Gramatyka nowopołabska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Nie pokazano 35 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 
Gramatyka odtworzonego języka nowopołabskiego. Korpus języka połabskiego jest zbyt ubogi, aby móc w pełni odbudować język, więc wiele dziur należało załatać. Wykrzyknik ''!'' przed formami oznacza, że są one poświadczone, znak zapytania ''?'' oznacza, że są one niepewne.
 
Gramatyka odtworzonego języka nowopołabskiego. Korpus języka połabskiego jest zbyt ubogi, aby móc w pełni odbudować język, więc wiele dziur należało załatać. Wykrzyknik ''!'' przed formami oznacza, że są one poświadczone, znak zapytania ''?'' oznacza, że są one niepewne.
 +
==Rzeczownik==
 +
==Czasownik==
 +
====Ia konjugacja====
 +
Według pierwszej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ct/, /-st/
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy  !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/-ą/ || !/-ăx/, !/-ex/; -/Ø/ || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-ĕs/, /-is/ || !/-i/ ||  ||  !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-ĕ/, !/-i/ || !/-i/ ||  || !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/-imă/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-ită/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| /-imĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /-itĕ/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| !/-ą/ || || ||
 +
|}
 +
Tam gdzie podane są obok siebie formy zredukowana i niezredukowana, ta druga była używana w połączeniach z enklitykami, np. !/ricex-mĕ/, a pierwsza wszędzie indziej, np. !/ricăx/
 +
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-inĕ/, ?/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).
 +
 +
====Ib konjugacja====
 +
Według pierwszej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ąt/, /-nǫt/, a także na /-nĕt/ (w tych czasownikach, w których /-n-/ nie pochodzi z tematu).
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy  !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
|  ||  ||  ||  !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-nĕ/, !/-ni/ ||  ||  || !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to ?/-ąl/ lub !/-ǫl/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-nenĕ/, !/-ǫtĕ/ lub /-enĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-ninĕ/, ?/-nenĕ/, !/-enĕ/.
 +
 +
====II konjugacja====
 +
Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, a także czasownik /ťautait/.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /-ą/ || !/-aix/ || ?/-ăx/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| /-ĕs/, /-is/ ||  || /-ăs/ ||  !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-ĕ/, !/-i/ || || !/-ăs/  || /-Ø/, /-ai/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  || /-aimă/
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-ită/ ||  || || /-aită/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/-imĕ/ ||  ||  ||  /-aimĕ/
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  !/-itĕ/ ||  || || /-aitĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /-ą/ || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).
 +
 +
====III konjugacja====
 +
Według pierwszej konjugacji odmieniają się jednosylabowe czasowniki zakończone na /-ait/, /-åit/ a także ich prefigowane pochodne na /-ĕt/.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
|  ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| || ||  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-aitĕ/ w przypadku krótkich czasowników na /-ait/ jak /bait/
 +
 +
====IV konjugacja====
 +
Według czwartej konjugacji odmieniają się liczne czasowniki zakończone na /-ăt/, ale nie wszystkie.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /-ą/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-(j)ĕs/, /-(j)is/ ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-(j)ĕ/, /-(j)i/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Jota w końcówkach powoduje zmiany fonetyczne, które w szczególności objawiają się cofnięciem przegłosu, np. /v́ǫzăt, vązą, vązĕs/
 +
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
 +
 +
====Va konjugacja====
 +
Według piątej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ot/
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /-oją/ ||  || || -
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-ojĕs/, !/-ojis/ ||  ||  ||  !/-oj/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-ojĕ/, !/-oji/ || ||  || /-oj/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/ojimă/ || ||  || ?/-ojmă/
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-ojită/ ||  || || /-ojtă/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/-ojimĕ/ ||  ||  ||  /-ojmĕ/
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
| /-ojitĕ/  ||  || || !/-ojtĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /-ojă/, /-oją/ || || || -
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
 +
 +
====Vb konjugacja====
 +
Według piątej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ăt/
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/-ăm/, /-om/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-ăs/, /-os/ ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| /-ă/, /-o/  || ||  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/-omă/, /-ămo/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-otă/, /-ăto/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
 +
 +
===Czasowniki nieregularne===
 +
====Czasownik ''/boit/''====
 +
Czasownik !/boit/ jest nieregularny oraz ma kilka form supletywnych. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! cz. przyszły !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/jis/ || /bǫdǫ/ || ?/boix/ || /bex/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/jis/ || /bǫdĕs/ || ?/boi/ || /bes/ || /bǫd/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/ją/, !/jă/ || !/bǫdĕ/ || ?/boi/  || /bes/ ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/jismo/, ?/jismă/ || ?/bǫdemă/||  || ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| !/jistă/ || /bǫdetă/ || || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/jismoi/, !/jismĕ/ || /bǫdemĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ?/jiste/, /jistĕ/ || /bǫdetĕ/ || || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| ?/sǫ/ || /bǫdǫ/|| || ||
 +
|}
 +
Forma czasu przeszłego to //, imiesłowy to //.
 +
 +
====Czasownik ''/met/''====
 +
Czasownik !/met/ także jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
|  !/mom/, !/ne-măm/ ||  || /mex/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/mos/, !/ne-măs/ ||  || /mes/ || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/mo/, !/ne-mă/ || ||  /mes/ ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/momă/, ?/ne-momă/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  !/motă/, /ne-motă/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  !/momĕ/, !/ne-momĕ/||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /motĕ/, /ne-motĕ/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  ?/moją/, ?/ne-moją/ || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /ḿol/, !/ni-ḿăl/.
 +
 +
====Czasownik ''/dot/''====
 +
Czasownik !/dot/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! cz. przyszły !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /doją/ || ?/dom/ || || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/dojĕs/ || ?/dos/ ||  ||  || !/doʒ, doj, düj/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/dojĕ/ || ?/do/ ||  || || /doʒ, doj, düj/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/dojimă/ || ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| ?/dojită/ ||  || || || /doctă, dojtă, düjtă/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| /dojimĕ/ || ?/domĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /dojitĕ/ || ?/dotĕ/ || || || /doctĕ, dojtĕ, düjtĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /doją/ || || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /!dol, /
 +
 +
====Czasownik ''/tet/''====
 +
Czasownik !/tet/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/cą/, !/că/; !/ni-că/ ||  || !/tex/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/cis/, !/cĕs/, ?/c/; /ni-cĕs/ ||  || /tes/ || ?/tij/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/ci/, /cĕ/; !/ni-cĕ/ || || /tes/  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/cimă/; ?/ni-cimă/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /cită/; /ni-cită/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/cimĕ/; /ni-cimĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  !/citĕ/; /ni-citĕ/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  ?/cą/, ?/că/; ?/ni-cą/ || || !/texǫ/ ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /tel/.
 +
 +
Pierwsza forma była używana w znaczeniu ''chcieć'', forma zredukowana była używana w funkcji czasownika posiłkowego tworzącego czas przyszły, a także w pozycji nieakcentowanej.
 +
 +
====Czasownik ''/jest/''====
 +
Czasownik !/jest/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /jedą/ || /jed/ || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| /jedĕs/ ||  ||  ||  !/jeʒ/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/jedĕ/ || ||  || /jeʒ/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| /jedimă/ || ||  || /jeʒmă/
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /jedită/ ||  || || /jectă/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| /jedimĕ/ ||  ||  || /jeʒmĕ/
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /jeditĕ/ ||  || || !/jectĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /jedą/ || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/
  
