Gramatyka nowopołabska: Różnice pomiędzy wersjami

Z Conlanger
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Nie pokazano 32 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 2: Linia 2:
 
==Rzeczownik==
 
==Rzeczownik==
 
==Czasownik==
 
==Czasownik==
 +
====Ia konjugacja====
 +
Według pierwszej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ct/, /-st/
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy  !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/-ą/ || !/-ăx/, !/-ex/; -/Ø/ || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-ĕs/, /-is/ || !/-i/ ||  ||  !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-ĕ/, !/-i/ || !/-i/ ||  || !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/-imă/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-ită/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| /-imĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /-itĕ/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| !/-ą/ || || ||
 +
|}
 +
Tam gdzie podane są obok siebie formy zredukowana i niezredukowana, ta druga była używana w połączeniach z enklitykami, np. !/ricex-mĕ/, a pierwsza wszędzie indziej, np. !/ricăx/
 +
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-inĕ/, ?/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).
 +
 +
====Ib konjugacja====
 +
Według pierwszej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ąt/, /-nǫt/, a także na /-nĕt/ (w tych czasownikach, w których /-n-/ nie pochodzi z tematu).
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy  !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
|  ||  ||  ||  !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-nĕ/, !/-ni/ ||  ||  || !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to ?/-ąl/ lub !/-ǫl/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-nenĕ/, !/-ǫtĕ/ lub /-enĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-ninĕ/, ?/-nenĕ/, !/-enĕ/.
 +
 +
====II konjugacja====
 +
Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, a także czasownik /ťautait/.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /-ą/ || !/-aix/ || ?/-ăx/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| /-ĕs/, /-is/ ||  || /-ăs/ ||  !/-Ø/, !/-ai/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-ĕ/, !/-i/ || || !/-ăs/  || /-Ø/, /-ai/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  || /-aimă/
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-ită/ ||  || || /-aită/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/-imĕ/ ||  ||  ||  /-aimĕ/
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  !/-itĕ/ ||  || || /-aitĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /-ą/ || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).
 +
 +
====III konjugacja====
 +
Według pierwszej konjugacji odmieniają się jednosylabowe czasowniki zakończone na /-ait/, /-åit/ a także ich prefigowane pochodne na /-ĕt/.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
|  ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| || ||  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-aitĕ/ w przypadku krótkich czasowników na /-ait/ jak /bait/
 +
 +
====IV konjugacja====
 +
Według czwartej konjugacji odmieniają się liczne czasowniki zakończone na /-ăt/, ale nie wszystkie.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /-ą/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-(j)ĕs/, /-(j)is/ ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-(j)ĕ/, /-(j)i/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
|  || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Jota w końcówkach powoduje zmiany fonetyczne, które w szczególności objawiają się cofnięciem przegłosu, np. /v́ǫzăt, vązą, vązĕs/
 +
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
 +
 +
====Va konjugacja====
 +
Według piątej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ot/
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /-oją/ ||  || || -
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-ojĕs/, !/-ojis/ ||  ||  ||  !/-oj/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/-ojĕ/, !/-oji/ || ||  || /-oj/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/ojimă/ || ||  || ?/-ojmă/
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-ojită/ ||  || || /-ojtă/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/-ojimĕ/ ||  ||  ||  /-ojmĕ/
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
| /-ojitĕ/  ||  || || !/-ojtĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /-ojă/, /-oją/ || || || -
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
 +
 +
====Vb konjugacja====
 +
Według piątej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ăt/
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy!! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/-ăm/, /-om/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/-ăs/, /-os/ ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| /-ă/, /-o/  || ||  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/-omă/, /-ămo/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /-otă/, /-ăto/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  ||  ||  || 
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
 +
 
===Czasowniki nieregularne===
 
===Czasowniki nieregularne===
−
====Czasownik ''być''====
+
====Czasownik ''/boit/''====
−
Czasownik ''być'' jest nieregularny oraz ma kilka form supletywnych. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
+
Czasownik !/boit/ jest nieregularny oraz ma kilka form supletywnych. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
Linia 22: Linia 250:
 
|-
 
|-
 
! 2os.=3os. l. podw.  
 
! 2os.=3os. l. podw.  
−
| !/jistă/ || /bǫdetă/ || byſta || ||  
+
| !/jistă/ || /bǫdetă/ || || ||  
 
|-
 
|-
 
! 1os. l. mn.  
 
! 1os. l. mn.  
Linia 33: Linia 261:
 
| ?/sǫ/ || /bǫdǫ/|| || ||  
 
| ?/sǫ/ || /bǫdǫ/|| || ||  
 
|}
 
|}
 +
Forma czasu przeszłego to //, imiesłowy to //.
 +
 +
====Czasownik ''/met/''====
 +
Czasownik !/met/ także jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
|  !/mom/, !/ne-măm/ ||  || /mex/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/mos/, !/ne-măs/ ||  || /mes/ || 
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/mo/, !/ne-mă/ || ||  /mes/ ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/momă/, ?/ne-momă/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
|  !/motă/, /ne-motă/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
|  !/momĕ/, !/ne-momĕ/||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /motĕ/, /ne-motĕ/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  ?/moją/, ?/ne-moją/ || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /ḿol/, !/ni-ḿăl/.
 +
 +
====Czasownik ''/dot/''====
 +
Czasownik !/dot/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! cz. przyszły !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /doją/ || ?/dom/ || || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/dojĕs/ || ?/dos/ ||  ||  || !/doʒ, doj, düj/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/dojĕ/ || ?/do/ ||  || || /doʒ, doj, düj/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/dojimă/ || ||  || ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| ?/dojită/ ||  || || || /doctă, dojtă, düjtă/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| /dojimĕ/ || ?/domĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /dojitĕ/ || ?/dotĕ/ || || || /doctĕ, dojtĕ, düjtĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /doją/ || || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /!dol, /
 +
 +
====Czasownik ''/tet/''====
 +
Czasownik !/tet/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| !/cą/, !/că/; !/ni-că/ ||  || !/tex/ ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| !/cis/, !/cĕs/, ?/c/; /ni-cĕs/ ||  || /tes/ || ?/tij/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/ci/, /cĕ/; !/ni-cĕ/ || || /tes/  ||
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| ?/cimă/; ?/ni-cimă/ || ||  ||
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /cită/; /ni-cită/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| !/cimĕ/; /ni-cimĕ/ ||  ||  ||
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  !/citĕ/; /ni-citĕ/ ||  || ||
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
|  ?/cą/, ?/că/; ?/ni-cą/ || || !/texǫ/ ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /tel/.
 +
 +
Pierwsza forma była używana w znaczeniu ''chcieć'', forma zredukowana była używana w funkcji czasownika posiłkowego tworzącego czas przyszły, a także w pozycji nieakcentowanej.
 +
 +
====Czasownik ''/jest/''====
 +
Czasownik !/jest/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! osoba i liczba !! cz. teraźniejszy !! aoryst !! imperfekt !! rozkaźnik
 +
|-
 +
! 1os. l. poj.
 +
| /jedą/ || /jed/ || ||
 +
|-
 +
! 2os. l. poj.
 +
| /jedĕs/ ||  ||  ||  !/jeʒ/
 +
|-
 +
! 3os. l. poj.
 +
| !/jedĕ/ || ||  || /jeʒ/
 +
|-
 +
! 1os. l. podw.
 +
| /jedimă/ || ||  || /jeʒmă/
 +
|-
 +
! 2os.=3os. l. podw.
 +
| /jedită/ ||  || || /jectă/
 +
|-
 +
! 1os. l. mn.
 +
| /jedimĕ/ ||  ||  || /jeʒmĕ/
 +
|-
 +
! 2os. l. mn.
 +
|  /jeditĕ/ ||  || || !/jectĕ/
 +
|-
 +
! 3os. l. mn.
 +
| /jedą/ || || ||
 +
|}
 +
Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/
 +
 
