Gramatyka nowopołabska: Różnice pomiędzy wersjami
(Nie pokazano 6 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
Linia 69: | Linia 69: | ||
====II konjugacja==== | ====II konjugacja==== | ||
− | Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, | + | Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, a także czasownik /ťautait/. |
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
Linia 75: | Linia 75: | ||
|- | |- | ||
! 1os. l. poj. | ! 1os. l. poj. | ||
− | | /-ą/ || !/-aix/ || || | + | | /-ą/ || !/-aix/ || ?/-ăx/ || |
|- | |- | ||
! 2os. l. poj. | ! 2os. l. poj. | ||
Linia 84: | Linia 84: | ||
|- | |- | ||
! 1os. l. podw. | ! 1os. l. podw. | ||
− | | || || || | + | | || || || /-aimă/ |
|- | |- | ||
! 2os.=3os. l. podw. | ! 2os.=3os. l. podw. | ||
− | | | + | | /-ită/ || || || /-aită/ |
|- | |- | ||
! 1os. l. mn. | ! 1os. l. mn. | ||
− | | !/-imĕ/ || || || | + | | !/-imĕ/ || || || /-aimĕ/ |
|- | |- | ||
! 2os. l. mn. | ! 2os. l. mn. | ||
− | | !/-itĕ/ || || || | + | | !/-itĕ/ || || || /-aitĕ/ |
|- | |- | ||
! 3os. l. mn. | ! 3os. l. mn. | ||
Linia 99: | Linia 99: | ||
|} | |} | ||
Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu). | Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu). | ||
− | |||
====III konjugacja==== | ====III konjugacja==== | ||
Linia 215: | Linia 214: | ||
|- | |- | ||
! 1os. l. podw. | ! 1os. l. podw. | ||
− | | | + | | ?/-omă/, /-ămo/ || || || |
|- | |- | ||
! 2os.=3os. l. podw. | ! 2os.=3os. l. podw. | ||
Linia 230: | Linia 229: | ||
|} | |} | ||
Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/ | Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/ | ||
− | |||
===Czasowniki nieregularne=== | ===Czasowniki nieregularne=== | ||
Linia 370: | Linia 368: | ||
|- | |- | ||
! 1os. l. poj. | ! 1os. l. poj. | ||
− | | | + | | /jedą/ || /jed/ || || |
|- | |- | ||
! 2os. l. poj. | ! 2os. l. poj. | ||
− | | | + | | /jedĕs/ || || || !/jeʒ/ |
|- | |- | ||
! 3os. l. poj. | ! 3os. l. poj. | ||
Linia 379: | Linia 377: | ||
|- | |- | ||
! 1os. l. podw. | ! 1os. l. podw. | ||
− | | | + | | /jedimă/ || || || /jeʒmă/ |
|- | |- | ||
! 2os.=3os. l. podw. | ! 2os.=3os. l. podw. | ||
− | | | + | | /jedită/ || || || /jectă/ |
|- | |- | ||
! 1os. l. mn. | ! 1os. l. mn. | ||
− | | | + | | /jedimĕ/ || || || /jeʒmĕ/ |
|- | |- | ||
! 2os. l. mn. | ! 2os. l. mn. | ||
− | | | + | | /jeditĕ/ || || || !/jectĕ/ |
|- | |- | ||
! 3os. l. mn. | ! 3os. l. mn. | ||
− | | | + | | /jedą/ || || || |
|} | |} | ||
Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/ | Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/ | ||
Linia 506: | Linia 504: | ||
|- | |- | ||
! Nom.=Acc. Du. | ! Nom.=Acc. Du. | ||
− | | / | + | | /to/ || ?/tai/ || ?/tai/ |
|- | |- | ||
! Dat.=Ins. Du. | ! Dat.=Ins. Du. | ||
Linia 654: | Linia 652: | ||
|- | |- | ||
! Dat. Sg. | ! Dat. Sg. | ||
− | | /müjemĕ/ || / | + | | /müjemĕ/ || /müjă/|| /müjemĕ/ |
|- | |- | ||
! Acc. Sg. | ! Acc. Sg. | ||
Linia 666: | Linia 664: | ||
|- | |- | ||
! Nom.=Acc. Du. | ! Nom.=Acc. Du. | ||
− | | || || | + | | ?/müjo/ ||?/müjai/|| ?/müjai/ |
|- | |- | ||
! Dat.=Ins. Du. | ! Dat.=Ins. Du. | ||
Linia 831: | Linia 829: | ||
| || || | | || || | ||
|} | |} | ||
+ | === Stopniowanie przymiotnika=== | ||
+ | |||
+ | === Przysłówek === | ||
+ | |||
+ | == Liczebnik == | ||
+ | === Liczebniki główne === | ||
+ | Liczbnik ''jedzín, jedna, jedno'' odmieniał się tak, jak twardotematowy zaimek wskazujący. | ||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! przypadek i liczba !! r. męski !! r. żeński !! r. nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom. Sg. | ||
+ | | !/jadån/ || || !/jånü/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen. Sg. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat. Sg. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Acc. Sg. | ||
+ | | =Nom./Acc. || /janǫ/ || !/janü/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Ins. Sg. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Loc. Sg. | ||
+ | | || /jană/ || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom.=Acc. Du. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat.=Ins. Du. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom. Pl. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen. Pl. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat. Pl. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Acc. Pl. | ||
+ | | || || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Ins. Pl. | ||
+ | ||| || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Loc. Pl. | ||
+ | | || || | ||
+ | |} | ||
+ | <br> | ||
+ | Poniżej tabelka odmiany liczebnika /dåvo/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę podwójną i związek zgody. | ||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom.=Acc. | ||
+ | | !/dåvo/ || !/dåve/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen.=Loc. | ||
+ | |colspan="2"| !/dåvüx/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat.=Ins. | ||
+ | |colspan="2"| !/dvemă/ | ||
+ | |} | ||
+ | Obok /dvemă/ poświadczono także /dvemo/, jednak było to w pieśni, więc mogło wynikać z jej metryki, a nie z samych zasad akcentuacji. | ||
+ | |||
+ | Podobnie odmieniał się zaimek /våbo/. | ||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom.=Acc. | ||
+ | | ?/våbo/ || !/vibe/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen.=Loc. | ||
+ | |colspan="2"| !/våbüjĕx/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat.=Ins. | ||
+ | |colspan="2"| !/vibemă/ | ||
+ | |} | ||
+ | W bierniku po przyimku występowała także postać zredukowana - !/no vĕbe/. | ||
+ | |||
+ | Poniżej tabelka odmiany liczebnika /tåri, trai/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody. | ||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom. | ||
+ | | !/tåri/ || !/trai/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Acc. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Ins. | ||
+ | | || !/tåraimĕ/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Loc. | ||
+ | | || /tåraix/ | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | Poniżej tabelka odmiany liczebnika /citĕr/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody. | ||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! przypadek !! r. męski !! r. żeński i nijaki | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom. | ||
+ | | /!citĕr/ || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Acc. | ||
+ | |/!citĕr/ || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Ins. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Loc. | ||
+ | | || | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | Liczebniki od 5 do 10, tj. /pąt, sist, sidĕm, visĕm, divąt, disąt/ odmieniają się jak żeńskie rzeczowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę. Występują w jednej formie wspólnej dla wszystkich rodzajów. Wymuszały na rzeczowniku liczbę mnogą i związek rządu, t.zn. rzeczownik występował w dopełniaczu liczby mnogiej. Poniższa tabelka przedstawia odmianę na przykładzie liczebnika /pąt/ (podobnie odmieniały się /sist, divąt, disąt/) oraz /sidĕm/ (podobnie odmieniał się /visĕm/). | ||
+ | {| class="wikitable" | ||
+ | |- | ||
+ | ! przypadek !! 5,6,9,10 !! 7,8 | ||
+ | |- | ||
+ | ! Nom. | ||
+ | | !/pąt/ || !/sidĕm/ | ||
+ | |- | ||
+ | ! Gen. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Dat. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Acc. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Ins. | ||
+ | | || | ||
+ | |- | ||
+ | ! Loc. | ||
+ | | || | ||
+ | |} | ||
+ | === Liczebniki porządkowe === | ||
+ | === Liczebniki zbiorowe === | ||
+ | |||
+ | == Składnia == | ||
+ | ===Partytyw=== | ||
+ | ===Czasy=== | ||
+ | ===Czasowniki rozdzielnie złożone=== | ||
==Słowotwórstwo== | ==Słowotwórstwo== |
Wersja z 13:20, 21 lut 2021
Gramatyka odtworzonego języka nowopołabskiego. Korpus języka połabskiego jest zbyt ubogi, aby móc w pełni odbudować język, więc wiele dziur należało załatać. Wykrzyknik ! przed formami oznacza, że są one poświadczone, znak zapytania ? oznacza, że są one niepewne.
Rzeczownik
Czasownik
Ia konjugacja
Według pierwszej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ct/, /-st/
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | !/-ą/ | !/-ăx/, !/-ex/; -/Ø/ | ||
2os. l. poj. | !/-ĕs/, /-is/ | !/-i/ | !/-Ø/, !/-ai/ | |
3os. l. poj. | !/-ĕ/, !/-i/ | !/-i/ | !/-Ø/, !/-ai/ | |
1os. l. podw. | ?/-imă/ | |||
2os.=3os. l. podw. | /-ită/ | |||
1os. l. mn. | /-imĕ/ | |||
2os. l. mn. | /-itĕ/ | |||
3os. l. mn. | !/-ą/ |
Tam gdzie podane są obok siebie formy zredukowana i niezredukowana, ta druga była używana w połączeniach z enklitykami, np. !/ricex-mĕ/, a pierwsza wszędzie indziej, np. !/ricăx/
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-inĕ/, ?/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).