 
==Zaimek==
 
==Zaimek==
Linia 9: Linia 401:
 
|-
 
|-
 
! Nom.  
 
! Nom.  
−
| !/joz/, !/jo/ || !/tåi/, !/tĕ/ || ?/mo/ || ?/vo/ || !/moi/ || ?/jai/, ?/voi/ || —
+
| !/joz/, !/jo/ || !/tåi/, !/tĕ/ || ?/mo/ || ?/vo/ || !/moi/ || !/jai/, ?/voi/ || —
 
|-
 
|-
 
! Gen.  
 
! Gen.  
Linia 45: Linia 437:
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ || || /jig/, /jĕg/, /nĕg/
+
| !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ || ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ || /jig/, /jĕg/, /nĕg/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
−
| !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ || || /jim/, /mĕ/, /nĕm/
+
| !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ || ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ || /jim/, /mĕ/, /nĕm/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
−
| || /ją/, /jă/, /nă/ ||  
+
| ?/jǫ/, ?/jǫ/, ?/nǫ/ || /ją/, /jă/, /nă/ || /ji/, /jĕ/, /nĕ/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Sg.  
 
! Ins. Sg.  
−
| || ?/ną/, /nă/ ||  
+
| /naim/ || ?/ną/, /nă/ || /naim/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Sg.
 
! Loc. Sg.
−
| || ||  
+
| /jim/, /nĕm/ || ?/ji/, ?/nĕ/ || /jim/, /nĕm/
 
|-
 
|-
−
! Nom. Du.
+
! Nom.=Acc. Du.
−
| || ||  
+
| ?/våno/ || ||  
 
|-
 
|-
 
! Gen.=Loc. Du.  
 
! Gen.=Loc. Du.  
−
| || ||
 
−
|-
 
−
! Acc. Du.
 
 
| || ||  
 
| || ||  
 
|-
 
|-
 
! Dat.=Ins. Du.  
 
! Dat.=Ins. Du.  
−
| || ||  
+
| /naimo/ || /naimo/ || /naimo/
 
|-
 
|-
 
! Nom. Pl.  
 
! Nom. Pl.  
−
| !/vinai/ ||  ||  
+
| !/vinai/ ||  || /vånă/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Pl.  
 
! Gen. Pl.  
−
| || ||
+
| /jaix/, /nĕx/ || /jaix/, /nĕx/ ||/jaix/, /nĕx/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Pl.  
 
! Dat. Pl.  
−
| || ||  
+
| !/jaim/, /nĕm/ || !/jaim/, /nĕm/ || !/jaim/, /nĕm/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Pl.  
 
! Acc. Pl.  
Linia 84: Linia 473:
 
|-
 
|-
 
! Ins. Pl.  
 
! Ins. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/naimĕ/ || ?/naimĕ/|| ?/naimĕ/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Pl.  
 
! Loc. Pl.  
−
| || ||  
+
| /nĕx/ || /nĕx/ ||/nĕx/
 
|}
 
|}
  
Linia 100: Linia 489:
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| !/tüg/ ||  || /tüg/
+
| !/tüg/ || ?/tej/ || !/tüg/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
−
| /tümĕ/ || || /tümĕ/
+
| /tümĕ/ || ?/tej/ || /tümĕ/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
Linia 112: Linia 501:
 
|-
 
|-
 
! Loc. Sg.
 
! Loc. Sg.
−
| /tüm/ || ||  /tüm/
+
| /tüm/ || ?/tej/ ||  /tüm/
 
|-
 
|-
 
! Nom.=Acc. Du.
 
! Nom.=Acc. Du.
−
| /tü/ || ?/tai/ || ?/tai/
+
| /to/ || ?/tai/ || ?/tai/
 
|-
 
|-
 
! Dat.=Ins. Du.  
 
! Dat.=Ins. Du.  
Linia 146: Linia 535:
 
|-
 
|-
 
! Nom. Sg.  
 
! Nom. Sg.  
−
| /sǫ/ || /so/ || /sü/
+
| !/sǫ/ || !/so/ || !/si/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| !/sĕg/ || ||  
+
| !/seg/ || ?/sij/ || !/seg/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
−
| || ||  
+
| /semĕ/ || ?/sij/ || /semĕ/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
−
| || ||  
+
| !/sǫ/ || /są/ || !/si/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Sg.  
 
! Ins. Sg.  
−
| || ||  
+
| /saim/ || /są/ || /saim/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Sg.
 
! Loc. Sg.
−
| !/sem/ || ||  
+
| !/sem/ || ?/sij/ || /sem/
 
|-
 
|-
 
! Nom.=Acc. Du.
 
! Nom.=Acc. Du.
−
| || ||  
+
| ?/so/ || ?/sai/ || ?/sai/
 
|-
 
|-
 
! Dat.=Ins. Du.  
 
! Dat.=Ins. Du.  
−
| || ||  
+
| ?/saimă/ || ?/saimă/ || ?/saimă/
 
|-
 
|-
 
! Nom. Pl.  
 