==Zaimek==
 
==Zaimek==
 
===Zaimki osobowe===
 
===Zaimki osobowe===
Linia 41: Linia 401:
 
|-
 
|-
 
! Nom.  
 
! Nom.  
−
| !/joz/, !/jo/ || !/tåi/, !/tĕ/ || ?/mo/ || ?/vo/ || !/moi/ || ?/jai/, ?/voi/ || —
+
| !/joz/, !/jo/ || !/tåi/, !/tĕ/ || ?/mo/ || ?/vo/ || !/moi/ || !/jai/, ?/voi/ || —
 
|-
 
|-
 
! Gen.  
 
! Gen.  
Linia 77: Linia 437:
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ || || /jig/, /jĕg/, /nĕg/
+
| !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ || ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ || /jig/, /jĕg/, /nĕg/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
−
| !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ || || /jim/, /mĕ/, /nĕm/
+
| !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ || ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ || /jim/, /mĕ/, /nĕm/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
−
| || /ją/, /jă/, /nă/ ||  
+
| ?/jǫ/, ?/jǫ/, ?/nǫ/ || /ją/, /jă/, /nă/ || /ji/, /jĕ/, /nĕ/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Sg.  
 
! Ins. Sg.  
−
| || ?/ną/, /nă/ ||  
+
| /naim/ || ?/ną/, /nă/ || /naim/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Sg.
 
! Loc. Sg.
−
| || ||  
+
| /jim/, /nĕm/ || ?/ji/, ?/nĕ/ || /jim/, /nĕm/
 
|-
 
|-
−
! Nom. Du.
+
! Nom.=Acc. Du.
−
| || ||  
+
| ?/våno/ || ||  
 
|-
 
|-
 
! Gen.=Loc. Du.  
 
! Gen.=Loc. Du.  
−
| || ||
 
−
|-
 
−
! Acc. Du.
 
 
| || ||  
 
| || ||  
 
|-
 
|-
 
! Dat.=Ins. Du.  
 
! Dat.=Ins. Du.  
−
| || ||  
+
| /naimo/ || /naimo/ || /naimo/
 
|-
 
|-
 
! Nom. Pl.  
 
! Nom. Pl.  
−
| !/vinai/ ||  ||  
+
| !/vinai/ ||  || /vånă/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Pl.  
 
! Gen. Pl.  
−
| || ||
+
| /jaix/, /nĕx/ || /jaix/, /nĕx/ ||/jaix/, /nĕx/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Pl.  
 
! Dat. Pl.  
−
| || ||  
+
| !/jaim/, /nĕm/ || !/jaim/, /nĕm/ || !/jaim/, /nĕm/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Pl.  
 
! Acc. Pl.  
Linia 116: Linia 473:
 
|-
 
|-
 
! Ins. Pl.  
 
! Ins. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/naimĕ/ || ?/naimĕ/|| ?/naimĕ/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Pl.  
 
! Loc. Pl.  
−
| || ||  
+
| /nĕx/ || /nĕx/ ||/nĕx/
 
|}
 
|}
  
Linia 132: Linia 489:
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| !/tüg/ ||  || /tüg/
+
| !/tüg/ || ?/tej/ || !/tüg/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
−
| /tümĕ/ || || /tümĕ/
+
| /tümĕ/ || ?/tej/ || /tümĕ/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
Linia 144: Linia 501:
 
|-
 
|-
 
! Loc. Sg.
 
! Loc. Sg.
−
| /tüm/ || ||  /tüm/
+
| /tüm/ || ?/tej/ ||  /tüm/
 
|-
 
|-
 
! Nom.=Acc. Du.
 
! Nom.=Acc. Du.
−
| /tü/ || ?/tai/ || ?/tai/
+
| /to/ || ?/tai/ || ?/tai/
 
|-
 
|-
 
! Dat.=Ins. Du.  
 
! Dat.=Ins. Du.  
Linia 178: Linia 535:
 
|-
 
|-
 
! Nom. Sg.  
 
! Nom. Sg.  
−
| /sǫ/ || /so/ || /sü/
+
| !/sǫ/ || !/so/ || !/si/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| !/sĕg/ || ||  
+
| !/seg/ || ?/sij/ || !/seg/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
−
| || ||  
+
| /semĕ/ || ?/sij/ || /semĕ/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
−
| || ||  
+
| !/sǫ/ || /są/ || !/si/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Sg.  
 
! Ins. Sg.  
−
| || ||  
+
| /saim/ || /są/ || /saim/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Sg.
 
! Loc. Sg.
−
| !/sem/ || ||  
+
| !/sem/ || ?/sij/ || /sem/
 
|-
 
|-
 
! Nom.=Acc. Du.
 
! Nom.=Acc. Du.
−
| || ||  
+
| ?/so/ || ?/sai/ || ?/sai/
 
|-
 
|-
 
! Dat.=Ins. Du.  
 
