Gradacja spółgłoskowa w językach bałtyckofińskich: Różnice pomiędzy wersjami
(→Fiński) |
(→Fiński) |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
Np. pbf. ''loppu'' /lɔpːu/ "koniec, N. Sg." odpowiadała forma liczby mnogiej ''lop̆put'' /lɔpˑut/. | Np. pbf. ''loppu'' /lɔpːu/ "koniec, N. Sg." odpowiadała forma liczby mnogiej ''lop̆put'' /lɔpˑut/. | ||
| + | |||
| + | = Fiński = | ||
| + | |||
| + | W porównaniu do systemu w prajęzyku, w fińskim zaszły następujące uproszczenia: | ||
| + | * zlanie się spółgłosek półdługich i krótkich: /pˑ/, /tˑ/, /kˑ/ > /p/, /t/, /k/ | ||
| + | * dalsze osłabienie spógłosek dźwięcznych: /b/, /d/, /g/ > /ʋ/, /d/, ∅ | ||
| + | |||
| + | Ponadto zbitki ''nd'', ''ld'', ''rd'' zostały zasymilowane do ''nn'', ''ll'', ''rr''. | ||
| + | |||
| + | {| class="wikitable" | ||
| + | ! stopa mocna | ||
| + | | pp || tt || kk || || p || t || k | ||
| + | |- | ||
| + | ! stopa słaba | ||
| + | | p || t || k || || v || d || ∅ | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | W odróżnieniu od prajęzyka, nie mamy tu już do czynienia z alofonią - głoski /p/, /t/, /k/ oraz /ʋ/ mogą występować zarówno w sylabach otwartych, jak i zamkniętych (/ʋ/ w sylabach otwartych kontynuuje *v z prajęzyka). | ||
= Fiński = | = Fiński = | ||
| Linia 35: | Linia 53: | ||
== Status fonemu /d/ == | == Status fonemu /d/ == | ||
| − | + | Utrzymanie fonemu /d/ jako jedynej spółgłoski zwartej dźwięcznej może dziwić. W istocie ta głoska została sztucznie wprowadzona do języka literackiego: gdy zaczęto zapisywać fiński w czasach Reformacji, literą <d> oznaczano głoskę /ð/. Wymowa /d/ pojawiła się, gdy na fali przebudzenia narodowego szwedzkojęzyczni Finowie zaczęli masowo uczyć się fińskiego. | |
= Estoński = | = Estoński = | ||
= Literatura = | = Literatura = | ||
Wersja z 23:22, 25 sie 2020
Prabałtyckofiński
Język prabałtyckofiński posiadał dwie serie spółgłosek zwartych: zwykłe /p/, /t/, /k/ i geminowane /pː/, /tː/, /kː/. Już w prajęzyku rozwinęła się alofonia, według której te głoski były wymawiane "słabiej" w nagłosie sylaby zamkniętej: geminowane spółgłoski stawały się półdługie, a pojedyncze były udźwięczniane, a być może nawet spirantyzowane.
| /pː/ | /tː/ | /kː/ | /p/ | /t/ | /k/ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| stopa mocna | pp [pː] | tt [tː] | kk [kː] | p [p] | t [t] | k [k] | |
| stopa słaba | p̆p [pˑ] | t̆t [tˑ] | k̆k [kˑ] | b [b~β] | d [d~ð] | g [g~ɣ] |
Np. pbf. loppu /lɔpːu/ "koniec, N. Sg." odpowiadała forma liczby mnogiej lop̆put /lɔpˑut/.
Fiński
W porównaniu do systemu w prajęzyku, w fińskim zaszły następujące uproszczenia:
- zlanie się spółgłosek półdługich i krótkich: /pˑ/, /tˑ/, /kˑ/ > /p/, /t/, /k/
- dalsze osłabienie spógłosek dźwięcznych: /b/, /d/, /g/ > /ʋ/, /d/, ∅
Ponadto zbitki nd, ld, rd zostały zasymilowane do nn, ll, rr.
| stopa mocna | pp | tt | kk | p | t | k | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| stopa słaba | p | t | k | v | d | ∅ |
W odróżnieniu od prajęzyka, nie mamy tu już do czynienia z alofonią - głoski /p/, /t/, /k/ oraz /ʋ/ mogą występować zarówno w sylabach otwartych, jak i zamkniętych (/ʋ/ w sylabach otwartych kontynuuje *v z prajęzyka).
Fiński
W porównaniu do systemu w prajęzyku, w fińskim zaszły następujące uproszczenia:
- zlanie się spółgłosek półdługich i krótkich: /pˑ/, /tˑ/, /kˑ/ > /p/, /t/, /k/
- dalsze osłabienie spógłosek dźwięcznych: /b/, /d/, /g/ > /ʋ/, /d/, ∅
Ponadto zbitki nd, ld, rd zostały zasymilowane do nn, ll, rr.
| stopa mocna | pp | tt | kk | p | t | k | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| stopa słaba | p | t | k | v | d | ∅ |
W odróżnieniu od prajęzyka, nie mamy tu już do czynienia z alofonią - głoski /p/, /t/, /k/ oraz /ʋ/ mogą występować zarówno w sylabach otwartych, jak i zamkniętych (/ʋ/ w sylabach otwartych kontynuuje *v z prajęzyka).
Status fonemu /d/
Utrzymanie fonemu /d/ jako jedynej spółgłoski zwartej dźwięcznej może dziwić. W istocie ta głoska została sztucznie wprowadzona do języka literackiego: gdy zaczęto zapisywać fiński w czasach Reformacji, literą <d> oznaczano głoskę /ð/. Wymowa /d/ pojawiła się, gdy na fali przebudzenia narodowego szwedzkojęzyczni Finowie zaczęli masowo uczyć się fińskiego.
