Język gowojski
| język gowojski rór hows iknúr | |
|---|---|
| Typologia: | z szykiem SVO |
| Utworzenie: | Emilando (w 2020) |
| Cel utworzenia: | Na potrzeby projektu/konwerldu |
| Najnowsza wersja: | 1.0_01 |
| Klasyfikacja: | Gamajskie
|
| Kody | |
| Conlanger–1 | gow. |
| Lista conlangów | |
|
Zobacz też słownik tego języka. |
Język naumowski (gow. rór hows iknúr /ˈɹɔːɹ ˈɣɔws iˈknuːɹ/, nau. rår ghowózu iknaúr, /ˈrɔ̞r ɣoˈwozu iˈknäʊ̯r/, zon. gowozoz aigoslo /ˈɣowot͡sot͡s ˈaɪ̯ɣoslo/) jest językiem z rodziny języków gamajskich i bliskmi, choć niezrozumiałym krewnym naumowszczyzny. Należy do drobnej rodziny języków naumowskich, szerzej do grupy centralnej języków gammajskich.
Język charakteryzują archaiczne cechy takie jak mocne zachowanie pragammajskiego dyftonga ai i całkowity brak końcówki bezokolicznika oraz liczniejsze innowacje typu przejścia u > ü w każdej pozycji, rotacyzmu *z oraz *ħ, przegłos pragammajskiego *u > o > ʷe i silna historyczna labializacja. W odróżnieniu od krewnego, nie przeprowadził masowych zmian z akcentem (pada prawie zawsze na drugą sylabę i brak redukcji), ale posiada za to iloczas (cecha, która znikła w naumowskim).
Historia
Procesa od pragammajskiego
Okres prangamajski (grupa centralna)
Ngamienie
Pierwszą zmianą zaobserwowaną w gowojskim, wspólną dla całej grupy centralnej jest zamienienie pragammajskiej gammy [ɣ] na n tylnojęzykowe [ŋ]. Ta zmiana dotknęła także narzecza ńamskie, ngamskie i ńanyjskie.
- *ɣ > *ŋ
Wydłużenie wysokich samogłosek przed *r oraz rotacyzm
Zmianą która zaczęła oddalać naumowskie od innych ngamajskich jest wydłużenie krótkich *i *u przed *r do *ī *ū (jeszcze z pragammajskim iloczasem). Następnie odbył się rotacyzm spółgłosek *z *ħ, które zlały się z *r. Drastycznym echwektem było zatarcie różnicy pomiędzy niektórymi wyrazami, zwiększenie ilości gieminaty *rr oraz powstanie potrójnego[1] *rrr. Samogłoski *i *u nie wydłużały się przed *r z rotacyzmu.
- *ir > *īr
- *ur > *ūr
- *z > *r
- *ħ > *r
Okres pranaumowski
Zanik *q, *rrr oraz metateza *ārC
Trzy niepowiązane, ale dosyć duże zmiany odbyły się prawdopodobnie w tym samym czasie. Spółgłoska *q stała się gieminatą [kː] (zapisaną ck), zaś *rrr oraz *ārC uległy metatezie:
- *q > *ck
- *Vrrr > *rVrr
- *ārC > *rāC
Zanik iloczasu
Wreszcie, tak jak w większości innych j. gammajskich zanikł iloczas:
- *a > *å [ɔ̞]
- *ā > *a [æ]
- *i > *e [e̞]
- *ī > *i [i]
- *u > *o [o̞]
- *ū > *u [u]
W przeciwieństwie do większości j. gammajskich, wysokie długie samogłoski nie uległy dyftonizacji, tylko po prostu się skróciły, ale za to krótkie odmianki uległy obniżeniu do *e *o. Podobna zmiana występuje tylko w Baukucie. Natomiast rozwój *a-*ā wyrównał opozycja przód-tył, ponieważ krótka odmianka wycochwała się do tyłu (i jednocześnie uległa welaryzacji), zaś długa została przesunięta do [æ]. Później doszło do kolejnych zmian, mianowicie o > ʷe oraz å > o przez które powstał prosty system pięciu samogłosek: a e i o u.
Pranaumowska przesuwka spółgłosek przedniojęzykowych
Ta przesuwka wpłynęła na pragammajskie *t *d *th *dh. Spółgłoski [t] [d] ulegają przejściu w afrykaty [t͡s] [d͡z], zaś [θ] [ð] stwardniały do [t] [d]. Afrykata [d͡z] szybko się uprościła do samego [z], przez co ten dźwięk został odzyskany po rotacyzmie.
