Język protowertyński: Różnice pomiędzy wersjami
Linia 896: | Linia 896: | ||
====Odmiana przymiotników==== | ====Odmiana przymiotników==== | ||
<hr> | <hr> | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− |
Wersja z 20:53, 3 gru 2020
Język protowertyński Vēřtire laurādh | |
---|---|
Sposoby zapisu: | pierwotnie: brak aktualnie: pismo wertyńskie na ziemi: alfabet łaciński |
Typologia: | aglutynacyjno-fleksyjny, VSO |
Faktycznie | |
Utworzenie: | F1req w 2020 |
Najnowsza wersja: | 1 |
W Kyon | |
Używany w : | ??? |
Klasyfikacja: | Języki wertyńskie |
Przykład | |
??? ??? | |
Lista conlangów |
Zobacz też słownik tego języka. |
Język protowertyński (Vēřtire laurādh [ˈʋɛːrtiɾɛ ˈʎawɾaːð]), we współczesnym wertyńskim znany jako (...) — język autorstwa F1rqa stworzony w 2020 roku jako jego pierwszy konlang. Język pierwotnie nosił nazwę "język wertyński", po lekkich przeróbkach został przemianowany na "język protowertyński". W świecie Kyonu posługiwali się nim pierwsi wertowie którzy przybyli na tereny dzisiejszej Wertynii. Jest to prajęzyk który dał początek rodzinie języków wertyńskich, wyłoniły się z niego 3 dialekty, północny, południowy oraz wschodni, z których to wyłoniły się obecne języki.
Fonologia
Samogłoski ✔
W języku protowertyńskim występują 4 samogłoski, plus ich długie oraz nosowe odpowiedniki.
Przednie | Tylne | |
---|---|---|
Przymknięte | i • iː • ĩ | |
Prawie przymknięte | ʊ • ʊː • ʊ̃ | |
Półotwarte | ɛ • ɛː • ɛ̃ | |
Otwarte | a • aː • ã |
Dyftongi
W języku protowertyńskim występuje 9 dyftongów:
- au - [aw] jak w laurādh [ʎawɾaːð] (język)
- eu - [ɛw] jak w euvařev [ɛwʋarɛʋ] (mówić)
- ay - [aj] jak w [...]
- ey - [ɛj] jak w [...]
- ae - [aɛ] jak w [...]
- ea - [ɛa] jak w [...]
- uy - [ʊj] jak w [...]
- ua - [ʊa] jak w [...]
- ue - [ʊɛ] jak w [...]
Spółgłoski ✔
W języku protowertyńskim występuje 28 spółgłosek.
Wargowe | Zębowe | Dziąsłowe | Podnieb. | Welarne | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Nosowe | ɱ | n | ŋ | ||||
Zwarte | bezdźwięczne | p | t | k | |||
dźwięczne | b | d | ɡ | ||||
Afrykaty | bezdźwięczne | t͡s • t͡ʃ | |||||
dźwięczne | d͡z • d͡ʒ | ||||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f | θ | s • ʃ | h | ||
dźwięczne | ð | z • ʒ | |||||
Drżące | r | ||||||
Uderzeniowe | ɾ | ||||||
Aproksymanty | ʋ | l | j • ʎ | w |
Akcent i struktura sylaby
W języku protowertyńskim akcent zawsze pada na pierwszą sylabę.
Sposoby zapisu
Język protowertyński w swojej pierwotnej formie nie posiadał sposobów zapisu, dopiero w późniejszych wiekach powstał zapis w alfabecie wertyńskim stworzony przez kapłanów. Na potrzeby realnego świata protowertyński posiada również zapis w alfabecie łacińskim.