! Nom. Pl.  
−
| || ||  
+
| /sai/ || /se/ || /so/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Pl.  
 
! Gen. Pl.  
−
| || ||
+
| ?/saix/ || ?/saix/ || ?/saix/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Pl.  
 
! Dat. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/saim/ || ?/saim/ || ?/saim/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Pl.  
 
! Acc. Pl.  
−
| || ||  
+
| /se/ || /se/ || /so/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Pl.  
 
! Ins. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/saimĕ/ || ?/saimĕ/ || ?/saimĕ/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Pl.  
 
! Loc. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/saix/ || ?/saix/ || ?/saix/
 
|}
 
|}
  
Linia 245: Linia 634:
 
|-
 
|-
  
−
| /müj, müjă, müji/? || ||   || ||  
+
| !/müj, müjă, müji/ || !/tüj, tüjă, tüji/ || !/nos, nosă, nosi/  || !/vos, vosă, vosi/ || !/süj, süjă, süji/
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
  
 
Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu
 
Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu
 +
 +
Odmiana zaimków dzierżawczych na przykładzie /müj, müjă, müji/ (końcówki przeniesione):
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki
 +
|-
 +
! Nom. Sg.
 +
| !/müj/ || !/müjă/ || !/müji/
 +
|-
 +
! Gen. Sg.
 +
|  /müjĕg/  || ?/müjij/ || /müjĕg/
 +
|-
 +
! Dat. Sg.
 +
| /müjemĕ/ || /müjă/|| /müjemĕ/
 +
|-
 +
! Acc. Sg.
 +
| !/müj/ || !/müją/  || !/müji/
 +
|-
 +
! Ins. Sg.
 +
| /müjĕm/ || !/müjă/ || /müjĕm/
 +
|-
 +
! Loc. Sg.
 +
| !/müjĕm/ || !/müjĕ/ || !/müjĕm/
 +
|-
 +
! Nom.=Acc. Du.
 +
| ?/müjo/ ||?/müjai/|| ?/müjai/
 +
|-
 +
! Dat.=Ins. Du.
 +
| /müjaimă/ || /müjaimă/ || /müjaimă/
 +
|-
 +
! Nom. Pl.
 +
| !/müjai/ || /müje/|| !/müjă/
 +
|-
 +
! Gen. Pl.
 +
| /müjĕx/ ||/müjĕx/ || /müjĕx/
 +
|-
 +
! Dat. Pl.
 +
| !/müjĕm/ ||!/müjĕm/ || !/müjĕm/
 +
|-
 +
! Acc. Pl.
 +
| !/müje/ || /müje/ || ?/müjă/
 +
|-
 +
! Ins. Pl.
 +
| /müjaimĕ/ || /müjaimĕ/ || /müjaimĕ/
 +
|-
 +
! Loc. Pl.
 +
| /müjĕx/ ||/müjĕx/ || /müjĕx/
 +
|}
 +
Wszystkie odmieniane zaimki dzierżawcze miały te same końcówki i tę samą krzywą akcentową.
  
 
===Zaimek uogólniający===
 
===Zaimek uogólniający===
−
Odmiana zaimka uogólniającego /vis, ?, ?/
+
Odmiana zaimka uogólniającego /vis, visă, visa/
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
Linia 258: Linia 696:
 
|-
 
|-
 
! Nom. Sg.  
 
! Nom. Sg.  
−
| || ||
+
| !/vis/ || ?/visă/ || !/visi/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| || ||  
+
| ?/visĕg/ ?/viseg/|| ||  
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
Linia 267: Linia 705:
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
−
| || ||  
+
| || !/visą/ || !/visi/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Sg.  
 
! Ins. Sg.  
Linia 276: Linia 714:
 
|-
 
|-
 
! Nom. Pl.  
 
! Nom. Pl.  
−
| || ||  
+
| !/visai/ || ||  
 
|-
 
|-
 
! Gen. Pl.  
 
! Gen. Pl.  
Linia 282: Linia 720:
 
|-
 
|-
 
! Dat. Pl.  
 
! Dat. Pl.  
−
| ||||
+
| ?/visĕm/ ?/visem/|| ||
 
|-
 
|-
 
! Acc. Pl.  
 
! Acc. Pl.  
Linia 343: Linia 781:
 