- *t > *c [ts]
- *d > *dz > *z [z]
- *th > *t [t]
- *dh > *d [d]
Przejście t > c nie dotyczyło spółgłoski rozdzielającej samogłoskę bezokolicznika od końcówki czasu przeszłego. Nie znajduje się też w niektórych słowach.
Gieminacja grupy *nŋ > *ŋŋ
- *nŋ > *ŋŋ
W wyniku asymilacji grupa *nŋ stała się *ŋŋ. Powstanie w ten sposób ósma gieminata w naumowskim (po sześciu pragammajskich i *ck < *q). Ona jako jedyna wytrzyma tzw. ŋ-breaking.
ŋ-breaking oraz nk, ng > ŋk, ŋg
Dźwięk [ŋ] pochodzący od pragammajskiej gammy został w większości pozycji zlikwidowany.
- nagłosowe *ŋ > *nn
- śródgłosowe *ŋ > *kn
- wygłosowe *ŋ > *ŋk
Ponadto, grupy nk ng się zasymilozowały do [ŋk] [ŋg]. Grupy ŋk ŋg później przeszły w ːŋ co częściowo cofnęło zmianę *ŋ > *ŋk. Śladem ŋ-breakingu były liczne alternacje czasem widoczne do obecnych czasów, np. súŋ (siedem) vs suknau (siódmy).
Okres starogowojski
Gowojski rozwój niektórych zbitek i spółgłosek
Po rozpadzie spólnoty pranaumowskiej gowojski zmienił część zbitek, giemnat i spółgłoskę *w. Gieminata *ll w większości pozycji przeszła w gl, ale pozostało jako w absolutnym wygłosie jako ll. Gieminata *ww przeszła w gh, zaś *jj w y [dz] – dokładnie tak samo jak w naumowskim. Zbitka *gn przeszła w ŋn. Nagłosowe ck- przeszło w ch- [x]. Na sam koniec *w stało się v.
- *ll > gl
- *-ll > -ll
- *gn > ŋn
- *ww > gh
- *jj > y
- *ck- > ch-
- *w > v
Przesunięcie akcentu na drugą sylabę
Regularne przesunięcie akcentu, tylko kilka słów zachowało akcent inicjalny.
Nasalizacja
Nasalizacja to wybitnie gowojska (w odróżnieniu od naumowskiego) zmiana, która później wpłynęła na język. Każda samogłoska stała się nosówką przed wygłosowym *m *n, także przed gieminatami.
- *VN_[C #] > Ṽ
Znaczące zmiany w samogłoskach
W pewnym momencie gowojski całkowicie przereformował swój system samogłosek:
- u > ü
- or > ar
- ǫr > ųr
- o > ʷe
- ǫ > ʷę
- å > o
- ą̊ > aų
Rezultatem powstała fonemiczna labjalizacja i zanikł pranaumowski dźwięk å.
Wydłużenie pod akcentem
Wszystkie samogłoski prócz nosówek mogą się wydłużyć gdy są akcentowane i w sylabie otwartej, a następna spółgłoska nie jest gieminatą. Przy czem należy zaznaczyć, że nowe ó > ʷo.
Lenicja wygłosowa
Zmiana pokrewna do tej w naumowskim:
- -p > -f
- -b > -v
- -t > -s
- -c > -s
- -d > -z
- -y > -z
- -k > -ch
- -g > -gh
- -f, -s, -h > nic
- -z > -l²
Z wyjątkem *l² wszystkie dźwięki z lenicji już były obecne w gowojskim. Dźwięk *l² wyraźnie różnił się podczas pewnego późniejszego procesu od l, ale charakter tej różnicy nie jest dokładnie znany. Gieminata ck nie uległa lenicji.
Rozwój ę po labializowanej
Samogłoska ę podnosi się po spółgłoskach labjalizowanych (nieważne czy po dawnym ǫ, czy z zapożyczeń).