Transkrypcja łacińska ✔
W zapisie łacińskim języka protowertyńskiego występuje 31 liter oraz 9 dwuznaków.
a | ā | ą | b | d | ds | dž | dh | e | ē |
[a] | [aː] | [ã] | [b] | [d] | [d͡z] | [d͡ʒ] | [ð] | [ɛ] | [ɛː] |
ę | f | g | x | i | ī | į | y | q | l |
[ɛ̃] | [f] | [ɡ] | [h] | [i] | [iː] | [ĩ] | [j] | [k] | [ʎ] |
ll | m | n | ň | p | r | ř | s | š | t |
[l] | [ɱ] | [n] | [ŋ] | [p] | [ɾ] | [r] | [s] | [ʃ] | [t] |
ts | tž | th | u | ū | ų | v | w | z | ž |
[t͡s] | [t͡ʃ] | [θ] | [ʊ] | [ʊː] | [ʊ̃] | [ʋ] | [w] | [z] | [ʒ] |
Pismo wertyńskie
Litera | Nazwa | Wymowa | Transkrypcja | |
---|---|---|---|---|
Zapis | Wymowa | |||
a | /a/ | /a/ | a | |
aay | /aːj/ | /a:/ | aa | |
ą | /ã/ | /ã/ | ą | |
bay | /baj/ | /b/ | b | |
day | /daj/ | /d/ | d | |
dsay | /d͡zaj/ | /d͡z/ | ds | |
djay | /d͡ʒaj/ | /d͡ʒ/ | dj | |
dhay | /ðaj/ | /ð/ | dh | |
e | /ɛ/ | /ɛ/ | e | |
eey | /ɛːj/ | /ɛː/ | ee | |
ę | /ɛ̃/ | /ɛ̃/ | ę | |
fay | /faj/ | /f/ | f | |
gay | /gaj/ | /g/ | g | |
xay | /haj/ | /h/ | x | |
i | /i/ | /i/ | i | |
iiy | /iːj/ | /iː/ | ii | |
į | /ĩ/ | /ĩ/ | į | |
yay | /jaj/ | /j/ | y | |
qay | /kaj/ | /k/ | q | |
lay | /laj/ | /l/ | l | |
ĺay | /ʎaj/ | /ʎ/ | ĺ | |
may | /ɱaj/ | /ɱ/ | m | |
nay | /naj/ | /n/ | n | |
ngay | /ŋaj/ | /ŋ/ | ng | |
pay | /paj/ | /p/ | p | |
ray | /raj/ | /r/ | r | |
ŕay | /ɾaj/ | /ɾ/ | ŕ | |
say | /saj/ | /s/ | s | |
shay | /ʃaj/ | /ʃ/ | sh | |
tay | /taj/ | /t/ | t | |
tsay | /t͡saj/ | /t͡s/ | ts | |
tzay | /t͡ʃaj/ | /t͡ʃ/ | tz | |
thay | /θaj/ | /θ/ | th | |
u | /ʊ/ | /ʊ/ | u | |
uuy | /ʊːj/ | /ʊ:/ | uu | |
ų | /ʊ̃/ | /ʊ̃/ | ų | |
vay | /ʋaj/ | /ʋ/ | v | |
way | /waj/ | /w/ | w | |
zay | /zaj/ | /z/ | z | |
jay | /ʒaj/ | /ʒ/ | j |
Gramatyka
Czasowniki
Bezokoliczniki ✔
Bezokoliczniki tworzy się poprzez dodanie do rdzenia czasownika sufiksu -ev.
- zeuřev - chodzić
- euvařev - mówić
- yauretev - nazywać
Odmiana przez osoby ✔
Czasowniki regularne odmienia się przez osoby poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Wszystkie czasowniki regularne w bezokoliczniku kończą się na -ev.
Osoba | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga |
---|---|---|
1. | -au zeuřau - chodzę |
-uti zeuřuti - chodzimy |
2. | -ay zeuřay - chodzisz |
-avi zeuřavi - chodzicie |
3. | -an zeuřan - chodzi |
-eni zeuřeni - chodzą |
Czasy ✔
W języku protowertyńskim występują trzy czasy: przeszły, teraźniejszy oraz przyszły. Tworzy się je za pomocą odpowiedniego przedimka. Czas teraźniejszy zawiera się w domyślnym rdzeniu czasownika, czas przeszły tworzy się poprzez dodanie przedimka vir, czas przyszły natomiast poprzez dodanie przedimka xer.