Ib konjugacja
Według pierwszej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ąt/, /-nǫt/, a także na /-nĕt/ (w tych czasownikach, w których /-n-/ nie pochodzi z tematu).
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | ||||
2os. l. poj. | !/-Ø/, !/-ai/ | |||
3os. l. poj. | !/-nĕ/, !/-ni/ | !/-Ø/, !/-ai/ | ||
1os. l. podw. | ||||
2os.=3os. l. podw. | ||||
1os. l. mn. | ||||
2os. l. mn. | ||||
3os. l. mn. |
Formy czasu przeszłego to ?/-ąl/ lub !/-ǫl/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-nenĕ/, !/-ǫtĕ/ lub /-enĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na ?/-ninĕ/, ?/-nenĕ/, !/-enĕ/.
II konjugacja
Według drugiej konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ĕt/, a także czasownik /ťautait/.
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | /-ą/ | !/-aix/ | ?/-ăx/ | |
2os. l. poj. | /-ĕs/, /-is/ | /-ăs/ | !/-Ø/, !/-ai/ | |
3os. l. poj. | !/-ĕ/, !/-i/ | !/-ăs/ | /-Ø/, /-ai/ | |
1os. l. podw. | /-aimă/ | |||
2os.=3os. l. podw. | /-ită/ | /-aită/ | ||
1os. l. mn. | !/-imĕ/ | /-aimĕ/ | ||
2os. l. mn. | !/-itĕ/ | /-aitĕ/ | ||
3os. l. mn. | /-ą/ |
Formy czasu przeszłego to !/-ål/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na !/-enĕ/ (bez oboczności tematu), imiesłowy czynne czasu teraźniejszego kończą się na /-ącĕ/. Rzeczownik odczasownikowy kończy się na !/-enĕ/ (również bez oboczności tematu).
III konjugacja
Według pierwszej konjugacji odmieniają się jednosylabowe czasowniki zakończone na /-ait/, /-åit/ a także ich prefigowane pochodne na /-ĕt/.
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | ||||
2os. l. poj. | ||||
3os. l. poj. | ||||
1os. l. podw. | ||||
2os.=3os. l. podw. | ||||
1os. l. mn. | ||||
2os. l. mn. | ||||
3os. l. mn. |
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-aitĕ/ w przypadku krótkich czasowników na /-ait/ jak /bait/
IV konjugacja
Według czwartej konjugacji odmieniają się liczne czasowniki zakończone na /-ăt/, ale nie wszystkie.
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | /-ą/ | |||
2os. l. poj. | !/-(j)ĕs/, /-(j)is/ | |||
3os. l. poj. | !/-(j)ĕ/, /-(j)i/ | |||
1os. l. podw. | ||||
2os.=3os. l. podw. | ||||
1os. l. mn. | ||||
2os. l. mn. | ||||
3os. l. mn. |
Jota w końcówkach powoduje zmiany fonetyczne, które w szczególności objawiają się cofnięciem przegłosu, np. /v́ǫzăt, vązą, vązĕs/
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
Va konjugacja
Według piątej-a konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ot/
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | /-oją/ | - | ||
2os. l. poj. | !/-ojĕs/, !/-ojis/ | !/-oj/ | ||
3os. l. poj. | !/-ojĕ/, !/-oji/ | /-oj/ | ||
1os. l. podw. | ?/ojimă/ | ?/-ojmă/ | ||
2os.=3os. l. podw. | /-ojită/ | /-ojtă/ | ||
1os. l. mn. | !/-ojimĕ/ | /-ojmĕ/ | ||
2os. l. mn. | /-ojitĕ/ | !/-ojtĕ/ | ||
3os. l. mn. | /-ojă/, /-oją/ | - |
Formy czasu przeszłego to //. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
Vb konjugacja
Według piątej-b konjugacji odmieniają się czasowniki zakończone na /-ăt/
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | !/-ăm/, /-om/ | |||
2os. l. poj. | !/-ăs/, /-os/ | |||
3os. l. poj. | /-ă/, /-o/ | |||
1os. l. podw. | ?/-omă/, /-ămo/ | |||
2os.=3os. l. podw. | /-otă/, /-ăto/ | |||
1os. l. mn. | ||||
2os. l. mn. | ||||
3os. l. mn. |
Formy czasu przeszłego to /-ol/. Imiesłowy bierne czasu przeszłego kończą się na /-onĕ/
Czasowniki nieregularne
Czasownik /boit/
Czasownik !/boit/ jest nieregularny oraz ma kilka form supletywnych. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | cz. przyszły | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | !/jis/ | /bǫdǫ/ | ?/boix/ | /bex/ | |
2os. l. poj. | !/jis/ | /bǫdĕs/ | ?/boi/ | /bes/ | /bǫd/ |
3os. l. poj. | !/ją/, !/jă/ | !/bǫdĕ/ | ?/boi/ | /bes/ | |
1os. l. podw. | ?/jismo/, ?/jismă/ | ?/bǫdemă/ | |||
2os.=3os. l. podw. | !/jistă/ | /bǫdetă/ | |||
1os. l. mn. | !/jismoi/, !/jismĕ/ | /bǫdemĕ/ | |||
2os. l. mn. | ?/jiste/, /jistĕ/ | /bǫdetĕ/ | |||
3os. l. mn. | ?/sǫ/ | /bǫdǫ/ |
Forma czasu przeszłego to //, imiesłowy to //.