| !/-ĕx/ || /-ĕx/ ||/-ĕx/
 
| !/-ĕx/ || /-ĕx/ ||/-ĕx/
 
|}
 
|}
 +
 +
Oprócz odmiany długiej szczątkowo zachowana została odmiana krótka. Końcówki odmiany krótkiej były zawsze niezredukowane
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki
 +
|-
 +
! Nom. Sg.
 +
| !/-Ø/ || !/-o/ || /-i/, !/-ü/
 +
|-
 +
! Gen. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Acc. Sg.
 +
| =Nom./Acc. || /-ǫ/ ||  /-i/, !/-ü/
 +
|-
 +
! Ins. Sg.
 +
| !/-åm/ || /-ǫ/ || !/-åm/
 +
|-
 +
! Loc. Sg.
 +
|  ||  || 
 +
|-
 +
! Nom.=Acc. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat.=Ins. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Nom. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|-
 +
! Gen. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Dat. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Acc. Pl.
 +
| ||  ||
 +
|-
 +
! Ins. Pl.
 +
|||  ||
 +
|-
 +
! Loc. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|}
 +
=== Stopniowanie przymiotnika===
 +
 +
=== Przysłówek ===
 +
 +
== Liczebnik ==
 +
=== Liczebniki główne ===
 +
Liczbnik ''jedzín, jedna, jedno'' odmieniał się tak, jak twardotematowy zaimek wskazujący.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki
 +
|-
 +
! Nom. Sg.
 +
| !/jadån/ ||  || !/jånü/
 +
|-
 +
! Gen. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Acc. Sg.
 +
| =Nom./Acc. || /janǫ/ ||  !/janü/
 +
|-
 +
! Ins. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Loc. Sg.
 +
|  || /jană/ || 
 +
|-
 +
! Nom.=Acc. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat.=Ins. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Nom. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|-
 +
! Gen. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Dat. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Acc. Pl.
 +
| ||  ||
 +
|-
 +
! Ins. Pl.
 +
|||  ||
 +
|-
 +
! Loc. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|}
 +
<br>
 +
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /dåvo/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę podwójną i związek zgody.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.=Acc.
 +
| !/dåvo/ || !/dåve/
 +
|-
 +
! Gen.=Loc.
 +
|colspan="2"| !/dåvüx/
 +
|-
 +
! Dat.=Ins.
 +
|colspan="2"| !/dvemă/
 +
|}
 +
Obok /dvemă/ poświadczono także /dvemo/, jednak było to w pieśni, więc mogło wynikać z jej metryki, a nie z samych zasad akcentuacji.
 +
 +
Podobnie odmieniał się zaimek /våbo/.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.=Acc.
 +
| ?/våbo/ || !/vibe/
 +
|-
 +
! Gen.=Loc.
 +
|colspan="2"| !/våbüjĕx/
 +
|-
 +
! Dat.=Ins.
 +
|colspan="2"| !/vibemă/
 +
|}
 +
W bierniku po przyimku występowała także postać zredukowana - !/no vĕbe/.
 +
 +
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /tåri, trai/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| !/tåri/ || !/trai/
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Acc.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Ins.
 +
| || !/tåraimĕ/
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| || /tåraix/
 +
|}
 +
 +
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /citĕr/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| /!citĕr/ ||
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Acc.
 +
|/!citĕr/ ||
 +
|-
 +
! Ins.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| ||
 +
|}
 +
 +
Liczebniki od 5 do 10, tj. /pąt, sist, sidĕm, visĕm, divąt, disąt/ odmieniają się jak żeńskie rzeczowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę. Występują w jednej formie wspólnej dla wszystkich rodzajów. Wymuszały na rzeczowniku liczbę mnogą i związek rządu, t.zn. rzeczownik występował w dopełniaczu liczby mnogiej. Poniższa tabelka przedstawia odmianę na przykładzie liczebnika /pąt/ (podobnie odmieniały się /sist, divąt, disąt/) oraz /sidĕm/ (podobnie odmieniał się /visĕm/).
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! 5,6,9,10 !! 7,8
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| !/pąt/ || !/sidĕm/
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Acc.
 +
|  ||
 +
|-
 +
! Ins.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| ||
 +
|}
 +
=== Liczebniki porządkowe ===
 +
=== Liczebniki zbiorowe ===
 +
 +
== Składnia ==
 +
===Partytyw===
 +
===Czasy===
 +
===Czasowniki rozdzielnie złożone===
 +
 +
==Słowotwórstwo==
 +
===Przyrostki tworzące rzeczowniki===
 +
* -aidlĕ (<*-idlo): tworzy nazwy narzędzi, odczasownikowy, np. /stovaidlĕ/, /mötüvaidlĕ/, /mücaidlĕ/.
 +
* -aikă (<*-ika): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, męzkie jak i żeńskie, odczasownikowy, np. /låzaikă/, /bezaikă/, /peraikă/.
 +
* -aină (<*-ina): tworzy nazwy przedmiotów, zjawisk, odprzymiotnikowy i odrzeczownikowy, np. /låisaină/, /brizaină/, /glåvaină/.
 +
* -aistĕ (<*-išče): tworzy nazwy miejsc, odrzeczownikowy, np. /gordaistĕ/, /postvaistĕ/, /sidlaistĕ/.
 +
* -ą (<*-ę): tworzy nazwy osobników młodych, odrzeczownikowy, np. /blaizą/, /büzą/, /rovną/.
 +
* -ăr (<*-ařь): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy i odczasownikowy, np. /gresnăr/, /lekăr/, /bǫkăr/.
 +
* -ĕ (<*ьje): tworzy nazwy rzeczowników zbiorowych, np. /perĕ/, /klåsĕ/, /blånĕ/.
 +
* -kă (<*-ъka): 1) tworzy zdrobnienia, stosowany do rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. /bopkă/, /defkă/, /zopkă/. <br> 2) przyrostek tworzący zdrobnienia imion obojga płci, np. /Ånskă/, /Moraikă/.
 +
* -nĕk (<*-nikъ): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy, np. /crivnĕk/, /gloznĕk/, /grobalnĕk/.
 +
* -'onĕk (<*-janъkъ): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, poświadczono tylko /ďörconĕk/, /ďörconi/.
 +
* -'onkă (<*-janъka): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, żeńska wersja poprzedniego, poświadczono tylko /döŕonkă/
 +
* -skă (<-ske): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności rodzaju żeńskiego, np. /brüderskă/, /lasterårskă/.
 +
* -üvă (<*ova): tworzy nazwy żon wykonawców czynności, np. /vartüvă/.
 +
 +
===Przyrostki tworzące przymiotniki===
 +
* -enĕ (<*-enъjь): tworzy przymiotniki związane z substancjami, materjałami, odrzeczownikowy, np. /våunenĕ/, /clåvăcenĕ/, /gnüjenĕ/.
 +
* -ĕ (<*-ьjь): tworzy przymiotniki od nazw zwierząt, niekiedy roślin, np. /korvĕ/, /godĕ/, /gǫsĕ/.
 +
* -ĕn (<*-inъ): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na -a, np. /Morajĕn/, /ľoľĕn/, /moterĕn/.
 +
* -nĕ (<-*ьnъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę powiązania z nimi, należenia, np. /plauznĕ/, /x́aiznĕ/, /lesnĕ/.
 +
* -(üv)otĕ (<*-(ov)atъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę ich posiadania, np. /drenüvotĕ/, /glådüvotĕ/, /varxüvotĕ/, /nügotĕ/. Rozszerzenie -üv- dochodzi po rzeczownikach rodzaju męzkiego.
 +
* -üv(ĕ) (<-*ovъ(jь)): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na spółgłoskę, np. /malnaiťüv/, /Maixelevĕ/, /torťüvĕ/.
 +
===Przyrostki tworzące czasowniki===

Wersja z 13:20, 21 lut 2021

Gramatyka odtworzonego języka nowopołabskiego. Korpus języka połabskiego jest zbyt ubogi, aby móc w pełni odbudować język, więc wiele dziur należało załatać. Wykrzyknik ! przed formami oznacza, że są one poświadczone, znak zapytania ? oznacza, że są one niepewne.