! Dat.=Ins. Du.  
−
| || ||  
+
| ?/saimă/ || ?/saimă/ || ?/saimă/
 
|-
 
|-
 
! Nom. Pl.  
 
! Nom. Pl.  
−
| || ||  
+
| /sai/ || /se/ || /so/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Pl.  
 
! Gen. Pl.  
−
| || ||
+
| ?/saix/ || ?/saix/ || ?/saix/
 
|-
 
|-
 
! Dat. Pl.  
 
! Dat. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/saim/ || ?/saim/ || ?/saim/
 
|-
 
|-
 
! Acc. Pl.  
 
! Acc. Pl.  
−
| || ||  
+
| /se/ || /se/ || /so/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Pl.  
 
! Ins. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/saimĕ/ || ?/saimĕ/ || ?/saimĕ/
 
|-
 
|-
 
! Loc. Pl.  
 
! Loc. Pl.  
−
| || ||  
+
| ?/saix/ || ?/saix/ || ?/saix/
 
|}
 
|}
  
Linia 277: Linia 634:
 
|-
 
|-
  
−
| /müj, müjă, müji/? || ||   || ||  
+
| !/müj, müjă, müji/ || !/tüj, tüjă, tüji/ || !/nos, nosă, nosi/  || !/vos, vosă, vosi/ || !/süj, süjă, süji/
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
  
 
Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu
 
Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu
 +
 +
Odmiana zaimków dzierżawczych na przykładzie /müj, müjă, müji/ (końcówki przeniesione):
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki
 +
|-
 +
! Nom. Sg.
 +
| !/müj/ || !/müjă/ || !/müji/
 +
|-
 +
! Gen. Sg.
 +
|  /müjĕg/  || ?/müjij/ || /müjĕg/
 +
|-
 +
! Dat. Sg.
 +
| /müjemĕ/ || /müjă/|| /müjemĕ/
 +
|-
 +
! Acc. Sg.
 +
| !/müj/ || !/müją/  || !/müji/
 +
|-
 +
! Ins. Sg.
 +
| /müjĕm/ || !/müjă/ || /müjĕm/
 +
|-
 +
! Loc. Sg.
 +
| !/müjĕm/ || !/müjĕ/ || !/müjĕm/
 +
|-
 +
! Nom.=Acc. Du.
 +
| ?/müjo/ ||?/müjai/|| ?/müjai/
 +
|-
 +
! Dat.=Ins. Du.
 +
| /müjaimă/ || /müjaimă/ || /müjaimă/
 +
|-
 +
! Nom. Pl.
 +
| !/müjai/ || /müje/|| !/müjă/
 +
|-
 +
! Gen. Pl.
 +
| /müjĕx/ ||/müjĕx/ || /müjĕx/
 +
|-
 +
! Dat. Pl.
 +
| !/müjĕm/ ||!/müjĕm/ || !/müjĕm/
 +
|-
 +
! Acc. Pl.
 +
| !/müje/ || /müje/ || ?/müjă/
 +
|-
 +
! Ins. Pl.
 +
| /müjaimĕ/ || /müjaimĕ/ || /müjaimĕ/
 +
|-
 +
! Loc. Pl.
 +
| /müjĕx/ ||/müjĕx/ || /müjĕx/
 +
|}
 +
Wszystkie odmieniane zaimki dzierżawcze miały te same końcówki i tę samą krzywą akcentową.
  
 
===Zaimek uogólniający===
 
===Zaimek uogólniający===
−
Odmiana zaimka uogólniającego /vis, ?, ?/
+
Odmiana zaimka uogólniającego /vis, visă, visa/
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|-
 
|-
Linia 290: Linia 696:
 
|-
 
|-
 
! Nom. Sg.  
 
! Nom. Sg.  
−
| || ||
+
| !/vis/ || ?/visă/ || !/visi/
 
|-
 
|-
 
! Gen. Sg.  
 
! Gen. Sg.  
−
| || ||  
+
| ?/visĕg/ ?/viseg/|| ||  
 
|-
 
|-
 
! Dat. Sg.  
 
! Dat. Sg.  
Linia 299: Linia 705:
 
|-
 
|-
 
! Acc. Sg.  
 
! Acc. Sg.  
−
| || ||  
+
| || !/visą/ || !/visi/
 
|-
 
|-
 
! Ins. Sg.  
 
! Ins. Sg.  
Linia 308: Linia 714:
 
|-
 
|-
 
! Nom. Pl.  
 
! Nom. Pl.  
−
| || ||  
+
| !/visai/ || ||  
 
|-
 
|-
 
! Gen. Pl.  
 
! Gen. Pl.  
Linia 314: Linia 720:
 
|-
 
|-
 
! Dat. Pl.  
 
! Dat. Pl.  
−
| ||||
+
| ?/visĕm/ ?/visem/|| ||
 
|-
 
|-
 
! Acc. Pl.  
 
! Acc. Pl.  
Linia 375: Linia 781:
 