- ʷ_ę > ʷ_ę̇
Kolejne zmiany samogłoskowe
Potem doszło do monoftongizacji, pochylenia i denasalizacji aų:
- *au > u
- *aú > ú
- *á > ó
- *aų > au
Przesunięcie ą k przodowi
Kolejna zmiana dotycząca barwy nosówki, mianowicie ą przeszło w nosowe ą̈
- *ą > ą̈
Palatalizacja
Ostatnia zmiana w czasach starogowojskich, która wpłynęła na welarne i krtaniowe (z labializowanymi odmianami) przed e, é, i, í, ü, ű i nosówkami (w tym ą̈ ę̇)
- *k > č
- *g > y̌
- *ch > š
- *gh > ž
- *h > j
- *kʷ > t
- *gʷ > d
- *chʷ > þ
- *ghʷ > ð
- *hʷ > f
Okres średniogowojski
Wypadnięcie wygłosowych samogłosek
Krótkie wygłosowe ustne samogłoski wypadają w pozycji wygłosu. W przypadku ai zazwyczaj dyftong ulega zachowaniu, ale może się uprościć do a. Półsamogłoska -j też zanika.
- *-i, -ü, -u, -o, -a, -e, -j > nic
- *-ai > -a (nieregularnie)
Istnieje kilka wyjątków, gdzie samogłoska nie wypadła.
Zanik -l
Krótke wygłosowe samogłoski zostały odzyskane poprzez utratę końcowego -l, ale nie -l².
- *-Vl > -V
Obniżenie e é ę
Inaczej nazywane również przywróceniem á ą. W pierwszej fazie samogłoski e é obniżają się do a á przed wargowymi. Podobnie ę w tej pozycji przechodzi w ą. W innych pozycjach ę zlewa się z ą̈.
- *e_W, *é_W > a, á
- *ę_W > ą
- *ę > ą̈
W drugej fazie e é nieregularnie obniżają się do ä a̋ po R (spółgłoski płynne) oraz n:
- *[R n]_e, [R n]_é > ä a̋
Utrata nasalizacji
Wszystkie nosówki zostały poddane denasalizacji:
- *ą > a
- *ą̈ > ä
- *ę̇ > *ė > e
- *į > i
- *ų̈ > ü
- *ų > u
Pozostałością nasalizacji jest dźwięk ä. Ponadto większość obecnych krótkich wygłosów to dawne nosówki.
Okres współczesny
Zanik labjalizacji
Drastyczna zmiana, która odpowiada za obecne zdeformowanie gowojskiego:
- *rʷ > ɹ
- *lʷ > ł
- *nʷ > m
- *mʷ > w
- *kʷ > p
- *gʷ > b
- *chʷ > f
- *ghʷ > v
- *sʷ, *fʷ, *hʷ > ƕ [ʍ]
- *zʷ, *vʷ, *jʷ > w
- *tʷ > þ
- *dʷ > ð
- *cʷ, *yʷ, *pʷ, *bʷ, > sf, zv, pf, bv
Zanik labjalizacji doprowadził chociażby do fonemizacji á (od teraz mogło się pojawić é przed nowymi wargowymi). Co ciekawe, labjalizowane t d odzyskują pragammajskie brzmienie (np. *dhu > *ðo > *do > *dʷe > ðe)
Zmiany fonetyczne
Doszło do kolejnych małych, ale ważnych zmian:
- *ŋk, *ŋg > ːŋ
- *r > ːɹ (ːr)
- *r- > är-
- *tR > *þR
- *dR > *ðR
Utrata gieminat
Gieminaty zanikły. W nagłosie dały [h], zaś w innych pozycjach się skróciły:
- *Cː- > h-
- inne *Cː > C
Rozwój *ac > aš, *aí > ei oraz *h > gh
Ostatnie zmiany gowojskie:
- *ac > aš
- *aí > ei
- *h > gh (zapisane od teraz h)
Charakterystycznym i dziwnym rezultatem jest obecność nagłosowej pragammajskiej h- pomimo że gowojski to język centralny, jak np. w how (człowiek) i hohau (syn).
Fonetyka
Samogłoski
W gowojskim występuje siedem barw samogłosek i trzy dyftongi ai ei au. Ponadto monoftongi występują w odmiankach długich (iloczas). Zatem można doliczyć do 17 samogłosek...
| Przednie | Tylne | ||
|---|---|---|---|
| Niezaokrąglone | Zaokrąglone | ||
| Przymknięte | i・iː (i í) | y・yː (ü ű) | u・uː (u ú) |
| Półotwarte | ɛ・ɛː (e é) | ɔ・ɔː (o ó) | |
| Otwarte | æ・æː (ä a̋) | ä・äː (a á) | |
Długie samogłoski é ó mają tendencje do ścieśniania swojej wymowy do [eː] [oː], co zwiększa kontrast z krótkimi.