Rzeczownik

Czasownik

Ia konjugacja

Według pierwszej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ct/, /-st/

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/-ą/ !/-ăx/, !/-ex/; -/Ø/
2os. l. poj. !/-ĕs/, /-is/ !/-i/ !/-Ø/, !/-ai/
3os. l. poj. !/-ĕ/, !/-i/ !/-i/ !/-Ø/, !/-ai/
1os. l. podw. ?/-imă/
2os.=3os. l. podw. /-ită/
1os. l. mn. /-imĕ/
2os. l. mn. /-itĕ/
3os. l. mn. !/-ą/

Tam gdzie podane są obok siebie formy zredukowana i niezredukowana, ta druga była używana w połączeniach z enklitykami, np. !/ricex-mĕ/, a pierwsza wszędzie indziej, np. !/ricăx/

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-inĕ/, ?/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).

Ib konjugacja

Według pierwszej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ąt/, /-nǫt/, a także na /-nĕt/ (w tych czasownikach, w których /-n-/ nie pochodzi z tematu).

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj.
2os. l. poj. !/-Ø/, !/-ai/
3os. l. poj. !/-nĕ/, !/-ni/ !/-Ø/, !/-ai/
1os. l. podw.
2os.=3os. l. podw.
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Formy czasu przeszłego to ?/-ąl/ lub !/-ǫl/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-nenĕ/, !/-ǫtĕ/ lub /-enĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-ninĕ/, ?/-nenĕ/, !/-enĕ/.

II konjugacja

Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, a także czasownik /ťautait/.

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /-ą/ !/-aix/ ?/-ăx/
2os. l. poj. /-ĕs/, /-is/ /-ăs/ !/-Ø/, !/-ai/
3os. l. poj. !/-ĕ/, !/-i/ !/-ăs/ /-Ø/, /-ai/
1os. l. podw. /-aimă/
2os.=3os. l. podw. /-ită/ /-aită/
1os. l. mn. !/-imĕ/ /-aimĕ/
2os. l. mn. !/-itĕ/ /-aitĕ/
3os. l. mn. /-ą/

Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).

III konjugacja

Według pierwszej konjugacji odmieniają się jednosylabowe czasowniki zakończone na /-ait/, /-åit/ a także ich prefigowane pochodne na /-ĕt/.

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj.
2os. l. poj.
3os. l. poj.
1os. l. podw.
2os.=3os. l. podw.
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-aitĕ/ w przypadku krótkich czasowników na /-ait/ jak /bait/

IV konjugacja

Według czwartej konjugacji odmieniają się liczne czasowniki zakończone na /-ăt/, ale nie wszystkie.

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /-ą/
2os. l. poj. !/-(j)ĕs/, /-(j)is/
3os. l. poj. !/-(j)ĕ/, /-(j)i/
1os. l. podw.
2os.=3os. l. podw.
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Jota w końcówkach powoduje zmiany fonetyczne, które w szczególności objawiają się cofnięciem przegłosu, np. /v́ǫzăt, vązą, vązĕs/

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/

Va konjugacja

Według piątej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ot/

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /-oją/ -
2os. l. poj. !/-ojĕs/, !/-ojis/ !/-oj/
3os. l. poj. !/-ojĕ/, !/-oji/ /-oj/
1os. l. podw. ?/ojimă/ ?/-ojmă/
2os.=3os. l. podw. /-ojită/ /-ojtă/
1os. l. mn. !/-ojimĕ/ /-ojmĕ/
2os. l. mn. /-ojitĕ/ !/-ojtĕ/
3os. l. mn. /-ojă/, /-oją/ -

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/

Vb konjugacja

Według piątej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ăt/

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/-ăm/, /-om/
2os. l. poj. !/-ăs/, /-os/
3os. l. poj. /-ă/, /-o/
1os. l. podw. ?/-omă/, /-ămo/
2os.=3os. l. podw. /-otă/, /-ăto/
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/

Czasowniki nieregularne

Czasownik /boit/

Czasownik !/boit/ jest nieregularny oraz ma kilka form supletywnych. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy cz. przyszły aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/jis/ /bǫdǫ/ ?/boix/ /bex/
2os. l. poj. !/jis/ /bǫdĕs/ ?/boi/ /bes/ /bǫd/
3os. l. poj. !/ją/, !/jă/ !/bǫdĕ/ ?/boi/ /bes/
1os. l. podw. ?/jismo/, ?/jismă/ ?/bǫdemă/
2os.=3os. l. podw. !/jistă/ /bǫdetă/
1os. l. mn. !/jismoi/, !/jismĕ/ /bǫdemĕ/
2os. l. mn. ?/jiste/, /jistĕ/ /bǫdetĕ/
3os. l. mn. ?/sǫ/ /bǫdǫ/

Forma czasu przeszłego to //, imiesłowy to //.

Czasownik /met/

Czasownik !/met/ także jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/mom/, !/ne-măm/ /mex/
2os. l. poj. !/mos/, !/ne-măs/ /mes/
3os. l. poj. !/mo/, !/ne-mă/ /mes/
1os. l. podw. ?/momă/, ?/ne-momă/
2os.=3os. l. podw. !/motă/, /ne-motă/
1os. l. mn. !/momĕ/, !/ne-momĕ/
2os. l. mn. /motĕ/, /ne-motĕ/
3os. l. mn. ?/moją/, ?/ne-moją/

Formy czasu przeszłego to /ḿol/, !/ni-ḿăl/.