Czasownik /met/
Czasownik !/met/ także jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | !/mom/, !/ne-măm/ | /mex/ | ||
2os. l. poj. | !/mos/, !/ne-măs/ | /mes/ | ||
3os. l. poj. | !/mo/, !/ne-mă/ | /mes/ | ||
1os. l. podw. | ?/momă/, ?/ne-momă/ | |||
2os.=3os. l. podw. | !/motă/, /ne-motă/ | |||
1os. l. mn. | !/momĕ/, !/ne-momĕ/ | |||
2os. l. mn. | /motĕ/, /ne-motĕ/ | |||
3os. l. mn. | ?/moją/, ?/ne-moją/ |
Formy czasu przeszłego to /ḿol/, !/ni-ḿăl/.
Czasownik /dot/
Czasownik !/dot/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | cz. przyszły | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | /doją/ | ?/dom/ | |||
2os. l. poj. | !/dojĕs/ | ?/dos/ | !/doʒ, doj, düj/ | ||
3os. l. poj. | !/dojĕ/ | ?/do/ | /doʒ, doj, düj/ | ||
1os. l. podw. | ?/dojimă/ | ||||
2os.=3os. l. podw. | ?/dojită/ | /doctă, dojtă, düjtă/ | |||
1os. l. mn. | /dojimĕ/ | ?/domĕ/ | |||
2os. l. mn. | /dojitĕ/ | ?/dotĕ/ | /doctĕ, dojtĕ, düjtĕ/ | ||
3os. l. mn. | /doją/ |
Formy czasu przeszłego to /!dol, /
Czasownik /tet/
Czasownik !/tet/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | !/cą/, !/că/; !/ni-că/ | !/tex/ | ||
2os. l. poj. | !/cis/, !/cĕs/, ?/c/; /ni-cĕs/ | /tes/ | ?/tij/ | |
3os. l. poj. | !/ci/, /cĕ/; !/ni-cĕ/ | /tes/ | ||
1os. l. podw. | ?/cimă/; ?/ni-cimă/ | |||
2os.=3os. l. podw. | /cită/; /ni-cită/ | |||
1os. l. mn. | !/cimĕ/; /ni-cimĕ/ | |||
2os. l. mn. | !/citĕ/; /ni-citĕ/ | |||
3os. l. mn. | ?/cą/, ?/că/; ?/ni-cą/ | !/texǫ/ |
Formy czasu przeszłego to /tel/.
Pierwsza forma była używana w znaczeniu chcieć, forma zredukowana była używana w funkcji czasownika posiłkowego tworzącego czas przyszły, a także w pozycji nieakcentowanej.
Czasownik /jest/
Czasownik !/jest/ jest nieregularny. Poniższa tabelka przedstawia jego odmianę:
osoba i liczba | cz. teraźniejszy | aoryst | imperfekt | rozkaźnik |
---|---|---|---|---|
1os. l. poj. | /jedą/ | /jed/ | ||
2os. l. poj. | /jedĕs/ | !/jeʒ/ | ||
3os. l. poj. | !/jedĕ/ | /jeʒ/ | ||
1os. l. podw. | /jedimă/ | /jeʒmă/ | ||
2os.=3os. l. podw. | /jedită/ | /jectă/ | ||
1os. l. mn. | /jedimĕ/ | /jeʒmĕ/ | ||
2os. l. mn. | /jeditĕ/ | !/jectĕ/ | ||
3os. l. mn. | /jedą/ |
Formy czasu przeszłego to /jedăl~jedål, ?, ?/
Zaimek
Zaimki osobowe
Zaświadczone są niektóre przypadki zaimków pierwszej i drugiej osoby liczby pojedycznej i podwójnej. Zaimki liczby podwójnej niestety są niepoświadczone, proponuję więc system zaimków poświadczony w blizko spokrewnionym słowińskim
przypadek | 1 os. l. poj. | 2 os. l. poj. | 1 os. l. podw. | 2 os. l. podw. | 1 os. l. mn. | 2 os. l. mn. | zaimek zwrotny |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nom. | !/joz/, !/jo/ | !/tåi/, !/tĕ/ | ?/mo/ | ?/vo/ | !/moi/ | !/jai/, ?/voi/ | — |
