Tekst źródłowy strony Gradacja spółgłoskowa w językach bałtyckofińskich

= Prabałtyckofiński =

Język prabałtyckofiński posiadał dwie serie spółgłosek zwartych: zwykłe /p/, /t/, /k/ i geminowane /pː/, /tː/, /kː/. Już w prajęzyku rozwinęła się alofonia, według której te głoski były wymawiane "słabiej" w nagłosie sylaby zamkniętej: geminowane spółgłoski stawały się półdługie, a pojedyncze były udźwięczniane, a być może nawet spirantyzowane.

{| class="wikitable"
! || /pː/ || /tː/ || /kː/ || || /p/ || /t/ || /k/
|-
! stopa mocna
| pp [pː] || tt [tː] || kk [kː] || || p [p] || t [t] || k [k]
|-
! stopa słaba
| p̆p [pˑ] || t̆t [tˑ] || k̆k [kˑ] || || b [b~β] || d [d~ð] || g [g~ɣ]
|}

Np. pbf. ''loppu'' /lɔpːu/ "koniec, N. Sg." odpowiadała forma liczby mnogiej ''lop̆put'' /lɔpˑut/.

= Fiński =

W porównaniu do systemu w prajęzyku, w fińskim zaszły następujące uproszczenia:
* zlanie się spółgłosek półdługich i krótkich: /pˑ/, /tˑ/, /kˑ/ > /p/, /t/, /k/
* dalsze osłabienie spógłosek dźwięcznych: /b/, /d/, /g/ > /ʋ/, /d/, ∅

Ponadto zbitki ''nd'', ''ld'', ''rd'' zostały zasymilowane do ''nn'', ''ll'', ''rr''.

{| class="wikitable"
! stopa mocna
| pp || tt || kk || || p || t || k
|-
! stopa słaba
| p || t || k || || v || d || ∅
|}

W odróżnieniu od prajęzyka, nie mamy tu już do czynienia z alofonią - głoski /p/, /t/, /k/ oraz /ʋ/ mogą występować zarówno w sylabach otwartych, jak i zamkniętych (/ʋ/ w sylabach otwartych kontynuuje *v z prajęzyka).

= Fiński =

W porównaniu do systemu w prajęzyku, w fińskim zaszły następujące uproszczenia:
* zlanie się spółgłosek półdługich i krótkich: /pˑ/, /tˑ/, /kˑ/ > /p/, /t/, /k/
* dalsze osłabienie spógłosek dźwięcznych: /b/, /d/, /g/ > /ʋ/, /d/, ∅

Ponadto zbitki ''nd'', ''ld'', ''rd'' zostały zasymilowane do ''nn'', ''ll'', ''rr''.

{| class="wikitable"
! stopa mocna
| pp || tt || kk || || p || t || k
|-
! stopa słaba
| p || t || k || || v || d || ∅
|}

W odróżnieniu od prajęzyka, nie mamy tu już do czynienia z alofonią - głoski /p/, /t/, /k/ oraz /ʋ/ mogą występować zarówno w sylabach otwartych, jak i zamkniętych (/ʋ/ w sylabach otwartych kontynuuje *v z prajęzyka).

== Status fonemu /d/ ==

Utrzymanie fonemu /d/ jako jedynej spółgłoski zwartej dźwięcznej może dziwić. W istocie ta głoska została sztucznie wprowadzona do języka literackiego: gdy zaczęto zapisywać fiński w czasach Reformacji, literą <d> oznaczano głoskę /ð/. Wymowa /d/ pojawiła się, gdy na fali przebudzenia narodowego szwedzkojęzyczni Finowie zaczęli masowo uczyć się fińskiego.

= Estoński =

= Literatura =

* P. Kallio, [https://www.academia.edu/1103445/Kantasuomen_konsonanttihistoriaa Kantasuomen konsonanttihistoriaa]