej podzieliłby los języka staromakrackiego, czyli został skazany na zapomnienie. | + | {{sp}}Zapis odgrywał ważną rolę w istnieniu języka ahtialańskiego. Pismo ahtialańskie powstało opracowane około 1996 roku i najdalej w 1998 roku podstawowy alfabet (tylko wielkie litery) był już kompletny, wraz z literami takimi jak "Q", "V", "X". Tylko dzięki pismu można mówić, że współczesny język ahtialański jest kontynuantem dziecięcego tworu [[Użytkownik:Canis|autora]] - inaczej podzieliłby los języka staromakrackiego, czyli został skazany na zapomnienie. |
Współcześnie, pismo ahtialańskie jest alfabetem wspomaganym coraz liczniejszymi logografami, choć posiada też cechy sylabariusza. Bardzo wyraźna od dawna jest tendencja do tworzenia neografów dla zbitek spółgłoskowych. Docelowo, według planów z 2006 roku, pismo ma mieć '''nie mniej''' niż sześćdziesiąt podstawowych liter, co do dziś jest tak dogmatycznie wyznawane, że wpłynęło w wyraźny sposób na fonologię języka, naruszając również gramatykę. Pismo ma trzy skale: małą, średnią i dużą. Mała i duża jest używana podobnie jak w języku angielskim. Średnia to pismo specjalne, w tekstach służy do adnotacji, komentarzy, odniesień, zastępuje też nawias. | Współcześnie, pismo ahtialańskie jest alfabetem wspomaganym coraz liczniejszymi logografami, choć posiada też cechy sylabariusza. Bardzo wyraźna od dawna jest tendencja do tworzenia neografów dla zbitek spółgłoskowych. Docelowo, według planów z 2006 roku, pismo ma mieć '''nie mniej''' niż sześćdziesiąt podstawowych liter, co do dziś jest tak dogmatycznie wyznawane, że wpłynęło w wyraźny sposób na fonologię języka, naruszając również gramatykę. Pismo ma trzy skale: małą, średnią i dużą. Mała i duża jest używana podobnie jak w języku angielskim. Średnia to pismo specjalne, w tekstach służy do adnotacji, komentarzy, odniesień, zastępuje też nawias. | ||
| Linia 331: | Linia 326: | ||
{{Główny artykuł|Cyrylica ahtialańska}} | {{Główny artykuł|Cyrylica ahtialańska}} | ||
{{Główny artykuł|Akara}} | {{Główny artykuł|Akara}} | ||
| − | Mnogość znaków tego systemu pisma umożliwiło maksymalne zachowanie reguł ortografii ahtialańskiej - przez długie lata na komputerach używano domyślnie cyrylicy. | + | {{sp}}Mnogość znaków tego systemu pisma umożliwiło maksymalne zachowanie reguł ortografii ahtialańskiej - przez długie lata na komputerach używano domyślnie cyrylicy. |
=Gramatyka= | =Gramatyka= | ||
{{Główny artykuł|Gramatyka języka ahtialańskiego}} | {{Główny artykuł|Gramatyka języka ahtialańskiego}} | ||
| − | Gramatyka, choć rozwinięta, jest zasadniczo nieskomplikowana. Ahtialański jest językiem aglutynacyjnym, składniowo reprezentuje strategię biernikową (ang. ''nominative-accusative alignment'', ros. ''аккузативная стратегия''). Stosuje stały, prawie nietykalny szyk zdania ''podmiot-orzeczenie-dopełnienie'' (SVO), który ulega zmianie tylko dla nacisku w języku potocznym. Nie używa się żadnych rodzajników. Nie występuje strona bierna. Akcent nie ma żadnego znaczenia w gramatyce. | + | {{sp}}Gramatyka, choć rozwinięta, jest zasadniczo nieskomplikowana. Ahtialański jest językiem aglutynacyjnym, składniowo reprezentuje strategię biernikową (ang. ''nominative-accusative alignment'', ros. ''аккузативная стратегия''). Stosuje stały, prawie nietykalny szyk zdania ''podmiot-orzeczenie-dopełnienie'' (SVO), który ulega zmianie tylko dla nacisku w języku potocznym. Nie używa się żadnych rodzajników. Nie występuje strona bierna. Akcent nie ma żadnego znaczenia w gramatyce. |