Czas | Przedimek | Przykład | Znaczenie |
---|---|---|---|
Przeszły | vir | vir zeuřau
vir euvařau vir yauretau |
chodziłem
mówiłem nazywałem |
Teraźniejszy | — | zeuřau
euvařau yauretau |
chodzę
mówię nazywam |
Przyszły | xer | xer zeuřau
xer euvařau xer yauretau |
będę chodził
będę mówił będę nazywał |
Tryby ✔
W języku protowertyńskim występują 4 tryby: tryb oznajmujący, tryb potencjalny, tryb przypuszczający oraz tryb rozkazujący. Tworzy się je dodając odpowiednią partykułę. Tryb oznajmujący zawiera się w rdzeniu czasownika, tryb potencjalny tworzy się poprzez dodanie partykuły xan, tryb przypuszczający tworzy się poprzez dodanie partykuły qin, tryb rozkazujący natomiast za pomocą partykuły ven.
Tryb | Partykuła | Przykład | Znaczenie |
---|---|---|---|
Oznajmujący | — | zeuřay
euvařay yauretay |
chodzisz
mówisz nazywasz |
Potencjalny | xan | zeuřay xan
euvařay xan yauretay xan |
może chodzisz
może mówisz może nazywasz |
Przypuszczający | qin | zeuřay qin
euvařay qin yauretay qin |
chodziłbyś
mówiłbyś nazywałbyś |
Rozkazujący | ven | zeuřay ven
euvařay ven yauretay ven |
chodź (ty)
mów (ty) nazywaj (ty) |
Negacja czasowników ✔
Negacja czasowników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za czasownikiem.
- zeuřau rev — nie chodzę
- euvařau rev - nie mówisz
- yauretau rev - nie nazywam
Przymiotniki ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe ✔
Przymiotniki odrzeczownikowe tworzymy poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu, zazwyczaj jest to -e, w przypadku wyrazów zakończonych -a dajemy sufiks -ve, natomiast w przypadku wyrazów zakończonych -i dajemy sufiks -se
rzeczownik | przymiotnik |
---|---|
vēřtir
(wert) |
vēřtire
(wertyński) |
ivra
(płomień) |
ivrave
(płomienisty) |
nevāri
(robak) |
nevārise
(robacki) |
Stopniowanie przymiotników ✔
Występują 3 stopnie przymiotników: równy, wyższy i najwyższy. Stopniuje się poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu. Stopień równy jest podstawowym przymiotnikiem, stopień wyższy tworzy się za pomocą sufiksu -ate, wyższy zaś za pomocą sufiksu -avre.
Stopień równy:
- vēřtire — wertyński
- ivrave — płomienisty
- nevārise — robacki
Stopień wyższy:
- vēřtirate — bardziej wertyński
- ivravate — bardziej mniejszy
- nevārisate — bardziej robacki
Stopień najwyższy:
- vēřtiravre — najbardziej wertyński
- ivravavre — najbardziej płomienisty
- nevārisavre — najbardziej robacki
Imiesłowy ✔
W języku protowertyńskim imiesłowy czynne tworzy się poprzez dodanie sufiksu -eti, a imiesłów bierny poprzez dodanie sufiksu -ari.
czasownik | imiesłów czynny | imiesłów bierny |
---|---|---|
euvařev
(mówić) |
euvařeti
(mówiący) |
euvařari
(mówiony) |
zeuřev
(chodzić) |
zeuřeti
(chodzący) |
zeuřari
(chodzony) |
yauretev
(nazywać) |
yaureteti
(nazywający) |
yauretari
(nazywany) |
Negacja przymiotników ✔
Negacja przymiotników odbywa się poprzez dodanie partykuły rev za przymiotnikiem.
- vēřtire rev - nie wertyński
- ivrave rev - nie płomienisty
- nevārise rev - nie robacki
Zaimki
Zaimki rzeczowe ?