Czasownik /dot/

Czasownik !/dot/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy cz. przyszły aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /doją/ ?/dom/
2os. l. poj. !/dojĕs/ ?/dos/ !/doʒ, doj, düj/
3os. l. poj. !/dojĕ/ ?/do/ /doʒ, doj, düj/
1os. l. podw. ?/dojimă/
2os.=3os. l. podw. ?/dojită/ /doctă, dojtă, düjtă/
1os. l. mn. /dojimĕ/ ?/domĕ/
2os. l. mn. /dojitĕ/ ?/dotĕ/ /doctĕ, dojtĕ, düjtĕ/
3os. l. mn. /doją/

Formy czasu przeszłego to /!dol, /

Czasownik /tet/

Czasownik !/tet/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/cą/, !/că/; !/ni-că/ !/tex/
2os. l. poj. !/cis/, !/cĕs/, ?/c/; /ni-cĕs/ /tes/ ?/tij/
3os. l. poj. !/ci/, /cĕ/; !/ni-cĕ/ /tes/
1os. l. podw. ?/cimă/; ?/ni-cimă/
2os.=3os. l. podw. /cită/; /ni-cită/
1os. l. mn. !/cimĕ/; /ni-cimĕ/
2os. l. mn. !/citĕ/; /ni-citĕ/
3os. l. mn. ?/cą/, ?/că/; ?/ni-cą/ !/texǫ/

Formy czasu przeszłego to /tel/.

Pierwsza forma była używana w znaczeniu chcieć, forma zredukowana była używana w funkcji czasownika posiłkowego tworzącego czas przyszły, a także w pozycji nieakcentowanej.

Czasownik /jest/

Czasownik !/jest/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /jedą/ /jed/
2os. l. poj. /jedĕs/ !/jeʒ/
3os. l. poj. !/jedĕ/ /jeʒ/
1os. l. podw. /jedimă/ /jeʒmă/
2os.=3os. l. podw. /jedită/ /jectă/
1os. l. mn. /jedimĕ/ /jeʒmĕ/
2os. l. mn. /jeditĕ/ !/jectĕ/
3os. l. mn. /jedą/

Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/

Zaimek

Zaimki osobowe

Zaświadczone są niektóre przypadki zaimków pierwszej i drugiej osoby liczby pojedycznej i podwójnej. Zaimki liczby podwójnej niestety są niepoświadczone, proponuję więc system zaimków poświadczony w blizko spokrewnionym słowińskim

przypadek 1 os. l. poj. 2 os. l. poj. 1 os. l. podw. 2 os. l. podw. 1 os. l. mn. 2 os. l. mn. zaimek zwrotny
Nom. !/joz/, !/jo/ !/tåi/, !/tĕ/ ?/mo/ ?/vo/ !/moi/ !/jai/, ?/voi/ —
Gen. !/mane/, !/mană/ /tibe/, !/tibĕ/ /nojau/, /nojĕ/ /vojau/, /vojĕ/ !/nos/, !/năs/ /vos/, /văs/ /sibe/, /sibĕ/
Dat. !/mine/, /mină/ !/tebe/, !/tebĕ/ /nomă/ /vomă/ !/nom/, !/năm/ /vom/, /văm/ /sebe/, /sebĕ/
Dat. clit. !/mĕ/ !/tĕ/ /nomă/ /vomă/ /năm/ /văm/ ?/sĕ/
Acc. !/mane/, !/mą/ !/tibĕ/, !/tą/ /nojau/, /nojĕ/ /vojau/, /vojĕ/ !/nos/, /năs/ /vos/, /văs/ !/sibĕ/, !/są/
Acc. clit. !/mĕ/ !/tĕ/ ?/mă/ ?/vă/ !/năs/ /văs/ !/să/
Ins. ?/manǫ/ , ?/mănǫ/ ?/tebǫ/, !/tăbǫ/ /nomă/ /vomă/ !/nomĕ/ !/vomĕ/ ?/sebǫ/, !/săbǫ/
Loc. /mane/, /mană/ /tibe/, /tibĕ/ /nojĕ/ /vojĕ/ /nos/, /năs/ /vos/, /văs/ /sibe/, !/sibĕ/

W mianowniku zaimek osobowy joz/jo ma dwie formy stosowane w zasadzie wymiennie, bez zauważalnej reguły.

W przypadkach zależnych mamy na ogół dwie formy każdego zaimka. Pierwsza z nich jest akcentowana, druga natomiast pojawia się bezpośrednio po przyimku, to jest przyimek ściągnął z niej akcent.

Odmiana zaimka osobowego /vån, vånă, vånă/.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/vån/ !/vånă/ /vånü/
Gen. Sg. !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ /jig/, /jĕg/, /nĕg/
Dat. Sg. !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ /jim/, /mĕ/, /nĕm/
Acc. Sg. ?/jǫ/, ?/jǫ/, ?/nǫ/ /ją/, /jă/, /nă/ /ji/, /jĕ/, /nĕ/
Ins. Sg. /naim/ ?/ną/, /nă/ /naim/
Loc. Sg. /jim/, /nĕm/ ?/ji/, ?/nĕ/ /jim/, /nĕm/
Nom.=Acc. Du. ?/våno/
Gen.=Loc. Du.
Dat.=Ins. Du. /naimo/ /naimo/ /naimo/
Nom. Pl. !/vinai/ /vånă/
Gen. Pl. /jaix/, /nĕx/ /jaix/, /nĕx/ /jaix/, /nĕx/
Dat. Pl. !/jaim/, /nĕm/ !/jaim/, /nĕm/ !/jaim/, /nĕm/
Acc. Pl.
Ins. Pl. ?/naimĕ/ ?/naimĕ/ ?/naimĕ/
Loc. Pl. /nĕx/ /nĕx/ /nĕx/

Zaimki wskazujące

Poniższa tabela przedstawia odmianę zaimka wzkazującego /tǫ, to, tü/.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. /tǫ/ /to/ /tü/
Gen. Sg. !/tüg/ ?/tej/ !/tüg/
Dat. Sg. /tümĕ/ ?/tej/ /tümĕ/
Acc. Sg. /tǫ/ /tǫ/ /tü/
Ins. Sg. /taim/ /tǫ/ /taim/
Loc. Sg. /tüm/ ?/tej/ /tüm/
Nom.=Acc. Du. /to/ ?/tai/ ?/tai/
Dat.=Ins. Du. /temă/ /temă/ /temă/
Nom. Pl. /tai/ /tåi/ /to/
Gen. Pl. /tex/ /tex/ /tex/
Dat. Pl. /tem/ /tem/ /tem/
Acc. Pl. /tåi/ /tåi/ /to/
Ins. Pl. /temĕ/ /temĕ/ /temĕ/
Loc. Pl. /tex/ /tex/ /tex/