Ahtialański korzysta z czterech czasów, w tym tylko przeszły ma aspekty dokonany i niedokonany, i siedmiu nieodmieniających (doklejających się bez powodowania wymian w rdzeniu) przypadków. | Ahtialański korzysta z czterech czasów, w tym tylko przeszły ma aspekty dokonany i niedokonany, i siedmiu nieodmieniających (doklejających się bez powodowania wymian w rdzeniu) przypadków. | ||
Wersja z 12:08, 20 sie 2011
| AHTIALAŃSKI «aylláwai» | |||
|---|---|---|---|
| mikujskie > ahtialańskie > ajlałai | |||
 Flaga języka |
 Symbol: pancernik | ||
| ▸ Używany: | w Związku Ahtialańskim | ||
| ▸ Użytkownicy: | ponad 40M | ||
| ▸ Regulacja: | Jart yu AK | ||
| ▸ Pismo: | ahtialańskie, łacinka, cyrylica | ||
| ▸ Cel: | {{{cel}}} | ||
| ▸ Autor: | {{{autor}}} | ||
| ▸ Słownik: | dostępny | ||
| ▸ Kody: | {{{kody}}} | ||
| “Nika vërha ŝis se mımı, ŝin duk nayná ẽt ãrras. Yu çatup oym suẑari, fuola var õ-erraŝ.” | |||
Kody{{{cc}}}
| |||
| |||
Język ahtialański (aht. aŝtialidai kínau [ʹas̪͆tɪ̯ˌaɮʲɪ'dai ʹkiːn͈ˠɑ̃ũ], właściwie aylláwai ['aɪ̆ɫɑ'waj][1] - język sztuczny powstały wraz z jego ideą najwcześniej w 1994 roku, ustandaryzowany pierwszy raz podczas Wielkiej Reformy 2003 (która potrwała do 2005 roku), później podczas Wielkiej Reformy 2010. Język został przypisany do conworldu o podobnej historii, do państwa zwanego Związkiem Ahtialańskim.
Przyjęty został kod SNLC2, używany w encyklopedii SubNet, ponieważ nie był to pierwszy conlang Canisa. Antyczny Makracki został utworzony w podobnym okresie, ale był znacznie ważniejszy. Nie wiadomo dokładnie kiedy, ale zapewne pomiędzy 1995 a 2000 rokiem doszło do odwrócenia systemu wartości, który był wtedy dwubiegunowy. Nagle język ahtialański stał się najważniejszym conlangiem, a Ahtialia najważniejszym conworldem, spychając poprzedni twór na margines. Prawdopodobnie stało się to bliżej 1995 roku, ponieważ niedługo potem utworzono pismo ahtialańskie, stworzone wyłącznie dla tego tworu. Antyczny makracki zginął w zapomnieniu i nie zachowały się po nim żadne ślady poza wspomnieniami.
Użycie zarówno pisma, jak i języka było zawsze na dużą skalę i oba twory są do dziś traktowane z wielką dumą. Wcześniej conworld został stworzony, aby zapewnić tło kulturowe dla rozwoju języka. Dziś to nie ma znaczenia, ponieważ ahtialański jest tak zaawansowany, że nie potrzeba już żadnych katalizatorów do jego rozwoju - ale tradycja jest tak ważna, że nawet jeśli to conworld jest tworzony dla conlangu (a nie odwrotnie), to Związek Ahtialański wciąż pełni istotną rolę w całym projekcie. W kręgu polskich językotwórców, ahtialański jest rozpoznawany i na ogół przyjmowany pozytywnie.
Nazewnictwo
Egzonim "ahtialański" został utworzony od nazwy języka w nim samym, «aŝtialidai», który w okresie średnioahtialańskim (wczesny 2006 - późny 2009) znany był jako «ahtialedai». Ta nazwa z kolei pochodzi od słowa «ahtiawume» (współcześnie «aŝtiawume») czyli pancernika, narodowy symbol Ahtialii. Taka nazwa, "ahtialański", może być używany wobec dowolnego języka powstałego z pierwotnego tworu - wobec tego język alaktedzki również jest ahtialańskim. Ustandaryzowana przez Canisa wersja nazywana jest «aylláwai», co podobno pochodzi od staroahtialańskiego "zapach kwiatów" («ayllá» "zapach" lub "podmuch" oraz «wai» czyli "kwiat" lub "płatek"[2]). Dawniej to słowo było potoczne, współcześnie jest oficjalne. "Uliczna" wersja ahtialańskiego, która bardzo często się zmienia, nosi nazwę «invars».