Gen. | !/mane/, !/mană/ | /tibe/, !/tibĕ/ | /nojau/, /nojĕ/ | /vojau/, /vojĕ/ | !/nos/, !/năs/ | /vos/, /văs/ | /sibe/, /sibĕ/ |
Dat. | !/mine/, /mină/ | !/tebe/, !/tebĕ/ | /nomă/ | /vomă/ | !/nom/, !/năm/ | /vom/, /văm/ | /sebe/, /sebĕ/ |
Dat. clit. | !/mĕ/ | !/tĕ/ | /nomă/ | /vomă/ | /năm/ | /văm/ | ?/sĕ/ |
Acc. | !/mane/, !/mą/ | !/tibĕ/, !/tą/ | /nojau/, /nojĕ/ | /vojau/, /vojĕ/ | !/nos/, /năs/ | /vos/, /văs/ | !/sibĕ/, !/są/ |
Acc. clit. | !/mĕ/ | !/tĕ/ | ?/mă/ | ?/vă/ | !/năs/ | /văs/ | !/să/ |
Ins. | ?/manǫ/ , ?/mănǫ/ | ?/tebǫ/, !/tăbǫ/ | /nomă/ | /vomă/ | !/nomĕ/ | !/vomĕ/ | ?/sebǫ/, !/săbǫ/ |
Loc. | /mane/, /mană/ | /tibe/, /tibĕ/ | /nojĕ/ | /vojĕ/ | /nos/, /năs/ | /vos/, /văs/ | /sibe/, !/sibĕ/ |
W mianowniku zaimek osobowy joz/jo ma dwie formy stosowane w zasadzie wymiennie, bez zauważalnej reguły.
W przypadkach zależnych mamy na ogół dwie formy każdego zaimka. Pierwsza z nich jest akcentowana, druga natomiast pojawia się bezpośrednio po przyimku, to jest przyimek ściągnął z niej akcent.
Odmiana zaimka osobowego /vån, vånă, vånă/.
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/vån/ | !/vånă/ | /vånü/ |
Gen. Sg. | !/jig/, !/jĕg/, !/nĕg/ | ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ | /jig/, /jĕg/, /nĕg/ |
Dat. Sg. | !/jim/, !/mĕ/, /nĕm/ | ?/ji/, ?/jĕ/, ?/nĕ/ | /jim/, /mĕ/, /nĕm/ |
Acc. Sg. | ?/jǫ/, ?/jǫ/, ?/nǫ/ | /ją/, /jă/, /nă/ | /ji/, /jĕ/, /nĕ/ |
Ins. Sg. | /naim/ | ?/ną/, /nă/ | /naim/ |
Loc. Sg. | /jim/, /nĕm/ | ?/ji/, ?/nĕ/ | /jim/, /nĕm/ |
Nom.=Acc. Du. | ?/våno/ | ||
Gen.=Loc. Du. | |||
Dat.=Ins. Du. | /naimo/ | /naimo/ | /naimo/ |
Nom. Pl. | !/vinai/ | /vånă/ | |
Gen. Pl. | /jaix/, /nĕx/ | /jaix/, /nĕx/ | /jaix/, /nĕx/ |
Dat. Pl. | !/jaim/, /nĕm/ | !/jaim/, /nĕm/ | !/jaim/, /nĕm/ |
Acc. Pl. | |||
Ins. Pl. | ?/naimĕ/ | ?/naimĕ/ | ?/naimĕ/ |
Loc. Pl. | /nĕx/ | /nĕx/ | /nĕx/ |
Zaimki wskazujące
Poniższa tabela przedstawia odmianę zaimka wzkazującego /tǫ, to, tü/.
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | /tǫ/ | /to/ | /tü/ |
Gen. Sg. | !/tüg/ | ?/tej/ | !/tüg/ |
Dat. Sg. | /tümĕ/ | ?/tej/ | /tümĕ/ |
Acc. Sg. | /tǫ/ | /tǫ/ | /tü/ |
Ins. Sg. | /taim/ | /tǫ/ | /taim/ |
Loc. Sg. | /tüm/ | ?/tej/ | /tüm/ |
Nom.=Acc. Du. | /to/ | ?/tai/ | ?/tai/ |
Dat.=Ins. Du. | /temă/ | /temă/ | /temă/ |
Nom. Pl. | /tai/ | /tåi/ | /to/ |
Gen. Pl. | /tex/ | /tex/ | /tex/ |
Dat. Pl. | /tem/ | /tem/ | /tem/ |
Acc. Pl. | /tåi/ | /tåi/ | /to/ |
Ins. Pl. | /temĕ/ | /temĕ/ | /temĕ/ |
Loc. Pl. | /tex/ | /tex/ | /tex/ |
Odmiana zaimka wzkazującego /sǫ, si, sü/.