| !/-ĕx/ || /-ĕx/ ||/-ĕx/
 
| !/-ĕx/ || /-ĕx/ ||/-ĕx/
 
|}
 
|}
 +
 +
Oprócz odmiany długiej szczątkowo zachowana została odmiana krótka. Końcówki odmiany krótkiej były zawsze niezredukowane
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki
 +
|-
 +
! Nom. Sg.
 +
| !/-Ø/ || !/-o/ || /-i/, !/-ü/
 +
|-
 +
! Gen. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Acc. Sg.
 +
| =Nom./Acc. || /-ǫ/ ||  /-i/, !/-ü/
 +
|-
 +
! Ins. Sg.
 +
| !/-åm/ || /-ǫ/ || !/-åm/
 +
|-
 +
! Loc. Sg.
 +
|  ||  || 
 +
|-
 +
! Nom.=Acc. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat.=Ins. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Nom. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|-
 +
! Gen. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Dat. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Acc. Pl.
 +
| ||  ||
 +
|-
 +
! Ins. Pl.
 +
|||  ||
 +
|-
 +
! Loc. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|}
 +
=== Stopniowanie przymiotnika===
 +
 +
=== Przysłówek ===
 +
 +
== Liczebnik ==
 +
=== Liczebniki główne ===
 +
Liczbnik ''jedzín, jedna, jedno'' odmieniał się tak, jak twardotematowy zaimek wskazujący.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki
 +
|-
 +
! Nom. Sg.
 +
| !/jadån/ ||  || !/jånü/
 +
|-
 +
! Gen. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Acc. Sg.
 +
| =Nom./Acc. || /janǫ/ ||  !/janü/
 +
|-
 +
! Ins. Sg.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Loc. Sg.
 +
|  || /jană/ || 
 +
|-
 +
! Nom.=Acc. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Dat.=Ins. Du.
 +
| || ||
 +
|-
 +
! Nom. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|-
 +
! Gen. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Dat. Pl.
 +
|  || ||
 +
|-
 +
! Acc. Pl.
 +
| ||  ||
 +
|-
 +
! Ins. Pl.
 +
|||  ||
 +
|-
 +
! Loc. Pl.
 +
|  ||  ||
 +
|}
 +
<br>
 +
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /dåvo/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę podwójną i związek zgody.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.=Acc.
 +
| !/dåvo/ || !/dåve/
 +
|-
 +
! Gen.=Loc.
 +
|colspan="2"| !/dåvüx/
 +
|-
 +
! Dat.=Ins.
 +
|colspan="2"| !/dvemă/
 +
|}
 +
Obok /dvemă/ poświadczono także /dvemo/, jednak było to w pieśni, więc mogło wynikać z jej metryki, a nie z samych zasad akcentuacji.
 +
 +
Podobnie odmieniał się zaimek /våbo/.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.=Acc.
 +
| ?/våbo/ || !/vibe/
 +
|-
 +
! Gen.=Loc.
 +
|colspan="2"| !/våbüjĕx/
 +
|-
 +
! Dat.=Ins.
 +
|colspan="2"| !/vibemă/
 +
|}
 +
W bierniku po przyimku występowała także postać zredukowana - !/no vĕbe/.
 +
 +
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /tåri, trai/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| !/tåri/ || !/trai/
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Acc.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Ins.
 +
| || !/tåraimĕ/
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| || /tåraix/
 +
|}
 +
 +
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /citĕr/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| /!citĕr/ ||
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Acc.
 +
|/!citĕr/ ||
 +
|-
 +
! Ins.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| ||
 +
|}
 +
 +
Liczebniki od 5 do 10, tj. /pąt, sist, sidĕm, visĕm, divąt, disąt/ odmieniają się jak żeńskie rzeczowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę. Występują w jednej formie wspólnej dla wszystkich rodzajów. Wymuszały na rzeczowniku liczbę mnogą i związek rządu, t.zn. rzeczownik występował w dopełniaczu liczby mnogiej. Poniższa tabelka przedstawia odmianę na przykładzie liczebnika /pąt/ (podobnie odmieniały się /sist, divąt, disąt/) oraz /sidĕm/ (podobnie odmieniał się /visĕm/).
 +
{| class="wikitable"
 +
|-
 +
! przypadek !! 5,6,9,10 !! 7,8
 +
|-
 +
! Nom.
 +
| !/pąt/ || !/sidĕm/
 +
|-
 +
! Gen.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Dat.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Acc.
 +
|  ||
 +
|-
 +
! Ins.
 +
| ||
 +
|-
 +
! Loc.
 +
| ||
 +
|}
 +
=== Liczebniki porządkowe ===
 +
=== Liczebniki zbiorowe ===
 +
 +
== Składnia ==
 +
===Partytyw===
 +
===Czasy===
 +
===Czasowniki rozdzielnie złożone===
  
 
==Słowotwórstwo==
 
==Słowotwórstwo==
Linia 380: Linia 998:
 
* -aidlĕ (<*-idlo): tworzy nazwy narzędzi, odczasownikowy, np. /stovaidlĕ/, /mötüvaidlĕ/, /mücaidlĕ/.
 
* -aidlĕ (<*-idlo): tworzy nazwy narzędzi, odczasownikowy, np. /stovaidlĕ/, /mötüvaidlĕ/, /mücaidlĕ/.
 
* -aikă (<*-ika): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, męzkie jak i żeńskie, odczasownikowy, np. /låzaikă/, /bezaikă/, /peraikă/.
 
* -aikă (<*-ika): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, męzkie jak i żeńskie, odczasownikowy, np. /låzaikă/, /bezaikă/, /peraikă/.
−
* -aină (<*-ina):
+
* -aină (<*-ina): tworzy nazwy przedmiotów, zjawisk, odprzymiotnikowy i odrzeczownikowy, np. /låisaină/, /brizaină/, /glåvaină/.
 
* -aistĕ (<*-išče): tworzy nazwy miejsc, odrzeczownikowy, np. /gordaistĕ/, /postvaistĕ/, /sidlaistĕ/.
 
* -aistĕ (<*-išče): tworzy nazwy miejsc, odrzeczownikowy, np. /gordaistĕ/, /postvaistĕ/, /sidlaistĕ/.
 
* -ą (<*-ę): tworzy nazwy osobników młodych, odrzeczownikowy, np. /blaizą/, /büzą/, /rovną/.
 
* -ą (<*-ę): tworzy nazwy osobników młodych, odrzeczownikowy, np. /blaizą/, /büzą/, /rovną/.
Linia 388: Linia 1006:
 
* -nĕk (<*-nikъ): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy, np. /crivnĕk/, /gloznĕk/, /grobalnĕk/.
 
* -nĕk (<*-nikъ): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy, np. /crivnĕk/, /gloznĕk/, /grobalnĕk/.
 
* -'onĕk (<*-janъkъ): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, poświadczono tylko /ďörconĕk/, /ďörconi/.
 
* -'onĕk (<*-janъkъ): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, poświadczono tylko /ďörconĕk/, /ďörconi/.
 +
* -'onkă (<*-janъka): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, żeńska wersja poprzedniego, poświadczono tylko /döŕonkă/
 
* -skă (<-ske): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności rodzaju żeńskiego, np. /brüderskă/, /lasterårskă/.
 
* -skă (<-ske): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności rodzaju żeńskiego, np. /brüderskă/, /lasterårskă/.
 +
* -üvă (<*ova): tworzy nazwy żon wykonawców czynności, np. /vartüvă/.
 +
 
===Przyrostki tworzące przymiotniki===
 
===Przyrostki tworzące przymiotniki===
 
* -enĕ (<*-enъjь): tworzy przymiotniki związane z substancjami, materjałami, odrzeczownikowy, np. /våunenĕ/, /clåvăcenĕ/, /gnüjenĕ/.
 
