Język anatolski

anatolski, nowoanatolski ézihu andolú
Utworzenie:	tqr w 2012
Sposoby zapisu:	łacinka
Typologia:	SOV
Kody
Conlanger–1	ant
Conlanger–3	pos.ant.tqr
Lista conlangów

Zobacz też słownik tego języka.

Język anatolski (ézihu andolú, także ézihu andolú nuwu - język nowoanatolski) - język słowiański, należący do osobnej grupy anatolskiej. Język zachował cechy, które zanikły w innych językach słowiańskich, ale ewoluował w sposób bardzo różny od innych słowiańskich. Pochodzi w prostej linii od języka średnioanatolskiego.

Historia

Język staroanatolski oddzielił się bardzo wcześnie od języka wspólnosłowiańskiego, bo badania języka wykazują brak drugiej palatalizacji, a także brak przestawki słowiańskiej. Lud władający tym językiem ok 650 roku osiedlił się w okolicach Kallipolis. W 813, uciekając przed bułgarskimi wojskami, przeprawił się na drugą stronę Hellespontu, a w następnych latach wędrował na wschód. Po podboju przez Turków język uległ wielkim wpływom tureckim (zwłaszcza w słowach dotyczących władzy i powinności), arabskim (zwłaszcza religia, nauka i sztuka), ormiańskim i perskim. W połowie XIX wieku odkryty przez rosyjskich etnografów. Rosjanie promowali zapis cyrylicą, ale po wprowadzeniu zapisu łacinką języka tureckiego, alfabet ten przyjął się także w języku anatolskim. Słowianie anatolscy nigdy nie stosowali głagolicy, w średniowieczu używali alfabetu greckiego do zapisu swojego języka, jednak takie zapiski urywają się pod koniec XI wieku, i nie ma ich zbyt dużo - większość dokumentów pisano greką. Od XVI wieku notuje się używanie pisma arabskiego - fakt ponownego wyjścia z cienia uznaje się za początek języka średnioanatolskiego. Literatura średnioanatolska jest dosć bogata, zwłaszcza jeśli język ten był językiem mniejszościowym. Język średnioanatolski był używany długo po wykształceniu się języka nowoanatolskiego - literatura w tym języku przeważała nawet w pierwszej połowie XX wieku - co sugeruje diglosję, przynajmniej na początku różnicowania się języków. Język nowoanatolski dzieli się na dwa, bądź trzy odmiany - w dialekcie wschodnim nastąpiła aspiracja /k/, /t/ i /p/, które przeszły później w /x/, /s/ i /f/ (z wyjąkiem mniejszościowego dialektu ilísvu, który zachował te aspiranty), a w dialekcie zachodnim nastąpiło udźwięcznienie tychże głosek. Dialekt wschodni jest dominujący, toteż w tym artykule to on jest opisywany.

Porównanie języków anatolskich

staroanatolski (rekonstruowany):

• Ą hïlïma, üna ouwka, kuda ę ęti wülnǫ, wüdețe konį̈ - edį wüzțaše tękį̈ wüza, wutorï ęșțaše wuli, trüțį büștre ęșțaše ǫža.

średnioanatolski:

• Ā hîma, üna ouk'a, k'ua ēn ēti ülnā, üde k'ōyü - edī üst'aşe tēk'î üzï, ut'orï ēst'aşe ülī, tûtī büsïre ēst'aşe ōjï.

nowoanatolski:

• Na umi, ina uhă, hua ilnă én néti, hóji idi - edí izu téhú isa, isoru ilí nóšisa, tijănu óžu nóšisa bisură.

Fonetyka

Dźwięki języka anatolskiego

Zapis	IPA	Przykład
a	/a/
ă	/ə/
b	/b/
d	/d/
e	/e/
é, è	/ɪ/, /i/
f	/f/
g	/g/
h	/x/
i	/i/
j	/j/, /ʲ/
k	/k/
l	/l/
m	/m/
n	/n/
o	/o/
ó, ò	/ʊ/, /u/
p	/p/
r	/ɾ/
s	/s/
ś	/ɕ/
š	/ʃ/
t	/t/
u	/u/
v	/v/
z	/z/
ź	/ʑ/
ž	/ʒ/

Gramatyka

Rzeczowniki

Rzeczowniki mają trzy deklinacje, i dwa rodzaje - męski i żeński.

I deklinacja

Nieosobowe rzeczowniki rodzaju męskiego

Deklinacja huju (m) - koń

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	hóju	hóji
Gen.	hója	hóju
Dat.	hóju	hójm
Abl.	hójuă	hójijă
Acc.	hóju	hóji

II deklinacja

Osobowe rzeczowniki rodzaju męskiego

Deklinacja sinu (m) - syn

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	sinu	sinujă
Gen.	sină	sinuju
Dat.	sinabi	sinum
Abl.	sinué	sinujé
Acc.	sini	sinij

III deklinacja

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego.