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/sǫ/ | !/so/ | !/si/ |
Gen. Sg. | !/seg/ | ?/sij/ | !/seg/ |
Dat. Sg. | /semĕ/ | ?/sij/ | /semĕ/ |
Acc. Sg. | !/sǫ/ | /są/ | !/si/ |
Ins. Sg. | /saim/ | /są/ | /saim/ |
Loc. Sg. | !/sem/ | ?/sij/ | /sem/ |
Nom.=Acc. Du. | ?/so/ | ?/sai/ | ?/sai/ |
Dat.=Ins. Du. | ?/saimă/ | ?/saimă/ | ?/saimă/ |
Nom. Pl. | /sai/ | /se/ | /so/ |
Gen. Pl. | ?/saix/ | ?/saix/ | ?/saix/ |
Dat. Pl. | ?/saim/ | ?/saim/ | ?/saim/ |
Acc. Pl. | /se/ | /se/ | /so/ |
Ins. Pl. | ?/saimĕ/ | ?/saimĕ/ | ?/saimĕ/ |
Loc. Pl. | ?/saix/ | ?/saix/ | ?/saix/ |
Zaimki pytajne
Odmiana zaimków pytajnych /kåtü/ oraz /cü/.
przypadek | osobowy | rzeczowny |
---|---|---|
Nom. | !/kåtü/ | !/cü/ |
Gen. | !/ťüg/ | !/ceg/ |
Dat. | !/ťümau/ | /cemau/ |
Acc. | !/ťüg/ | !/cü/, !/ceg/ |
Ins. | /ťaim/ | /caim/ |
Loc. | /ťüm/ | /cem/ |
Zaimki przeczące
Odmiana zaimków pytajnych /nekåtü/ (/nĕkåtü/ według Polańskieg) oraz /nic/.
przypadek | osobowy | rzeczowny |
---|---|---|
Nom. | ?/nekåtü/ | !/nic/ |
Gen. | !/niťüg/ | /niceg/ |
Dat. | /niťümau/ | /nicemau/ |
Acc. | /niťüg/ | /nic/ |
Ins. | /niťaim/ | /nicaim/ |
Loc. | /niťüm/ | /nicem/ |
Zaimki dzierżawcze
Zaimki dzierżawcze dzieliły się na odmienne i nieodmienne
1 os. l. poj. | 2 os. l. poj. | 1 os. l. mn. | 2 os. l. mn. | zaimek dzierżawczy zwrotny |
---|---|---|---|---|
!/müj, müjă, müji/ | !/tüj, tüjă, tüji/ | !/nos, nosă, nosi/ | !/vos, vosă, vosi/ | !/süj, süjă, süji/ |
Zaimki dzierżawcze trzeciej osoby były nieodmienne, najprawdopodobniej także zaimki pierwszej i drugiej osoby liczby podwójnej. W roli zaimka dzierżawczego występował wówczas odpowiedni zaimek osobowy w dopełniaczu
Odmiana zaimków dzierżawczych na przykładzie /müj, müjă, müji/ (końcówki przeniesione):
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/müj/ | !/müjă/ | !/müji/ |
Gen. Sg. | /müjĕg/ | ?/müjij/ | /müjĕg/ |
Dat. Sg. | /müjemĕ/ | /müjă/ | /müjemĕ/ |
Acc. Sg. | !/müj/ | !/müją/ | !/müji/ |
Ins. Sg. | /müjĕm/ | !/müjă/ | /müjĕm/ |
Loc. Sg. | !/müjĕm/ | !/müjĕ/ | !/müjĕm/ |
Nom.=Acc. Du. | ?/müjo/ | ?/müjai/ | ?/müjai/ |
Dat.=Ins. Du. | /müjaimă/ | /müjaimă/ | /müjaimă/ |
Nom. Pl. | !/müjai/ | /müje/ | !/müjă/ |
Gen. Pl. | /müjĕx/ | /müjĕx/ | /müjĕx/ |
Dat. Pl. | !/müjĕm/ | !/müjĕm/ | !/müjĕm/ |
Acc. Pl. | !/müje/ | /müje/ | ?/müjă/ |
Ins. Pl. | /müjaimĕ/ | /müjaimĕ/ | /müjaimĕ/ |
Loc. Pl. | /müjĕx/ | /müjĕx/ | /müjĕx/ |
Wszystkie odmieniane zaimki dzierżawcze miały te same końcówki i tę samą krzywą akcentową.
Zaimek uogólniający
Odmiana zaimka uogólniającego /vis, visă, visa/
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/vis/ | ?/visă/ | !/visi/ |
Gen. Sg. | ?/visĕg/ ?/viseg/ | ||
Dat. Sg. | |||
Acc. Sg. | !/visą/ | !/visi/ | |
Ins. Sg. | |||
Loc. Sg. | |||
Nom. Pl. | !/visai/ | ||
Gen. Pl. | |||
Dat. Pl. | ?/visĕm/ ?/visem/ | ||
Acc. Pl. | |||
Ins. Pl. | |||
Loc. Pl. |
Zaimek ten najprawdopodobniej, jak w innych językach słowiańskich, nie tworzył liczby podwójnej. Używano w tym znaczeniu zaimka oba, obie, obie.