Dyftongi to ai, ei, au. Ai oraz ei kontynuują pragammajskie *ai, zaś au to refleks prastarej nosówki *ą̊.
Spółgłoski
| Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podniebienne | Welarne | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Nosowe | m (m) | n (n) | ŋ (ŋ) | |||
| Zwarte | bezdźwięczne | p (p) | t (t) | k (k) | ||
| dźwięczne | b (b) | d (d) | g (g) | |||
| Afrykaty | bezdźwięczne | ts (c) | tʃ (č) | |||
| dźwięczne | dz (y) | dʒ (y̌) | ||||
| Szczelinowe | bezdźwięczne | f (f) | θ (þ)・s (s) | ʃ (š) | x (ch) | |
| dźwięczne | v (v) | ð (ð)・z (z) | ʒ (ž) | ɣ (h) | ||
| Boczne | ɫ (ł) | l (l) | ||||
| Półsamogłoski | ɹ (r) | j (j) | ʍ (ƕ)・w (w) | |||
Fonem /ɹ/ posiada allofona [r] w jednym słowie: Ražéjo "najwyższy bóg religji naumowskiej/bóg".
Niektórzy wymawiają [ɫ] jako [ʟ].
Należy zauważyć brak spółgłosek miękkich (prócz zadziąsłowców) w odróżnieniu od naumowskiego.
Gramatyka
Przedimek
Podobnie jak w naumowskim, w gowojskim dużą role odgrywają przedimki: określony rór, nieokreślony ƕo i zerowy nä. Podczas gdy rór i nä występują zarówno w liczbie pojedynczej jak i mnogej, to ƕo występuje tylko w liczbie pojedynczej (wynika to z tego, że pochodzi to słowo od liczebnika jeden).
Za przedimek nie uznaje się partykuły re oznaczającej liczbę mnogą. Może ona się jednak łączyć z przedimkami gdy nie dochodzi do elizji (formy róre i när).
Przykłady użycia przedimków:
- ƕo how – (jakiś) człowiek
- rór how – (ten) człowiek
- nä how – żaden człowiek
- rór re how/róre how – (ci) ludzie
- nä re how/när how – żadni ludzie
Rzeczownik i deklinacja
Rzeczowniki należą do głównych części mowy gowojskiej obok czasownika.
Deklinacja
Podobnie jak naumowski, gowojski bardzo mocno uprościł deklinacje pragammajską. W skład zestawu gowojskiego wchodzą cztery przypadki: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik. W odróżnieniu od naumowskiego w deklinacji doszło do mniej wyrównań, przez co jest bardziej rozbudowana. Występuje siedem deklinacji.
Deklinacja I jest używana do oryginalnych pragammajskich samogłosek, które nie pochodzą z nosówek ani z zaniku wygłosów. Praktycznie zawsze są to słowa kończące się długą samogłoską, ale są też przypadki kilku słów z krótką wygłosową samogłoską. Używa się jej też po zwokalizowanych j oraz w. Deklinacja II używana dla słów, które w pragammajskim kończyły się samogłoską, a w gowojskim spółgłoską. Istnieją też dwie odmiany deklinacji III - IIIm oraz IIIn. Używane są po dawnych nosówkach – odpowiednio powstałych z m oraz n. W deklinacji IIIn czasem dochodzi do wymiany ä:e. Deklinacja IV dotyczy słów, które w pragammajskim kończyły się na *-d. Zachodzi w niej wymiana l:z. Deklinacja V używana dla słów które w pragammajskim kończyły się na *-l (ta spółgłoska obecnie wypadła). Używa się jej też dla wielu zapożyczeń. Deklinacja VI zaś dotyczy słów, które zarówno w pragammajskim, jak i gowojskim kończą się spółgłoską i nie zachodzą żadne wymiany.