* -enĕ (<*-enъjь): tworzy przymiotniki związane z substancjami, materjałami, odrzeczownikowy, np. /våunenĕ/, /clåvăcenĕ/, /gnüjenĕ/.

Wersja z 13:20, 21 lut 2021

Gramatyka odtworzonego języka nowopołabskiego. Korpus języka połabskiego jest zbyt ubogi, aby móc w pełni odbudować język, więc wiele dziur należało załatać. Wykrzyknik ! przed formami oznacza, że są one poświadczone, znak zapytania ? oznacza, że są one niepewne.

Rzeczownik

Czasownik

Ia konjugacja

Według pierwszej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ct/, /-st/

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/-ą/ !/-ăx/, !/-ex/; -/Ø/
2os. l. poj. !/-ĕs/, /-is/ !/-i/ !/-Ø/, !/-ai/
3os. l. poj. !/-ĕ/, !/-i/ !/-i/ !/-Ø/, !/-ai/
1os. l. podw. ?/-imă/
2os.=3os. l. podw. /-ită/
1os. l. mn. /-imĕ/
2os. l. mn. /-itĕ/
3os. l. mn. !/-ą/

Tam gdzie podane są obok siebie formy zredukowana i niezredukowana, ta druga była używana w połączeniach z enklitykami, np. !/ricex-mĕ/, a pierwsza wszędzie indziej, np. !/ricăx/

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-inĕ/, ?/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).

Ib konjugacja

Według pierwszej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ąt/, /-nǫt/, a także na /-nĕt/ (w tych czasownikach, w których /-n-/ nie pochodzi z tematu).

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj.
2os. l. poj. !/-Ø/, !/-ai/
3os. l. poj. !/-nĕ/, !/-ni/ !/-Ø/, !/-ai/
1os. l. podw.
2os.=3os. l. podw.
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Formy czasu przeszłego to ?/-ąl/ lub !/-ǫl/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-nenĕ/, !/-ǫtĕ/ lub /-enĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-ninĕ/, ?/-nenĕ/, !/-enĕ/.

II konjugacja

Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, a także czasownik /ťautait/.

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /-ą/ !/-aix/ ?/-ăx/
2os. l. poj. /-ĕs/, /-is/ /-ăs/ !/-Ø/, !/-ai/
3os. l. poj. !/-ĕ/, !/-i/ !/-ăs/ /-Ø/, /-ai/
1os. l. podw. /-aimă/
2os.=3os. l. podw. /-ită/ /-aită/
1os. l. mn. !/-imĕ/ /-aimĕ/
2os. l. mn. !/-itĕ/ /-aitĕ/
3os. l. mn. /-ą/

Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).

III konjugacja

Według pierwszej konjugacji odmieniają się jednosylabowe czasowniki zakończone na /-ait/, /-åit/ a także ich prefigowane pochodne na /-ĕt/.

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj.
2os. l. poj.
3os. l. poj.
1os. l. podw.
2os.=3os. l. podw.
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-aitĕ/ w przypadku krótkich czasowników na /-ait/ jak /bait/

IV konjugacja

Według czwartej konjugacji odmieniają się liczne czasowniki zakończone na /-ăt/, ale nie wszystkie.

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /-ą/
2os. l. poj. !/-(j)ĕs/, /-(j)is/
3os. l. poj. !/-(j)ĕ/, /-(j)i/
1os. l. podw.
2os.=3os. l. podw.
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Jota w końcówkach powoduje zmiany fonetyczne, które w szczególności objawiają się cofnięciem przegłosu, np. /v́ǫzăt, vązą, vązĕs/

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/

Va konjugacja

Według piątej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ot/

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /-oją/ -
2os. l. poj. !/-ojĕs/, !/-ojis/ !/-oj/
3os. l. poj. !/-ojĕ/, !/-oji/ /-oj/
1os. l. podw. ?/ojimă/ ?/-ojmă/
2os.=3os. l. podw. /-ojită/ /-ojtă/
1os. l. mn. !/-ojimĕ/ /-ojmĕ/
2os. l. mn. /-ojitĕ/ !/-ojtĕ/
3os. l. mn. /-ojă/, /-oją/ -

Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/

Vb konjugacja

Według piątej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ăt/

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/-ăm/, /-om/
2os. l. poj. !/-ăs/, /-os/
3os. l. poj. /-ă/, /-o/
1os. l. podw. ?/-omă/, /-ămo/
2os.=3os. l. podw. /-otă/, /-ăto/
1os. l. mn.
2os. l. mn.
3os. l. mn.

Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/

Czasowniki nieregularne

Czasownik /boit/

Czasownik !/boit/ jest nieregularny oraz ma kilka form supletywnych. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy cz. przyszły aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/jis/ /bǫdǫ/ ?/boix/ /bex/
2os. l. poj. !/jis/ /bǫdĕs/ ?/boi/ /bes/ /bǫd/
3os. l. poj. !/ją/, !/jă/ !/bǫdĕ/ ?/boi/ /bes/
1os. l. podw. ?/jismo/, ?/jismă/ ?/bǫdemă/
2os.=3os. l. podw. !/jistă/ /bǫdetă/
1os. l. mn. !/jismoi/, !/jismĕ/ /bǫdemĕ/
2os. l. mn. ?/jiste/, /jistĕ/ /bǫdetĕ/
3os. l. mn. ?/sǫ/ /bǫdǫ/

Forma czasu przeszłego to //, imiesłowy to //.

Czasownik /met/

Czasownik !/met/ także jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/mom/, !/ne-măm/ /mex/
2os. l. poj. !/mos/, !/ne-măs/ /mes/
3os. l. poj. !/mo/, !/ne-mă/ /mes/
1os. l. podw. ?/momă/, ?/ne-momă/
2os.=3os. l. podw. !/motă/, /ne-motă/
1os. l. mn. !/momĕ/, !/ne-momĕ/
2os. l. mn. /motĕ/, /ne-motĕ/
3os. l. mn. ?/moją/, ?/ne-moją/

Formy czasu przeszłego to /ḿol/, !/ni-ḿăl/.