Przymiotnik
Przymiotnik w języku połabskim przyjmował z reguły końcówkę zredukowaną, zależną od miękkości tematu, rodzaju, przypadku i liczby. Wszystkie końcówki zebrano w poniższej tabeli. Przecinek oddziela warjanta miękkotematowe od twardotematowych.
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/-ĕ/ | !/-ă/ | !/-ĕ/, !/-ă/ |
Gen. Sg. | !/-ĕg/, !/-ăg/ | ?/-ă/ | !/-ĕg/, /-ăg/ |
Dat. Sg. | !/-ümĕ/ | /-ăj/ | /-ümĕ/ |
Acc. Sg. | =Nom./Acc. | !/-ǫ/ | !/-ĕ/, !/-ă/ |
Ins. Sg. | /-ǫ/ | ||
Loc. Sg. | !/-ăj/ | ||
Nom.=Acc. Du. | /-ă/ | /-ă/ | !/-ă/ |
Dat.=Ins. Du. | /-aimă/, /-åimă/ | /-aimă/, /-åimă/ | /-aimă/, /-åimă/ |
Nom. Pl. | ²/-ĕ/ | !/-ă/ | !/-ă/ |
Gen. Pl. | !/-ĕx/ | /-ĕx/ | /-ĕx/ |
Dat. Pl. | /-ĕm/ | /-ĕm/ | /-ĕm/ |
Acc. Pl. | ?/-ĕ/, !/-ă/ | !/-ă/ | !/-ă/ |
Ins. Pl. | /-aimĕ/, /-åimě/ | /-aimĕ/, /-åimě/ | /-aimĕ/, /-åimě/ |
Loc. Pl. | !/-ĕx/ | /-ĕx/ | /-ĕx/ |
Oprócz odmiany długiej szczątkowo zachowana została odmiana krótka. Końcówki odmiany krótkiej były zawsze niezredukowane
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/-Ø/ | !/-o/ | /-i/, !/-ü/ |
Gen. Sg. | |||
Dat. Sg. | |||
Acc. Sg. | =Nom./Acc. | /-ǫ/ | /-i/, !/-ü/ |
Ins. Sg. | !/-åm/ | /-ǫ/ | !/-åm/ |
Loc. Sg. | |||
Nom.=Acc. Du. | |||
Dat.=Ins. Du. | |||
Nom. Pl. | |||
Gen. Pl. | |||
Dat. Pl. | |||
Acc. Pl. | |||
Ins. Pl. | |||
Loc. Pl. |
Stopniowanie przymiotnika
Przysłówek
Liczebnik
Liczebniki główne
Liczbnik jedzín, jedna, jedno odmieniał się tak, jak twardotematowy zaimek wskazujący.
przypadek i liczba | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
---|---|---|---|
Nom. Sg. | !/jadån/ | !/jånü/ | |
Gen. Sg. | |||
Dat. Sg. | |||
Acc. Sg. | =Nom./Acc. | /janǫ/ | !/janü/ |
Ins. Sg. | |||
Loc. Sg. | /jană/ | ||
Nom.=Acc. Du. | |||
Dat.=Ins. Du. | |||
Nom. Pl. | |||
Gen. Pl. | |||
Dat. Pl. | |||
Acc. Pl. | |||
Ins. Pl. | |||
Loc. Pl. |
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /dåvo/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę podwójną i związek zgody.
przypadek | r. męski | r. żeński i nijaki |
---|---|---|
Nom.=Acc. | !/dåvo/ | !/dåve/ |
Gen.=Loc. | !/dåvüx/ | |
Dat.=Ins. | !/dvemă/ |
Obok /dvemă/ poświadczono także /dvemo/, jednak było to w pieśni, więc mogło wynikać z jej metryki, a nie z samych zasad akcentuacji.
Podobnie odmieniał się zaimek /våbo/.
przypadek | r. męski | r. żeński i nijaki |
---|---|---|
Nom.=Acc. | ?/våbo/ | !/vibe/ |
Gen.=Loc. | !/våbüjĕx/ | |
Dat.=Ins. | !/vibemă/ |
W bierniku po przyimku występowała także postać zredukowana - !/no vĕbe/.