Deklinacja ženă (f) - kobieta, żona

	l. pojedyncza	l. mnoga
Nom.	ženă	ženjă
Gen.	ženi	ženju
Dat.	ženi	ženjam
Abl.	žené	ženjé
Acc.	ženă	ženjă

Liczebniki

Główne

• 1. edí
• 2. duvă
• 3. tijă
• 4. śetiă
• 5. piéti
• 6. śesi
• 7. sădí
• 8. osí
• 9. dieti
• 10. diéti

• 11. edáti
• 12. duvăti
• 13. tijăti
• 14. śetiăti
• 15. piésăti
• 16. śesăti
• 17. sădáti
• 18. osáti
• 19. diesăti

• 20. duvă diétiă / duvătiă
• 30. tijă diétiă / tijătiă
• 40. śetiă diétiă / śetiá
• 50. piétiă diétiă / piétiá
• 60. śesiă diétiă / śesiătiă
• 70. sădiá diétiă / sădiátiă
• 80. osiá diétiă / osiátiă
• 90. dietiétă

• 100. su
• 200. duvă sutiă
• 300. tijă sutiă
• 400. śetiă sutiă
• 500. piétiă sutiă
• 600. śesiă sutiă
• 700. sădiá sutiă
• 800. osiá sutiă
• 900. dietiă sutiă

• 1000. šiliă
• 2000. duvă šiliji
• 3000. tijă šiliji

• 10000. iriă

• 100000. duvă iriji

• 1000000. su iriji

Warto zwrócić uwagę na fakt, że -(ă)ti w nastkach i -(ă)tiă w dziesiątkach to klityki, i mogą się przyczepić także do wyrazu przed liczebnikiem.

Porządkowe

• 1. pibu
• 2. isoru
• 3. tijănu
• 4. śetinu
• 5. piétiju
• 6. śesiju
• 7. sădíju
• 8. osíju
• 9. dietiju
• 10. diétiju

Liczebniki porządkowe o wartościach wyższych niż dziesięć tworzy się albo przez dodanie sufiksa -(i)nu do formy krótkiej, albo poprzez użycie liczebnika porządkowego zamiast liczebnika głównego w formach długich.

Czasowniki

Odmiana

Koniugacja riti [ɾitʲ] - mówić

	czas przeszły dokonany	czas przeszły niedokonany	czas teraźniejszy	czas przyszły dokonany	czas przyszły niedokonany
sg.	ré	ra	ris	bóri	bóra
pl.	réś	raś	rus	bóréś	bóraś

Tryb warunkowy

Tworzony przez bi (w liczbie pojedynczej) lub bó (w liczbie mnogiej). Z uwagi na podobieństwo do przedrostka bó-, oznaczającego czas przyszły, wyrazy tworzące tryb warunkowy występują po czasowniku, zazwyczaj jako sufiksy.

W dialektach zachodnich tryb warunkowy tworzony jest wyłącznie przez bi, występujące przed czasownikiem.

Zaimki

Deklinacja zaimków

	ja	ty	on	ona	my	wy	oni	one
Nom.	azu/mi	ti	onu	onă	ni	vi	onju	onjă
Gen.	mas	sas	ona	oni	nas	vas	onja	onji
Dat.	mam	sam	onu	oni	nam	vam	onju	onji
Abl.	mamă	samă	onuă	oné	namă	vamă	onjuă	onjé
Acc.	mi	ti	onu	onă	ni	vi	onju	onjă

Przymiotniki

Przymiotniki przejmują końcówkę opisywanego rzeczownika.

Imiesłowy

Wyróżnia się cztery imiesłowy: teraźniejsze i przeszłe, czynne i bierne. Zasadniczo odmiana ich jest identyczna z odmianą rzeczowników.

Imiesłów teraźniejszy czynny

Tworzony przez sufiks -ós-. Przykładowo rósu - mówiący, idósu - widzący.

Imiesłów teraźniejszy bierny

Tworzony przez sufiks -m-. Przykładowo rému - o którym się mówi, idemu - którego się widzi.

Imiesłów przeszły czynny

Tworzony przez sufiks -uš-, -buš-. Na przykład rébušu - (on) mówiwszy, idušu - widziawszy.

Imiesłów przeszły bierny

Tworzony przez sufiks -n- lub -t-. Przykładowo rénu - mówiony, idénu - widziany.

Przykładowe teksty

Ojcze nasz

Oti nas, ti na žanásu sós,
da imă sas barkósu bódi,
da susnusfu sas dojsósu bódi,
da isjehu sas na zemj ahu na žanásu bódi.
Uebu isjadinu nas disj nam dadi,
a goniă nas nam isavi,
aho ni gonihum nas isavòs.
A ni i iblisvj né ibiedi,
li ni osu šaro sfari.
Amin.