Przypadek | Liczba pojedyncza | Liczba mnoga/absolutna | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1. os. | 2. os. | 3. os. | 1. os. | 2. os. | 3. os. | |||
m | f | n | ||||||
Nominativus | fīr (ja) | werī (ty) | šīr (on) | llēra (ona) | nerī (ono) | arey (my) | evey (wy) | verey (oni) |
Genetivus | fīresi (mnie) | werīsa (ciebie) | šīresi (jego/go) | llērase (jej/niej) | nerīsa (jego/go/niego) | areyesi (nas) | eveyesi (was) | vereyesi (ich/nich) |
Dativus | fīrevi (mnie/mi) | werīva (tobie/ci) | šīrevi (jemu/mu/niemu) | llērave (jej/niej) | nerīva (jemu/mu/niemu) | areyevi (nam) | eveyevi (wam) | vereyevi (im/nim) |
Accusativus | fīreri (mnie/mię) | werīra (ciebie/cię) | šīreri (jego/go/niego) | llērare (ją/nią) | nerīra (je/nie) | areyeri (nas) | eveyeri (was) | vereyeri (ich/nich) |
Comitativus | fīrene (ze mną) | werīna (z tobą) | šīrene (z nim) | llērani (z nią) | nerīna (z nim) | areyene (z nami) | eveyene (z wami) | vereyene (z nimi) |
Ablativus | fīreur (ode mnie) | werīvr (od ciebie) | šīreur (od niego) | llēraur (od niej) | nerīvr (od tego) | areyeur (od nas) | eveyeur (od was) | vereyeur (od nich) |
Allativus | fīreut (do mnie) | werīvt (do ciebie) | šīreut (do niego) | llēraut (do niej) | nerīvt (do tego) | areyeut (do nas) | eveyeut (do was) | vereyeut (do nich) |
Rzeczowniki
Liczba ✔
Język protowertyński posiada 4 liczby - liczbę pojedynczą, zerową, mnogą i absolutną.
l.zerowa | l.pojedyncza | l.mnoga | l.absolutna |
---|---|---|---|
xarēdherį
(żaden miecz) |
xarēdh
(miecz) |
xarēdhey
(miecze) |
xarēdheye
(wszystkie miecze) |
nevārirą
(żaden robak) |
nevāri
(robak) |
nevāriyi
(robaki) |
nevāriya
(wszystkie robaki) |
Przypadki ✔
W języku protowertyńskim występuje 8 przypadków.
Przypadek | Pytanie | |
---|---|---|
I. | Nominativus | Kto?, Co? |
II. | Genetivus | Kogo?, Czego? |
III. | Dativus | Komu?, Czemu? |
IV. | Accusativus | Kogo?, Co? |
V. | Comitativus | Z kimś, Z czymś. |
VI. | Ablativus | Skąd?, Od kogo?, Od czego? |
VII. | Allativus | Dokąd?, Do kogo?, Do czego? |
VIII. | Vocativus | [Wołacz] |
Odmiana rzeczowników ✔
Odmiana zachodzi poprzez dodanie odpowiedniego sufiksu.
l.zerowa | l.pojedyńcza | l.mnoga | l.absolutna | |
---|---|---|---|---|
I. | -erį / -arę / -irą | -ø / -a / -i | -ey / -aye / -iyi | -eye / -ayi / -iya |
II. | -erv / -arv / -irv | -esi / -ase / -isa | -eyu / -ayu / -iyu | -esir / -aser / -isar |
III. | -erex / -arix / -irax | -evi / -ave / -iva | -eviy / -avey / -ivay | -eres / -aris / -iras |
IV. | -erin / -aren / -iran | -eri / -are / -ira | -evir / -aver / -ivar | -etiv / -atev / -itav |
V. | -esex / -asix / -isax | -ene / -ani / -ina | -etis / -ates / -itas | -esiv / -asev / -isav |
VI. | -evin / -aven / -ivun | -eur / -aur / -ivr | -euni / -auna / -ivna | -eviv / -avev / -ivav |
VII. | -enis / -anus / -inas | -eut / -aut / -ivt | -enev / -aniv / -inav | -eney / -aniy / -inay |
VIII. | -evus / -avis / -ivas | -eru / -aru / -iru | -esuy / -asay / -isey | -evų / -avą / -ivę |