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /tåri, trai/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.
przypadek | r. męski | r. żeński i nijaki |
---|---|---|
Nom. | !/tåri/ | !/trai/ |
Gen. | ||
Dat. | ||
Acc. | ||
Ins. | !/tåraimĕ/ | |
Loc. | /tåraix/ |
Poniżej tabelka odmiany liczebnika /citĕr/. Liczebnik ten wymuszał na rzeczowniku liczbę mnogą i związek zgody.
przypadek | r. męski | r. żeński i nijaki |
---|---|---|
Nom. | /!citĕr/ | |
Gen. | ||
Dat. | ||
Acc. | /!citĕr/ | |
Ins. | ||
Loc. |
Liczebniki od 5 do 10, tj. /pąt, sist, sidĕm, visĕm, divąt, disąt/ odmieniają się jak żeńskie rzeczowniki o temacie zakończonym na spółgłoskę. Występują w jednej formie wspólnej dla wszystkich rodzajów. Wymuszały na rzeczowniku liczbę mnogą i związek rządu, t.zn. rzeczownik występował w dopełniaczu liczby mnogiej. Poniższa tabelka przedstawia odmianę na przykładzie liczebnika /pąt/ (podobnie odmieniały się /sist, divąt, disąt/) oraz /sidĕm/ (podobnie odmieniał się /visĕm/).
przypadek | 5,6,9,10 | 7,8 |
---|---|---|
Nom. | !/pąt/ | !/sidĕm/ |
Gen. | ||
Dat. | ||
Acc. | ||
Ins. | ||
Loc. |
Liczebniki porządkowe
Liczebniki zbiorowe
Składnia
Partytyw
Czasy
Czasowniki rozdzielnie złożone
Słowotwórstwo
Przyrostki tworzące rzeczowniki
- -aidlĕ (<*-idlo): tworzy nazwy narzędzi, odczasownikowy, np. /stovaidlĕ/, /mötüvaidlĕ/, /mücaidlĕ/.
- -aikă (<*-ika): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, męzkie jak i żeńskie, odczasownikowy, np. /låzaikă/, /bezaikă/, /peraikă/.
- -aină (<*-ina): tworzy nazwy przedmiotów, zjawisk, odprzymiotnikowy i odrzeczownikowy, np. /låisaină/, /brizaină/, /glåvaină/.
- -aistĕ (<*-išče): tworzy nazwy miejsc, odrzeczownikowy, np. /gordaistĕ/, /postvaistĕ/, /sidlaistĕ/.
- -ą (<*-ę): tworzy nazwy osobników młodych, odrzeczownikowy, np. /blaizą/, /büzą/, /rovną/.
- -ăr (<*-ařь): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy i odczasownikowy, np. /gresnăr/, /lekăr/, /bǫkăr/.
- -ĕ (<*ьje): tworzy nazwy rzeczowników zbiorowych, np. /perĕ/, /klåsĕ/, /blånĕ/.
- -kă (<*-ъka): 1) tworzy zdrobnienia, stosowany do rzeczowników rodzaju żeńskiego, np. /bopkă/, /defkă/, /zopkă/.
2) przyrostek tworzący zdrobnienia imion obojga płci, np. /Ånskă/, /Moraikă/. - -nĕk (<*-nikъ): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności, odrzeczownikowy, np. /crivnĕk/, /gloznĕk/, /grobalnĕk/.
- -'onĕk (<*-janъkъ): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, poświadczono tylko /ďörconĕk/, /ďörconi/.
- -'onkă (<*-janъka): tworzy nazwy osobowe odgeograficzne, stosowany do rzeczowników, żeńska wersja poprzedniego, poświadczono tylko /döŕonkă/
- -skă (<-ske): tworzy nazwy zawodów, wykonawców czynności rodzaju żeńskiego, np. /brüderskă/, /lasterårskă/.
- -üvă (<*ova): tworzy nazwy żon wykonawców czynności, np. /vartüvă/.
Przyrostki tworzące przymiotniki
- -enĕ (<*-enъjь): tworzy przymiotniki związane z substancjami, materjałami, odrzeczownikowy, np. /våunenĕ/, /clåvăcenĕ/, /gnüjenĕ/.
- -ĕ (<*-ьjь): tworzy przymiotniki od nazw zwierząt, niekiedy roślin, np. /korvĕ/, /godĕ/, /gǫsĕ/.
- -ĕn (<*-inъ): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na -a, np. /Morajĕn/, /ľoľĕn/, /moterĕn/.
- -nĕ (<-*ьnъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę powiązania z nimi, należenia, np. /plauznĕ/, /x́aiznĕ/, /lesnĕ/.
- -(üv)otĕ (<*-(ov)atъjь): tworzy przymiotniki związane z przedmiotami, wyrażające cechę ich posiadania, np. /drenüvotĕ/, /glådüvotĕ/, /varxüvotĕ/, /nügotĕ/. Rozszerzenie -üv- dochodzi po rzeczownikach rodzaju męzkiego.
- -üv(ĕ) (<-*ovъ(jь)): tworzy przymiotniki dzierżawcze od nazw osób kończących się na spółgłoskę, np. /malnaiťüv/, /Maixelevĕ/, /torťüvĕ/.