Czasownik /dot/

Czasownik !/dot/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy cz. przyszły aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /doją/ ?/dom/
2os. l. poj. !/dojĕs/ ?/dos/ !/doʒ, doj, düj/
3os. l. poj. !/dojĕ/ ?/do/ /doʒ, doj, düj/
1os. l. podw. ?/dojimă/
2os.=3os. l. podw. ?/dojită/ /doctă, dojtă, düjtă/
1os. l. mn. /dojimĕ/ ?/domĕ/
2os. l. mn. /dojitĕ/ ?/dotĕ/ /doctĕ, dojtĕ, düjtĕ/
3os. l. mn. /doją/

Formy czasu przeszłego to /!dol, /

Czasownik /tet/

Czasownik !/tet/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. !/cą/, !/că/; !/ni-că/ !/tex/
2os. l. poj. !/cis/, !/cĕs/, ?/c/; /ni-cĕs/ /tes/ ?/tij/
3os. l. poj. !/ci/, /cĕ/; !/ni-cĕ/ /tes/
1os. l. podw. ?/cimă/; ?/ni-cimă/
2os.=3os. l. podw. /cită/; /ni-cită/
1os. l. mn. !/cimĕ/; /ni-cimĕ/
2os. l. mn. !/citĕ/; /ni-citĕ/
3os. l. mn. ?/cą/, ?/că/; ?/ni-cą/ !/texǫ/

Formy czasu przeszłego to /tel/.

Pierwsza forma była używana w znaczeniu chcieć, forma zredukowana była używana w funkcji czasownika posiłkowego tworzącego czas przyszły, a także w pozycji nieakcentowanej.

Czasownik /jest/

Czasownik !/jest/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:

osoba i liczba cz. teraźniejszy aoryst imperfekt rozkaźnik
1os. l. poj. /jedą/ /jed/
2os. l. poj. /jedĕs/ !/jeʒ/
3os. l. poj. !/jedĕ/ /jeʒ/
1os. l. podw. /jedimă/ /jeʒmă/
2os.=3os. l. podw. /jedită/ /jectă/
1os. l. mn. /jedimĕ/ /jeʒmĕ/
2os. l. mn. /jeditĕ/ !/jectĕ/
3os. l. mn. /jedą/

Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/

Zaimek

Zaimki osobowe

Zaświadczone są niektóre przypadki zaimków pierwszej i drugiej osoby liczby pojedycznej i podwójnej. Zaimki liczby podwójnej niestety są niepoświadczone, proponuję więc system zaimków poświadczony w blizko spokrewnionym słowińskim

przypadek 1 os. l. poj. 2 os. l. poj. 1 os. l. podw. 2 os. l. podw. 1 os. l. mn. 2 os. l. mn. zaimek zwrotny
Nom. !/joz/, !/jo/ !/tåi/, !/tĕ/ ?/mo/ ?/vo/ !/moi/ !/jai/, ?/voi/ —
Gen. !/mane/, !/mană/ /tibe/, !/tibĕ/ /nojau/, /nojĕ/ /vojau/, /vojĕ/ !/nos/, !/năs/ /vos/, /văs/ /sibe/, /sibĕ/
Dat. !/mine/, /mină/ !/tebe/, !/tebĕ/ /nomă/ /vomă/ !/nom/, !/năm/ /vom/, /văm/ /sebe/, /sebĕ/
Dat. clit. !/mĕ/ !/tĕ/ /nomă/ /vomă/ /năm/ /văm/ ?/sĕ/
Acc. !/mane/, !/mą/ !/tibĕ/, !/tą/ /nojau/, /nojĕ/ /vojau/, /vojĕ/ !/nos/, /năs/ /vos/, /văs/ !/sibĕ/, !/są/
Acc. clit. !/mĕ/ !/tĕ/ ?/mă/ ?/vă/ !/năs/ /văs/ !/să/
Ins. ?/manǫ/ , ?/mănǫ/ ?/tebǫ/, !/tăbǫ/ /nomă/ /vomă/ !/nomĕ/ !/vomĕ/ ?/sebǫ/, !/săbǫ/
Loc. /mane/, /mană/ /tibe/, /tibĕ/ /nojĕ/ /vojĕ/ /nos/, /năs/ /vos/, /văs/ /sibe/, !/sibĕ/

W mianowniku zaimek osobowy joz/jo ma dwie formy stosowane w zasadzie wymiennie, bez zauważalnej reguły.

W przypadkach zależnych mamy na ogół dwie formy każdego zaimka. Pierwsza z nich jest akcentowana, druga natomiast pojawia się bezpośrednio po przyimku, to jest przyimek ściągnął z niej akcent.

Odmiana zaimka osobowego /vån, vånă, vånă/.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/vån/ !/vånă/ /vånü/
Gen. Sg. !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ /jig/, /jĕg/, /nĕg/
Dat. Sg. !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ /jim/, /mĕ/, /nĕm/
Acc. Sg. ?/jǫ/, ?/jǫ/, ?/nǫ/ /ją/, /jă/, /nă/ /ji/, /jĕ/, /nĕ/
Ins. Sg. /naim/ ?/ną/, /nă/ /naim/
Loc. Sg. /jim/, /nĕm/ ?/ji/, ?/nĕ/ /jim/, /nĕm/
Nom.=Acc. Du. ?/våno/
Gen.=Loc. Du.
Dat.=Ins. Du. /naimo/ /naimo/ /naimo/
Nom. Pl. !/vinai/ /vånă/
Gen. Pl. /jaix/, /nĕx/ /jaix/, /nĕx/ /jaix/, /nĕx/
Dat. Pl. !/jaim/, /nĕm/ !/jaim/, /nĕm/ !/jaim/, /nĕm/
Acc. Pl.
Ins. Pl. ?/naimĕ/ ?/naimĕ/ ?/naimĕ/
Loc. Pl. /nĕx/ /nĕx/ /nĕx/

Zaimki wskazujące

Poniższa tabela przedstawia odmianę zaimka wzkazującego /tǫ, to, tü/.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. /tǫ/ /to/ /tü/
Gen. Sg. !/tüg/ ?/tej/ !/tüg/
Dat. Sg. /tümĕ/ ?/tej/ /tümĕ/
Acc. Sg. /tǫ/ /tǫ/ /tü/
Ins. Sg. /taim/ /tǫ/ /taim/
Loc. Sg. /tüm/ ?/tej/ /tüm/
Nom.=Acc. Du. /to/ ?/tai/ ?/tai/
Dat.=Ins. Du. /temă/ /temă/ /temă/
Nom. Pl. /tai/ /tåi/ /to/
Gen. Pl. /tex/ /tex/ /tex/
Dat. Pl. /tem/ /tem/ /tem/
Acc. Pl. /tåi/ /tåi/ /to/
Ins. Pl. /temĕ/ /temĕ/ /temĕ/
Loc. Pl. /tex/ /tex/ /tex/