Prawa
- Główny artykuł: Prawa wykorzystywania języka ahtialańskiego
Język można wykorzystać na wszelkie sposoby, byleby to nie miało charakteru komercyjnego. Można go modyfikować wedle woli, ale nowy twór musi posiada własną nazwę (będzie wciąż nazywany "ahtialańskim" jako część rodziny, ale nie "ajlałai"). Używanie tego języka w jakikolwiek sposób w celu zdobycia pieniędzy jest surowo zabronione.
Fonologia
- Główny artykuł: Fonologia języka ahtialańskiego
Język ahtialański jest niebywale zaawansowany fonetycznie. Część z nietypowych dźwięków powstała naturalnie (tzn. bez posiadania odpowiedniej wiedzy fonologicznej), inne zostały dodane, bo dobrze brzmiały. Pierwotnie język miał polską fonetykę (licząc z "ł", "ą" oraz "ę", ale bez innych dźwięków oznaczanych zmodyfikowanymi łacińskimi literami, jak "ź" czy "ń"). Wielokrotnie się zmieniał.
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dwuwar- gowe |
Przy- zębowe |
Między- zębowe |
Dziąs- łowe |
Podnie- bienne |
Welarne | Języcz- kowe |
Nagłoś- niowe |
Krta- niowe | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | lenis | m | n | ɲ | ||||||||
| fortis | m͈ˠ | n͈ˠ | ||||||||||
| Zwarte | bezdźwięczne | p | tʰ | kʰ ~ q[3] | ʔ | |||||||
| dźwięczne | b | d | ||||||||||
| Afrykaty | t͡s | t͡ɕ | q͡ʜ | |||||||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | s | s̪͆ | θ | ʃ | x ~ ç | ʜ | h | ||||
| dźwięczne | β[4] | z | z̪͆ | ð | ʢ | ɦ[5] | ||||||
| Apro- ksymanty |
ustne | w | ʍˑ | r | j | |||||||
| unosowione | w̃ | ɰ̃ | ||||||||||
| boczne | lˠ ~ l | ɮʲ | ||||||||||
| Kliknięcia | ǀ | ǃ˞ʷ | ǃ˞ | q’[6] | ||||||||
Fonologicznie [q’] jest ejektywem, a nie mlaskiem - jednak przez sam język traktowany jest morfonologicznie jako jeden z fonemów mlaszczących.
W praktyce, język jest głównie szeptany, co dawno doprowadziło do wyróżnienia się samogłosek według siły, co w 2010 przeniesiono także na oficjalny język, dając samogłoski słabe (np. [ɛ]) oraz mocne (np. [e̤ː]). Niektóre cechy fonetyczne:
- zanik samogłosek nosowych (2000)
- iloczas (2004)
- występowanie spółgłoski jednobocznej (2005), później dwubocznej skompresowanej (2007), niektóre z nich zostały, przez co istnieją dwa rodzaje "l"
- wtórne samogłoski nosowe (2006)
- powstanie nagłośniowego "ħ" (2006)
- występowanie mlasków (licząc z [q’], 2006), stopniowo: k’, t|, n|, potem t|w
- powstanie n fortis (2007), m fortis (2010), nosowego [w] (2010)
- przegłos (2009): u do y; a, o, e do ä, ö, ë; oo do öö
- spółgłoski z blokadą zębową (2009)
- redukcja "e" w niektórych słowach, dająca sonant "r" (2010)
- przechodzenie dwuwargowych "f" i "v" w welaryzowane aproksymanty (2011)
Zapis
Pismo ahtialańskie
- Główny artykuł: Pismo ahtialańskie
Zapis odgrywał ważną rolę w istnieniu języka ahtialańskiego. Pismo ahtialańskie powstało opracowane około 1996 roku i najdalej w 1998 roku podstawowy alfabet (tylko wielkie litery) był już kompletny, wraz z literami takimi jak "Q", "V", "X". Tylko dzięki pismu można mówić, że współczesny język ahtialański jest kontynuantem dziecięcego tworu autora - inaczej podzieliłby los języka staromakrackiego, czyli został skazany na zapomnienie.