Odmiana zaimka wzkazującego /sǫ, si, sü/.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/sǫ/ !/so/ !/si/
Gen. Sg. !/seg/ ?/sij/ !/seg/
Dat. Sg. /semĕ/ ?/sij/ /semĕ/
Acc. Sg. !/sǫ/ /są/ !/si/
Ins. Sg. /saim/ /są/ /saim/
Loc. Sg. !/sem/ ?/sij/ /sem/
Nom.=Acc. Du. ?/so/ ?/sai/ ?/sai/
Dat.=Ins. Du. ?/saimă/ ?/saimă/ ?/saimă/
Nom. Pl. /sai/ /se/ /so/
Gen. Pl. ?/saix/ ?/saix/ ?/saix/
Dat. Pl. ?/saim/ ?/saim/ ?/saim/
Acc. Pl. /se/ /se/ /so/
Ins. Pl. ?/saimĕ/ ?/saimĕ/ ?/saimĕ/
Loc. Pl. ?/saix/ ?/saix/ ?/saix/

Zaimki pytajne

Odmiana zaimków pytajnych /kåtü/ oraz /cü/.

przypadek osobowy rzeczowny
Nom. !/kåtü/ !/cü/
Gen. !/ťüg/ !/ceg/
Dat. !/ťümau/ /cemau/
Acc. !/ťüg/ !/cü/, !/ceg/
Ins. /ťaim/ /caim/
Loc. /ťüm/ /cem/

Zaimki przeczące

Odmiana zaimków pytajnych /nekåtü/ (/nĕkåtü/ według Polańskieg) oraz /nic/.

przypadek osobowy rzeczowny
Nom. ?/nekåtü/ !/nic/
Gen. !/niťüg/ /niceg/
Dat. /niťümau/ /nicemau/
Acc. /niťüg/ /nic/
Ins. /niťaim/ /nicaim/
Loc. /niťüm/ /nicem/

Zaimki dzierżawcze

Zaimki dzierżawcze dzieliły się na odmienne i nieodmienne

1 os. l. poj. 2 os. l. poj. 1 os. l. mn. 2 os. l. mn. zaimek dzierżawczy zwrotny
!/müj, müjă, müji/ !/tüj, tüjă, tüji/ !/nos, nosă, nosi/ !/vos, vosă, vosi/ !/süj, süjă, süji/

Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu

Odmiana zaimków dzierżawczych na przykładzie /müj, müjă, müji/ (końcówki przeniesione):

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/müj/ !/müjă/ !/müji/
Gen. Sg. /müjĕg/ ?/müjij/ /müjĕg/
Dat. Sg. /müjemĕ/ /müjă/ /müjemĕ/
Acc. Sg. !/müj/ !/müją/ !/müji/
Ins. Sg. /müjĕm/ !/müjă/ /müjĕm/
Loc. Sg. !/müjĕm/ !/müjĕ/ !/müjĕm/
Nom.=Acc. Du. ?/müjo/ ?/müjai/ ?/müjai/
Dat.=Ins. Du. /müjaimă/ /müjaimă/ /müjaimă/
Nom. Pl. !/müjai/ /müje/ !/müjă/
Gen. Pl. /müjĕx/ /müjĕx/ /müjĕx/
Dat. Pl. !/müjĕm/ !/müjĕm/ !/müjĕm/
Acc. Pl. !/müje/ /müje/ ?/müjă/
Ins. Pl. /müjaimĕ/ /müjaimĕ/ /müjaimĕ/
Loc. Pl. /müjĕx/ /müjĕx/ /müjĕx/

Wszystkie odmieniane zaimki dzierżawcze miały te same końcówki i tę samą krzywą akcentową.

Zaimek uogólniający

Odmiana zaimka uogólniającego /vis, visă, visa/

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/vis/ ?/visă/ !/visi/
Gen. Sg. ?/visĕg/ ?/viseg/
Dat. Sg.
Acc. Sg. !/visą/ !/visi/
Ins. Sg.
Loc. Sg.
Nom. Pl. !/visai/
Gen. Pl.
Dat. Pl. ?/visĕm/ ?/visem/
Acc. Pl.
Ins. Pl.
Loc. Pl.

Zaimek ten najprawdopodobniej, jak w innych językach słowiańskich, nie tworzył liczby podwójnej. Używano w tym znaczeniu zaimka oba, obie, obie.

Przymiotnik

Przymiotnik w języku połabskim przyjmował z reguły końcówkę zredukowaną, zależną od miękkości tematu, rodzaju, przypadku i liczby. Wszystkie końcówki zebrano w poniższej tabeli. Przecinek oddziela warjanta miękkotematowe od twardotematowych.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/-ĕ/ !/-ă/ !/-ĕ/, !/-ă/
Gen. Sg. !/-ĕg/, !/-ăg/ ?/-ă/ !/-ĕg/, /-ăg/
Dat. Sg. !/-ümĕ/ /-ăj/ /-ümĕ/
Acc. Sg. =Nom./Acc. !/-ǫ/ !/-ĕ/, !/-ă/
Ins. Sg. /-ǫ/
Loc. Sg. !/-ăj/
Nom.=Acc. Du. /-ă/ /-ă/ !/-ă/
Dat.=Ins. Du. /-aimă/, /-åimă/ /-aimă/, /-åimă/ /-aimă/, /-åimă/
Nom. Pl. ²/-ĕ/ !/-ă/ !/-ă/
Gen. Pl. !/-ĕx/ /-ĕx/ /-ĕx/
Dat. Pl. /-ĕm/ /-ĕm/ /-ĕm/
Acc. Pl. ?/-ĕ/, !/-ă/ !/-ă/ !/-ă/
Ins. Pl. /-aimĕ/, /-åimě/ /-aimĕ/, /-åimě/ /-aimĕ/, /-åimě/
Loc. Pl. !/-ĕx/ /-ĕx/ /-ĕx/

Oprócz odmiany długiej szczątkowo zachowana została odmiana krótka. Końcówki odmiany krótkiej były zawsze niezredukowane

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/-Ø/ !/-o/ /-i/, !/-ü/
Gen. Sg.
Dat. Sg.
Acc. Sg. =Nom./Acc. /-ǫ/ /-i/, !/-ü/
Ins. Sg. !/-åm/ /-ǫ/ !/-åm/
Loc. Sg.
Nom.=Acc. Du.
Dat.=Ins. Du.
Nom. Pl.
Gen. Pl.
Dat. Pl.
Acc. Pl.
Ins. Pl.
Loc. Pl.