Odmiana zaimka wzkazującego /sǫ, si, sü/.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/sǫ/ !/so/ !/si/
Gen. Sg. !/seg/ ?/sij/ !/seg/
Dat. Sg. /semĕ/ ?/sij/ /semĕ/
Acc. Sg. !/sǫ/ /są/ !/si/
Ins. Sg. /saim/ /są/ /saim/
Loc. Sg. !/sem/ ?/sij/ /sem/
Nom.=Acc. Du. ?/so/ ?/sai/ ?/sai/
Dat.=Ins. Du. ?/saimă/ ?/saimă/ ?/saimă/
Nom. Pl. /sai/ /se/ /so/
Gen. Pl. ?/saix/ ?/saix/ ?/saix/
Dat. Pl. ?/saim/ ?/saim/ ?/saim/
Acc. Pl. /se/ /se/ /so/
Ins. Pl. ?/saimĕ/ ?/saimĕ/ ?/saimĕ/
Loc. Pl. ?/saix/ ?/saix/ ?/saix/

Zaimki pytajne

Odmiana zaimków pytajnych /kåtü/ oraz /cü/.

przypadek osobowy rzeczowny
Nom. !/kåtü/ !/cü/
Gen. !/ťüg/ !/ceg/
Dat. !/ťümau/ /cemau/
Acc. !/ťüg/ !/cü/, !/ceg/
Ins. /ťaim/ /caim/
Loc. /ťüm/ /cem/

Zaimki przeczące

Odmiana zaimków pytajnych /nekåtü/ (/nĕkåtü/ według Polańskieg) oraz /nic/.

przypadek osobowy rzeczowny
Nom. ?/nekåtü/ !/nic/
Gen. !/niťüg/ /niceg/
Dat. /niťümau/ /nicemau/
Acc. /niťüg/ /nic/
Ins. /niťaim/ /nicaim/
Loc. /niťüm/ /nicem/

Zaimki dzierżawcze

Zaimki dzierżawcze dzieliły się na odmienne i nieodmienne

1 os. l. poj. 2 os. l. poj. 1 os. l. mn. 2 os. l. mn. zaimek dzierżawczy zwrotny
!/müj, müjă, müji/ !/tüj, tüjă, tüji/ !/nos, nosă, nosi/ !/vos, vosă, vosi/ !/süj, süjă, süji/

Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu

Odmiana zaimków dzierżawczych na przykładzie /müj, müjă, müji/ (końcówki przeniesione):

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/müj/ !/müjă/ !/müji/
Gen. Sg. /müjĕg/ ?/müjij/ /müjĕg/
Dat. Sg. /müjemĕ/ /müjă/ /müjemĕ/
Acc. Sg. !/müj/ !/müją/ !/müji/
Ins. Sg. /müjĕm/ !/müjă/ /müjĕm/
Loc. Sg. !/müjĕm/ !/müjĕ/ !/müjĕm/
Nom.=Acc. Du. ?/müjo/ ?/müjai/ ?/müjai/
Dat.=Ins. Du. /müjaimă/ /müjaimă/ /müjaimă/
Nom. Pl. !/müjai/ /müje/ !/müjă/
Gen. Pl. /müjĕx/ /müjĕx/ /müjĕx/
Dat. Pl. !/müjĕm/ !/müjĕm/ !/müjĕm/
Acc. Pl. !/müje/ /müje/ ?/müjă/
Ins. Pl. /müjaimĕ/ /müjaimĕ/ /müjaimĕ/
Loc. Pl. /müjĕx/ /müjĕx/ /müjĕx/

Wszystkie odmieniane zaimki dzierżawcze miały te same końcówki i tę samą krzywą akcentową.

Zaimek uogólniający

Odmiana zaimka uogólniającego /vis, visă, visa/

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/vis/ ?/visă/ !/visi/
Gen. Sg. ?/visĕg/ ?/viseg/
Dat. Sg.
Acc. Sg. !/visą/ !/visi/
Ins. Sg.
Loc. Sg.
Nom. Pl. !/visai/
Gen. Pl.
Dat. Pl. ?/visĕm/ ?/visem/
Acc. Pl.
Ins. Pl.
Loc. Pl.

Zaimek ten najprawdopodobniej, jak w innych językach słowiańskich, nie tworzył liczby podwójnej. Używano w tym znaczeniu zaimka oba, obie, obie.

Przymiotnik

Przymiotnik w języku połabskim przyjmował z reguły końcówkę zredukowaną, zależną od miękkości tematu, rodzaju, przypadku i liczby. Wszystkie końcówki zebrano w poniższej tabeli. Przecinek oddziela warjanta miękkotematowe od twardotematowych.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/-ĕ/ !/-ă/ !/-ĕ/, !/-ă/
Gen. Sg. !/-ĕg/, !/-ăg/ ?/-ă/ !/-ĕg/, /-ăg/
Dat. Sg. !/-ümĕ/ /-ăj/ /-ümĕ/
Acc. Sg. =Nom./Acc. !/-ǫ/ !/-ĕ/, !/-ă/
Ins. Sg. /-ǫ/
Loc. Sg. !/-ăj/
Nom.=Acc. Du. /-ă/ /-ă/ !/-ă/
Dat.=Ins. Du. /-aimă/, /-åimă/ /-aimă/, /-åimă/ /-aimă/, /-åimă/
Nom. Pl. ²/-ĕ/ !/-ă/ !/-ă/
Gen. Pl. !/-ĕx/ /-ĕx/ /-ĕx/
Dat. Pl. /-ĕm/ /-ĕm/ /-ĕm/
Acc. Pl. ?/-ĕ/, !/-ă/ !/-ă/ !/-ă/
Ins. Pl. /-aimĕ/, /-åimě/ /-aimĕ/, /-åimě/ /-aimĕ/, /-åimě/
Loc. Pl. !/-ĕx/ /-ĕx/ /-ĕx/

Oprócz odmiany długiej szczątkowo zachowana została odmiana krótka. Końcówki odmiany krótkiej były zawsze niezredukowane

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/-Ø/ !/-o/ /-i/, !/-ü/
Gen. Sg.
Dat. Sg.
Acc. Sg. =Nom./Acc. /-ǫ/ /-i/, !/-ü/
Ins. Sg. !/-åm/ /-ǫ/ !/-åm/
Loc. Sg.
Nom.=Acc. Du.
Dat.=Ins. Du.
Nom. Pl.
Gen. Pl.
Dat. Pl.
Acc. Pl.
Ins. Pl.
Loc. Pl.