Należy wspomnieć o palatalizacji, która zachodzi przed przednimi. Dotyczy ona wszystkich welarnych i części wargowych (od labiowelarów) – wargowe takie oznacza się w słownikach. Przy czem h może zostać zmiękczone do j lub ž – h zmiękczone do j też się oznacza specjalnie w słownikach.
| Końcówki | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przypadek | II | VI | I | IIIm | IIIn | IV | V | ||||
| Mianownik | –ø | ||||||||||
| Dopełniacz | –u | –w | –m | –¹n, –n | –² | –l | |||||
| Biernik | –i | –j | –²i | –li | |||||||
| Celownik | –a | –ø | –wa | –ma | –¹na, –na | –²a | –la | ||||
- ¹ – wymiana ä:e
- ² – wymiana l:z
| Przykład odmiany | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przypadek | II – čiw | VI – litak | I – Ražéjo | IIIm – äreiri | IIIn – kojä | IV – dárol | V – osa | ||||
| Mianownik | čiw | litak | Ražéjo | äreiri | kojä | dárol | osa | ||||
| Celownik | čiwa | Ražéjowa | äreirima | kojena | dároza | osala | |||||
| Dopełniacz | čiwu | litaku | Ražéjow | äreirim | kojen | dároz | osal | ||||
| Biernik | čiwi | litači | Ražéjoj | dározi | osali | ||||||
Liczba żeczowńika
Rzeczownik ma dwie liczby – pojedynczą i mnogą. Liczba mnoga jest tworzona partykułą re która ulega elizji przed samogłoską np.:
- re litak – słudzy
- re ceirä – nogi
- r'ijór – córki
- r'árür – duchy
Partykuła ta pełni też funkcje przedimka nieokreślonego (choć nim nie jest). Jeżeli nie ulega elizji, może się połączyć z przedimek zerowym i określonym (när i róre) np.:
- när litak – żadni słudzy
- róre ceirä – te nogi
Określnik
W wyniku procesów fonetycznych język gowojski utracił niemal całkowicie różnice pomiędzy przymiotnikem i przysłówkem (pozostałością jest kilka słów np. méso – płasko i més – płaski), zlały się one w jedną część mowy – określnik. Funkcje przymiotnika pełni stojąc przed rzeczownikem lub zaimkem, zaś przysłówka przed czasownikem.
Końcówką określnika jest zazwyczaj -s np.:
- egla̋s – ciężko, ciężki
- hows – ludzko, ludzki
W przypadku występowania w wygłosie trudnej zbitki lub -s -z -š -ž końcówką jest -äs
- sozväs – szybko, szybki
- üna̋zäs – brzydko, brzydki
Zaimki
Zaimki osobowe
Zaimki osobowe są uważane za rzeczowniki. Oznacza to też, że podlegają czteroprzypadkowej deklinacji. Formy są odziedziczone z pragammajskiego, chociaż doszło do nieregularnych zmian.
| Deklinacja zaimkiw | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przy. | hú (ja) | lí (ty) | delí (Ty) | pei (on) | räƕ (my) | ür (wy) | dür (Wy) | fo (oni) | |||
| Mianownik | hú | lí | delí | pei | räƕ | ür | dür | fo | |||
| Dopełniacz | huw | livei | delivei | puw | räfú | ürú | dürú | chú | |||
| Celownik | hu | lave | delave | pove | räfo | ürü | dürü | cho | |||
| Biernik | huj | li | deli | poyo | räf | sír | desír | ši | |||
Zaimki dzierżawcze
Pragammajskie zaimki dzierżawcze zostały utracone w językach naumowskich, powstały jednak nowe z zaimków osobowych i końcówki określnika -s (czasem poddane nieregularnej zmianie). Działają jak określniki.
| Zaimki dzierżawcze | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przy. | hú (ja) | lí (ty) | delí (Ty) | pei (on) | räƕ (my) | ür (wy) | dür (Wy) | fo (oni) | |||
| Określnik | hus | lis | delis | pais | räƕos | üš | düš | chos | |||
Zaimek zwrotny – partykuła cü
Istnieje zaimek zwrotny, który odpowiada polskiemu się/sobie – cü występujące przed czasownikem. Więcej będzie o nim w sekcji strony zwrotnej w czasowniku.
Czasowniki
Czasowniki są najważniejszą grupą słów w języku gowojskim. Nie posiada żadnej końcówki.