Stopniowanie przymiotnika

Przysłówek

Liczebnik

Liczebniki główne

Liczbnik jedzín, jedna, jedno odmieniał się tak, jak twardotematowy zaimek wskazujący.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/jadån/ !/jånü/
Gen. Sg.
Dat. Sg.
Acc. Sg. =Nom./Acc. /janǫ/ !/janü/
Ins. Sg.
Loc. Sg. /jană/
Nom.=Acc. Du.
Dat.=Ins. Du.
Nom. Pl.
Gen. Pl.
Dat. Pl.
Acc. Pl.
Ins. Pl.
Loc. Pl.


Poniżej tabelka odmiany liczebnika /dåvo/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę podwójną i związek zgody.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom.=Acc. !/dåvo/ !/dåve/
Gen.=Loc. !/dåvüx/
Dat.=Ins. !/dvemă/

Obok /dvemă/ poświadczono także /dvemo/, jednak było to w pieśni, więc mogło wynikać z jej metryki, a nie z samych zasad akcentuacji.

Podobnie odmieniał się zaimek /våbo/.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom.=Acc. ?/våbo/ !/vibe/
Gen.=Loc. !/våbüjĕx/
Dat.=Ins. !/vibemă/

W bierniku po przyimku występowała także postać zredukowana - !/no vĕbe/.

Poniżej tabelka odmiany liczebnika /tåri, trai/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom. !/tåri/ !/trai/
Gen.
Dat.
Acc.
Ins. !/tåraimĕ/
Loc. /tåraix/

Poniżej tabelka odmiany liczebnika /citĕr/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom. /!citĕr/
Gen.
Dat.
Acc. /!citĕr/
Ins.
Loc.

Liczebniki od 5 do 10, tj. /pąt, sist, sidĕm, visĕm, divąt, disąt/ odmieniają się jak żeńskie rzeczowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę. Występują w jednej formie wspólnej dla wszystkich rodzajów. Wymuszały na rzeczowniku liczbę mnogą i związek rządu, t.zn. rzeczownik występował w dopełniaczu liczby mnogiej. Poniższa tabelka przedstawia odmianę na przykładzie liczebnika /pąt/ (podobnie odmieniały się /sist, divąt, disąt/) oraz /sidĕm/ (podobnie odmieniał się /visĕm/).

przypadek 5,6,9,10 7,8
Nom. !/pąt/ !/sidĕm/
Gen.
Dat.
Acc.
Ins.
Loc.

Liczebniki porządkowe

Liczebniki zbiorowe

Składnia

Partytyw

Czasy

Czasowniki rozdzielnie złożone

Słowotwórstwo

Przyrostki tworzące rzeczowniki

  • -aidlĕ (<*-idlo): tworzy nazwy narzędzi, odczasownikowy, np. /stovaidlĕ/, /mötüvaidlĕ/, /mücaidlĕ/.
  • -aikă (<*-ika): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, męzkie jak i żeńskie, odczasownikowy, np. /låzaikă/, /bezaikă/, /peraikă/.
  • -aină (<*-ina): tworzy nazwy przedmiotów, zjawisk, odprzymiotnikowy i odrzeczownikowy, np. /låisaină/, /brizaină/, /glåvaină/.
  • -aistĕ (<*-išče): tworzy nazwy miejsc, odrzeczownikowy, np. /gordaistĕ/, /postvaistĕ/, /sidlaistĕ/.
  • -ą (<*-ę): tworzy nazwy osobników młodych, odrzeczownikowy, np. /blaizą/, /büzą/, /rovną/.
  • -ăr (<*-ařь): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy i odczasownikowy, np. /gresnăr/, /lekăr/, /bǫkăr/.
  • -ĕ (<*ьje): tworzy nazwy rzeczowników zbiorowych, np. /perĕ/, /klåsĕ/, /blånĕ/.
  • -kă (<*-ъka): 1) tworzy zdrobnienia, stosowany do rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. /bopkă/, /defkă/, /zopkă/.
    2) przyrostek tworzący zdrobnienia imion obojga płci, np. /Ånskă/, /Moraikă/.
  • -nĕk (<*-nikъ): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy, np. /crivnĕk/, /gloznĕk/, /grobalnĕk/.
  • -'onĕk (<*-janъkъ): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, poświadczono tylko /ďörconĕk/, /ďörconi/.
  • -'onkă (<*-janъka): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, żeńska wersja poprzedniego, poświadczono tylko /döŕonkă/
  • -skă (<-ske): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności rodzaju żeńskiego, np. /brüderskă/, /lasterårskă/.
  • -üvă (<*ova): tworzy nazwy żon wykonawców czynności, np. /vartüvă/.

Przyrostki tworzące przymiotniki

  • -enĕ (<*-enъjь): tworzy przymiotniki związane z substancjami, materjałami, odrzeczownikowy, np. /våunenĕ/, /clåvăcenĕ/, /gnüjenĕ/.
  • -ĕ (<*-ьjь): tworzy przymiotniki od nazw zwierząt, niekiedy roślin, np. /korvĕ/, /godĕ/, /gǫsĕ/.
  • -ĕn (<*-inъ): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na -a, np. /Morajĕn/, /ľoľĕn/, /moterĕn/.
  • -nĕ (<-*ьnъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę powiązania z nimi, należenia, np. /plauznĕ/, /x́aiznĕ/, /lesnĕ/.
  • -(üv)otĕ (<*-(ov)atъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę ich posiadania, np. /drenüvotĕ/, /glådüvotĕ/, /varxüvotĕ/, /nügotĕ/. Rozszerzenie -üv- dochodzi po rzeczownikach rodzaju męzkiego.
  • -üv(ĕ) (<-*ovъ(jь)): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na spółgłoskę, np. /malnaiťüv/, /Maixelevĕ/, /torťüvĕ/.

Przyrostki tworzące czasowniki

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Gramatyka_nowopołabska&oldid=42311”