Stopniowanie przymiotnika

Przysłówek

Liczebnik

Liczebniki główne

Liczbnik jedzín, jedna, jedno odmieniał się tak, jak twardotematowy zaimek wskazujący.

przypadek i liczba r. męski r. żeński r. nijaki
Nom. Sg. !/jadån/ !/jånü/
Gen. Sg.
Dat. Sg.
Acc. Sg. =Nom./Acc. /janǫ/ !/janü/
Ins. Sg.
Loc. Sg. /jană/
Nom.=Acc. Du.
Dat.=Ins. Du.
Nom. Pl.
Gen. Pl.
Dat. Pl.
Acc. Pl.
Ins. Pl.
Loc. Pl.


Poniżej tabelka odmiany liczebnika /dåvo/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę podwójną i związek zgody.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom.=Acc. !/dåvo/ !/dåve/
Gen.=Loc. !/dåvüx/
Dat.=Ins. !/dvemă/

Obok /dvemă/ poświadczono także /dvemo/, jednak było to w pieśni, więc mogło wynikać z jej metryki, a nie z samych zasad akcentuacji.

Podobnie odmieniał się zaimek /våbo/.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom.=Acc. ?/våbo/ !/vibe/
Gen.=Loc. !/våbüjĕx/
Dat.=Ins. !/vibemă/

W bierniku po przyimku występowała także postać zredukowana - !/no vĕbe/.

Poniżej tabelka odmiany liczebnika /tåri, trai/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom. !/tåri/ !/trai/
Gen.
Dat.
Acc.
Ins. !/tåraimĕ/
Loc. /tåraix/

Poniżej tabelka odmiany liczebnika /citĕr/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.

przypadek r. męski r. żeński i nijaki
Nom. /!citĕr/
Gen.
Dat.
Acc. /!citĕr/
Ins.
Loc.

Liczebniki od 5 do 10, tj. /pąt, sist, sidĕm, visĕm, divąt, disąt/ odmieniają się jak żeńskie rzeczowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę. Występują w jednej formie wspólnej dla wszystkich rodzajów. Wymuszały na rzeczowniku liczbę mnogą i związek rządu, t.zn. rzeczownik występował w dopełniaczu liczby mnogiej. Poniższa tabelka przedstawia odmianę na przykładzie liczebnika /pąt/ (podobnie odmieniały się /sist, divąt, disąt/) oraz /sidĕm/ (podobnie odmieniał się /visĕm/).

przypadek 5,6,9,10 7,8
Nom. !/pąt/ !/sidĕm/
Gen.
Dat.
Acc.
Ins.
Loc.

Liczebniki porządkowe

Liczebniki zbiorowe

Składnia

Partytyw

Czasy

Czasowniki rozdzielnie złożone

Słowotwórstwo

Przyrostki tworzące rzeczowniki

  • -aidlĕ (<*-idlo): tworzy nazwy narzędzi, odczasownikowy, np. /stovaidlĕ/, /mötüvaidlĕ/, /mücaidlĕ/.
  • -aikă (<*-ika): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, męzkie jak i żeńskie, odczasownikowy, np. /låzaikă/, /bezaikă/, /peraikă/.
  • -aină (<*-ina): tworzy nazwy przedmiotów, zjawisk, odprzymiotnikowy i odrzeczownikowy, np. /låisaină/, /brizaină/, /glåvaină/.
  • -aistĕ (<*-išče): tworzy nazwy miejsc, odrzeczownikowy, np. /gordaistĕ/, /postvaistĕ/, /sidlaistĕ/.
  • -ą (<*-ę): tworzy nazwy osobników młodych, odrzeczownikowy, np. /blaizą/, /büzą/, /rovną/.
  • -ăr (<*-ařь): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy i odczasownikowy, np. /gresnăr/, /lekăr/, /bǫkăr/.
  • -ĕ (<*ьje): tworzy nazwy rzeczowników zbiorowych, np. /perĕ/, /klåsĕ/, /blånĕ/.
  • -kă (<*-ъka): 1) tworzy zdrobnienia, stosowany do rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. /bopkă/, /defkă/, /zopkă/.
    2) przyrostek tworzący zdrobnienia imion obojga płci, np. /Ånskă/, /Moraikă/.
  • -nĕk (<*-nikъ): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy, np. /crivnĕk/, /gloznĕk/, /grobalnĕk/.
  • -'onĕk (<*-janъkъ): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, poświadczono tylko /ďörconĕk/, /ďörconi/.
  • -'onkă (<*-janъka): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, żeńska wersja poprzedniego, poświadczono tylko /döŕonkă/
  • -skă (<-ske): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności rodzaju żeńskiego, np. /brüderskă/, /lasterårskă/.
  • -üvă (<*ova): tworzy nazwy żon wykonawców czynności, np. /vartüvă/.

Przyrostki tworzące przymiotniki

  • -enĕ (<*-enъjь): tworzy przymiotniki związane z substancjami, materjałami, odrzeczownikowy, np. /våunenĕ/, /clåvăcenĕ/, /gnüjenĕ/.
  • -ĕ (<*-ьjь): tworzy przymiotniki od nazw zwierząt, niekiedy roślin, np. /korvĕ/, /godĕ/, /gǫsĕ/.
  • -ĕn (<*-inъ): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na -a, np. /Morajĕn/, /ľoľĕn/, /moterĕn/.
  • -nĕ (<-*ьnъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę powiązania z nimi, należenia, np. /plauznĕ/, /x́aiznĕ/, /lesnĕ/.
  • -(üv)otĕ (<*-(ov)atъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę ich posiadania, np. /drenüvotĕ/, /glådüvotĕ/, /varxüvotĕ/, /nügotĕ/. Rozszerzenie -üv- dochodzi po rzeczownikach rodzaju męzkiego.
  • -üv(ĕ) (<-*ovъ(jь)): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na spółgłoskę, np. /malnaiťüv/, /Maixelevĕ/, /torťüvĕ/.

Przyrostki tworzące czasowniki

Źródło: „https://jezykotw.webd.pl/w/index.php?title=Gramatyka_nowopołabska&oldid=42311”