Odmiana przez osoby
Czasownik podobnie jak w pragammajskim, odmienia się przez osoby. Odziedziczona została odmiana po spółgłoskach, a także powstała nowa po samogłoskach:
| Odmiana przez osoby | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osoba | hú (ja) | lí (ty) | delí (Ty) | pei (on) | räƕ (my) | ür (wy) | dür (Wy) | fo (oni) | |||
| Po spółgłoskach | -el, -ʲel | -os | -has | -sai | -o | -éŋ, -ʲéŋ | -jíŋ | -ár | |||
| Po samogłoskach | -wel | -näs | -je | -kn | -jár | ||||||
Trzy czasowniki odmieniają się nieregularnie.
| Odmiana być, mieć, chcieć | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Osoba | hú (ja) | lí (ty) | delí (Ty) | pei (on) | räƕ (my) | ür (wy) | dür (Wy) | fo (oni) | |||
| być (kau) | kauzó | kau | kauzhó | kauzei | kauzé | kauwos | kauwoha | kauwosais | |||
| mieć (rusf) | rucó | rusf | rucghó[2] | rucei | rucé | rusfos | rusfoha | rusfosais | |||
| chcieć (isüg) | isügó | isüb | isüghó | isügei | isüy̌é | isübos | isüboha | isübosais | |||
Ta odmiana została odziedziczona z pragammajskiego. Czasownik chcieć, który nie istniał w pragammajskim odmienia się nieregularnie w wyniku analogji.
Aspekty
W gowojskim występują cztery aspekty, tak jak w naumowskim:
- zwykły – używany do czynności, które się nie zakończyły, ciągle trwają. Prefiksem jest ø- (oznacza to brak prefiksu).
- dokonany – czynność została ukończona, ale nie znany jest efekt. Przedrostek to bve- lub samo b-.
- teliktyczny – czynność została zakończona sukcesem. Afiks to mo- lub m-.
- ateliktyczny – czynność okazała się być porażką, często używa się go też do niezrealizowania czynności. Przedrostek to ne- lub nem-.
Tryby
- Tryb pragnący – używa się go przede wszystkiem do wyrażania swoich pragnień, a także można wyrazić życzenia do innych osób, żeby osiągnąć swoje pragnienia. Jego prefiks to fe- albo hár-.
- Tryb życzący – używający przedrostka ja- lub jár- wyraża życzenie mówiącego.
- Tryb rozkazujący – w gowojskim jest odrębny. Tworzony przedrostkem jü- bądź jűr- używa się do rozkazywania czynności. W gowojskim nie ma podziału na tryb rozkazujący mocny i słaby.
- Tryb pytający – tworzy pytania. Jego sufiksy to ga- oraz y̌üm-,
Tryby można swobodnie mieszać i łączyć z aspektami. Aspektów nie można łączyć. Najpierw występuje cząstka aspektu, następnie trybu a na samym końcu czasownik.
Czasy
W języku gowojskim są cztery czasy:
- Teraźniejszy – używany do wyrażenia czynności trwających. Nie posiada końcówki np. feyel (ja żyje), riwel (ja oram)
- Przeszły I – używany do wyrażenia czynności już zakończonych, ale trwających długo. Końcówka to -te lub -e np. feyele (ja żyłem – czynność trwała długo)
- Przeszły II – opisuje czynności zakończone, ale nie trwały one długo. Końcówką jest -ko np. riwelko (ja orałem – ta czynność była krótka). Historycznie pochodzi od konstrukcji bezokolicznik + być.
- Przyszyły – wyraża czynności planowane. Sufiksem jest -t lub -ti np. feyelti (ja będę żyć).
Strona zwrotna
Strona zwrotna jest tworzona zaimkem cü umieszczanym przed czasownikem. Wyraża że czynność jest wykonywana na wykonawcy. Przykładowo: Hú cü zúrel oznacza "ja modlę się"
Liczebniki
| liczba | liczebnik główny | liczebnik porządkowy |
|---|---|---|
| 1 | hora̋ | hore |
| 2 | tora̋ | tore |
| 3 | demé | deme |
| 4 | asú | nasú |
| 5 | kórvo | kórhau |
| 6 | nir | nirau |
| 7 | súŋ | súknau |
| 8 | veir | veirau |
| 9 | bagło | baglau |
| 10 | obáŋ | obóknau |
| 20 | torvé | torvä |
| 30 | davé | davä |
| 40 | vavé | vavä |
| 50 | kórvoh | kórvohau |
| 60 | niroh | nirohau |
| 70 | suknev | suknevau |
| 80 | veirev | veirevau |
| 90 | baglev | baglevau |
| 100 | tajór | tajórau |