Współcześnie, pismo ahtialańskie jest alfabetem wspomaganym coraz liczniejszymi logografami, choć posiada też cechy sylabariusza. Bardzo wyraźna od dawna jest tendencja do tworzenia neografów dla zbitek spółgłoskowych. Docelowo, według planów z 2006 roku, pismo ma mieć nie mniej niż sześćdziesiąt podstawowych liter, co do dziś jest tak dogmatycznie wyznawane, że wpłynęło w wyraźny sposób na fonologię języka, naruszając również gramatykę. Pismo ma trzy skale: małą, średnią i dużą. Mała i duża jest używana podobnie jak w języku angielskim. Średnia to pismo specjalne, w tekstach służy do adnotacji, komentarzy, odniesień, zastępuje też nawias.
Nie istnieje żaden sposób pisania tym systemem na komputerach. Mimo to, Milyamd zdołał opracować dość udaną czcionkę, która podstawia cyrylicę.
Łacinka ahtialańska
- Główny artykuł: Łacinka ahtialańska
Gdy, z różnych powodów, nie można użyć pisma ahtialańskiego, używa się łacińskiego.
Cyrylica ahtialańska
- Główny artykuł: Cyrylica ahtialańska
- Główny artykuł: Akara
Mnogość znaków tego systemu pisma umożliwiło maksymalne zachowanie reguł ortografii ahtialańskiej - przez długie lata na komputerach używano domyślnie cyrylicy.
Gramatyka
- Główny artykuł: Gramatyka języka ahtialańskiego
Gramatyka, choć rozwinięta, jest zasadniczo nieskomplikowana. Ahtialański jest językiem aglutynacyjnym, składniowo reprezentuje strategię biernikową (ang. nominative-accusative alignment, ros. аккузативная стратегия). Stosuje stały, prawie nietykalny szyk zdania podmiot-orzeczenie-dopełnienie (SVO), który ulega zmianie tylko dla nacisku w języku potocznym. Nie używa się żadnych rodzajników. Nie występuje strona bierna. Akcent nie ma żadnego znaczenia w gramatyce.
Ahtialański korzysta z czterech czasów, w tym tylko przeszły ma aspekty dokonany i niedokonany, i siedmiu nieodmieniających (doklejających się bez powodowania wymian w rdzeniu) przypadków.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Kwestia nazewnictwa: jakikolwiek język powstały z opisanego tutaj lub jego wcześniejszych wersji może nazywać się "ahtialańskim" - standardowa, oficjalna i aktualna wersja nazywa się jednakże "Ajlałai".
- ↑ Tak naprawdę, pochodzi od jakiegoś niezrozumianego fragmentu strumienia słów w ruskiej wersji Loitumy.
- ↑ Akurat wymowa fonemu /k/ nie jest taka stabilna - od dawna bowiem waha się od [kʰ] do [q], co obecnie jest jeszcze potęgowane przez wpływ języka aswa. O ile trudno powiedzieć, by /k/ było wymawiane wyłącznie jako [q], o tyle już częstość wymowy [kʰ] i [q] trudno oszacować, prawdopodobnie rozkładają się po połowie i zależą od fonetycznego kontekstu. /k/ jest często aspirowane, zwłaszcza przed samogłoską /a/ oraz samogłoskami akcentowanymi, np. «Kamiva» /kʰa'miβa/.
- ↑ W niektórych słowach waha się od [v] i [w].
- ↑ Wraz z wprowadzeniem pod koniec 2009 roku fonacji dyszącej do języka głośnego (w szepcie od dawna istniała) pojawiło się i [ɦ]. Nie ma własnej litery, występuje wyłącznie rozdzielając sylaby ("õɦaoti") oraz na początku słów takich jak "ẽt" czy "õn".
- ↑ Fonologicznie [q’] jest ejektywem. Jednakże, jako że jest to wyizolowany fonem ejektywny, traktowany w języku jako mlask (ze względu na podobny dźwięk), umieszczono go w tabeli jako mlask. Mimo to jego wymowa jest wciąż ejektywna.